Ka Wai Ola - Office of Hawaiian Affairs, Volume 37, Number 5, 1 May 2020 — Hui Mālama I Nā Kūpuna 0 Hawai'i Nei, Mokuna 1: I Mana i ka Ho'ona'auao [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Hui Mālama I Nā Kūpuna 0 Hawai'i Nei, Mokuna 1: I Mana i ka Ho'ona'auao

< I MANAI KA'OIWI >

Na Edward Halealoha Ayau Unuhi 'ia e No'eau Peralto Ua ho'okumu 'ia maila ka 'ahahui 'ōiwi Hawai'i 'o Hui Mālama i nāKūpuna o Hawai'i Nei e Edward lāua 'o Pualani Kanahele i ka makahiki 1988. '0 ka pahuhopu i alaka'i aku ai ka ho'okumu 'ia 'ana o kēia hui, 'o ia ka mana'o e lilo kēia hui i kia'i no nā iwi kūpuna no ka manawa kūpono, ma muli o ka hu'e hewa 'ia 'ana o nā iwi kūpuna e ka Hui 'Āina 0 Kapalua, 'o ia ke Kapalua Land Company, ma Honokahua i Maui. He wā nui kēlā o ka na'au'auā a pēlā pū me ka na'auao. I ia wā, ua a'o 'ia maila nā lālā o ka Hui i kekahi mau 'oihana ho'omana kahiko a me kekahi mau 'oihana i pili i ka mālama 'ana i nā iwi kūpuna a me nā moepū. 'Oiai, he mau mea hou ko kekahi mahele o nā 'oihana i a'o 'ia, 'o ke kahua o kēia mau 'oihana ka 'ike a me nā loina o ka po'e kūpuna o Hawai'i nei. 'O ka mea 'āpiki, 'a'ole 'ike mua 'ia e nā lālā o ka Hui ka nui o nā iwi ma ko Hawai'i Pae 'Āina i hana 'ino 'ia a i lawe 'ia akula i nā 'āina 'ē a puni ka honua. 'O ke kumu i ho'opa'a 'ia ai kēia Hui, ka ho'opau 'ana i ke kaula'i 'ia 'ana o nā iwi kūpuna i ka lā. Ua nui nā hua i ulu a māhuahua i kēia kumu, mai kīnohi mai a hiki i ka makahiki 2015. 'Oiai ua ho'ōki 'ia kēia Hui 1 ka makahiki 2015, 'a'ole i pau ka hana. Eia kekahi mau hua he 'eiwa o ka pono i hana 'ia e kēia Hui: 1) ua a'o 'ia maila nā lālā o ka Hui i nā loina o ka 'oihana mālama iwi kūpuna, a pēlā pū me nā moepū a me nā mea kapu; 2) ua ho'opa'a hou 'ia ke kahua 'ōiwi o ka Hawai'i i ka ho'iho'i 'ia 'ana mai o nāiwi kūpuna, nā moepū, a me nā mea kapu he 6000 mai nā hale hō'ike'ike, nā kulanui, a me nā kānaka, mai 'Amelika, Nuhōlani, Kanada, Kuikilana, Kuekuene, 'Enelani, Kekokia, a me Kelemānia mai; 3) ua ho'iho'i akula ka Hui i nā iwi kūpuna o kekahi mau po'e 'ōiwi a puni ka honua nei (mai nā hale hō'ike'ike aku), 'o ia ho'i ka po'e 'ōiwi o 'Amelika, ka po'e Chamorro, ka po'e 'ōiwi o Nuhōlani, ka po'e Tahiti, ka po'e Nu'uhiwa, ka po'e Tonga, a me ka po'e Maori o Aotearoa; 4) ua kāko'o ka Hui i ka ho'oholo 'ia 'ana o kekahi mau kānāwai hou i 'Amelika a i Hawai'i nei kekahi, 'o ia ka Naūonal Museum of the American Indian Act a me ka Native Ameriean Graves Protection and Repatriation Act i

'Amelika, a me ke Kānāwai 306 i Hawai'i nei i mea e ho'okumu aku ai i nā 'Ahahui Mālama Iwi Kūpuna o nā Mokupuni; 5) holo akula ka Hui i ka 'Aha Aupuni Hui Pū 'ia e kāko'o a e ho'opa'a i ke kuleana o nā po'e 'ōiwi a puni ka honua e mālama a e ho'iho'i i nā iwi o ko lākou po'e kūpuna i ko lākou 'āina kulāiwi pono'ī; 6) kūkulu akula ka Hui i kekahi hōkeo 'ikepili no nā mea kapu i lilo i nā kulanui a me nā hale hō'ike'ike a puni ka honua; 7) ua a'o aku ka Hui i ka po'e Kānaka Hawai'i i nā loina o ka 'oihana mālama iwi kūpuna, a pēlā pū me nā moepū a me nā mea kapu; 8) ua kūkulu ka Hui i mau lua kupapa'u a he mau luapō ho'i ma nā wahi ilina kahiko, mai kahi pae a kahi pae o ka pae 'āina o Hawai'i; a eia kekahi, 9) ua ho'ona'auao akula ka Hui i ka po'e 'ōiwi o ka honua nei, no nā makahiki he 30, i ke a'o 'ana aku i ka 'ike pili 'oihana no ka ho'iho'i 'ana i nā iwi kūpuna, nā moepū, a me nā mea kapu ho'i i ko lākou 'āinapono'ī.

I ulu no ka lālā i ke kumu. A he mau hua kēia na nā lālā o ke kumu, 'o Hui Mālama i nā Kūpuna o Hawai'i Nei ho'i, mamuli o ka noke mau 'ana aku ma nā kuamo 'o o nā kūpuna, nā kuamo'o o ka ho'ona'auao ho'i. Na ke koa, ka ikaika, ka ha'aha'a, a me ka mana'o huikau 'ole i ho'oili 'ia ma luna o mākou e ko mākou po'e kūpuna a me ko mākou mau kumu i alaka'i aku ai iā mākou i ke kūkulu hou 'ana ihola i ke kahua o ka 'ōiwi Hawai'i. ■

1990 Smithsonian Natural History Museum Repatriation Team. - Photo: Courtesy of Hui Molomo