Ka Puuhonua, Volume III, Number 30, 11 August 1916 — KILA a MOIKEHA HE MOOLELO NO Ka Hookolo Ewe Kupanaha-A ke Kama Kapu a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa. [ARTICLE]

KILA a MOIKEHA HE MOOLELO NO Ka Hookolo Ewe Kupanaha-A ke Kama Kapu a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa.

' e AĪH?/, MAHELE ELUA. '- 3ai o Kila we kc,na rreu kupu . ka moku o ke Keik;~*ti Xua (Oahu nei)—a Helo Ana o Kila—a--Moike-ha 110 T.ahiti. No keia mau olelo oolea ame <e kuoo a ua Hinakakai nei, oa ka lohaloha iho Ia na mea ap.au. 0 ka aha kanaka e noke ana i ka uwauwa. Iko lakou nohō« malie ana iho, o ia no ka wa a Paaahiwa, kekahi o na keiki 1 aeula mA.k* hakokoa o ka Aina Paiaala i ka hala ameka hioaoo. Ua hele !oa ae l& oia ma> ke_ ci!o_p_ka iiamuku, a ku ihoi Ia oia me ke kamaiiio ana akeH keia mau olelo: i "Elike me na aiea i enaa mau ī na enaina o keia ano, pela au * komo mai la I hoa lealea no ke aiii malihini a kakou. Nolaila, o kau hana wale aku o ke kakala aku 1 ko maua manawa " lealea ai." — Aole no hoi i hoopau manawa* wale mai ka ilamuku" o ka la ma ke kamailio wale ana mai tmua o ka aha kanak?, aka, ua kukala koke mai la oia i ka olelo i ka olelo ana mai elike me leeia; "Imua o oukou e nalii asne ka aha kanaka i akoakoa mai; maanei i keia la no ka ike ana i tia hana o ka h. Mamuli o ka "1gs 3 āna se la o ka hoa lealea o k Q alii malīhini, ka moho lanaInla o ka la, nolaila, ke kukala ia aku nei, ua weheict ka le?tlea hikokoa no ka lua o ka manawa? a ke kauoha pu ia aku nsi oukeu e Loekaawale ae i ke kasma no na Moalawa o ke awa* lioko o ka manawa pokole loa ma ia hope iho, ua kaawa!e ke kahua hskokoa mai o a o Aia na meho o ka la hoekaJiakaha mai ia iluna o ke kahua iiie he mm moa kēmu la a ka poe hoohakaka moa o keia mau la e nee nei. I ka ike ana mai o Moaula, ka ilamuku o ka ia i ka «nakaukau o na aoao a i elua, o ia no kona naanawa i haawi mai ai i ka hoailona no ko laua i atele ana iho. He oiaie, ua ike m aku la e nenee I;ke ana me * • fee mau wahi manu haa 'la/ I ko laua lelele liKe ana i kiaohi a paa kekahi i kokahi, bole lauā i hemo a kaawale hou ae mai ko laua paa ana aka la laua tho« Alea, ke ikeia aku la ke ieik* o ka Aina Paiamla i ka ame %ahlnano e hooikaika oia s kaa ka lanakila ma

kona aoao, no ka mea, ina wa, apau a ke al|i opio Kila e iho ai, o ia ka manawa a ua a!ii pepeiao puluaha nei i hoo-J ikaika iho ai e hina kona hea Oka mei kupaianaha nae, aole loa he Wahl mea & ku- J lana a hina iho. ; Nolaila, ua hooikaika loa ih'o! I ! la oia e loaa ka lanakila iaia maluna o kona aumeume.! Eia nae ka ( apiki, he o ia| mou no ka boi neie i ke)a aijie, keib. manawa. Pela rr>au ola i hana ai a hiki i ; kona ; an?, ua olelo akn jla o Kila iaia ! e hoomaha laua. |Ua hikiwawe iho la kona ae atja mai. Iko laua mah?i ana, ua ulele' hou iho la laua i jka laua hana ( ike. Elike no me ke ?.no kulana. mua oua v alii ne! i kinohi ke kuupau i kena ikaika ap&u mej ka man<?o,e hina'kona hoa pao-" nioni pHa'oia e |oke eei ikfc ( kup,.kaki i keia !;'ana a ua mau j |moh<-» nei. 0 kaj me*; kupiiiina] jh*. loa i ikeia aku iloko o| kela manftws, o ia koiia hEpaiia | - ana ae e kona lealea a hoo-1 moe malie ia iho la ihma oka ( ■i-ihonua me ka Ihikiwawe loa. |He hana hoi na ua keiki laeula| 'neio Puna ma] ka hakokoaij ; olelo ae ai: ! I "0 ka mua loa' iho ,Ia ia o ko- '

