Ka Puuhonua, Volume III, Number 22, 16 June 1916 — Na Lono Kaua Mai Europa Mai. [ARTICLE]

Na Lono Kaua Mai Europa Mai.

retrogard 3 lune 11. Eh ao na pualikoa Rukini ke hoomau nei ikn lakou hookuemi hope ana : na e.iemi ma ka HikinaHema ma na laina koa ona enemi ma ka Hikina o Ga)icia kahi o lakoU i hookuemi hope ia ai no ekolu manawa "ma ka hoomaka ank 6 ke kaua, a i keia hana ana, ua loaa ia hkou ka lanakila, a eia lakou rr>a Cozernowitz, He 3CT mile ma ka Akau, aia hou he kaua hahana loa ma kahi taona o Zalesczyky, me ka maopopo loa e kaa hou ana no ka lanakila ma ko Rikini aoao. Eia keia wahi malalo o na pualikoa Auseturia,

Ike alahaka a me kahi taona. j Odesa, Rnsia s lune 12. Eia | na moku topito Rukini ke holo j hoio nei maloko o ke Kai Eleele I no ka iuku ana ina moku o ha | Tureke e maalo ae ana maloko joia mau kai. Ke 13 moku o j ka oihana kalepa o Tureke i | pau i ka hoopiholoia no ka ho|honu. Ladana, lune 11. Ua lawepioia e ka mana o na Pelekane 0 Mombo a me Mismarcfcsburg, he wahi no na Geremania ma ka Hikina o Aferika. Ladana, lune 11. Ua hoike ae ke keena kaua, ua hiki aku ka nui o na poino i loaa ina Ge • remania iwaena o kona mau kanaka iloko o ekolu mahina, ua hiki aku no ia ma kahi o 1 2,924,596. Mailoko ae o keia mau huaheiu he 734,412 i pau ; i make ma ke kahua kaua, a o ke koena iho, ua hoehaia, a ua pau aku kahi poe i ka liīo i mau paahao. A eia ka hapanui o na poe i hoehaia maloko o na haukipila. 0 keia mau huahelu nae o na poe i poino . ma ko Geremania aoao, aole iloko oia mau huuhelu na poe i halawai me ko lakou hopena maloko o kela heouka kaua o Afer:ka Hema, a i ole, ma Kina, a pela no hoi pse na poe ma na hoouka kaua moana. Aohe no 1 kana mai o ka nui o na poino ma ko Gersmania ao| J b, a ina paha ko na Hui ka.li; a nie na hoa*iu: e Geremania, oia o Ausetu|ria% Turefce a me Bulegaria; a

o Italia, Pelekane, Farani a m€ Rusia. : Ua aneane aku no tna kahi o ka elima a eono miliona ka nui ona poino t loaa I na poino maluiia' o oa kahua kaua e hooukaia mai nei me ka we- - liwe 1 i loa, mamuli wale no oka 'manao haakei a hookiekie o kela kanaka hookahi ka Emepera Wiliama.o Geremania, me kona manao e hnakila ana oia pialuna o na poe lehulehu e alu.mai anaiaia.. Aka, ma na mea ,e ike.maopopoia nei i keia man II na na Aupuni Hui ana ka lanakila, ma na kulana holpmua loa. ma na hoonee kaua ana aaa Rukini, eia ia Aupuni ke haawi nei i kana mau hoopai maluna oko iakou mau enemi, a ua Emepera nei e kolo malu ae la imua oka Pope ma. Rcma no ka o kekahi aha kuka maluhia ma.waena o kona Aupu ni a me na Aupuai Huī iloko c ke kaua, no ka hooki ana 1* ke kaua, ake hoole mai nei hoi lakou ala, me keia mau oielo a Pelekane: <£ E kaua ana lakou a hiki i ke kanaka hope loa," a oia mau olelo ka na Aupuni e ae i ukali mai ai. Berelina, lune 12. Ua hoao • aku na pualikoa Rukini e lele kaua aku maluna o na puaīikoa Auseturia ma ka Hikina-Akau o Bucaz, Galidla, eia nae, ua, hookuemi hope ia aku lakou. Ua hopupioia e na Auseturia i huiia he 1,300 paahao. Ma ke i keia la> eia ka maluhia ke pahōla nei ' malaila, me ka holo*nua oka lakou mau hoonee hana ana. Parisa, lune 12. ka lele ■ kaua a na Geremanla ma keia . la ina papu o VauX, ma ke Komohana, ua hoauheeia aku lakou, me ke ko'iko'i loa ona - poino i loaa aku ia lakou.

