Ka Puuhonua, Volume III, Number 15, 28 April 1916 — KA HALAWAI A KA "HUI PUUHONUA." [ARTICLE]

KA HALAWAI A KA "HUI PUUHONUA."

Ma ka po Poakahi iho nei, la 24 o keia mahina, hora 7:30 p. m. i malamaia ae ai ka halaw&i a ua Ahahui 'la, i kulike ai tne oa mea ? hoolahaia ma ka pepa o ka Poallma, la 21, e kahea ana i aa lala oia Ahahai a me na makamaka Hawaii a pau, no ka hui' pu ana ae, e ike i na' hanaoiipo. Ua hiki ac ka Peresidena J. K. Kalati?anaole, ke Akaiko Akana a me kekahi mau Luna Noi e ae o ka Ahahui, na Lala, a pela hoi me kekahi mau makamaka HawaH a me na Lede Hawaii i hui pu ae ma keia halawai no ka hoolohe ana i na mea mai.kai cba_ o "Ka Hai Punhonua o na Hawail." Ma ka hoike a ke K&kauolelo ma o na hana ana a ka Papa Hooko, i puka mai ai kekahi mau mea enaikai i hanaia e ka Papa Hooko ma o kona mau komite '!a noka u Hui Puuhonua o na Hawaii," a makou e haawi aku nei i ka mahalo nui i ka hooko io ia ana o na nunao h okumu o ka Ahahui honua Oia ka imi a noii ana o ke kon u* no na mea e pih ana i kek i Wahine Haw3 ii i he o - pih l i wa'ie iV kona rr a Hilo, ko ke kcvr ; iie hooun;i ana h ) 'ha 1 -eHvi makm ok: e hoor.a? 11 m 'īia ke H/.-m o Hi!o, V \ noii .ip/i ro n i ::e i 2 pili ta J> J. Fern, ke m:ie imi an.i i v. v ;'j k» !- po- k .'k* > .hi/. / nob ? rei ma y.:c?a i

t*keia mau hana a pau'e na komite 0, ka Ahahui Puuhonua o Hawaii; ua hookaawaleia ae ko kakou poe kaikamahike mailaila : mai, aoie he ike hou ia malaila,' a'ke hoao nei ke komiie e hoo-, pakele mai i kekahi keikikane Hawaii, e noh6 nei malaila i j haule aku .i!oko; o ka luamimilo i 0 na hana lapuwale o jto keia !nobo ana, i ikeia ma ko kakou mau keena oihana aka, ! i keia wa, ?,ia oi* iloko o ka ne» ne!u o ka n.oho'na o ka poino. He mau hani no kekahi a ke komite i pau ote i ka haoaia no' ka inii'a noii pono ana aku i ca kulana o ko kakou pee Hawaii |i hoopauia mai ka oihana ae, ke jkomo aku rei ' keia Ahahui e | haawi ana i kaiia mau kokua lana, ina ua hoopauia oe no ke-J I kahi kumu kuppno ole; a i ole, 1 ! no kekaHīkumu kupono no paha;' je imi ana lakou a hiki i ka ho-i pena o na mea i hanaia aku ma-! luna ou. j O kekahi hana ano nui a ka : |Ahahki Puuhonua ma o ka| ; Papa Hooko 'ia, oia no ka raa- j | nao ana o ka Mana Hooko, he j j mea pono p loaa ona wahaolelo j | ma ka aoao o ka Ahahui Puu- ! honua o na Kanaka Hawaii, i J mea e ikeia ai ko kakou manao j ponoi, aole hoi e kaukai a na j kekahi e holke ae i kou manao, oia nō ka hoopuka ana i nupepaj no ka Ahahui ma ka inoa "Ka I Puuhonua," ua hoohoio ka Papa j j i kela hana, a ke hoopukaia nei; j j oia kekahi o na hana hoonaauao j i ma o ke Komite Hoonaauao 'ia s | o keia Ahahui. j j Mamuli o keia_ hoike i waiho| jia mai e hio i hana hou, ua ka- ; mailioia, he mea pono e lilo keia hana i mea imi waiwai'na ; kekahi poe lala o keia Hui, e ku ! jkaawa!e hoi mai ka liio ana oa-' laio o ka aka» msialo o| kekahi poe i hoohaiia a i hiki e j maheleia na mawaena iho o lakou- -.Aka, o ka hapa.nui o ka poe i kamaiiio maluna o'keia kuenuhana, ua kakoo nui lakou i ka marao o ko ka Papa Hooko lawe ana ?e i keia keeh'ina hana no ka holomua o ka Ahahui, He nui aae na manao i paipaiia no na mea e holoimia ai ka Ahahui, ma ka hooikaik« pu *na kekahi, ma ka hele ana e launa me na. hoa Hawaii, mā !ka hooiaha ana 'maleko ona nupepa e like me ka manao o !ka Lnnahooponopono o ka r,upepa u Ke Aloha Aina" i olelo ae ai: | "E hoike mau aku ana au j iloko o ka'u aupepa i ka nupepa . c, K.s Puuhoaua," oia wale no k:i p.upepa e hik' o!t \ kekahi ! . H iw-.i; ke ?Jo ne i i.ivve co:e no nr»e lai ; • . , ■ ■ ■ i ) - ui i ;s,: ī ! :ia nvM v _v>r. e . | O '• ole'o 0 l.waihu ia k„l:ou ina i.-a |loas o!e i ko ka!; u p-■•. ka !i;a-