.na-heohok ai ?. an-a-ma kek-hapa hooikaika klno hakokoa nLai kena hoomaka apa mai e iawe ia hana. E[ōi iho no hoi, ua hina.oia a moe ilun& o ka ili honua me ka me ko,na ike a ole ibo i kona manawa i kulai ai." - Ika ike ana mai o ka ahakanaka i kona hiia ana.ua hoomaka koke ae la lakou e - uwauwk'. Aka, iko lohe ana mai i kana mau olelo elike me ia i hoikeia ae la ma'una, ua ho--01 loa ae la.ko lakou noke ana i fea uwftuws. Aka, no kekahi poe o loko o ke ua hamai; loa iho la Icjkou j| ko lakou wa i lohe pono ai i na olelo a ka rx:bho ma lakou aoao. no ka mea, ua u!u aela kekahi iloko o i kela mauawa. \- / |. "Aia. he a kino. papalua ko keia poe ' malihini maiwaho mai o ko, lakeu mau kiao." ' .Ua hooi loa ia | aku nse keia manao koho iloko o lakou mamu!i oko lakeu lohe ana i olelo i e^ka,ae mai ka waha ae 0 Pahaanuanui i Kona manawa 1 ke kukule ame ke ano hooku,em:eu.i o na kamaaina i ke koj mo pu ana mai e ( lealea me la|kou. O ia ka Pahaahunni i kamailio akuj ai imua o na!liiamena ( na me keia mc,U| olelo nialalo 'iho.nei: ,j : - | : "Heaha hoi o na kaenanina e heokuemi nei ika lealea pu aua me xp&kou ma na lealea a kekah(o makou e komo akti ai?. Ketju-' :■•'.■.'; [ .■ - ::; ;; : : ::k ■;; :;; . .:-■■ \ ■! - " !

oao kuhihewa anei ouko«,_ aia kekahi mana kupua ilnawaho ae oko makou ,mau kino ka mea 'aana e haawi mal nei 1 ka . ikar ika ame ka lanakila ia makou?. E?, hē mao noonoo kuhihewa; ?oa Hoomaha iki iho oia me ka nana ana_ae apuni ke j anaina e iou aku ana a lou mai iwaena iho o lakeu. O ia no hoi ka ua Paij.sahu:i- j nui iie? hoomau mai a! kona ka-1 mailio ana i ka olele c.na mai, me keia: ' j ; "Aole loa pela ka mea olaie! j 'Hemau manao kuhihewa I.oa ,kena o oukju e nei. ,0 ka mea oiaīo maoli ma keia mej 'a oukou e kuhihewa nei, o Sa no--Iko inakōu maa loa ma na j hooikaika kino o kela amekeīa! 'ano. A oiai no hoi, he aina ko' 'm-?kcu e hakaka mau ana: ke»:J ■ ame keia manav/a, pela makou | : i a y ois ai i na fcans heoikaika; i " ■ 'kino o kela ame keia ano. !. ' i "'iNolaila, ua lilo keia hana: o makou i mea paani wde, j"SsTno, haka eaea, ua hiki.loa ia! Imakou ke ike aku i ke kiina , haule hia ai kekahi aoao, ina no; he kamaka ikaika loa oia e hiki \.' - 1 f ai ke hoohioioia kek olae palī,"-j i "I mea e hpoiaio ia ai kela I mau olelo a'u e kamailio aku ■|Dei, eia iwaena o makou nei kekahi waiii keild""uuku lōa! iie

