Ka Wai Ola - Office of Hawaiian Affairs, Volume 39, Number 2, 1 February 2022 — Ola 'Ōlelo Kanaka i ka 'Oihana Akeakamai Huli Moana [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Help Learn more about this Article Text

Ola 'Ōlelo Kanaka i ka 'Oihana Akeakamai Huli Moana

Na J. Hau'oli Lorenzo-Elarco, Hōkūkahalelani Pihana anel Alyssa Anderson Lu'u a ea, a hiki i ke kai lipolipo, Lu'u a ea, a hiki i ka papakū (ē), Lu'u a ea, a hiki i ke kualono kai, Lu'u a ea, a hiki i ke kumu (ē). Eko Hawai'i pae aina, mai Hawai'i o Keawe a hiki loa i Hōlanikū, he mānu'unu'u ke aloha o ko 'oukou po'e mea kākau iā 'oukou. Eia nō mākou e lauhoe mai nei i ka wa'a, i ke kā, i ka hoe, i ka hoe, i ke kā a pae aku i mua o ko 'oukou alo, me ke oli 'ana i ia po'e lālani mele i kau 'ia i luna a'e nei no kēia wahi pilina ko'iko'i i ke kai. 'O Moananuiākea ē, 'o ia ka mea e pili ai kākou a pau loa, a ma ia moana nō e ola ai ka olelo Kanaka a ko kākou po'e kūpuna. No ka ho'omākaukau 'ana i nā huli moana no ka M.H. 2021 me ka M.H. 2022, ua launa pū kekahi mau lālā o Papahānaumokuākea Cultural Working Group (CWG) a me Oeean Exploration Trust (OET) no ke kūkā kama'ilio i nā ala like 'ole e pili pū ai ka 'oihana akeakamai huli moana a me ke kaiāulu Hawai'i ma o ka 'ike a 'ōlelo Hawai'i ho'i. 'O ka ho'olauna hou 'ia 'ana mai o Papahānaumokuākea a me nā hana noi'i a ka po'e akeakamai i ke kaiāulu olelo Hawai'i kekahi ala i ho'oholo 'ia i ho'oulu a'e ai ka hoi o nā keiki e komo i ia 'ano hana 'o ka wili pū 'ana i ka olelo Kanaka a me ke akeakamai huli moana. 'O ke kapa inoa 'ia 'ana o ia mau hana huli moana 'ana kekahi hana mua e ho'olauna pū 'ia ai ko Hawai'i me ka hana a ia po'e akeakamai, a 'o ia kapa inoa 'ana nō kekahi hana a kēia hui e ho'oikaika hou 'ia ai ko kākou pilina me ka aina a me ke kai ma o ka 'ike kūpuna. No ke kapa inoa 'ana, ua lu'u like ihola nō kekahi mau lālā o CWG me OET i ke kūkākūkā i ke 'ano hana huli moana a OET ma Papahānaumokuākea a me ke kumu o kā lākou hana ma laila, 'o ia ho'i, he lu'u i ke kai e noi'i nowelo ai i nā mea o lalo o ke kai. E like nō me ka wili 'ana a pa'a i lei, pēlā ho'i i wili 'ia ai nā pilina a me ka 'ike o kēlā me kēia mea o ia hui a pa'a i mau inoa. Ua lu'u like nō nā aloha olelo Hawai'i, SEE OLA 'ŌLELO KANAKA I KA 'OIHANA AKEAKAMAI HULI MOANA ON PAGE 7

OLA 'ŌLELO KANAKA I KA 'OIHANA AKEAKAMAI HULI MOANA Continued from page 5

nā mea akeakamai, nā kumu kula, a me nā 'ohana kaiāulu i kēia hana 'o ke kapa inoa huaka'i huli moana, no lākou nō nā lima maiau i ka wili lei. Ma ka huki 'ana maila i kekahi nane me he pua lā e nani ai ia lei i 'upu a'ela nā inoa o ko OET holo moku 'ana ma ke kai o nā moku lē'ia i o aku o Ni'ihau. 'O ia inoa ho'i, 'o ia nō nā lālani oli e waiho a'e nei, a he mau inoa ia e alaka'i pono ana i ka hana a ka po'e o luna o ka moku. Ma o ia kapa 'ana i hua a'e ai kekahi hana e a'e, 'o ia ho'i ka mālama 'ana i papa huaolelo huli moana a me nā ho'olauna twā 'ana me nā kula olelo Hawai'i me ko OET. Iā OET nō e noi'i 'ike maka ana i ke kai lipo, ka papakū, nā kualono kai, a me ke kumu moana, ho'olele 'ia akula kā lākou hana ma o ka wikiō i hiki i nā kānaka a puni ka honua ke komo like i ka noi'i. 'O Kalama'ehu Takahashi lāua 'o Kainalu Steward, he mau kama no Maui, nā leo

ho'okipa e kūka'i aloha ana i ka 'oihana 'epekema huli moana me ka po'e Hawai'i e noho nei ma waho aku o Papahānaumokuākea. Pēlā nō kākou i kipa aku ai i ia wahi ko'iko'i. Ua ho'okipa 'ia nō he 30 a 'oi iki a'e kula no Hawai'i, a 'ehiku ho'i, he mau kula olelo Hawai'i nō ia. Ke lana a'e nei ka mana'o o nā mea kākau, e lilo ana nō kēia wahi ke kipa 'ana iō Papahānaumokuākea, ka ho'olauna 'ana o ko ke kaiāulu Hawai'i me nā mea akeakamai, a me ka 'ike maka 'ana i ka 'oihana huli moana, i wahi kahua e ulu a'e ai ka 'i'ini a me ke aloha o nā 'ōpio Hawai'i e lu'u like i ka 'oihana akeakamai kai me ka 'ike kūpuna. He ke'ele ko mākou mahalo i nā lālā o CWG, nā limahana a OET, nā kumu, nā haumāna, nā mākua, nā keiki, a me ka po'e a pau loa nāna i lu'u i kēia 'ano hana a hiki i kahi e ola ai ka olelo Kanaka ma ka 'oihana huli moana. ■

1 1 j|r mk Kumu Kalama'ehu Takahashi - Photos: Ocean Exploration Trust / Nautilus Live