Ka Loea Kalaiaina, Volume II, Number 41, 22 ʻOkakopa 1898 — OHUMU MALU A KIVINI KE KUMUHANA WELIWELI [ARTICLE]

OHUMU MALU A KIVINI KE KUMUHANA WELIWELI

« | J| Ka poinoanao Jfīawaii uei, am» ij ka inoa. o ka poe kokua olimnn. k I i KA E. C. MAKAPOLENA OLELO : WIW 0 0 L E. i i :l

i , K hoiko aku ana nmkou o illlke »»io mi mon i loaa m ma* * kon, n o lilo hoi ia i mea na oukou o ka lalini o iko ihoni. i ka hopona weliwoli n knkon e iko nei, mnmul! o na hana Ihoiiinhomn n koia pno n on* kmi o iko loa mni ai I ko hiknn inan inoa. Kt> hoiko noi innkmi i koin, nolo ma ka maiiiio imi opn. akn. oliko i»ii moa i hnnnin a i ikoia. ua (>:m hoi mn kn Moololo o ka jAli,ioli'lo o ka A. D. ! K.\ HOOKAHUM AHPUNI 1 I O UUUOKALANI. i o ko komo knho* I lior»ti nnn o ka ninau Inhni o i llnwnii uoi, a m« ko kakon ikomo pn unn ino kokahi hnln- : wai o ka hopemi awahia o ka io’hao'ha no kokahi man mai kahiki i hal» ao nei. Ilo moa pono ia mnkou ko | ln'omaikoiko akn ina liana |apuka. a mo ua hana ohumu inaln a k< kalii poai unku i | kokua ia o Komisina Amoii'ka Kivina. a i kuo nui ia hoi ■»* k<*k!ihi mau llawaii oiaio iilokookn Halo Ahaololo. i ka wa -* ka ninau hilinai ole i ko Kem}sina Amerika, i waihoia mai 3 ka mo« hauohano K. C. Makapolona imna 0 ka Aha Kuhina. Oia ka i makon e hoike akea aku nei! imua o onkou e ka lahni alo*{ ha o llawaii, o ike )»ono iho | 1 ko lakou mau inoa. a e ’ ol$*lo ae kakou: Aole no J ka kakou i mako ia hai; aka, : \ i a mako no ka kakou ia ka* i knu iho. j i\c hai noi makou i ka: oiaio. elike me ka haahaa o| s ka Lani i ka honaa, a o ka kiekie o ka honua iluna. ina paha i makapaa ole o Nawa* hi, no ka Makapolena olelo! hnoholo hilinni ole !a Kmni Kuhinn Arnerika i komo pn i i ka oluimu malu e hoopau l ka Nohonlii o LiHuokalani. | Ina i keia la, —Aole loa e loaa ia nawaii ka hopena weUwelī elike mo keia a kakou e irwe noi iloko o keia man la. K noho kakou me ka ma- | i luiiin Hoko oka hanoli malilo o ka malu o ke aupuni Kunm e hookeloia ana e ko - kakou Moiwahino Liliuoka- . I loni. nolaila,- aoho o kakon kipi e ae ina kumnhana e loaaaiia nuwaii ho aupuni hoiomua me na kanaka oaa- * i kiki o ka hn-hewn elike nie kela |>oai oke kumukaīa. I ‘ loaa pono ko lakou mau inoa ina ka Moolelo oka Ahaolelo. } No ko kakouhalawai ana me , (uipemi ehaeiia i piii i ko j i >Ia a mo ka make o Uawaii ) —ke hoike akn nei imikon i ( ;e knmu a nie ka mole o ke- i a haawina, n mo ka Makapo- I ena hoao ana e kipaku ia Ki- ] * ini. n ua kne ia kein hana n * ilakupolenn v nn hon llawaii. j >ia ku Makapolonii hoike piha ( mua o ka Ahaololo.

