Ka Oiaio, Volume VIII, Number 12, 22 May 1896 Edition 03 — Page 2

NUPEPA KA OLALO

 

UKU O KA NUPENA

 

No ke kope Hookahi               $          .10

No Hookahi Malama                           .25      

No Ekolu Malama                               .50

No Kono Malama                         1.05

No Hookahi Makahiki                          2.00

            Ua hiki no i kela a me keia mea e makemake anu i nupepa na lakou, ke waiho mai ika lakou kauona I keia Keena a e hoili pakahi ia aku no, me ka uku ana mai no nae.

            Uku Kanikau a me na Mele Inoa he eha keneta o ka laina.

            Na Olelo Hoolaha o ka elua iniha o ka puka mua ana            $          1.50

            Puka Elua                                                                                            .75

            Puka Ekolu                                                                                          .50

 

 

J.E. BUSH, Lauahooponopono a me Puaku.

 

POALIMA                             Mei 22, 1896

 

 

AOLE WAHI MALUHIA.

 

            Mai ka mea i kahi kiekie a ka mea i kahi haahaa, aole he mea lanakila i ka make. Hookahi wale no alanui e manalo ai ka make, aole ma ka hoao ana e alo ika ihe lawe ola a ka aneta oka make, oiai i keia kiuo aiai kona lima na, aka, ma ka hoomanalo ana i kuna hoomake ana i keia kino ma ke ola ana oiai keia make ana ma o ke ola io Karisto la. I ka wa o Karisto i ala mai ai mai ka halepaahao a ka make i manao ai e hoopaa loa aku iaia, ua hooko oia i ka puana olelo. “E ka make auhea kou huelo awa?  E ka-lua kupapau auhea kou lanakila.

            Ua ulu ae keia mau manao kaauaana no keia mea he make, a me ka palena o kona mana malama o ke kanaka, oiai ke ike mau nei kakou i ke ako ia ana onamea a pau, a mimino hoi a mae me he mauu la. O na ‘lii hoi i piha i ka mana, a  o ka poe waiwai i piha i ka lako, a kakou i manao aku ai e pakele aua, aka, o lakoa kekahi mea muimuia loa ia e ka make.

            Ma ka moku lawe leta Miowera mai i hiki mai nei ka lono, na make iho la hoi ka moi kupu mana nui o Peresia, ke’lii mai ka pahaka mai o Solomona a me moiwahine o Seba. wahi a kona mookuauhau, Nazra-ed-din, ka Shah o Peresia, i ka la l o Mei, ma ka auina ia, i ka poka a kekahi kauaka powa i kiai hele ia ia no elua mahina, oiai oia e komo aku ana i ka hoomana ma kekahi ona luakini hoomana o ke taona oTeherana. He hookahuli aupuni ke kumu o keia kana ana.  Pela na Hawaii nei, aole he maluhia mai ka 1887 i ka wa o Kalakaua i upu ia ai e powa, a hiki wale i ka pio ana oia manao i ka mamo alii o Hawaii ma ke ko ana o ke kumu e like me ka olelo a ka Buke – no ke kuko hewa o ka naau o kanaka mahope ona pomaikai o keia ao, a malie paha e kuko ia nei no hoi paha i keia wa i ka mea e noho ana make poo o ke aupuni Hawaii. E hoao mau ia ana e powa ia ke ola ona moi o Europa, a aale no hoi i hemolele ko Amerika mau alii koho, a he hana mau loa hoi ia ma ka mahele poepoe honua o Amerika hema.

            Aole he alii i like ka waiwai ma na momi a me na pohaku anapanapa e like me ka Peresia ma keia ao aole hoi he alii i oi ae ka mana, oiai, ka olelo bake baibala e i ana, he kanawai loli ole ko na Media a me Peresia ua hoomana ma o kana olelo hookahi. Aka aole hoi keia mau mea a pau, he mana i hiki ke kaohi aku i ka lima a me ka mana kakauha o ka make no hookahi kekona ke hiki mai ka kapena. Pomaikai ka mea i lawe i ka pono ma o karisto la, no ka mea ma o kona mana hookahi wale no e hiki ai ko kanaka ke lanakila maluna o ka make a e paopao ai hoi i kepa poo.  He ole ua mea e ae a pau, koe o Karleto ke alii o na ‘lii ka Haku o na Haku, he mea hookahi i hoohua ia mai he makamae o na mea a pau; a nona hoi ke ola ma ona  iho mai ka Makua Ola Mau Loa mai, a aole hoi  he make iloko ona.  Ma ona la kakou e oi ai maluna o ke alii o ko make, a e like ai he ho@  malama o ke kulana hookahi me na alii a me ka poe waiwai o keia no nei.

