Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 147, 9 ʻOkakopa 1893 — He Moolelo Hawaii [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii

MOKUNA X. O ke kauwa a ko Oahu poe, ua oleloia ua hulkau i ka wa i make ai 0 Kahahana ke alii ka Moi, a lilo ke aupuni ia Kahekili, ko Maui alii i ka 1782, a lilo hou ia Kamehameha I i ka 1791, i ko Hawaii alii, a hiki ka wa i hiolo ai na kapu akua i ke aupuni ainoa. O ke aupuni ainoa ka mea nana i hookuu na kauwa, a peehuna lakou i ko lakou hilahila, a hiki ole ke holoi ia ko lakou koko paumaele, a he alii nae na mamo i ke ao I ike ia ia mau la, ua hui aku a hui mai ke koko o na lii a me na kauwa, pela na mea i oleloia no Oahu. Na Kapu o na Lii a me ke akua. I ka wa kahiko, he nui na kapu o ke alii, ala ma na lima ona lii ka nui o ke kapu, a ua maheleia ke kapu ma ke kulana o ko lii, pela no ka pill pono ana o ke kapu o kela a me keia alii. Aole ma ka inoa moi aku i ka moku ka inoa kapu alii kiekie, aole no hoi e lawe wale i ke kapa alii ke lilo oia i Moi aimoku, ke ole e ioaa he kumu nana e haawi i ua kapu kiekie nei. 0 Kahaamaluihi ke kumu kahiko o ke kapu kiekle puhi kanaka, a ma na kanawai o ke kai hehee a me ka lumalumai. O Kualonoehu ka mea nana i kii i ua kapu nei; aole e lawe lawe wale ae kekahi alii kapu a alii niau pīo a alii naha, he kapu no ke loaa, a he anoho no ke kapu e loaa, a he anoho no ke kapu e loaa. I ko Kualii, Kunuiakea, Kuikealaikauaokalaui, iaia loaa mai ke ka-

pu moe, ke kapu puhi kanaka, ke kal hehee ame ka lamalumai, i ka wa e hapal ana o Kualli iloko o ka opu o Mahuluanuiokalani, ala aloaa ke kulana kiekie I kela a me keia alīi, he niau plo, he pio, he naha, he wohi, be kuhaulua, he alil papa a me ke ano o kela ame keia alii, alaiīa, ua maopopo na kanawaī alīl ame na kapu e piii ana. Ao ke alii nīaupīo ame ke aliī pio, a me ke alīī naha, ua like pu ke kapu niau plo me ke kapu naha, a o ke kapu plo ua pakeia ae ia maluna o laua a o ke kapa wohi a nie kuhaulua, aīa malalo o ko laua mau kapuaī. 0 ke kanawai o na kapu o ka ohana hi niaupīo, me ke kapu plo a me ke kapu naha, he kapu puahiahi ia ke ae i ko lakou nel kapu He kapu ka hale aole e piiia e ke kanaka, a alīi malalo maī o ko lakou kapu, aole e kau ke aka Ika hale, a o ka hele pu paha o kekahi ohī, a alii kahaulua paha, a alii papa paha. Aole no e pakele kakahi allī no kona alii ana ke ae kona aka maluna o ke alii niau pio, a alīl pīo, a alīi naha, ua pau na lii a ua pau na kanaka ī ka make ke pilī ī ka moena, ike kapa, ika uluna, a ia mea aku ia mea aku. Nolaila, mamuli o ka nul hewahewa loa o ko lakou mau kapu, ua pono ole ia lakeu ke hele I ke ao; aia a po, alaila, oīa iho la ko lakou manawa kupono e hele maī ai a huipu me na lii ame na makaaīnana, a hookupu ka ai, ka puaa, na wuiwai o kela a me keia ano. O kekahi poe alii kapu, ua huna no lakou I ko lakou mau kapu, ke hele ma na wahi ike ole īa o ke kuaalna, a hele ma ke ano makaaīnana; ī hana na līi kapu pela, o pau na makaainana i ka make ī na kapa, a me. na kanawal loa no ka make. O ka bapa nui.o na makaainana o na kuiaaīna, aolei ike ī na lii kapu; a i ko lakou hele ana ilaila, na hoounauna īa e na mukaaīnana I ka lawaīa, ka mahiai, a pela aku: a ua kapa ia ina inoa kuaaina.. Ua nui loa ke kapu ona lii, a e līke no me ke knlana kīekie loa o na lii, peia no ke kapu ana i ka inoa kīekie he akua. O ke kapu Akua. 0 ke kapu oi loa aku ia o ka īkaika loa mainua o ke kapu allī, aka, ua like me ke kapu niaupīo a meke kapu pīo, aole e hoall ike Akaa keia mau kapu, ke pili i na kanawai laa o keia mau alīi. Aole e amama ae i ke akua, aīa a ike na ilamuku a me ka poe īwīkuamoo, ua laa ī na mea kapu, oka hopu np ia a paa ī ke kaula, a haawi i ka ilamuku puhi ao ka pau no ia i ke puhi ia i ke ahi me ka hoali ole la i ke akua, a I ole hopuia a lumai ia iloko o ka wai a me ke kai, me ka amama ole ae i ke akua. A ina he kanaka make i na kapu akua, a i hoole ua poe alii nei uole e make, auaola iho la, o lakou ka poe hiki e wehe i na kapu akua, a o lakou ka poe i kapaia ai he ola ma ka honua neī. A ina he kapu heiau, o na līi wahine o keīa kapu nīau pio a me pio ke komo, aai i ka main, n\u puaa, a pela aku, koe na lii e ae. Aole he kaikamahine hookahl a Kamehameha I. e komo Uaīla, he elua wale no mau alīīwahino pio i ikeia iloko o kona au, (ia o Kalanlkauiokikilo a me Nalanīpipīo.