0 OLEf,0 HILINAI OLE A E. C • JfAKAP( )LENA IA KOML il SI\A AMEHIKA K1V1KL 1 '• Ma ka ia 2 o Iinio. uhi ka 11 Ahaolelo c uohe aim i ka * m.h.1892.—ITa waiho m«i la * o Mr. L. MakaoiiUiiia, ko°|kahi o na Molio-aiii o ka apap nn o nonolulu noi, ho ma» a ninmi i ke Kuhina o ko na R Aina E no na moa pih i ko| % Kuhina Ameiika Kivini e 1 noho ana mu ko alo-alii o Hawaii ikm ino koia mau ololo —‘*f T a kono ia au malalo o ■ ka maimo nmikai o huli i ka- . oiaio. a ninau uku i ko ko nliij , ka Moiwahino mau hoa’lohal i a alakai Kmnukanawai, ka| . Aha Kulnna. ina na lawo aei [ lakou i kokuhi keehina no ko|i paio aku i ka luum o apono 1 oio ia, u i kauoha olo ia hoi o i ke Kiihina Amenka Kivini,' i | ma kokahi anaum kanaka I Muni ana i kamailio lauia aī,|l iio hnua hoi i apouo olo ia ko ] ! ole <* hoao ia kokahi kmmi | • akoakoa ma ka aoao oka Aha ' j i Kuhina.” Ho olua umu Lx!) i mahopo iho o ia manowa. im|. malamaia ho nmn ha!awaie:ī . ka poai o-ka aoao hoomae- ( • mao no ka noonoo ana i keia j kumuhana hou, a ua laweia j n?" ; ho Oleio Hooholo o Lu-U namakaai (ha) nana Kamau-lf (oha e hoahewa ana ia Maka-lfi Ipolen». ao noi ana e kapae - ! īoa ia, a e holoī ia kela mau i i olelo e pili ana ia Kivini raai 1 f : moolelo aku o ka Ahaololo, i ■ oiai he kuleana ole a ke ko- l ; hu ole loa ka Makapolona i i mau olelo malalo o kana haa- ! i : j wi nīnau i ka Aha Kaliina. I , Pehea kakou i koia wa? O h j ko kohu oie paha iu la o ka n lilo o ke aupuni.? 0 Aia he mau koi ikaika ma n ka aoao Hoomaeinao iloko o j, j ka Ahaolelo, e noi ana ia Ma- v kapolena e unulu hou oia i n kana kumuhana ninau i wai-* a aku ai imua o ka Aha Kuhi-ik na iloko o ka Hale. nmluna o| ike kumuhana i oleloia maīj a j he hoohaeha ana iu i ka nohol n launa hoa’loha inawaona oj Hawaii nei ine Amenka. ()i 11 • t • « I H keia man noi o huna la hewa a nalowalo, Aoio loaij o Makapolena I ao iki no m! 1 P hana hanohano ole, a ua pa-l Q no uku oiu ia lakou menai| f olelo o ka wīwo olo. Ua loaa! īaia ho mau kumu olo no Kivini e waiho ai i kelaj n ninau iiuua o ka Ahaoloīo. a 1 uji makaukau om o Iiooiaioi|. no ka hewa o ko Komisina| ir Amonka i kome ui iloko onaij. Ihhuaii M»h> mo kokahi mau noo alakaioka anao Hoomae-i.. s 41 mae e uoho ana iloko oka Ahaolelo a me kekahi poo; M muwaho o iu Halo. Eīa laKon: ke Ohnniu Malu uei maiuna . r o ko kumulmna hoohuiaīim ia Ilawaii nei iuo ka līepuha!ika o Ameeika Ihiiia. Xo keia manaopa.i luli olo o Maknpolena. ua hooweliwoli ia * oia, a lioonmka'uka'u la aku | hoi no ka hoopii n» keia mau j ololo kuhi aku i ko Komisiiui: XV Amoiika, ua komo aku oia i U