 

 

NA PUKIKI

 

            Ke halawai ka na Pukiki i malama aka nei ma Hilo, ma ka la Kapule i hala. O keia kekahi o na hana i helu nui ia e kekahi poe he mau hoailona ke haalele nei ka iole ka moku a ma ia mau hana ke ulu nei ko kiko manao lapa o kekahi poe @ @ ia @ ka moku. He oiaio ka @ olelo aka nei o keia kekahi o na lahui ma Hawaii nei, i emi iho malalo o na lahui e ai ma ke ano hoopono a ma na ano liki ke hilinai ia aku. O keia mau hana a Pakiki  mamuli o ke alakai ia, ua like a na aoao kalaiaiua malalo o ke aupuni repubalika, he mau hana hoopuupu a loaa ko lakou makemake pau ka hoohana ana. O ka poe Hawaii e kuhihewa nei he mau hana oiaio keia a na Pukiki, e lilo ana lakou he poe keiki i hanauia no ka la lo Aperila.  Kehoohauwawa nei kekahi poe Pukiki ki ma na halawai, ke noho koa nei no hoi ke kahi poe o lakou no ke kenikeni a me ka hapauni, a na na mea e loaa mai ia lakou. O keia ano kanaka na like lakou me ka mea manao maikai olo iloko ona.

 

 

KA PONO A ME KA HEWA

 

            E like me ka hele ana mai a ka pono pela no i ukali mai ai ka hewa. Pela no ho e i kea ne ma na ano a pau ma Hawaii nei.  He oiaio ua hiki mai ka malamalama ka ike, a me ka naauao, mai ka kumu mai o keia mau mea a pau ka olelo a ke Akua, eia hoi, ke hakai mau nei no na haua uhiuhi, hoopowehiwehi i keia mau mea a pau a ka Hawe.

            E paio mau ana keia mau mana elua. E hoomalamalama mai ana ka naauao mai ku lani mai e hoopouli mau ana hoi ka mana o ka honua nei. Mawaena o keia mau alakai aua na pohihihi a lauwiliia ka naau o ka mea e noho hemahema ana i apo ole aku a paa a paa i ka huaolelo wai luna mai.

            He mea maopopo ua poha mai na kukuna malamalama o ka oiaio maluna o ka honua a na hoopomaikai ia keia lahui ma ia ano, aka, inamuli o na hana liaumia a Satana, ua pahua no ka manawa keia pomaikai nui i lawe ia mai a i kuai ia hoi me ke koko makamae lua ole o ka Mesia.

            A no keaha la na lahui kauaka e ike ole nei i ko lakou manawa, i ko lakou olo; eia imua o lakou. E hoomaloka a e pani anei lakou i ka ike ana aku i ka hewa o ka lakou mau hana hewa, me na makaua hookamani, i na ai ko ke Akua hoowahawaha, ke hiki mai i ka la e oki mai ka lakou mau hana hewa i keia ola ana o lakou.

            E ke kanaka e mihi oe oiai ka lu e pa iho ana me ka mehuna maluna ou, a e huli mai ka hoonanea a hoowalewale a ka hewa a e maliu aku i ko ke Akua lokomaikai ma o Kaua Keiki ia lakou.

 

 

HUAKAI NO KINA.

            Ma ka hora 4 ahiahi e kau aku ai o Loio Kuhina Kamika a me Kauka Wahie no Iapana a me Kina ma ka mokumahu Dorie. E holo ana laua no ka hoomaopopo ana i ke ano o ka wai ahulau e hu mau ana na na aina Asia i kela a me keia kau mehana, a e nana hoi i ke ano o ka hoopae limahana Asia.  E kokua ia ka laua huaki oia ka makou e kalokalo a e i mua o ka Makua, i lona ai he pono like ia kakou a pau.

 

 

V.V AKEPOKA

 

            Ma Keia mokumahu lawe leta i hiki mai ai ka lohe, ua loaa iho keia makamka o Hawaii i ka mai lolo, a aia oia ke waiho la ma ka Halemai Farini ma Kapalakiko.

