Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 189, 20 Kekemapa 1893 — KA HAIOLELO A JOHN W. KALUA, Esq. [ARTICLE]

KA HAIOLELO A JOHN W. KALUA, Esq.

No ka Hoomanao ana i ka mea nana i hookmuuke KULA KAMEHAMEHA. Dekemaba 19, 1893. ī keia la, ke hoomanao nei kakou no ka Mea Kiekīe I hala no .kana mau hana maikai i ke ao nei, a o keia paha kekahi o na haawina pookela loa a na mamo a Kamehameha i waīho īho aī ī Kia, i Hae a ī Hoku e alohilohī ana mawaena o na home Hawaii, no ke alakal ana a me ka mohal aaa I keia hauauna hou i ka aina o ka naauao, ka noho kuonoono, ke kuokoa a me ka holomua mal. keīa la a ma keia muli aku. A ua ike no kakou i kahi ao iki mai ke kaī mai (euanelio) me he manamanalima la o ka mea hoo* pakele i pii ae a lilo i ao hakumakuma o ka ua a hīolo mai la maluna 0 keia aina me ka lahul na pomaīkai pīli uhane a me na pomaikai pilikīno, oia ka waiwal, ke ola a me ka noho hanohano ana o ka lahui malamalama, alaila, 'sīla iho la i keia aina me ka inoa Kamehameha, a haawī akn iloko o na lima o ka naauao a mailaila aku iloko o ka Uma o ke Akua Manaloa. He mea pono i keia lahuī, a lloko hoi o keīa anaina hanohano e hoomanao pu ia ka īnoa o Hon. C. B. Bishop no kana mau makana aloha ī ka oihana hoonaauao iloko o ka aina hookama a ke Akua i alakai ai iaia iloko o ka pomaikai. Owau kekahl me ia ma na ahaolelo mai ka a. n. 1880 mai, a eia no me a’u na hoomanaoana no kana mau hana. Ma na mea pili i ka oihana hoonaaaao, oia ka mua loa iloko oia hale ma ia kumuhana. He nuī no hoī kana mau kokua manawalea nie ke aloha I na Kula a me ka Papa Hoonaauao, a o kekahī o kana mau makana oi kelakela oia ka’u i ike ai ma na nupepa i kona haawi ana 1 kela aina waiwai nui o 90,000 eka a oi ma Molokai no na Elamehameha.” O! He nuhoa kamahao loa keia I lawe ia mai me na elele mama o ka hauoli, oiai mamua o ka inoa wale waha ia kakou a pau “Ke Kula Kamehameha,” aka ano, “Na Kula Kamehameha. ,f Ua makana hoa mai oīa mawaho ae o ka ama i huīna o $20,000 no ke kukulu ana 1 halekula no na kaikamahine, nolaila, ke ike nei kakou aole wale keia no ka hoonaauao ana 1 na keikīkune wale no (ka makuakane o ke Kanaka) aka i na kaika. mahine pu no a kakou (ka makuahine o ka wahine.) Nolaila, he manao kuhohonu loa keia i hookahua la, a hookumu ia a paa e na mea hanohano, no ke kukulu ana i lahui kanaka hou no Hawaii, e hoomaka ana mailoko mai o keīa mau kula keikikane a kaikamahine o Na Kamehameha. Nolaila, ke kol nei au i keia anaina a me ka lahui i mai- ' lani nul ia e na Kamehameha e haa-