_ . * * V • *♦ > •, <s s♦~ *• V 9 na hnlRwai nmln." n oia ku Mnkapolomi i ua ,tku ( ai la lnkmi mo ka puuwni wi-j wo o!o o ku imnii o im Alm*j hookolnkolo Kiokio u llawaii noi a 1110 Amei’iku, u ua mnkaukau oia o wailin aku i nn hooiaio o knhi )>ou.ifi nnn ia Koniisinn Kivini. i ’~“Aia ho olnimn kipi iloko ;o ko Hoona Oihnmi Kamkein lAmonka tna Uawaii noi. t* t ikuko ana,a o >ml aua ina keohina ine kokahi Ahahui 1 Ppwa no ka hookahuli ann i ! ko aupuiu Kumu o Hawaīi/' J O ka Luua li miuhanu mal 3 Hilo mai, Nnwa. A ( 0., oia ' ka 01 ma kc kue ino loa i ko* ' īa Olelo 7/ooholo //ilinai olo a 1 Muka|iolonn i fco Kuhiim a i ( me koiin hooikoika o palo loa j , ao, «a hnipu nku kekahi { mau Hawaii oiaio a makou (*|( holkenkii nei i kolakou nmui! inoa me ko knnalmi olo. ij] ( maopopn o la'kou no ka pool' nam» i hookomo i ka ī,ahui i 1 ka pilikia weliweli a kakou o I iko maka neu' l-a hoiko hou M l | aku oMakapolona i kolu mauM ololo: ‘*Ua maopopo iaiu. a|j ho mea oiaio loa iala. aia ho| 5 jimui Imlawai maluia ma koji (koona Kaiiikoia Anuu ika. nm [ 1 jkeAlaniii Nuuanu, a nmlaila|ī jkahi i hoolala mua ia ai ke| |kmnuiiami hoohuiaina aihu<‘j, ia //awaīi nei.*’ O koia iho||j |!aka Maknpolona nmu ololo k kupaa o ka wiwo ole, a ua ia ii mea i hoopuiwa aku i na ahi* f ilokooka Ahaololo; ua ma- !' kaai lakou a hoooau walo i jkc kumuhana hoopii hi MakapoU'iui, o ahuwalo ka no*a : ;huima lakou, a kolokole ka| a iai ika hao a ka waikuho. (>j n s ka hopena o na haim aka;n | I aono liooomaenmo, oia uo ka i h īhaalele i fce kumu hoopii īa|^ iMakapoleīm. .Mu ku \vathoiu||^ ana mai nka OI0I0 Ilooholo | imua o fca /Aile e hinamaka-l n |ainnna Kamauolm, Hnkonoiii lokeia maii,..va, ua hoopuka k ae ka nupepa nke hoolmiaīna —Advcrtisor o ka aoao //00* ! \\ maemae, mamuli o na kono-’|. kono a kekahi. he mauuo hai | s j iuku i kelu ninau a Makapo-|o lena ika Aha Kuhīua. Eia | h iho ka haioīelo a Makapolena I f īniua o ka Ahaololo : j l *Mr. Percsidena: Ua kono j ia au c pane uo kekahi ma- ju, nao pepa 1 hoopukaia maloko!p< o ka popa o ka aoao Hoomae- i I 1( mae i koia kakahiakn, 0 hoa-;^ 1 1 , , i m nowa ana no ka 11 niaau 11 n( waiho aku ai iko Kuaina o; m na Aina E ika la inehinei.ilo aole o*u makemake o kukulu °i ia wau maluna oko kahna m imihala 0 kela nupepa. kc oIei UC au e pane 0 kupale aku lioii. , no ko'u knleana ponoi iho. 4 Kc hoiko nmopnpo nei nn ma keia, aolie kumu kanahm no'u ma keia. 0 hoole aku aii ka mahalo 5 kc aupunl Ke-, puhalika «• Ameiika. no komi oluolu a uie ka makoeo Uona | lahul kamika i ka nolio lana- ; kiia, mamua o ko kakou haawi piha ana aku iaia nu* na leo 0 ke ohaoha 110 ke Kumuhuna Kuikahi Panailike i holouiua ai o liawuii nei. ma kc ano maoli <1 ka manau kc hoopuka ao au. «« keia Komisina Amouiku Ki\ ini a‘u 0 kamailio nei. oia no ka Uuna oihana kiekii* o ka Uo- rtS: T\ 111 ei l v !•.» I. >1. ♦. r .1 u ( «• «11« IV U I«I I I t( • r Amerika. ehke m«* ka I«*lhi : ana o hoohaimai ina knleana 0 kelaoiihana aupuni maloku mai n na palomi i a<* i;i e ku Kanawai luioimilii lahui. e pili ana i ka oiliuna Kanikuh» **Ko manao m*i ,iu nu* ku lilanno ho«ilu‘w:ilie\Vii < *K*. inu e niiinan ke aupuni llawaii me kona lahni kanaka <• loaa ka mnhaluia nmi iala «•

