Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 116, 15 ʻAukake 1893 — Kekahi Mau mea Oiaio e Pili ana la Koolau. [ARTICLE]

Kekahi Mau mea Oiaio e Pili ana la Koolau.

E Mr. Lunahooponopono; No ka nui o kekahī mau laukua olelo i oi aku mainua o ke kupono e puka maii nei maloko o na nupepn, ua lawe mai au i keia mau mea malalo īho a e hoopuka aku ma kau hiv/ahīwa i ike al ka lehulehu ī kekaīn mau raea i haanul oiaīo oīe ia o kekahi poe; Mnloko o ī;:i liupopa i\ i:;c: Ohiīo, u.i oīeīo kek;ihi, lio av;av,*:i ieopono o Kaīaīau i ko kanu ko a iiī:> i maīīīko nuī, a u.i liooīala ka kokalu uue haoie i isui n«ma e | īioohuna ua wahi nsī. A ua ikeia ka 0 Koolau e kaa ana maīuna o kej kahi i!o keoīeeo e holo ana iuka xnc ; I na eko kaīo i ku v;;i o St:>Uz i lawr ■ ia ai a kau iluna o ka moku. A ua i pīo ka ko annenue mo ka ua Ihu o ka ua liiliī i ka wa a ka hnakai e huīī ana, a pela w.iie aku. 0 ka oīaio, he maa īiaanuī wnle no ia. ■ 0 ka oīaiu, aolie he kunono o j Kalaīau no ka mahiko, a ina e makemake ia e loaa ona hookahi tpaa kopaa, nie ka nni o ka līlo e loaa ai. | I ko’u hooaiaopopo. he īīupalua t mile ka averīka akea o Kulaiau n | he elua mile ka īoa, ruo ke ano piīpīi eae o na aouo elua. Ile okolu wale no alanui e hīkl ai kekaiii ke puka mai Kalalau aku, hookuhi ma I ka aoao o Kanaleī, a he elua mauka pouo e hoea aku ai i Waimea, a o ka.ehaonu alanuī ina ke kaī. O kekahi hapalua o ke kahaknl, he a-a, a o kekahi hapa he one. Ua noho kakaīkahi ia nao ka aīna e kanaka ma kela a me keia aoao o ke kahawai, a ma na wahi e ae apau he kupoīolei ka pali a hikī iluna. O kahi i kīia ai o StoItz he uokeke loa 1 ke kai, mawaho īho o ka hale o Kaumeheiwa, oīa no hoi ka hale i hoolīmallma ia e Stoltz i v;ahi hoomoana nona a me kona poe kanaka. 0 kahi hoi o ka pualikoa P. G. i hoomoana ai, he hookahi paha mile mai ke kai aku, a mailaila aku a kahi i hoolulu ai o Koolau he hookahi no paha mīle, oia no Ue kumu o ke alapii o Haupu, e pīi ai i ke kaiaulu e kiei ai ia Puukapele o Waimea. Ke olelo nei kekahi poe, n:i Kaumeheiwa a me Kīnney i hoopii i ka , Papa Ola e ohi aku ī na muh lepera, £