 

 

 

HOHENLOHE

 

            Ua hoolahaia ao e haalele ana ka Kuhina Nui o Geremania i ka Aha Kuhine, a ua kuu ia mai hoi oia e ka Emepera.  Aole nae keia haalele mamuli o na mapao waikai ole.

 

 

MAI BARAZILA

 

            Ua makaukau hou ka poe hookahuli aupuni e kipi aka i ke aupuni repubalika, e like me ia i hoai ia ai e Adimarala Mello.  Me he la, ka hana mau iho la no ia o keia aina, a kona mahaehae ana he mau aupuni elua ama he ekolu hou aku paha.

 

 

 

NA MANAO KUEE

 

            Ma na lohe hope loa mai na aina e mai me he la na lahuiekanaka o ka honua ne e ko ia ana e kekahi mea e hoonakaukau no ke kaua mai ke nui a ka liilii.  E hana ana ma ke akea a me malu, e ake ana kekahi lahui e oi ae ke kulana makaukau o kekahi lahui malama o kekahi lahui,.  Ke ake nei o Kuaia e opa ia Enelani a o Farni ia Geremania. No keia kumu e hana like ana keia mau aupuni me hookahi mea imua o laua, o ka loaa ka manawa kupono e hahau ai i kekahi o ka lakou mau hoa paonioni noho pookela ma ke ae nei. O keia mau lahui ke uilani nei, a ke pa’ipa’i nei i na aupuni liilii e kaua a e hooliali kaua ia Enelani i hoopaluapaluiani ka Liona Beritania, alaila, hoomaka hoi e ala aka ia ia.  Aka, aole he palaka a hoopalaleha  o Enelani; e ike ana kona mau ka kalai aupuni i na mea i manaoia.  Aole paha ke aupuni makaala loa a palehone i kana mau hana hoomakaukau e like me Enelani.  Aia ia ia na awa kumoku maikai a pau a puni ka honua, i kukulu ia ma na papa kana i hoolakoia me na pukuniahi, a me na pu liilii, ki alapine, na aumoku kaua, na topido, ka ai a me ke kanaka, a ua hoohaiia hoi me umikumanaiwa laina telegara ponoi @ aupuni, ame eiwa laina malalo o na hui i paa ma ka he like @ ia e hoihoi koke aku iaia ia mau laina i ke wa kaua a o @ a pau, na hiki ke kapoha ia mai i ka maekmake a puni iloko o ka @ hookalima i ke Keena mai o ke Kuhina Nui o Enelani.  Kamahao ke kulana o keia mau aupuni i ka nana aku i keia wa, a me na aupuni mana nui e ai o Europa a me Amerika.  Kupanaha ka lakou mau hana, a he oiaio he mea hoopahaohao io no, aka, ina e lona ke ki o keia mau mea he moakaka wale na.  O ka wehewehe ana o keia mau mea a pau aio no ia maloko o ka olelo a ke Akua.  Ua hoike ia na ua mea a pau e hiki mai ana; ka nui o na aupuni, a kue ko lakou mau ano a pau e hiki ai i ka mea heluhelu me ka holo ana e maopopo ana no ke ike i ka manawa, na hoailona, a me ua haawiia e ikea ai ka wa o keia poe lahui e hoomaka ai i ka lakou hana, ka hana o ka hoomaka ana mai o na hana hope loa a ka lahuikanaka a lilo lakou he oka e puhiia ai a nalowale aku. O keia mau mea a ikea nei, he mau hoailona wale no lakou e hooiaio mai ana i na inoa i hoike mua ia e hiki mai ana.  Ke kaohi nei na anela o ke Akua i na makani o na ku eha mai ko lakou kuupau ana i ho e luku i ko ke ao; aka, he wa wale no koe, ua kokoke mai ia manawa, aia ma na ipuka o ko ke ai a pau.  Na uilani hoopaapaa, kuee, inaina, a me na mai ano e e ikea nei i keia wa, he mau hana wale no lakou e alakai ana ia kakou e noho makaukau, aole e uhaai a e hoomaloha.  O na ouli keia, o ka oi aku koe, ua ua kokoke loa, e noho mihi a e noho hoopono kakou, oia ka makou e noi aku i na hoaheluhelu, i hiki ole ia mai lakou e like ai me ka po i hoopa ia ai na ohana pouli hoole-akua o Aikupika i ka po hookahi!

