Ka Wai Ola - Office of Hawaiian Affairs, Volume 34, Number 6, 1 Iune 2017 — HOʻOLAULĀ ʻIA KA ULANA LAUHALA [ARTICLE+ILLUSTRATION]

HOʻOLAULĀ ʻIA KA ULANA LAUHALA

By Kalani Akana >• Ua hānau 'ia 'o Elizabeth Malu'ihi Ako Lee i ka lā 26 o Ianuali, mh.1926 na James lāua 'o Lily Kanoholani Ako. 'O Hōlualoa, Moku o Keawe kāhi a Malu'ihi i hānau 'ia ai. He 13 mau keiki o ka 'ohana Ako. Ua lawe hānai 'ia 'o Malu'ihi e ka hoahānau o kona makuakāne, 'o Kinooulu Kahananui kona inoa. 'O kona makuahine hānai.'o Tūtū Haleaka, ka mea nāna i a'o iā Malu'ihi i ka hana ulana lauhala mai ka 'ohi 'ana i ka lau, ka ho'oma'ema'e 'anaikalau, kahanakūka'a, a i ka ulana lauhala. 'O ke kaila ulana "piko" ka mea āna i a'o 'ia ai ma kona piha makahiki he 'umi. Ua a'o nō ho'i 'o ia i ka ulana pāpale a kū'ai aku 'o ia i kāna pāpale no hapahā kēneka i mea e kōkua aku ai i ka 'ohana. Ua male 'o Malu'ihi iā Robert E. Lee Sr. ma ka makahiki 1949. 'Ehā a lāua keiki. He 'iwakāluakumamahā āna mo'opuna a 'elua āna mo'opuna kualua. Ua hana 'o ia ma ke ke'ena o Kauka Thomas Mar ma ka Haukapila Kaiāulu o Kona, ma Grayline, ma Kona Inn, ma ka hale pule 'o Moku'aikaua, ma ke kalaiwa ka'a 'ōhua kula, a ma kāna hana hope loa ma ke ke'ena mālama haukapila. I mea e ho'onui ai i ke aloha o ka hana nala lauhala a me ka 'ike kupuna, ua ho'okumu 'o Malu'ihi me kāna 'ohana kaikamahine 'o Edine Ako iā "Ka Ulu Lauhala o Kona" i ka makahiki 1995. Ua ho'omaka 'ia me 20 mau SEE LEE ON BACK PAūE

ELIZABETH MALU'IHI AKO LEE

Photo: Megan Spelrnan

KEE

CONĪINUED FR0M INSIDE kānaka wale nō. I kēlā me kēia mau makahiki ua ulu a nunui ka hoihoi a ua 'oi aku ka heluna haumāna a he 1000 a 'oi mau kānaka ma ia hanana ulana lauhala. Kūpaianaha! Ua ho'ohanohano 'ia 'o Malu'ihi Lee e OHA ma 1993 a e MAMo ma ka makahiki 2008 ma ka Hale Hō'ike'ike o Pihopa a ma laila ho'i i hō'ike 'ia ai kāna mau hana po'okela o ka lauhala. He lālā 'o ia o ka 'Ahahui 'Ōlelo Hawai'i a me ka Hui Sivila 'o Kuini Pi'olani. Ua mo'olelo pinepine 'o ia ma "Mānaleo" a ma ka 'Aha Mānaleo

e pih ana i ka nala lauhala 'ana a 'a'ole pakemo hewa ka lima iā ia e nala ana i ka manawa hke o ka nīnau 'ia 'ana a me kāna ha'i 'ōlelo 'ana. Kūpaianaha wale! Ma kona ho'olewa ma kāna 'Ekalesia 'o Moku'aikaua ua nani ka 'ike 'ana aku i nā pāpale lauhala o kāna mau haumāna i a'o ai 'o Malu'ihi - he 'o'eno 'oe, he moena 'oe, a he 'ānoni 'oe. He hō'ike nō kēlā i kā Malu'ihi hana ho'omau a me kona aloha nala lauhala! ■