Ma ehauneoun:, eia no na koa helewawae ke hoomau nei i ka lakou nee ana imua, me ke ko'iko'i o ka lakou mau kipoka pahu ana ma na wahi o Souville a me Travannes. Holani, lune 12. Ua hcopi« holoia ma ke ; a Ia ka mokuahl Nprewai Bur, aole nae i maopopo ke kumu o kona piholo ana,. ua hookui paha ika mine, a l ole, e kekahi top:.dopaha. Aohe mau hoike no ka poino o kona raau luina, a i ole, ua pakele aku no paha lakou. Ladana, īune 12. Uahoopiholoia no i kela la he mokuahi Norewai, oia ka Prosper mamuli o t kona hooku*i aaa me ka mea heopahu e lana hele neL ma k a moanai Ua loaapu aku hoi ia na pakalaki i kekahi oia ka Para, mamuH. no o kona hooku'L ana me kekahi mea hoopahu nu ka uioaaa... Ladanai lune 12. Ua laulahala ae maloko o keia kulanakauhale, i kulike ai me kekahi.

naka liilii, ka hoomanao ana i ka La Hoomanao o ko lakeu poe kanaka kaulana,Haaheo no na keiki o ka lahuikanaka o ka Issraela ia Davida ko lakou keiki koa, a o ko lakou a'ii hoi, i ka iawe ana ae a kaniu akuia i ka lae o ke kauaka koa o ka Pi!isek:a me kahi ala hookahi wale iho no. Haaheo lakou a lilo i mea na lakou e hoomaikai nui ai a hiki no i keia la I keia la ke haaheo nei kakou ike kanaka koa wiwo ole, oia o Kamehameha 1., ka mua loa iloko o ke kaua; Kamehameha mua loa iloko o ka maluhia; Kamehameha ka mua loa iloko o ka puuwai o kona lahuikapaka, iee haaheo nei kakou pela. Ke haaheo nei no hoi na keiki o Amerika i ko lakou kanaka mana i hookuokoa ae ia lakou i oleloia. Wakinekona ka mua ioa iioko o ke kaua; Wakinekona ka mua loa iloko o ka maluhia; Wakinekona ka mua loa iloko o ka puuwai o kona lahuia lakou e haaheo nui nei ika la i hala aku la o ka .mahina o Feberuari. Ua like ke kaulana o keia mau kanaka elua, a'u: e haaheo nei ma ke aoo Amenka a ma ke ano he Hawaii Oiaio, Aole i; nele ka haku anA o na ,poe haku mele no ka lakou keikikane a kaikamahine paha; o ko'u makuakane olioli no.'o'ia ;i kekahi mele a hoopili %aku la no Kamehameha, a penei iho ua olioli nei:

Eo ka ieo o ka Pololei Kani Kua-mauna, E o e ka leo o ka Hinihini, Eoe ka leo oka Ouou kani kuolo, $ E o e &a leo o ka Uau kani i ke ahiahi, E o e ka leo o k& Ao kani kaha i ka pali, E.o eka leo oka O-o inu wa: Lehua, E o e ka leo o ka leie Ku-mamaka-walu, A-walu hoi ka maka o ka Uila i ka lani, -Hoonoho ka lewa miha ka Uila i ka Moku, No kekahi Moku ka iilo ko mai ke au, Hoopuni e Ku-puni i'a eKal an i Li-haukeke ka aina, Na kekeke Maui holoholo-ke, ena Moku e waiho n k ei, Kupaka mai ka Moku ka walawala W'bt'u: ,Ae aku la ō Kalani wahi \na Kio, Oahu me laua o Kauai, Eiaheka papau aku !a ka "ama, Kahania aku la ka moana ike [ Alii » Akahi Oe a ike ia Kalaeii, Ikea ke Kona Kukuku-ahi, Ke makani Kukuku pa inoino, I'Lki ke Kona ka makani kulai . kauhale, fca lau^

Ka pakuia oka Moku me ka Lani, I hihia i kalae o Lele-hoomama, |Ina kemakawalu o Louo-Kaeho, O Kuanuenue o Lele—ionaha, Lele o Maui ka ipanu alii, v O Hoohoku-akea $ Pap?. i hanat% O Hawaii ka Moku,