wl naī aku kakou i na hoomaīkai a pau no ka Mea Hanohano, a na ke Akua e malama mai iaia a hiki i ka hopena. Mailoko mal o na makana aloha a me na hana lokomaikai a kakou e īke nei, ke ninau ae neī au ma na kaiaulu o Hawaīī, ma na home Hawaii, ma ha Kula Hawaiī, 1 na Luakini Hawaii, a i na makua Hawaii, i na opio Hawaiī, ī na malīhini i kipa mai e luakaha i ka malumalu o Hawaii, 1 na mauna kllohana o Hawaii a me kona mau awawa lipolipo. Heaha la ka manao e haawī wale ana i keīa mau waiwaī nui, na dala nui e mauna ana muluna o kem mau puu-aa, a kuanea i na la i auī aku la o Kaīwiula neī, kahi a na keikī a kakoa e hoopiha nei i ko iakou mau home, alaila, e hooho mai ana kela mau halelaau i kukuluia ma keīa kahua keīa mau halepohaku u me na pohaku imua o ko kakou alo, na wehī e luhiehu mai la a puni na paia, a na wahi a pau a puni ka alna, o kalani a me ka lani o na lani, e pane mai ana lakou 'me ka leo hookahl, «No ka hoonaauao ana i kamakuakane a me ka makuahine o Hawali i mauna ia J i iamau waiwai. Ikahana ana ī klno hou, i īkaīka hou, i ola hou lloko o Hawaii.” O oukoa e na keiki ka iwi a me ka io, ke koko, ke olona o kalahui ma keia hope akn, he mau makua oukou o keia wa, he kakahiaka no ko oukou ola ana, ke kau hoLo keia kino. Nolaila, he wa hoiliili keia, ua puka mal ka la o ka naauao maluna 0 oukou, maī kaii oakou mawaena o ke alahele o ka paakikl a me ka pupu ma na haawina hoonaauao. £ na keikī, hookahi pllikia nui a T u 1 ike mawaena o na kanaka Hawaii, oīa ka molowa, ka palaualelo, ka nhauha a me ka nawallwali o ka manao. He mau hewa nui keīa e alakai ana 1 keia lahui 1 ka hopena poino. Me ka ehaeha au e olelo aku nei ia oukou 1 keia mau olelo, aka, aneane hīki ole ia’u ke pale ae, he mea pono ia’a ke hoike aku i na mea oiaio, ina he mea ia e hoopakeleia ai ka hanaana hou me keia maī āhulau. E paio aku me ka ikaīka, a kui aka a hina ka hupo, alaila, e keehi me ko oukoa mau wawae a pepe ka molowa a "me ka palaualelo na hale hana kamana o ko dīaboio. E hana me ko oukou maa līma a e hoīlīili ī na loaa, mai hoolilo ia mau loaa no na hana hoopomaīkai 1 ka noonoo a me ke kino. Ke hoomakaulii nei oukoa ma ke kukula ana i haneko no oukou ponoi maloko o keia kula, oia kekahi o na hana ol kelakela i hanaia ma keia kula, e like me ke ka ona o ka makaim ī haawiia maluna o keia kahua. la oukou e imi nei i ka naauao, e imi pu oukou i 6a ike i ke Akua oiaio ia Iebova. Oia ka mea e pono ai oukou, e hooikaika oukou i mau home i uohoia e ba hana, he mea ole Ka naanao, ke ole e hoohanaia, a ma keia hope aku hol, e lilo oukou i poe paahana o ka naauao a oia ko oukoa mea e noho kuonoono ai, a e hoohanohano ia ana na inoa o na Kamehameha tna o oukou la ka lakou mau keiki hookama, oīal o ka home karistiano o be banaka hana, oia iho la no ka ipuka a me be keena hookipao ka.lani iloko

0 ke ao nei. A e hoomanao hoī oukou a me na makua ī akoako a mai nel, ua loaa ia kakou keia pomaīkai mamuli o ko ke Akua alakai aloha ana mai a Kamehameha I. mai a hiki ī keīa la kamahao, a ma keīa hope aku ko ke Akua alakai ana, a nu kona mana no i hana mai 1 keia mau mea kamahao a ko kakou mau maka e ike nei. E na makua,' ke koi aku nei au ia onkou a ina mea a pan ī akoakoa mai ī kela la e IIIo kakou a pau i poe kokua I ke kula, i na kumu, a e IIIo hoi kakou i mau koo no na keiki a kakou, a e hoouna mai 1 keia kula. Aole kakou e hol ana i hope i kela au o Waawaaiki-naaupo ika helu kauna, na hipuu la-ī, aka, e hele ana kakou imua ma ka naauao kar!stiano a me ka noho kiekīe ana ona lahul holomua oka honua. Ua hana o ka “wahine helelao Kaīona, alualu wai liula, o ke Kaha pua ohai” Eamiee Pauahi £īshop I kaua kauoha uo kona aloha ī keia lahul Hawaīī, a ke kol nei au ia kakou kā poe a pan e ike pono nei i keia mau hana kamahao. E lilo kakou i nupepa e hoolaha aku i keia nuhou maikai i na hanauna e pli mal ana ma kela hope aku. I kuu hoopau ana ī keia mau ol> lo paipai ke pule nei au ika Mea Mana Loa, e hoopakele ia o Hawaii mai na pīlikia mai, e pau ke kulanalana, e holopono ka naauao a puni ka aina, a na ke Akua e malama īa Hawaii.