wahi keiki hoi a'u e hooia aku o oukoū apau t.«aloko o keia aha kanaka he pomaikai >[di loaa iwaena o oukou kekahi keiki .oi papalua ae o ka uui o ; kona kino i ko ua wahi keiki | la kA kulai iaia. A iwaena hoi o j na leanaka eoakua o oukou e kuj ku mai nei, he kakaikahi ioa o : oukou ke ka-hina iaia. I ole pe« |la, aole no paha oia e ka-ia e |ka hapanui o oukou!" | - O keia hiki ana i aa Pahaa|huanui nei ke hoikeike m'ai imua 0 kela ahakanaka nui i ko I&kou mau manao koho e noonoo anā iloko o kela manawa a kou e lou aku ana alou mai iwa ena 110 o !akcu, a ia ka mea inana 1 hoonipaa iho i'kela neo» noo iloko o lakou, me ko lakou | hooiaio pu ana iho i ka 'o ko l?kcu maif rranaoi koho Iwale ai e pili 'ana i na mali- ! hini. * Aka nae, i keia maaawa ana 1 kamailio mal ai e pili ana i ke kakaikahi loa o ka poe lv/aer:a o lakou e hiki ana ke kulai i kekahi wahi keiki uuku iloke o ka auna o ua poe malihiui ne:, o ia no ko -akou wa i hooho maī al me na leo o!ov;a lu : kn i ana mai iaia i ka ,me keia īneu olelo: "He oi wale aku no eo a. ka~ hi kua-Ia pou a ka wahahee nui \v:ile i hoopunaua A:a iiheaia wahi keiki uuku iwaeua e ko oukou punlL 1 e hiki kj ku ai.»: iaiua o ko uiaa k-L ki :.o;- :a Aiwa aku liei !vO'i Voj;un!j.;uui I kou ::i»u uci # he kakaikil;

lea.o makou na kanaka makua e loaa ana, ka lanakila maluna o ua wahi keiki nei. u Ku ia sku ana ua wahi keiki la au <e lawe . mai imua o'u i tr,ea e leoniomiia Bku ai e p'u pi*u lioia punahe'e. Hu no hoi ka wahahee anie ka hoopunipani o kela poe Kauai maiuaa 0 kaupoko o keia auolo kaulana iea v ka mgkupur»i o v H»wdii, a i'iOiia ka Hica i g "'Uwe E^huiii;." No keia mab ol«io hou aua Uwe-kahuna kahea keke aku la oia ia /Kaolulo e hele mai iloko o.ke kahaa a:okotKoko. xie elua a ekolu manawa o keia kahea ana a ua Pahaahuanuī nei iua wahi ukulii nei, ua ioheia aku la kona leo i lee o' 'anā mai iwaenakonu o ka ahakanaka. A i'-eko ok- Q:?ravj a pokole |loo' mahepe iho o ka bht-ia ana 1 aku o kona lee, na ikfn*a aku h !ua '.vahi kHM ū!ūr?:' nēfTkā oloio mai iwaen'-i o na kanaka, 'akuana imua o Pah.iPhuaoui me ka nina*u a-a «e: ; "Heaha keia ai£kemake ou e |p£p3 s ?kahea ae nei ' ia ? u e hele

mai.maeeua o keia aha. kanaka ku hoolehelehekii ai i ka mpa _.. hilahiia? Ina he manao _kou, o ka manawa keia e hoike ms.i ai. Akahi okoa ko'u hilahila mai la ,i ke ka-kau'like aiai o ko lakou nei mau maka ? tne he mea la, he mau oianao pahenehene ke|kahi aia iloko o keia poe e holauwaepuu rnai a heoki iho lia ua wfihi ukulii nei me ke ka!ni ana iho o kana wahi akaiki. Oiai nae, aia kona mau wahi maka hookolohe ke lena kapakahi aku la malu.na o Uwekahuna } ka mea nana i kono aku ia Pāhaahuanui e mai i ua ! wah? ukulii nei i ninau hooko'lohe mai ai: j' "Heaha hoi ka keh poe pe- | peiso lepe o maauel i;ei? r? j Na keia mau oielo pahenej hene oke ano kuam'uamu aua iwahi ukulii uei, na ia mea i ; oyou aku na manao huhu atne ! ka mmm iloko o Uwekahua*. a ■anehe la oia e lalau mai i (ua wahi ukuiii nei a paki iho , i;u;ia o īvpo a «Haike ioa* 0 , i'.n nua uo ua palemo ( aku I& ua wahi ieeiaei mahio , jsku oaa o ua Uvvckuau.ia aei t a :ie lohe aaa ka ka ioaui ke pahu ame ke ka:i; j ke luo ua Uwekahunii. nei, i haii ka h;iud e :i = aa t e walho ipak.i utiiL .u ej «a o.o»:,. iiio- , iiOilie r. -1 0 iC3 1110-00 o e k* :b ke no i- ui ohj l : kj ae ka lee oka uwauw :i ;:.i hookaaikam iwa* okd uha kanaki me kda » . , »i . t j.:au c*c*o i *ca i ;*aa ae uii ua uiiuawa j\a ona i hiua iho aI;