Ka Wai Ola - Office of Hawaiian Affairs, Volume 37, Number 2, 1 Pepeluali 2020 — Laupa'i A'e ko Ulukau 'Ohina Inoa 'Āina [ARTICLE]
Laupa'i A'e ko Ulukau 'Ohina Inoa 'Āina
Na Dr. Bob Stauffer lāua 'o Dr. Keiki Kawai'ae'a ka mana 'ōlelo Pelekānia
Ua piha mai nei he 16 makahiki iā Ulukau , ko kākou hōkeo palapala 'ōlelo Hawai'i makamae (ulukau.org). '0 ia kahi o ka puke wehewehe 'ōlelo Hawai'i uila, a pau pū nō ho'i me nā puke 'ōlelo Hawai'i o kēlā 'ano kēia 'ano, he hōkeo papa ha'awina, ka 'ohina leo kupuna 'o Kani'āina, ka Paipala Hawai'i, a nui hou aku. Puka ka hōkeo palapala 'o Ulukau, 'o ia ke kahuapa'a 'ōlelo 'ōiwi o 'Amelika Hui Pū 'Ia kele nui loa 'ia, a 'o kekahi po'okela o ka honua. He 180 miliona a 'oi loa aku kele 'ia 'ana o ko Ulukau mau 'ohina mai kona wā i puka mua mai ai i ka makahiki 2004. He hoa kāko'o nui loa 'o Kanaeokana (ke ku'ikahi Kula Hawai'i) i ka 'ohina Inoa 'Āina Hawai'i a Lloyd Soehren i loko o nā holomua a hō'ano hou 'ana ma ka wā i hala iho nei. He palapala'āina uila o nā inoa 'āina he 22,000 a 'oi kai pa'a mai ma ia hō'ano hou 'ana. He kālaikanaka 'o Lloyd Soehren no ko ka Hale Hō'ike'ike 'o Pīhopa māhele kālaikanaka mai nā 1950 a līkaia he 30 makahiki ma hope 'o ia ka luna ho'okele. Puka kona inoa ma nā hana o ka hale hō'ike'ike a kālaikanaka a puni ka pae 'āina. I ka wā i līkaia ai, ho'omaka akula kahi hana manawale'a i piha ai kona 'umeke: 'o ka ho'okumu he papa helu inoa 'āina mai nā kūmole kāka'ikahi noa i ka lehulehu. Ho'omana'o ihola kāna kaikamahine 'o Merriette Carlson i kona kalaiwa 'ana ma nā kapa kai o Maui-ka lele 'ana mai luna iho o ke ka'a a nalo i ka nahele. E noke aku ana 'o Lloyd i ka ho'opa'a i kāna papa helu inoa, a e 'imi ana 'o ia i 'āina hou nona ka inoa i loa'a iā ia. E 'i'ini ana ho'i 'o ia e 'ike i nā hi'ohi'ona o ia 'āina. He punahele na nā kumu e a'o ana ma waho o ka lumi papa ma'amau he hi'ohi'ona o ke kahuapa'a-ke koho 'ana he ahupua'a e noho nei he kula a mea paha-a noi'i aku i nā inoa 'āina o laila. Mea maila kahi kumu, e ho'opa'a ana 'o ia he papa helu o nā inoa 'āina o kona kula e lawe 'ia ai nā haumāna; ua 'emo 'ole nō na'e ka pālua 'ana a'e o ia papa helu ma ke kahuapa'a. Pau pū i loko o Inoa 'Āina Hawai'i kā Lloyd "Catalog of Hawaiian Plaee Names," he palapala lō'ihi e ho'olauna maika'i ana i ia mea he inoa 'āina, a i ke kahuapa'a pū kekahi. He noa ho'i 'o Ulukau i ka lehulehu, i lawelawe no ke kaiāulu na Ka Haka 'Ula o Ke'elikōlani, ke koleke 'ōlelo Hawai'i ma ke Kulanui o Hawai'i ma Hilo. Ua kāko'o 'ia 'o Ulukau ma ka hala o nā makahiki e nā kānaka a hui he nui, i 'ae manawale'a mai i nā palapala, 'ohina, a kālā pū e ulu ai 'o Ulukau. ■
No Nā Mea Kākau: 'O Bob Stauffer lāua 'o Keiki Kawai 'ae 'a nā kānaka nāna i ho 'okumu iā Ulukau. Ho 'okele lāua i ka ulu a holomua o ka liōkeo palapala uila a i kēia lā. NoKaMea Unuhi: 'O Kamalani Johnson ka Laekalii 'Ōlelo Hawai'i a Ho 'omohala Ha 'awina o ke Kikowaena 'Ōlelo Hawai'i 'o Hale Kuamo 'o a he kumu a'o 'ōlelo Hawai'i a Mo'okalaleo no ke koleke 'o Ka Haka 'Ula o Ke'elikōlani ma ke Kulanui o Hawai'i ma Hilo.