 

 

MAKE EMOOLE.

 

            Ma ke ku ana mai o ka mokumahu Malulani i ka hora 1 auina la Poalua, ua hiki pu mai la hoi o Miss Kate Field, ka mea i hoouna ia mai e ka nupepa hoohui-aina o Kikako Times-Herald, e haku aku i na lela e hapai ana i na olelo kakoo ia kulana, me he la, ke aponoia nei e ka Hawaii a pau. Ua kau mai oia mai Kaawaloa, me ke kino onawaliwali loa ua loaa ia i ka mai ma ke akemama (pneumonia).  Ua nana iho ke Kauka o ka moku Coronet o ka poe kilokilo a  akeakamai e holo ana no Iapana, i holo makaikai aku no Hilo, huli hoi mai ma ka Malulani, a nana ka olelo e hoi koke mai i Honolulu nei, no kona ike ana he mai pililia loa ko ke a lede.  Ua kahea koke ia o Kauka Herbert, McGrew, a me kekahi mau Kauka e ai, a me ke Kanikela Mills, e hele aku e ike ponia kona kulana. Ma ka ike o na Kauka, aole he manaolana i koe, a he oiaoi hoi ea make iho la oia i ka hora 2:55 auina la ana iho ma kokuhi hae o Kauka McGrew. He mea kupanapaha ka pa mau o ka make maluna o ka poe e hoopuka ana i na mea oiaio ole i kulaua o ka noho ana ona lahui kanaka ma Hawaii. Ua like ka luku a ka make i ke lima kakauha a me ka manao kakauha i komohia iloko o na hana e pili ana i ke kulana hou o keia Panaina. Aka na make oia, a e uhi kakou i na hemahema kanaka, me ka ahi o ke aloha.  Aloha ke kamawahine i make iwaena o ka malihiui, i ka aina malihini.

 

            Ua paumeume ka pono o ke kaua ma na aoao paio ma Cuba. 

            Ua oleloia he ola pokole loa no ka Aha Kahina ma Farani.

            Ua hiki aka o La Hang Chung ma Sana Petereboro, he elele mai ka Emepera aku o Kina, me na @.

 

 

KA NU HOU O NA AINA E.

 

            He elua @ mahope iho o ke ku ana o ka Shah o Peresia i ka pu, make loa iho la ia i ke la 1  o Mei.

            Ua ike aku o Rusia a me Enelani i ka hoilina o ke Shah, ia @. 

            Ke olelo nei ka mea kakou e nupepa Rusia Novosti o Sana Peteteboro, @, ka mea i hooia he mai kekahi Kahina ao o Beritania mai kona lohe: - Ma ke kaua ana @ e hoomau aku ai o enelani ikona noho ana i na aina mau loa pohai-waapa honua, a i kona wa e kupaa mai ma ka Nile @ e haalele ai oia ia Nile Lalo a me Kairo.  E hoomau ia aku ana hoi ka kaua e Enelani ma ke aupuni o Congo, a me Italia mai @ @ a me Uganda mai.  E hooheleia  ana he alahao maluna o ka @ mai. @ a ma ia mea e  ike ia ai e hoomau aku ana no o Enelani i kona paa ana @ Aikupika ma kona noho ana me Nile Luna @ @ no e koi aka o Eurpoa e haalele oia ia Aikupika.  A ua olelo ia no hoi, aole o Enelani e kue ana i ka noa ana o ko Aikapika noho ana aka @ uae oia e ai ana i kekahi aupuni e ae e kookohu iho ma Aikupika. 

            Ua @ mai ka Moiwahine Vitoria ma Kakela Windsor mai ka holo hooluolu ane ma na aina o Europa, ma ka la 2 o Mei.

            Ua lanakila na koa Enelani me Matabele, a ua hiki i ko Buluwayo Kanaka ke okeloia ua maha mau ua hooweli ana a na koa Matabele.  I ka hiki ana aku o Earl Grey, oia ka wa e hoonee piha ai ka hooili kakua a hiki aku i kahi o na kipi e hoopuanana la ma ka puu o Matopo.