nao komo mai iloko o keia Hui, } ke manaoio nei au, e hiki mai ana ko lakou wa ē komo mai ai, | a'u e olelo nei, na Sa hana maikai g keiā Ahahui e 'alako mai ,ia 'akou. Oka hoike ake Kakauolelo Aka ko Akana o keia po ka hua maikai nana e hoike ak'u i ka lehulehu nō ka oiaio o ka mea i hookumuia, He nui na manao hoeueu i kamailioia ae ena hoa, a ma- i ( muli oka pau aaa oka mana- , ;wa, uū kaa ae i ka Pcresiaeiia; ka hoakaka I ann mai 1 ria manao no ka hoo'kumuia aoa o keia Ahahui. Aole i like ka manao oka hookumuia ana o keia Ahahui e like me kekahi mau manao aV llohe aku nel/ua'Kukuluia keia | Ahahui no ko ? u pono, a no ka 'pono paha o kekahi mea; ua.kukuluia keia Ahahui no ko kakpu | Pono Lahui, oia ka hooeaauao |ana i k* kakou mau keiki, oia 'na Keiki Hawaii me ka nana ; ole oka wai keiki ia, aka, ina 'hekupono oia, ua hiki i keia lAhahoi ke hoonaauao; gble e ! naauao ka kakou mau kelki ma ! Honolulu nei, aka, ma na aina ! mamao, he lolhl ke ala no ka j imi naauao ana, a pehea e pona ! ai? Eia, na keia Ahahui, ma ! o kona waihona 'la, ke komo 'mai kakoa a pau. Aole no j paha e pao aiia kakou i kekoino !i ka manawa pokole, aole no I Ikamakahiki hookahi, aka. ke I hookumu nei nae kakou i keia ihana no ka pono o ka kakou jtnan mamo o keia mua aku. Aole o kakou mahele puk.a Ima aa pomaiLai ma keia Aha- • hui o kakou. Aka, ona puka . e loaa ana ia kakou, oia na i eiaikai ak«f.kou i hana aku ai no jka o ko kakou Lahai, ia kakou iho/nō hol. I O kekahi hana a keia Aha - j hui, oia ke kokua ana i ko kai pihkia, a hune io maoli aole ma lala wale o keia Ahaaui, aka, ina poe ? komo ole ; mai iiuko o keia Anahui he poe j Hawaii nae lakou, oia kekahi ; mea a kakou e hana ai, a no ia mea i kupono <x) kakv u e holo i S J oko o ka Hui Puuhonua, i hoopakeie ai kakou ia kakou iho, aole he pono na na haole e kokua ia kakou. Kit paha; malin, aia he mau 'keiki o ko kakou Lahui i mnkemake e iawelawe i kekahi hana e pomaikai ai, aka, o ka loaa oie ona kokua, aole e hiki ia lakou ke hana ia mau hana e j ponoai. A pehea ka pono? Bia hoi ka Hui Puuhoaua, haawiia lakou i na kokua, mai a kakou aku no, aoie mai ia hai mai. Aole k*kou he poe nele a iiihune paha, aka, nele kakeu mamuH o teo k,;kou akenui nna iiMHU i ka" lam;; u\ lele p:>u ;cakou a iu-i hoohem;.um;. u ikou i huol.ko au^ k i' ! u.v e k'&i i.i nu 4