O Kalani Nui Mehameha ke Aiii. E o e Kamehameha i kou inoa. He lahui' hakaka keia, he kaua. a o na o ka hakaka ana, no hea 'mai, aole he hakaka wale iho no me ke kumu o!e } a oia mau kumu o 1 ka hakaka, heaha ia? I—No na wahine ui no hoi, e like no hoi me oukou e na wahine ui e kuku mai nei a.puni, Ina no Ewa ke alii, a kau kona maka i ka wahine ui o Waikiki, o ka hakaka iho la no ia; kaua ko Waikiki me Ewa no keia kumu wale iho la no oo ka liio ma! o kaiala mea ui. Eia ka lua— O ke ano o ka ai ana a kekahi i ka kekahi, Aia o Ewa, he ai mauka> a he i'a no makai: nohn iho la keia haku aina'ai i na mea maikai; a 0 ko Waikiki hoi, a5 iho )a lakou 1 ka ai i hunaia iloko o ka !epo !ua hele a hoh'ono, a kuko iho la ka manao, o ka hakaka iho la no ia mamuii mai o keia atio. Eia ke kolu-—Mamuli o ka manao kekeue' o n& aJii. ' Ina e oleloana kekahi he alii oia, olelo mai la kekahi he oe; a o ka lilo iho 'h* no iakumu e hakak* a o k:i haka» ka iho la no -He »abu- fcakaka keia, aole nae ke kumu ole, aka, me ke kurni. ne e ha-kaka-.a-i, Ke hoopokoie nei au i ko 5 u mau manao, a he me& pone e hoihoi ae i ka'u kamailio an?, n l o ka mea nona ka La, oia e Kamehameha I, Heiha kon* ane? ■1:—-He kanaka manaopaa. Ua paa ke Kahiehameha oianao e hele oia imua a hiki i kona lanakila ana. Ma ke kaua o ke Paniwai-o-lao ma Wailuku e hiki ai ia kakou ke :ke i ka manaopaa o Kamehameha. I ka holo ana no Maui a pae ma Kahului, hapaiia na waa i uka, kauo_haia e wehewehe na ama, na iako, na a huna ia iloke» o ke.one a me na mea a pau, a kauoha aku la "Imua e na Pokn »ilj i ka wal aohe hope e hoi mai ai, ? ' No keaha keia aao? Eia, no ka manaopaa iJpk.. e K?.mohameha e hele imua a hik: i, ks ianaki! ?... ana, a ina no hoi e make inni an?, mike ihe la l'O hoi, E na Oiw: o ka ;aina e- Ke makemake ne: hu e loau [» ano o Kamehameha ia oe he paa. E haiia oe i'kekah : hnna me ka paa e kou manao e I nnakiln ana oe, ina aokj: i ka niu.;, ka lua, i ke koiu, 3 peia aku, e. pcta 110 ka niuuao, a e boea nu]" sna no ka niaiiawa e lanakih a| Eia ka lua 0 ke mo o K^

mehameha. He wiwo ole. He kanaka koa a wiwo o!e o" Kamehameaha, ua a'o ia eia na kahua kaua me kona wiwo ōle, ua hoohuihuiia 'eia keia mau mokupuni, he hoailona nanai hoike mai' ike koa a 'me 'ka wiwe o!e o Kamehameha a ka« kou e hauol* nei 1 keia la_" Ke makemake nei' au e oleio

,aku la oukou a pau e aa Oiwi j e pko kakou maoao i ?. e c!e e like, me ko Ka~ imehameha ano,/ j Eia hou kekahi ano o Karr,<s hameha. He naauao.. Hoko no o ka pouli o ke au i hala e puka mai ana no he uiuiki o ka mala-1 fna!ama y ke nana aku oe i ka Hikina i ka wanaao, e ike aku ana no oe i ka"o mai o ka wena 0 ka .malamalama. Ua oleloia nae he au pouliuli loa ia, a o |keia ke au o kanaauao.--" Alia j hoi, e nana mai kakou. ] I ka manawa i hiliia ai ka 1 ae c Kamehameha i ka hoe e jKa!eleiki ma, ua kauia ka hoo;pai x he make i kekahi la ae. He i iTiea mau ia Kamehameha a mej |kona poe ka hele arjß mawaho o! ! ka ha!e e hoolohe ?J i na olelo a I na pee e noho ana iloko. | . Hora 10 pahfL ia o ka po,; ;hiki oia niawaho kekahi hrlej ino ka hoolohe anavna olelo e; |ahewa ana t ka mak , a i oie, e »■ ■ ■ ■ - ■ . «9 ' ■ i ' " : ■ I ; apone ana e ola. Aia iloko e' | ka lima o ke alii he au la~i i ki-; 1 h .-i ei 2 a welu weln m a kel a me, ;keia ac?.o; o k:a aoao hema 5 ei?.' ka 'ieao o k? naake, a o aoao : akau o ke au la-ī oia ka aoaoj i o ke ola, 9 i | Ina e kamaißyana kekahi i hale e olelo ana4irekahi mea, ua i ' ; pono no ke make o Kaleleiki ; ma, no ka mea 3 ua. hili laua i ka lae o ke alīi i ka hoe J? alaila, e 'hipuu ana oia ma ka aeao : hema o ka la-I; a ina hoi e lohe ; ana oia i kekahi mea e olelo 1 ana, ua hewa no ke alii o kona 'hele ana i Puna;"nawai no oia i ! o!e!o e hele ilaila, alaa kona hih 'ia i ka hoe. u-i pono ■ no kona hiliia ana, e .hipuu ana ■oia i kekahi maawe o ka la-i ma ka aōao akau. Peia no oia e heie ai e hoolo!heIohe ī na poe e olelo ana, a i ka pau ana o na 'hāle, alaila, 'helu eia ina hipuu o ke}a me 1 keia aoao, a i ka loaa aaa o na ;hipuu be eha kauna ma ka aoao ■q ka make, a loaa hoi ma ka ! aope o ke ola he hookahi kana- ' alail-i, o ka olelo hooholo e ! 1 !caa ann he o!?., pe?a i o!a ai o 1 : Ka!eleiki, o ka naauao' ■'o Kamehameha, oia?, na heoholova l;a make no laua. 1 E ike klkou i ka naauao o Krtrrehameha i ke\:\ £u i oleloia 1 ■henaaupo, he pouli, eia nae/ 'ua hoea mai no he malamalama e e mai aaa iloko o ka pouli. Ade ? l:ke In n.iāuao* o kem w.i me ka ka wa i hala, aole 5 nae e hik* u kakou ke hoole \ ka naauao ou - » w v \ O ka ua !u-

