Ka Wai Ola - Office of Hawaiian Affairs, Volume 34, Number 8, 1 August 2017 — Ka ‘ōlelo makuahine: he nīnauele me ka mānaleo o Ni‘ihau [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Ka ‘ōlelo makuahine: he nīnauele me ka mānaleo o Ni‘ihau

Na Hinaleimoana Wong-Kalu HINALEIMOANA WONGKALU: Aloha mai nui iā kāua e Aunty Lolena, pehea 'oe? LOLENA NICHOLAS: Maika'i, aloha nō. Pehea 'oe? HINA: Maita'i nō. Mahalo Iesū, maita'i nō wau. Kala mai nō 'oe ia'u, a he mau nlnau no ta'u iā 'oe i tēia lā. Ta'u e mamate nei e nlele aku nō ho'i iā 'oe. Hiti nō? LOLENA: Hiti nō. HINA: Mahalo, mahalo. E pili ana nō ta 'ōlelo matuahine o ta 'āina aloha, ta 'ōlelo Hawai'i. Pehea lā te 'ano, te 'ano ka mānaleo, ua like anei? Ai'ole ua 'ano 'oto'a anei nō paha te 'ano o ta 'ōlelo 'ana, ta 'ōlelo matuahine mai tēlā o ta 'ōlelo a ta po'e hele nō i ke kula? Like nō

ai'ole ua 'ano 'oto'a iti no paha? LOLENA: Heauhou, 'eā? 'Omākou ka po'e Ni'ihau, ho'ohana mākou i ka T, 'eā? Ma waho nei ho'ohano 'ia ke K 'eā? Ua like nō a like iā mākou, inā 'ōlelo K 'ia, 'ōlelo T, maopopo nei mākou. 'A'ole 'oko'a. Like nō. HINA: No tēia mua aku, i tou no'ono'o 'ana aku no ta pono a me ta maita'i a me te ola a me ta maluhia nō ho'i, ta ho'oilina o tēia 'ōlelo matuahine a kāua, he aha lā tāu mau mea e mana'olana nei no tēia mua aku, o ta 'ōlelo matuahine, ta 'ōlelo Hawai'i? LOLENA: 'O te ola mau no aku ta 'ōlelo Hawai'i. 'O tēia hanauna, tēlā hanauna, 'o ia nō ka 'ōlelo o kēia pae mokupuni a pau. Mai Hawai'i a Ni'ihau. I ka wā po'e kūpuna 'eā? 'O kēlā nō ka 'ōlelo mua.

HINA: Pehea lā tou mau mana'o i ta kāua mea e 'ite nei o ka loli nui o ia au nei, o tēia au nei he au hou. He aha lā tāu mau mana'o no tēia hanauna hou e ulu mai nei, noho'ana ua 'oto'a nō. He aha lā tāu mau mana'o no lākou?

LOLENA: Ke Atua nō ho'opōmaika'i i ka po'e mālama nei i tā kātou 'ōlelo, a ola mau aku i tā kātou 'ōlelo. I kona mana, nāna no alaka'i i tēlā hanauna, tēia hanauna. Mālama mai iā kātou,

hō'ola mai i tā kātou 'ōlelo. Ka 'ōlelo o tā kātou motupuni a pau, a me to kātou po'e kūpuna. 'O kātou tēia wā, tā kātou hanauna ma hope aku, na lākou ho'omau aku. Na Ke Atua nō ho'omau aku. Tēlā hanauna, tēia hanauna i ola mau tā kātou 'ōlelo Hawai'i. Mahalo. HINA: Mahalo ā nui iā 'oe e Aunty Lolena, no tou 'olu'olu me ta ho'omanawanui 'ana i tā kāua hui wala'au, kūkā kama'ilio nō ho'i. Mahalo no tēia hui 'ana. LOLENA: Mahalo iā 'oe. HINA: Iesū pū me kātou a pau loa. LOLENA: 'Ae. HINA: 'O ia. Aloha. LOLENA: Aloha. ■

< CULTURE KEEPERS >

www.oha.org/kwo | kwo@OHA.org NATiVE HAWAiiAN » NEWS | FEATURES | EVENTS

(L-R) Anakē Lolena Nicholas and Hinaleimoana Wong-Kalu. - Ki'i: Kaipo Ki'aha