Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 35, 22 Malaki 1893 — NA LAUNA ANA ME IAPANA. [ARTICLE]

NA LAUNA ANA ME IAPANA.

He inea minamina ina e ala mai ana lie knee o ka noho ana maikai mawaena o ria aupnni ekolu o lapana, Hawaii a me Ameiika Hnipuia. a ke manaoio nei nae makon. ina he eneenemi io kekahi, alaila. e hoopau e ia ana mamua ae. Eia he kokoke e 20,000 mau. lapana iloko o Hawaii nei. Ma ke kuikahi i hooholo ia i ka 1SS6, ua malama akahele ia na pono o na lapana. TJa hoolimalima ia na luna nana a me na maheleolelo i mea e ike kokeia ai na hoohalahala e hoea mai ana, ua hoolimalima ia na kauka i poe nana e lapaau i ka ma% a ua loaa i ko lakon mau Kanikela ponoi a me na agena na manawa maikai e makaikai ai i ko lakou man hoakanaka, a e nana ai i ka hooko pono ia o na- aelike* kepa me ka maikaL Okamea e ike laulaha ia neL he oi ae na poe paahana lapana maanei ke ano kulana mamua o na paahana o na aina kanu ko e ae o ka honua neL Ke. akahele loa nei ke Aupuni Kuikawa i ka hooko ana i ke kuikahi, a aole loa he mau loli ana o ke aupuni e hiki ai ke hoemi iho i ka mana o na aelike. E iike me ka makou e hoomaopopo nei, ua hiki no i kela a me keia aupuni i hana kuikahi ke hoike aku iloko o eono malama i kona makemake e hoopau i ke kuikahi limahana lapana, aka aole nae e hoohaiki ia na pono o ka poe i komo mua iloko o ka aina. TJa manao wale ia, i ka wa i hiki aku ai o na mea hou o ka hookahuli aupuni o ka la 17 o Ianuari ma Hawaii nei i.īanaJb na, ua hoouna pupuahulu mai la ia aupuni ianei i ka mokukaua holo Naniva e hakilo i na pono o kona mau makaainana maanei. I ke ku ana mai o na Naniva nei, ike iho la ke kapena he maluhia a palekaua no na mea a pau malalo o na kiai ana a na Hoku a me na Kahakahana, a aohe hoi he mea a kona mau hoakanaka e hoohalahala ai. He meai kamailio mau ia mamua aku nei, he mau makahiki i hala ko ke aupuni o īapana hoomano ana maiike noi e haawi ia ka mana koho balota i kona mau makaainana ma Hawaii nei. Aole i ae ia aku keia no na kumu lehulehu. He mau malihiui wale no lakou malalo o ke Kanikela lapana, nana e paa ka akahi hapakolu o ko na limahana

uku malama, a o ka nui o la- I kou e ake ana no e hoi i lapa- I na. Aole no hoi o lakou ae ia 1 e koho balota . ma lapana. 0 i kekohobalota mualoai ma- i lama ia ma lapana, i ka maka- i hiki 1890 wale aku nei no ia, 1 he mau makahiki loihi loa i mahope mai o ke kuikahi i i hanaiaai. A mailoko maio' kanaha, miliona ka heluna ka- \ ua.ka, he eono haneii tausani ] (600,000) wale no i ae ia ekoho i balota, no ka mea ‘aia he ana waiwai kekahi maloko o ka aina, alaila koho. . I | I keia wa, he oi aku na lapana kane oo ma Hawaii uei mamua o na kane Hawaii ponoi o ia heluna aoo, a he ka- { kaikahi hoi na keiki lapana . maanei. Holaila ina e ae ia ; keia lahui i ike, ole i ka kakou olelo, na kanawai a me ka hoomana e koho, alaila e lilo ana ia lakou ka mana o na koho balota ana, alaila kaa ke aupuni malalo o lapana. 0 ka lilo no ia o Hawaii i panalaau 3 no lapana. Ke olelo nei nae kela haole ( Beritania nona ka inoa o Haku J Edwin Arnold, he mea maikai ( ka ia no kakou, aka, ua oi ae i ko kakou makemake e apo aku ] i na pono a me na noho ana J kuokoa o na makaainana o 1 kela Eipuhalika Hui, ka aina i kahi nanai haawi mai i na ] haawina pomaikai o ka noho "i ana naauao a me Earistiano ‘ ia kakon. No ka mea e pili ana i kela \ paahao lapana pepehi kanaka i i mahuka aku mai ka mana o. 1 ke kanawai, kau iluna o ka s mokukaua Naniva a aua ia ? ku, ] me he mea la aole e apono ana i ke aupuni o ka Emepera o la- 1 pana ia hana. Mamua o ka : hana ia ana o kekahi kuikahi ] panai paahao mawaeua o ka- \ kou ame Ameiika Huipuia, ua hoihoi wale aku kakou i keka- ( hi mau paahao aihue i ka wai- £ wai i haawi ia e malama i £ mahuka mai ianei mai Amerika Huipuia mai. Ha hana aku kakou i kela ma ke ano ' aloha aole ma ke koi a kekahi kuikahi, i hoike no ko kakou manao maikai i kela lahui. He hana maikai mau no o īapana i keia wahi lahui uuku, a 1 r 1 he hana hanohano ia naka ( lahui noi ka hana maikai i ka ( lahui uuku. , He maikai no hoi ko lapana i launa ana me Amenka Hui- 1 puia no kekahi mau kumu. 0 4 Amerika Huipuia wale no ka 1 mea hookahi ona manaiae : akuika mana hookolokolo o J na Aha lapana i ka wa e komo ai na haole ma kekahi hihia ■ Ēia kekahi, i ka 1884, ua i '■ 4 j hoihoi aku o Amenka Huipuia ? ia īapana, he $800,000, oia ko j Amerika Huipuia mahele o ka \ uku huikala a lapana i uku ai | i na mana nui no kela kauao 1 Somonosaki i ka 1864. Ho ka 3 hewa a kekahi alii lapana i 1 kipu ai i na moku o na aina e, 1 ua kono ia kela aupuni e uku 3 he ekolu mau miliona ($3,000,- { 000) dala koi poho. 0 kela t mahele i uku ia mai ai ia Ame- i rika:Huipuia, ua waiho. ia me ( ka hoopa ole ia aku iloko o ka * waihona dala a hiki i ka wa a ka Ahaolelo lahui i noonoo ai c he hana pono ole a hookauma- ;

ha wale, nolaila hooholo ai lakou e hoihoi hou aku ia lapana • kela puu dala uuL Aole he aupuni eae i hana pela, a aole : no hoi o lapana e hoopoina ana ikela hana maikai A hiki mai i keia wa, ua makemake loa ia na lapana ma Amerika Huipuia. No ia mea, ka manaoio nei makou aole ka Emepire o lapana e hana ino ana ia Hawaii nei.