Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 30, 14 Malaki 1893 — HE MOOLELO HAWAII. [ARTICLE]

HE MOOLELO HAWAII.

MOKUNA III. NA KUkUI.U EHA. O na mahele o ka aina; No ka Mahiai ana: Aole no i like ka mahiai ana o ke kalo o na aina waikahe me ko na alm* waimapuna, he nui no ka hana aia ma Kona; o Molokai he okoa loa ka mahi ana. He paeli me ka hoahu ana i ka lepo a ku he maa puu lalani nunui iloko o ka loi, i kapaia he puepue, e like ka uunui oia mau paepae me ka makemake o ka mea nana e mahiai ana, i hanaia hoi pela 1 pii ae ka wai a i io no hoi ke kalo ke kanu aku; pau no īa oo ai hana hou no i puepne hou. Ulu na mea kanu e ae maluna iho, ke ko, ka mala, ka uala, akaakaī, a ma hai hoi o ka pili wai puepue ke kalo e uluana, auakaumahako lailaano mahīai ana mamua o ko na aina waī, aka nae, ua maa no kolaila mau kini mai kahiko mai a hiki | mai I keia wa a ua ono a kau ke mio kolalla pol ia lakou. He okoa no ka mahīai ana i ke kalo o ka aina maloo. Plī aku ke kanaka mahiai a ka moku amau, kua (okī) aku me ke koi pahoa a ku iho ilalo, o ke poi iho la no ia a me ke kipalu 0 ka mala, a hamama ae la kc pulu, alaila, kii aku la ka huli; a 1 ke kanu ana, aia he mau laau loloa i hanaia o mua a oi, ku a maloeloe, alaila pahu aku la i ua laau nei, ue ma o ue no maaneī, hoolei iho la ka huli iloko olalla, a pelanoapuni ke pulu; kanu kane, kanu ka wahine, kanu keiki. He ano mahiai haaheo keia na ko Hilo kino, kahiko a maikal, hele e kanu huli. He mama iki ka mahiai ana o ke kalo ma ka ainamaloo; he-ai ewe no hoi ke malama pono ia. Penei; ina e oo ka ai, ma ke kalo makua no c lawe mua ai, koe aku no ka o-ha; pela no a puni ke pulu. Ina ua nui ka hana ana, e loihi no ka manawa e ai ai la ai; a i ka hoi hou ana maī mahope e ai ai, ua oo a ua nunui kalo o ka o-ha, alaila lawe ae no malalla, koe aku ka pilīmai, oia hoi kana keīkī aku; a pela mau aku no a puni hou a puni hou ke pulu, hoi hou no mahope mai e ai ai; aia hoi ua nunui ke kalo ka pllimaī, a lawe ae no oe malaila, koe aka ke kamau, ola hoi ka ka pilimai keiki aku; a pela mau aku no, aole he wa e p*u aī; o ka waele mau ana i ka naheleheīe ka mea e mau ai ke ewe ana o ka aī, He kumu alakai leupouo keia nona haipule, o ka waele mau ana aku 1 na nahelehele o ka “ hewa e ulu kaīoio ae ana Iloko ona iho, a iloko hoi o ka hoalauna, ka mea e mau ai ke ewe ana o ka pono kari.stiano iloko o ka naau. Eia ka inoa o kekuhi mau kalo i ike ia, heaweuweu, aapu, ape, īeie, oene, opule, oopu, haokea, haehae, hapuupuu, ka-l, kukaeopae, kumu, kalalau, lauloa, lehua, lolu, mana, mamni, makohi, (pīīalīī) mai, nohu, pala, waehiwa, a hemau kalo aku uo i koe paha, olai, he llke ole no na inoa; No ke kanu maia ana. Hele mua ka pohuīī maīa a nui, ahula, eli ka makalua a akea kupono no hoi a pela no ho! k:i liohonu no hookahi kapuai a oi iki. Ina he kanaka lima maīa io ole a lila ia, alaila, makia ae ī ke kumu o ka pohull i wahi apana pahoa a pela no a pau lea na pohuli maīa, alaila, lawe no a waīho pakahi I ua mau pohuli nei ma hai o na makalua, waiho a e aneane ae ana ka la e kupono ī ka lolo, alaīla, aī a maona loa, e hele ana la a nae ikī no ka piha loa o ka opu, alaila, pukaaku la a waho, nana ae la i ka ta a i na ua kupono I ka lolo, alaila heie aku la a hopu iho la ba līma i ka elau o

ka poholi a pule aku la ia Hanakalanai penei: “E Hanakalanal e! o kau hana o ka hooulu, i ulu ka maīa i hele hoi ka hua o ka mala a hilala ka pumaia a hoolaau ka.pumaia a hiki ole ke hoea ae i ka ahui o ka maīa a kaua, o ka nunui ia o ka nunuī la o ka maia a kaua la e, i ai kanaka, a ai ke akua, a ni ka puaa ī ka maia a kaua, Amama ua noa, lele wale.” Alaiia pea ae la na lima i ke kua, a lalau iho la na lima i ka pohuli, a hoohaawe ae la iluna, a hoohikaka ae la ! ke kino, a hookuu īho la i ka pohali iloko oka lua, a kanu iho la i ka lepp a paa ke kumu 0 ka pohull, a pela no i na pohuli a pela no e hana ai i na pohuii a pau. 1 hoohaawe ia, a hoohikaka ia ke kino, no ka manao ana, pela no e hikaka ai ke kanaka kanu maia i ua ahul maia nei ke oo ae, no ka nunui o ka ahuī,—Muino ka apa.