nmnu aupuni kuwnho, me k< lukou lalmi kanakn o hooke |i ka Imim me ka ownown ole (nliiilu, e hooko mua u nuwni i ka Imnn poim e malmloii nmi ai oia, e wuilio n kapa< lon i ke komo kino nna o m: Uuna aupuni hookelo lahui e hemhuikau ami i ka mne mao o ko lakou man keem oiiiiiim, a na ka nmnu Klek laimi e inwelawe ko hikou imiii hana ponoi, olike me kn'u i hoiko mua ao nei i ke S\omislmi Kivini. hc Uun.n iiupuni kiekie oia ma kn aoao o ke aupuni 0 Ameiika a mo kona laimikannka. lie moa ku i ka pono a me ke kulana o mahaloia mai ai kona koena oihana, malalo e kann hooko hana ana ma ka aoao o kona aupuni.** | 10 Iioolo i ka hana poholalo 0 ka 'muohuno olo ma ka iioohuiaina ana inia iho iloko lo na Kumuhana kuloko o ka |ohumu maiu i kekahi aupuni j hoaloha eliko me nawaii nei, 1 ma'.aili o k<* komo ana o keikahi piuii uuka o ka poe nke |oihana Kuhina o kanoao hoo* maeinao aupuni i iioupauia. Klike mo ka )>oe iukali aku | mah ipo o Mose. e helo au|wana ima lakou ma ke kula ;o a o ke ano oia huakai ma ka hoomaopopo aku, oia no na liookelo aupuni ana o loaa ai o nawaii noi nn* kokahi hopena ehao ia ma keia mua aku. “Ua ko m, Nolnila, o kola a me keia healoha oinio i aloha ia uawali. o ko kakou mannwa keia o ke kupaa a palo aku iua Imna poholalo a koia Aha Hui ka-kai-kahi i kokuaia e ke Komisina Ameiika Kivini| iloko o ka lakou mau hala-| wai malu 0 ka ohumn. e ku-1 ko nei o kaili ia nawaii. j * Mnhopo iho o keia haioleioi a Maknpolona i huai puka nui ni i ka Ahaolelo iua lia-| na popopo a polopolona a na • hnlawai malu o ko kipī aj Kivini, Aia hoi, he niau hoo-i panpaa nohnna mahopeiho i| kn wu o ka olelo hooholo i I ka \va i waihoia mai ai e Lu-| namakaainana Kamauoha! imua o ka halo, no ke kipa-1 ku nna i ka Maknpolena oie-l lo liooholo Ninau i ka Ahaj Kuhiiui uo Kivinz, a o J. Na-! wahi ka hoa hanohano maii kn apnnn mni o Hilo. a Pere-| $idoua no ka Hui AlohaAina.: )ia ko pooko’i ikaikn ioa ma! kn haiolelo e kokua ana i ka; ilelo hooholo apuka e kuma-j kemi nei o uawaii i keia la.| A i ka wa ī huawīia ai 110 ke; voho halota o na hoa o kn lalo. ua ikeia na inoa o ka >00 kakoo ina hana apuka a|, loholalu o ka ohumu malu al! ie Kuhi.m Amerika,no lakonl ia inoa a makou ehoike aku) lei malalo, i loaa ia makouj na ka Moolelo o ka Ahaole-I 0 o ka a. i). 