Ka Wai Ola - Office of Hawaiian Affairs, Volume 39, Number 2, 1 February 2022 — Piha ka Makahiki Iwakālua o ka Ulukau [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

Piha ka Makahiki Iwakālua o ka Ulukau

Na Keiki Kawai'aea, PhD lāua 'o Bob Stauffer, PhD Unuhi 'ia e Kamalani Johnson Ma ka lā 14 o Pepeluali - 'o ka Lā Aloha ho'i - i ka makahiki 1826 i ho'āo ai 'o Tumamakolu (Kumamamakolu) he wahine na Aeheke ma Kaua'i. He 'ike ko kākou no kēia no kona pa'a i ka palapala he 'elua kenekulia kona kahiko. Aia ho'i ia 'ike a he kope o ia palapala, ma luna o ka Ulukau. Piha ka makahiki iwakālua o Ulukau.org, ka waihona puke uila Hawai'i i kēia makahiki. Ua lilo ka Ulukau 'o ia ke kahuapa'a kumu o nā kahuapa'a Hawai'i, 'o ia ke kumuwaiwai uila i ho'ohana nui loa 'ia no ka olelo Hawai'i a me nā kumuwaiwai Hawai'i, 'oiai, 'o ia ke kahuapa'a olelo oiwi 'e'e nui loa 'ia ma Hawai'i a ma 'Amelika Hui Pū 'Ia, a 'o ia pū kekahi o nā kahuapa'a 'e'e nui loa 'ia o ka poepoe honua holo'oko'a. He hanauna o nā haumāna Hawai'i e holo ana i pōmaika'i i nā puke wehewehe 'ōlelo Hawai'i i ho'olako 'ia ma ka Ulukau ma o nā paena pūnaewele 'o wehewehe. org a me wikiwiki.org e hiki ai ke huli like i ka huaolelo Hawai'i a huaolelo Pelekānia ma loko o ka 'ewalu puke wehewehe olelo. Pēlā pū anei kou 'ike i ka nui puke wehewehe olelo i loa'a? 'O kekahi o ia mau puke wehewehe olelo, ua kāka'ikahi loa e kū'ai kūikawā 'ia ai ma nā haneli. I kēia manawa nō na'e, ua noa ia mau mea a pau e huli 'ia no ka manuahi. Hiki pū ke heluhelu 'ia mai loko a waho, no ka mea, ua noa ma ka pākahi ma ka 'ohina puke o ka Ulukau nona nā puke he 300 a 'oi. Ho'olako 'ia ma luna o ke Kani'āina - he waihona i pa'a he 'ahkala ka'awale ma kēia pukana o Ka Wai Ola - nā hola ma nā haneli o nā nīnauele me nā mānaleo olelo Hawai'i. Hu'e 'ia ma ka 'Ohina Inoa 'Āina nā inoa 'āina nalowale a kāka'ikahi ma nā 'umi kaukani a me ona 'ike e pili pū ana, me ka ho'olako pū 'ia o nā palapala aina no ka hapa nui o ia mau inoa aina. Ho'olako 'ia ma ka 'Ohina Mo'okuauhau nā palapala o kēlā 'ano kēia 'ano ma nā 'umi kaukani no nā palapala male, nā palapala 'oki male, a me nā palapala hala, a pēlā pū nā kope o nā palapala kope kumu. Na ka 'Ohina Nūpepa (e holo like ana me ka Papakilo o OHA) i ho'olako i nā 'ao'ao nūpepa ma nā 'umi kaukani, he mau palapala makamae ho'i o ka olelo Hawai'i. Kōmi 'ia ka Ulukau he 50,000 manawa i kēlā me kēia lā e piha ai ka 1.5 miliona 0 ka māhina. No Hawai'i ka hapa nui o ka po'e 'e'e — e 'e'e ana na'e ka po'e mai nā kihi like 'ole o ka poepoe honua. He makana ka Ulukau i ho'okumu 'ia me ke aloha e pōmaika'i ai ko Hawai'i a me kona po'e ma muli 0 ka ho'oilina palapala a ka po'e he lehulehu ma ke ka'a hope 'ana o nā makahiki he 200 a hiki loa ho'i i ka wā o Tumamakolu lāua 'o Aeheke. ■