Ka Puuhonua o na Hawaii, Volume IV, Number 5, 2 February 1917 — He Hoomano no ke Kula Nui o Lahainaluna, [ARTICLE]

He Hoomano no ke Kula Nui o Lahainaluna,

(Hoomauia mai lanuari 12.) J. W. Keahuawa, he kumukula naaauo. Henry Kamalii, he kumu puhi ohe no LahainaInna. David Naiapaakai, he loio no'Kohala a he lonakanawai, J. Aiwohi, he kahunapule ahe hoa no ka Ahaolelo. So'omona Kamakaah, he kumukula S. W. Kanakanui, he Hope Luna-Anaaina Nui o ke Aupan, ahe ana-a?na ileko ona ululaau, na koahiwi a me na na o Hawaii a meMaui. Kahi hiki ole i na haole ke hele. loane Aluli, he Lahainaluna mai Ewa mai a noho ma Wailaku. J. B. Kalaaukane, he loio kaulana. J. E. Hanaike, he kumukula no Lahainaluna a he kahunapule. J. Waiamau, he kahunapule no Lihue a me Kaumakapili, J, N. Puuohau, he kumukola no Hilo a he kahunapule. D. W. Puunoaole, he kumukula no Waimanu.

Soloaīōr.a KahoohnlahaU Sr. Lunakanawai no Laeai a hoa no ka Ahaolelo J. W. Nakaina Sr., he kamukula no Hilo. J. K. Kupau, Lunamakai ahe Lunakanawai 4pana. J. H. Kekuaiwahla, he kumukula. J. W. Kupele, he kumukula a'o llimeni. George Kekipi, he kumukula. J. Apolo, he kumu knla. J. W. E. Malkai, he Akukana-Kenela no ke Aapun! Moi» J. Kopihea, he oihana lawaia & he hoa no ka Ahaolelo. A. P. Paehaole, he kumukula ahe hoa no ka Ahaolelo. Peter Ama, he kumukula a'o himenl. Hon. J. K. Kahalewai, he Lunakanawai Kaapun! no Maui. J. W. Palau, he kumeka no Lahaina. J; Kalelkini o Lahaina, he kamukula. J. W. Hanaike Jr., he kumukula. J. Napaepae, he knmukula. S. Lokai, he kahunapule no Kahūku, Oaho. : Kekahi Mau Lahainaluna Kahiko okā Mokopuni j o Kauai.

Rev. Samueli Kabookui, he kahunapule makapo no Koloa, Kaua!. J. Pupuhi, heloio kau» lana. loane Kaaua, he kmnukula. G. W. Lillkalani Mukua Lunakanawai a he hoa ao ka, Ahaolelol J. he kumukula oo Koloa, Kauai. David KeaUhuU, he kumukuUi. S. W» Maioho, he Lunukauawai. Jno W, Anahu, he kumuku'a » he wiliki niahu . Wm. Me Kekoa, he Luußkauav?ai. Kiuai» he Lunakunawai no Waimea a he hoa uo ka Aha-! olelo. David Kauk-i, hs kunma'o kanawai. Asa, he kumuku- i

iā W:.ime». Ēdward Liwai ; Kauai, he Lunamakaainana. J. i Kanaana, he Lunakanawai oo Hanalei. Rev. D. Nuuhiwa M?kua, he'kahunapule no Ha- | nalei. J. £. NinaoWala, he kumukula. Jacob Koia a me U-kaaka, he mau Lahaina naauao. J. W. Kahele Nui, Lunakanawai o Koolau. J. Wana, he Lunakanawai no H&nalei a ■he boa no k& Ahaolelo. Solomon Kamahalo, he Lunakanawai no Lihue. S. Kaiu. he Lu-

namakai no Puuki, he kahunapule no Koolau a he Lunakanawai no Kawaihau. Davld Makahu, he Lunakanawai. Edward K. Lilikalani, he Lanakanawai ahe hoa no ka Ahaolelo, a ke noho nei ma Ho* nolalu. He nui loa aku na inoa i koe aole i paa.ma keia pepa a me ka pap'ainoa i komo i Lahīaina luna mahope mai nei o ka loli ana oke kula, mal ka Olelo Hawaii a ika Olelo Berltania.| He nui ia poe e noho nei ma na meikupuni o Hawaii nei fiole i paa ma keia. E hui lokahi pu ana me na kalkuaana nd ka hoonee like atia i na hana imua no ka pomaikai a me ka holo-' mua o Hawaii. Ua maheleia ke Kula Nui o Lahainaluna t na ap;ma-aina mahiai eha, no lakou na inoa, Auwaiawao, Pohakunuf, Kapauma a me Kumukukui, aua kaana ponoia r*a haumana iloko ona apana-aina eha, me kona jm«n Lunamahiai nui eha, me i.na aipuupuu me ka huikau ole, a na kela a me keia mahele pakahi e hana nona iho, a e hoe i