1802, a kakon ei )iolo ae ai: ‘\4ole kakou i nako aku in hni, īa lakou lei no. j t , 1 Ki.i ka Papa nioa o ka poe kokaa j, ]<:i oliu->iu n Kivitn. | •U Nawahii A. uorenes v Akina Driere i Kaluna Anderson 1 D. W. Pua Konhon | !usnpa Nahīnu |: Kanoa \V.Y. norener. j Waipuilain Kapahu | Kamauoha Kanealīī | Kannamano Kauhi S K Pun noapili | Kdmumls Bush 'i ('nmnīna W O Sinith j ( Marsden Young 11 A>luord G N Wilcox A S Wih*ox Baldwin ! Wallu-īdgo W C’ Wilder ! .1 M nornor ; 1 miinn -?»♦«. Pnpninun kue i kn Ohmmi :5:llu ;i Kivmi. Uoi^Ol' \Vi«Sematt i‘arker \Vhiiin L . • I >} , ! , ncer -\umnaji Wiili;nn> Kmi I ‘«‘lei-<ru II i n«1 Whi! A kt Kunnwela. miinu, Ui i

o. iio ;{ walo no miwuii i ku* o kuu i kii ololn liiliimi olo » \ Makapolonn. **j \n linu i JvOho oJ<‘ ( l’ipika* R ino u mo \V II \Vilonx, ,0 ii; Ma kulu hoopilimoanl oim ,j ihou o ka lialo ho kuo iu >.|i;huu loua ku lumikilu mn u ku aoao ohumu imilu, o hoo0 hni ana la uawaii m-i mo u |.‘tmcrika, mamuli o ka lana* 0 |kilu aun oko kniii aupuni a 0 lKiviniake aupuni Ameiiku a o paa nel ma ku hnmi apuka . a koia |>oo. u | Ua houo oK (’ Mnka{>oiena o o noi hon iimia o ka nale, ua e kapae hoiua no no ku lua o ii ka nmnawa o keia poe inoa o ho 3;h a ua paniu ma ka Moon lelo oka nale, o J \awahi i ke koo ikaika ma ko ]>cku; 0 loa ana i keia oīelo.hooholo a % Makapolenn, i maopopo loa 3 he mau hami .poholalo leeia ma ka aoao hoomaemae. 1 Maliopo mai oia \va i pau , ai ka Aha Knhina o kn iioao; . hoomaemae, a hookohuin kal 5 Aha Kuhina o Makapolona. a * . ua ikeia no o Nawahi o hnii s , pu anu me ka noao hoomac- : i mae, oīa ka K C. Makapok*-: , na i oleloaku ai me ka hunai ole, aao pu aku no hoi ina| i hoa Aawnii iloko o kn īlaie! >|Ahaolelo, o ko oukou iiuli; Jana a kakoo i kn uoao u ka 1 iipoe Mikanele, oia ko oukou ■ i ae aua aku e kakia paaia na |j ► hana ohumu maiu a ka powa I e hele lanakilu maluna o kal! lepo aloha o nawaii i ka wa; * mua loa e loaa nl ka mana i I |ka aoao hoomaemae, a e lilo ai ka mana o ke aupuni ma ; ka poholima o koia ohaua Mikanelo. i I 0 keia mau olelo a Makapolena, ke ko nei ia i keia ( |ia a kakou e ka lahul e iko , |maka nei, ke kumu o ko maIkou heomnikelke 5a oukou e i ka lahul. Eia ko olelola nei j ina makou na na Elemakulo ij Ihookaluili kb aupuni, a kejl ■ikemakamai )a oukou ina \ |meaihanaia i ka Ahaolelo, . ja makou e olelo ae ai, ina o ' ikeia poe nawaii oiaio ho lfl|f l’ko iakou nni, a huipu mo 13 poaa 83, o ka piaa iho la noia jo Kivini, a paa pu mo kela! c i pōo ohumu maln. alaila, aohe 11 jkioi e laiiiikila. ma ke kokua;. [anaakeiu poe. lunakila ai; •ka ouhumu malu. Imi paha 1 1 |o Nawahi o kakoo i ke Ku- a {muhaua a Makapolena, ina! a ipalm aoie o paa i ka Moolelol* o ka uale. a oia no ka ol ma , ♦ ;ka paakiki i ke kuo, oia ko|n ialahele.o ka )>oiuo weliwele ja ka lahui nawaii e uwe uei,! aua kuni paa īa ko lakou| n mau inoa no ke kumakaia i ; f |ka aina a me ka laliui, o puiina ole ai i ka hanauua e hooa imai ana. ■ \