Ka Wai Ola - Office of Hawaiian Affairs, Volume 38, Number 2, 1 Pepeluali 2019 — Nā Ho'iho'i Mua mai nā 'Āina 'Ē [ARTICLE]

Nā Ho'iho'i Mua mai nā 'Āina 'Ē

< I MANAI KA'OIWI >

Na Halealoha Ayau Unuhi 'ia e No'eau Peralto Ma hope o nā makahiki mua he 'elua o ka ho'iho'i iwi kūpuna 'ana, ua 'oi aku ka nui o nā iwi e ho'iho'i 'ia ana a hiki aku ka huina nui o nā ho'iho'i iwi kūpuna i ka 'umi kūmālua ma ka makahiki 1992. I loko nō o kēia huina, aia nā ho'iho'i iwi kūpuna mua he 'ekolu mai nā hale hō'ike'ike a me nā kulanui o nā 'āina 'ē no waho mai o 'Amelika, e like me ke Ke'ena Hulikanaka o ke Kulanui o Zurich (1 iwi), ka Hale Hō'ike'ike o Nūhōlani Hema (2 iwi), a me ka Hale Hō'ike'ike Ali'i o Ontario ma Kanada (1 iwi). Ua mālama 'ia ka ho'iho'i iwi kūpuna mua mai nā 'āina 'ē i ka mahina 'o Malaki i ka makahiki 1992 ma ke Kulanui o Zurich ma Kuikilana. I kekahi wā i hala aku, ua pae akula kekahi moku ma ke kapakai hikina o 'Amelika. I ka pae 'ana o ia moku ma ka uapo, ua loa'a kekahi holokahiki Hawai'i i ka ma'i a lawe 'ia akula 'o ia i kekahi haukapila o laila. Ma ia haukapila i hala aku ai 'o ia, a laila, ua kū'ai aku ke kāpena o ia moku i ke kino kupapa'u o ia holokahiki i ke Kulanui Lapa'au 'o John Hopkins ma ke 'ano he kupapa'u ia no ke a'o 'ana aku i nā haumāna 0 ke kulanui. Ma hope o ia kū'ai 'ana, ua hala he mau makahiki, a laila ua lawe 'ia akula kēlā kino kupapa'u o ua holokahiki Hawai'i lā e kekahi polopeka o ka kulanui 'o John Hopkins 1 ke Kulanui o Zurich i kona ho'okumu 'ana aku i ke Ke'ena Hulikanaka ma laila. I ko'u hana noi'i, ua 'imi au a loa'a maila ka helu hō 'oia kūpono no kēia mau iwi kūpuna ma ke kulanui. Ma hope o ko mākou noi 'ana aku i ka ho'iho'i 'ia 'ana mai o ia mau iwi kūpuna, ua 'aelike ke Kia'āina o Zurich i ka ho'oku'u 'ana mai i nā iwi. A laila, ua ho'iho'i 'ia maila nā iwi o ia kāne holokahiki i ke kulāiwi nei me ka mālama pono o ka lawe lima. '0 kekahi pilikia me ia ho'iho'i 'ana, 'o ia ke koho 'ana aku i kahi e kanu iho ai i kēia kanaka, no ka mea, 'a'ole 'o ia i kanu 'ia ai ma mua. No laila, ua hānai maila kekahi 'ohana, no Wai'anae lākou, i ia kanaka holokahiki a ua kanu 'ia akula kona mau iwi ma ko lākou 'āina. '0 ka lua o nā ho'iho'i iwi kūpuna o ia makahiki, 'o ia ka ho'iho'i 'ia 'ana mai o nā pūnui (iwi po'o) he 'elua mai ka Hale Hō'ike'ike o

Nūhōlani Hema ma Adelaide. Ua lilo ia mau iwi po'o iā Polopeka Stanley Porteous o ke Kulanui 0 Hawai'i i kona 'aihue 'ana aku iā lāua ma Nu'alolo Kai. Ho'iho'i 'ia maila ua mau iwi po'o 'elua i ko lāua kulāiwi pono'ī a kanu hou 'ia akula lāua. 'O ke kolu o nā ho'iho'i iwi kūpuna o ia makahiki, 'o ia ka ho'iho'i 'ana mai i nā iwi mai ka Hale Hō'ike'ike Ali'i o Ontario ma Toronto 1 Kanada. Ho'iho'i 'ia maila nā iwi a laila ua kanu hou 'ia lākou i Wai'anae ma O'ahu. No loko mai o 'Amelika, ua ho'iho'i 'ia maila nā iwi kūpuna mai ka Hale Hō'ike'ike o Milwaukee (1 iwi); ka Hale Hō'ike'ike o ke Kanaka ma San Diego (2 iwi); ka Hale Akeakamai o S acramento ( 1 i wi ) ; ka Hale Hō ' ike ' ike o Bīhopa (112 iwi); ka Hale Hō'ike'ike 'o Phoehe Hearst ma ke Kulanui o Kaleponi ma Berkeley (2 iwi); ka Hale Hō'ike'ike o ka Hulikanaka ma ke Kulanui o 'Olekona ( 1 iwi); a mai ka Mahele Kaua Lewa o 'Amelika (1 iwi). He mea nui ka ho'iho'i 'ia 'ana mai o nā iwi no Moloka'i mai, no ka mea.'o ia ka ho'iho'i iwi kūpuna mua loa mai ka Hale Hō'ike'ike o Bīhopa. Kauoha maila ia'u ko'u tūtū, 'o Harriet Ne kona inoa, e ho'iho'i mua i nā kūpuna o ko mākou 'āina kulāiwi o Moloka'i. He mea nui ho'i ka ho'iho'i 'ia 'ana mai o nā iwi mai ka Hale Hō'ike'ike 'o Hearst ma ke Kulanui o Kaleponi ma Berkeley kekahi, no ka mea, ua 'aelike maila ka hale hō'ike'ike e ho'iho'i mai i kekahi mau iwi kūpuna he 'elua, akā na'e, ua hō'ole lākou i ka ho'iho'i 'ia 'ana mai o kekahi mau iwi he 'elua. No laila, ua ho'opi'i mākou i ke kānāwai 'o NAGPRA, a 'o kēia ka hihia mua a ke Kōmike Kau'eli'eli o NAGPRA i ho'oholo ai. Ua loa'a maila iā mākou ka lei o ka lanakila a ua ho'iho'i 'ia maila nā iwi 'elua a i ke kulāiwi nei. 'O kekahi mea nui ka ho'iho'i 'ia 'ana mai o nā iwi kūpuna mai ka Hale Hō'ike'ike o ke Kanaka ma San Diego, no ka mea, ua 'ike maila mākou i kēlā makahiki aku nei, ua 'ae aku ka hale hō'ike'ike i kekahi hui kālepa e ho'ohana iho i nā iwi kūpuna'elua a lākou i kāohi ai no ka hana 'ana i mau mea ho'opa'a iwi e kālepa aku ai. No laila, ua ke'ake'a mākou i ke kū'ai 'ana aku i nā iwi lua like i hana kope 'ia me ua mau mea ho'opa'a iwi lā, a ke kūkākūkā nei au me ia hui kālepa a me ka hale hō'ike'ike no ka wāwahi 'ana aku a pau kēlā wahi mea ho'opa'a iwi i mea e ho'oponopono mai ai i kēia hihia. ■