kona waa. Na Buke Hoonaauao o ke Kula Nui o. Lahainaluna. K&Helunaau, ka Arimatica Kiekie (Thompson Higher Arthermatio) i unahiia ma ka Olelo Hawaii. Ka Hoailona Helu, Ica Palapala-aina, ka Moolelo Eaniania, ke Kumukanawai, ke Anahonaa, ka Moleanahonna, ka Ana-huinakolu, ke Ana-kie k(e, ke Ana-loa a me ke Anahaahaa, ke Aoa-aina, ke kumu o ka Hoohoiomoku, ke Panana, ka Latitu ame ka Lonitu, ka ihu oka mokn, ke Akeakamai, ke A'o Kilo Hoku, ka Huihuihelu, ka Heluhelu Kumumanao, ka Hakumanao ana, ka Wehewehehala, ka Haiolelo, ke Kalaiaina, ka Hoike Akua, ke Kula Baibala, ka Oihana Kahunapule, ke Kamakamailio Liilii ana ma ke olelo haole,.ka Oihßna Mahial, Kanu Kalo, Kano Ko, Kanu Maia, ka Menue, ka Holoilole, ka |ka Hiimuhama, ka Oih ana Tela Lole, ke oki ana i ke Kuka a me ka Lolewawae, na Paleili; ka Hooikaika Kino, Hakoakoa, Uma, Kulakulai, s ke Kinipopo, ke Puhi A'ohimeni, na kanawai, ke ki, ka pit ana oka leo, ka emi ana a me ke kani ana, ke AnaKomia, na Iwi o ke Kanaka, kaI*o, na Olona, ka iH a me ka ! Hookuina, ka Buke A'o e pili ana iaa Holoholona, ka Buko Keepine, na Loaa amena Hooliio no ka.puka ame ke poho, ke kakaulima naaikai, ka ioai haawina, na Miaini BatetiU>viia ame ka holo ana o ka, nwila' ilnko oke kino o na haumaaa ma ka aaa me na lima, ke Knla Sabati a me ka Ahahul Opioj)io.

| Ua oi loa «e aa haawma kie|kie loa i a'oia ai& Lahaiualu;na, maluna loa o ua Kula Nui j« ae i kukuluia ma Hawaii aei. i Oi uo maluaa o Kapuaahou aiA kekahl m&u haawīna, a pela hoi me ke kula o Hilo a me Rogae SeUool. Ama ka Olelo Beritania ua nele kela m»hele pka naauae. Aka hoi, aa kukuluia o Lahainaluaa no aa Mamo Hasyaii (

anu ka Lahui Hawail, a pela | no a hiki i Jceia la. Ai ka oia- | hina o lulai, 1877, aku o 1 Sereno 'Ede,vad« Bihopa ia La- j hainaluna no ka elemakuie a nawa'liwali o ke. kino. Noho ae | o Hon. H. R. Hikikoki nia ke j j poo o ke Kula Nui, a Joii ke , ! kiila mai ka Oielo Hawaii ai ka ' Olelo Beritsaia. | Ua oleloia, ua like ke Kula Nui- o Lahainaluna me ke ku- ' mulaau uliuli, ī piha pono kona mau lala a pau T'na pua' a me | na hua momena; \ jeie mai la na manu mai na leihi eha māi o Hawaii a hoolulu iho la malalo o ka malumalu o kona mau lau, e hoonuu ana i ka wai momona ona pua a tce kona mau hua , ooe, a piha pono lakou, a lele aku la me na talena o ka naauao Iko lakpu wahi i hele mai ai a , hoolaha aku la i Jka anoano o ka naauao pookela i kanuia aku iloko o lakeu. He naauao hoi i oikelakela loa aku, i hoonaaūao ole ia maloko ona kula o kakou | iloko o keia mau la holomua o ke.aonei. | Heaha la ka kakou mea kuoono e hoike ae ai? Eia wale ; no, ua nuī loa ka pomaisai, aole e.hiki ke ukuia no keia poe o na haumana kahiko o Lahainaluna, ; e hoolaha ana i kaaaauao mai : kela a i ktia pea o ka aina, mai ka makahiki ai ka makahiki, a , hi.ki mai i keia hanaupa hou, aohe kanaiua ana, no ka pono a ' me ka pomaikai holomua o Hawaii. Owau iho no, , > E. K. LILIKALANI. ■ Kekahi Haumana'o ke Kula Nui ; o Lahainaluna.