nakanāwai ame ka na. loio o keia la he kakau nja ka buke, i ka olelo hoopii ame, na olelo ike a me ka olelo hooholo, aka, 0 ka. Kamehameha, aia kana biike kākau a me kana olelo hoo holo maluna o kekahi apana la-i he keu a-ku 2 k« naauao, E haawi aku kakou i na hoomaikai ana ika naauao 0 ka mea nona keia La, aoie he manaopaa * loaa i kekahi ke Ipaa ole iaia ka naauao, a aole no hoi he wiwo ole e loaa ana ia mta, nolaila, ■■ oka naauao ke kumu. o ka manaōpaa a me ka wiwo ole; ua loaa ia haawina *ia K.amehameha; a'u e kono nei ia kakou 1 keia la, a i ka kakou mau keiki e imi ika naauao me kou manaopaa a me ka wiwo ole. Oiai, ke makemake ia nei e pau ae ka'u mau olelo ana-no ka pau o ka manawa, ke makemake nei au e hoike aku ia oukou i hookahi ano o Kamehameha i koe, a oia ano oia no "He Aioha Aina Oiaio o Kamehameha," e ike kakou, o ko kakou Moi i hah aku, ka me nana i hoolokahi i na paemoku a pau i hookahi; he Aloha Aina Oiaio Oia. Ua p::io aku oia no ke aloha aina oiaio, aole oia-he mea haawi wale i ka aina, a iaa aole oia fie mea haawi vvale ika aina, a pehea kakou? Eia. He mea pono aole e haawi i ko kakou mau ili aina, aole pono e moraki, aole no hoi e kuai aku, e ma lama kakou i kahi ili aina i koe ihoT 4 . He mea pono e ike kakou ■ 0 lehov a ko kakou Akua, aole. 0 kela pokii ke akua kaua 0 Kamehameha, oia ke akua e pono ai? Aole {oa, o leifova ko ka- » kou Akua Oiaio, oia 'ke Akua Nona na mea a pau, a ma Kona Lima ko kakou Maluhia a . me ko kakou ana i koleakou poe kanaka alakai p ka aina, A na ke Akua.no e kpkua mai ia kakeu, i lilo kakou 1 poe manao paa, wiwo ole, naauao a me ke ! aloha aina oiaio e Ijke me ko ka jkou Moi Kamehameha L, ka jmea nona keia La a kakou e | haaheo nei. Nui ka mahaloia 0 [kaiiaioielo er~kal"C ! Hookuuia na hana me na leo l o na Bana Puhiohe a mp na kllleo e me!e ana ia Hawai ! Pōnoi.

Mai poina i ka Ahamele Hop ikuku a na Kula Sabati o ka mo ;kupuni o Oahu ma ke:a po Sabati iho, no ka papa nana ela we ana i ka helu ekahi ma ka hooholo ana a na lunakanawai, ao ia papa ke hele aku ma ka aoao o ka mokupuni o Oahu no jka hookuku a'amena mokujpuni e ae. E po tikiki :ma ka lima ona komike ama ka puka komo oka Memonal Missbn ka Papa Kaw.-ui. E hemo ana ka puka i ka hora 7:50 uu