Ka Wai Ola - Office of Hawaiian Affairs, Volume 37, Number 11, 1 Nowemapa 2020 — 'Ike 'ole 'ia ka Hoa Kanaka e ka Na'aupō [ARTICLE+ILLUSTRATION]

'Ike 'ole 'ia ka Hoa Kanaka e ka Na'aupō

< I MANAIKA'OIWI >

Hui Mālama I Nā Kūpuna 0 Hawai'i Nei Mokuna 7: 1 Mana i ka Ho'ona'auao Na Edward Halealoha Ayau Unuhi 'ia e No'eau Peralto Ika 'āpono 'ia 'ana mai o ka Hō'ike no ke Kuleana 'Ōiwi o ka 'Aha Aupuni Hui Pū 'ia, ho'omaka akula mākou e koi aku i nā hale hō 'ike 'ike a puni ka honua i ka ho'iho'i 'ana mai i nā iwi kupuna a me nā moepū me ka mana'o pa'a i nā kuleana 'ohana o ka po'e 'Ōiwi. 'Oiai, 'a'ohe kānāwai 0 ka honua i pili i ka ho'iho'i 'ana i nā iwi a me nā moepū, pēia nā mākou 1 koi aku ai i ka ho'iho'i 'ia 'ana mai 0 nā kūpuna. 'O ke kuamo'o 'Ōiwi ke kahua o ko mākou koi 'ana aku. No nā iwi i 'aihue 'ia ma hope o ka makahiki 1868, kū pa'a mākou i ke kānāwai o Ko Hawai'i Pae 'āina e Ho'omalu ai i Nā Wahi Ilina Kupapa'u. He kānāwai ia na ke Aupuni Hawai'i e ho'opa'ahao 'ia ai nā kānaka e 'eli, wehe, a lawe aku paha kekahi kino kupapa'u me ke kuleana kūpono 'ole. Eia kekahi, ua paio mau mākou no nā kuleana 'ohana e mālama i nā iwi a me nā moepū o ka po'e kūpuna o ka 'ohana. Na nā hale hō'ike'ike i 'ōlelo aku, no ke akeakamai ko lākou kāohi 'ana 1 nā iwi kūpuna a me nā moepū i mea e ho'ona'auao ai nā po'e a pau o ka honua nei. Na mākou i pane aku, 'oiai he mea nui ke akeakamai, 'a'ole 'oi aku kona nui ma mua o ke kuleana o ka 'ohana. Me he pā'ani kōnane lā ko mākou hana ma'alea a lilo ka hoa paio i ke kōnane 'ia. I ko 'u noke mau 'ana ma ke kuamo 'o 0 ka ho'iho'i iwi kupuna, na'u i haku 1 ka hua 'ōlelo, 'o 'intellectual savagery.' 'O ka mana'o o ia hua'ōlelo, ka 'ike 'ole 'ana i ka hoa kanaka, a kipa hewa ke aloha i ka 'īlio. He hana kēia na ka na'aupō. He ku'i kōnane kā mākou. 'O ko mākou mau hiu kōnane nā loina a me nā kuleana o ka 'ohana 'Ōiwi. 'O ia nō nā pōhaku niho e pa'a ai ke kahua o ko mākou mau kānāwai.

Eia kekahi, 'o ka 'āpono. Inā 'āpono 'ole 'ia ka lawe 'ana aku i nā iwi a me nā moepū e ka 'ohana, he 'aihue ia. Pehea e ho'oponopono 'ia ai kēlā 'aihue 'ana? 'O ka ho'iho'i 'ana i nā kūpuna ke ho'oponopono ai no ke kanu pono 'ana i ke kulāiwi nei. I ka lā 23 o ka Makahiki 2015, ma muli o ke kauoha o kā mākou kumu, ua pau 'o Hui Mālama I Nā Kūpuna o Hawai'i Nei i ka ho'oka'awale 'ia. 'A'ole i kūkulu 'ia ia hui me ka mana'o e kū mau ana ka Hui no nā kau ā kau. Ho'okumu 'ia maila ka Hui no ka ho'ona'auao hou 'ana i ka Lāhui Kanaka i ke kuleana o ka mālama iwi kupuna. A ua kō nō kēia kumu mua o ka Hui. Ke kū nei nā 'ohana 'Ōiwi mai kahi pae a kahi pae o ko Hawai'i Pae 'Āina i ka mālama 'ana i ko lākou mau kūpuna. Mau nō ka 'oihana ho'iho'i iwi kupuna a mau nō ho'i kekahi mau hihia i ka ho'iho'i 'ana mai i nā kūpuna mai nō hale hō'ike'ike mai o nā aupuni 'ē. No laila, ua ho'one'e 'ia akula kēia kuleana ma lalo o ke Ke'ena Kuleana Hawai'i, a me ke kāko'o o nā Pouhana, 'o Kauka Kamana'opono Crabbe lāua 'o Kauka Sylvia Hussey, ho'oikaika 'ia maila kēia 'oihana e mālama ai i nā kūpuna. Ola nā iwi. ■

* 4 * w, C52 -bw A mmf £;/ MUw ■ JLfiflL JWj JrlAB A 1 2020 Repatriation from Duckworth Laboratory at Cambridge University. ■ Photo: OHA