kokua, aka, ina e komo mai kakou iloko. o ka Hui Puuhonua. e ike ana kakou i waiwai o ka kakou mau dala i ho:-,Au ai. Ke elelo mai nei ko. koraite o ka La o Kamehamehi, Jji hapalua wale no ko ke kiuiki, aole ;nae e hiki ia kakeu ke hssawi i ,na kokua. He mei maikai !oa 1 ia kakou ka hoom*n«o an.i i ka fLa.H--t.nau o Alii v,zxii, i hoo- | hui ikakou a !ib i ,beokhi v oia wale no kahi La 'No; vlooi munao ma ko kakoi) £.V;h.> na jKan:ika Hawiii. E;a n ! ::-Ie ,loaa ia kakou ia rne:?. ae lok.\hi tf ■ He mea pono na kakou no.e ;hoomanao ia la, aole na na baolle, Hapai no i ka hoomanao ana i ka la o ko 3akou kanaka nana i alakai ia lakou a lilo lakou i hookahi; a pela no hoi kakou e hana ai. Aole he mau mea i noonooia e na Luna Nui no na hana ka~ I laiaina oia kekahi i hookahuaia jma ka hookumu ana o keia Hui. ' Aole loa pela, Ua makemake : nui ia e a'o ia kakou ma keia ( manao e hiki ia kakou ke kokua | ia kakgu ilp/ ao ke ahhele | wale no e pono ai, oia keia Hul j Puuhonua ma ko kakou hoahu , ana. ' -*■ v \ Ua noonoo makou & hooholo he mea pono e hoopukaia i wa- , haolelo no keia Ahahui, oia ka ; Nupepa"Ka Puuhoaua;" aole no paha e nefē ka .oieloia mai' jhe nupepa no ke kaiaiaina; aka, .ma ko makou .manao maikai na ,Luna Nui, aole e hookomoia na |manao kalaiaina ke ole e kakau- ' inoa ia e ka mea nona ia manao; | aka, he nupepa keia no ka Hui IPuuhonua, a malaila e ikeia ai 'na manao hoonaauao a me na ' manao alakai i kue ole ae i ke 'kahua maoli o keia AhahuL | A ke manao nei au, o kekah: ' mea e holomua ai, oia ne ke komo pu ana mai o na wahine : a hookahi ko kakou haoa pu : ana, a ma o lakou Ma kekahi mea e holomua ai. Ma ko makou aoao, ke ma~ nao nei e kokua nui loa aku i m manao i kamailieia ra:mua ' ae nei e na poe na lakou : kamailio ma ka halawai o kela po, ' a pe?a hoi me na manao i hoakakaia mai e ka PercsidiMa • K.|Kahnianao!ei pauponō ele la ma ka hoo'ohe ane-., aka, o ke kahua kahi i kukuluia ai ka Hui Puuhonua, he kahua kupono loa ia e hiki o!e ai i kenahi Knnaka Hawa!i_ iho, aole oia i kupono e komo iloko o ka Hui ka ; mea, ua kukuluia maiuna o ke kahua ka-uiike o konamau m nao hookumu e like me ia 5 h-> ■ akakaia. Ao)e ma ke ku ana o k.? Puuhonua ma ka uni o Oahu, e pakele :-tku ana Ha Mo~ kupuni o Melokī.; a me x\ 2 aie Ni: hau; aole 1 ka mea» o km Hm Pouhonua i kukulira no i\%

'Kanaka Hawāii no ia. oia hoi, he Lahui hookāhi. . Aole no ana a ilihune ana o kekahi o 'kakou e kupono ole oia mai ke komo ana'iloko o keia Ahahui. Ua pāu kakou a pau. Oka m anawa kupono lea ia o ka holo ana iloko o ka Puuhonua, aia a halawai oe me na popilikia, hiki ia oe ke imi i kou wahi e pakele ai, a i ka loaa ana ia oe o ke alāhele no kou palekana o kou pono ih'o la'no ta.' Oia hoi, e '..a'o ia oe e i na hunahuna liilii, ina he hapaha, hapalua paha, ai ka piha ana o hoakahi dala, o kou komo iho la no ia iloko oka Puuhonua, a palekana ka hoi oe. A peta. no hoi e hoiliili liilii ai a piha kou haawina o ka makahiki o ekolu dala, o kou hiki iho la no ia i ka pahuhopu oka manaolana no kou lanakila, Nolaila, ke ku aku nei makou imua oka lehulehu a a'o aku ika Lahu! Oiwi, ka Puuhonua o na Kanaka Hawaii, kahi e loaa ai ia kakoa ks maha; a e loaa ai he ola hou ia oe e Hawaii Lahui.