o ka oiaio nae, na ka Papa Ola no I hoouna mai ia Stoltz ka agena o Kaual nei no ka Papa, malalo nae o ka ua Stoltz nei hoopaīpai ana. I ka hole mua ana maī i Kalalau nei, ua komo mua ola iloko oka halo o Koolau me ka mahni mua ole ia. E noho ana ka wahlne, a ua hele nae 0 Koolau. I ka wa i ike mal aī ia Stoltz, ua hoomau aku ola i ka hoonalowale ana iaīa iho, no ka lako ole paha la wa ke £umu i hoohana ole ai. Mahope iho ua hui kīno laua, ua noi aku o Stoltz i kona oluolu e hoi 1 Kalawao, ua hoole o Koolau. I keīa hele ana mai a Stoltz aoheana pn, aohe pihi makal. Ua hai oia rne ka hapanuī o na ma ? i, a iwaena o lakou o Kapahee wale no kai ae maikai, o Paoa ua ae ano kanalua, n o kekahi poe 1 hui pu me Kauai ua hoomaulakou 1 ka pee ana, Nolaila, hooholo iho la o Stoltz e hoi oia a Waimea, alaila kii mua ī ko Nilhaa poe ma’i a ku i Honolulu, alaila hoī hou mai I Kalalau e imi al ī ka poe I mahuka I ke kuahlwi a akoakoa me ka poe ae e hele, alaiia lawe pau loa. 0 keia ka hooko aaa o StoItz elike me kana i olelo ai. Ika hiki elua ana mai ua makaukau me elua pu raifela a rne elua pu panapana. I ka hiki ana, hoomaka koke oia e hoollmalima i mau paahana nona. Iwaena o ia poe o Kaumeheiwa ka onu o ka hale, a o Iwa pu kekahi ho keiki kamaaina no Kaīalau me Haena. 1 ka la mua, ua hele mai ua StoItz nei 1 Hanakoa i ka makaikai, a i ka lua o ka la, ua noho i ka hale a ahiahī hoomaka e pii i kahi o Kapahee. Ua pili keia wahl me kahi 1 hoomoana ai na koa P. G., h.e ekolu hapaha mile mai ka halo mal o Koelau, uaiho pa mai o Stoīz :ue Kapaliee a hiki i ka haīe. Ia manav.*ū kou mea kakau i launa mua ai mo Stolz. He pepehi pīpi ku hana o kanaka ia ahiahi. I keia maaawii, e lohe mau ana kou mea kakau i ua kaena a Koolau mai ka waha mai o ka īehulehu, a e lohe ana n > hoi i ka Stolz maa kaena mai kona wsha niai. Oka StoIz kaenn, aoīe o moe ke poo ona a loaa 0 Koolan a i ole make ia, o ka Koolau hoī, n;aa!o ae o Stoīz papa leo me ka millmiīi ana, peia iho la keia maa kaena eh:a e nune la ai eku lehulehu a hiki wale i ka hora 5 p.m., kahea mai nei o StoIz i kou mea kakau o komo aku e ai. I ko’u noho ana ma ka aoao o ke pakaukau, ike aku.la. wau elua no o’u maa īioa ai, oia hoī o Stolz me Petor Nowlein, ieaikaina a 1 ole k:iikuanao S.uu Kewieīn. S wailio ana na moa ai ae ku ana hookahi I omoīe waikoke. iīoomaka maua o ; ! Stt'ī:: e i:!:i r:m ka ::r.vi kapono aaī ■ :nai no iioi o i’eU-i’. Aneano e pau ka makoa al ana, ko::-o rnuī aua o Pemnīīa ka hoa o Sto!z nmi ; kekahi haio maī. Ko i.i la hopu īho I.i no i:i i ka oīimīo n piha ke kiaiu. Aneane ī ka honi iO o i.i ahiahi, iC:le iho i l:aa.. -ī no kē kali ana 1 Ln waapūh'.*:.! īiamuei ia wanaao ae. Mamaa o iu-.awi ana aku i ke aloha hope ia Stoītz, ua kamailio iho la maua no aa mea pili ia Koolau, Hai mai la oia ia’u, aole e moe konapoo a paa o Koolau, no na olelo hookano, ekahi, no ka malmka ana mai īaīa aku, elua, uu haawi aku oia ia Koulau he elua pale no ka hoomakaakau ana, eia nae, ua mahuka mai o Koolau i Kalalau me na kaena iho, ina kii aku 0 Stoltz e hopa hou iaia, e ku koke uo i ke kl pu ia e ia. O kekahi no hoi, o Paoa kekahi o na mai i holo mai Waimea mal, mahopo iho o ka hoao ana e ki a ku o StoIz i ka pu, eia nae, ua ku ka hoki a hala o StoIz. O kekahi kumu no hoi o ka hooikaika ona e ohi ina mai, no kona ike i ka hoopoino ia oka poe ola maikai ena hana a ka poe mai, no ku noho huikau, ekahi no ka hoaia a ehumu ki pu, a he nui no na kumu e ae.. He nui na mea a kou mea kakau 1 ninau aku ai iaStoīz, e iaa na mea e kamailio ia nei no Kaumeheiwa, ua hoole loa mai o Stolz, aole oia i hele mai ma o ka Kaumeheīwa paipai ana'. Mahope iho o keia mau kamakamailio ana o maua, ua lulu lima iho la maua rno ko i ala olelo mai e kīpa aku i ona la ke hoi aku mai Hanalel. {Aole ipau.)