Ka Wai Ola - Office of Hawaiian Affairs, Volume 14, Number 10, 1 ʻOkakopa 1997 — Hoʻihoʻi i ka wai iā Waiāhole [ARTICLE]

Hoʻihoʻi i ka wai iā Waiāhole

na Kala'ela'e Hori Kulanui o Hawai'i mo Mōnoa Aloha e nā makamaka heluhelu o Ka Wai Ola. Makemake au e ho'ouna iā 'oukou i ko'u mana'o e pili ana i ka wai o Waiāhole. He aha ia mea nā kuleana ku'una o nā Hawai'i? I 'ole au e kūhewa, ma ka wā o nā malihini i pae mai ai ma Hawai'i, a laila ho'omaka 'ia ihola ka 'oihana mahikō i ho'oulu mai ai i ke kō, a ua luku nui 'ia nā kuleana o ko 'one'i po'e. Mai Hawai'i a Ni'ihau, ua lilo nā Hawai'i i mea 'āina 'ole a ma ia mea i emi loa ai ko lākou 'ike mo'omeheu. Ma ke kānāwai o ka moku'āina o Hawai'i, kuhikuhi 'ia e ke aupuni ka loina o nā pono kūmau o nā Hawai'i. I nānā kākou i ia mea he pono kūmau, ua loa'a ka mana o ke kalo. Ma mua o ka ho'okahewai 'ia o nā mea kanu like 'ole, ua ho'okahewai 'ia ke kalo. I ka wā nui o ka wai, he ka'ana like nā mahi'ai i ia wai. I loa'a 'ole auane'i ka ua a li'ili'i ka wai, 'o ia ka'ana Iike 'ia nō o ka wai. He laulima nā mahi'ai i ka mālama 'ana i ka 'auwai. Ke kōkua 'ole kekahi kanaka i ka pāhono i ka 'auwai, wehe 'ia ka piko e kona mau hoa mahi'ai, a pāpā 'ia 'o ia e ke konohiki 'a'ole e lawe mai i wai no kāna lo'i. A wai 'ole maila 'o ia. '0 ia ka 'ōlelo o ka ho'okahekahe wai. Akā nō na'e, i ka wā i ka'ahope aku, 'a'ohe lua e like ai

me ka 'āwīwī o ka poina 'ana o nā kuleana wai o nā mea mahi kalo. 'A'ohe i nānā nā mea mahikō ma 'Ewa i ka pono o ka po'e Ko'olau. 'A'ole i nānā i ka hopena o ka lawe 'ana aku i ko lākou ma o ia mea 'o ka 'Auwai o Waiāhole. 'A'ole i li'uli'u a pilikia lua ihola ka po'e ma Ko'olau i ke ku'u 'ana o nā kahawai ma muli o ka lilo 'ana o ka wai i kahi 'ē. 'A'ole o kana mai ka 'eha'eha o nā mea kanu kalo. Ua pau ko lākou mālama ola a pau pū nō me ka nalohia o ka mo'omeheu kahiko.

Ma o ia mea 'o ka 'Auwai o Waiāhole i ho'oili 'ia ai ka waiwai mai ka 'ao'ao Ko'olau a ka 'ao'ao Kona o O'ahu. A ua lilo ka wai i mea kū'ai 'ia no ka mea, ua uku nā hui mahikō i ke aupuni no ka wai a lākou i lawe aku ai i Kona. 'Auhea 'oukou e ka po'e heluhelu, i kēia manawa hiki ke maopopo iā kākou ka pilikia o ka po'e ma 'Ewa, akā ua 'aihue 'ia ka wai o Ko'olau, a he mea pono ka ho'iho'i 'ia 'anaoiawai. ■ PHOĪO: PILIĀMO'O

KOLAMU 'OLELO HAWAI'I »

■

[?]