            Ua hoike aku ke Komite i ka Ahaoleio o Amerika, he mea kupono e haawiia kekahi pau @ kokua i kekahi hui no ka hoomoe ana i ka laina telegarapa-me Hawaii a me Iapana. Kue na luna Seneta Democarta. Ua @ ke Komite he $3,400,000 ana ka lilo, a he $134,000 ka uku panee o heia puu dala.  He hui telegarapa e ae kekahi e lawe mai ana he bila na lakou e hoomoe ka laina telegarapa.

            Ke pii mau nei ko Makinele kulana holo Peresidena.

            Ua hooholo iho na Aha Koa o ke Panalaau Mokupuni o Cuba o Sepania e hoomakeia na filebusta i loaa aku ai ma kekahi moku Amerika, e hoao ana e hoopae malu i na lako kaua ua @ aku ke aupuni Amerika, i ke aupuni Sepania, a ua kaohiia ka hooko ana o ka hoopi ia ike ia no kumu o ko  amerika kaua ana.

            Ua huhu loa hoio Generala Weyler, a o mea ana e haalele i ka noho ana ma ke poo o ka oihana puali Kaua a Kiaaina.

            Aole ke aupuni e hoopii ana ia Cecila Rhodes a me ka Hui Aferika Hema no ke komo pa ana iloko o ke kaua kipi ma ke Transovaal Repubalika.

            Ua hooili iho Hirsh, i make, he $5,000,000 i ke Alii Waie, ka hooilina o ka Emeperesa Victoria.

            Ua hoopuka ia aku ke kauoha e ka Oihana Kaua Moana o Enelani, e kukulu koke ua @ 20 moku hoopio topido.

            Ua ahewa na nupepa o Sepania i na Amerika no ke kokua malu i na kipi ma Cuba.

            Ma ka hoike helu a ke Kuhina Waiwai o Enelani, na olelo pu mai oia, ua hiki aku i ka $5,000,000 e poho ma na hana ahuai o ka poe @ a me puhi kika ma Ladana.

            Ma ka helu lahui o Inia, he 287,223,431 ka huina o na kanaka, he hookahi hapa eono oko ke ao a pau.  He 207 milina Hineda - $7 miliona Buda, he 2 miliona Karistiano.

            Ua laha ae ma Sana Petereboro, ua ae aku o Farani e kuu ia na koa Rukiei o ka Puali Kea Ulaula e hele aka ma kahi ona i kapaia o Obok, e hele e kokua e lapaau a o malama i ka poe poino o ua Abesinia i ke kaua. Ua hoohuoi ia keia hana mai mua mai , a ke hooia loa mai nei, poe aliikoa kaua keia mai Rusia aku.

            He 73,000,000 ka nui o na hoahanau o ka Hoomana Helene o Rusia.

            Ua hoopokole ia ke alakaahele houlu, i ka wa e paa ai o ke alanui kaa hao o Rusia, he awakalua la.

            He $90,000,000 ka nui o na hoolilo i heluia no ka pouliia ana o ka Emepara o Rusia.  Ka aina keia i pepehiia ai kekahi poe kanaka a ai ia e na hoa kanaka no ka make po@ a i ai ia ka hoolelua aku o ke kanaka.

            He $80,000,000 ka hela- waiwai o na @ nani a me na daimana o ka Shah o @ i make.

 

 

 

No Keaha i Hanaia ai?

_____________________________________________________________________________

 

 

___________________

 

 

            MALOKO O KEKAHI MAU HALEKUAI NUI hoi he haawiia i na kanaka maoli na hookipa ana e like me na hoa kuai haole. He mea hewa loa keia. Ua hooikaika hoi makou e hookipa i na @ kuai Hawaii ma na ano a pau e like me ia i @ ia i na haole. Oia ka mea pono. Ua like no ka maikai o kau dala. Ua kuluma keia manao iwaena o na kanaka maoli, aole hoi he loaa ia lakou na mea kuai e like me ia i na hale. Malia paha he oiaio io no keia. Ua hapakue no ka noonoo o kekahi poe kalepa hana ai pela. Aole e makou manao, a aole loa no hoi mamua, he mea pomaikai ka hahai ana i na hana oia ano.

 

 

 

 

UA KAENA IHO MAKOU I KE ANO O KA MAKOU MAU MEA KUAI,

 

 

 

 

            O keia hoi kekahi o na mea koikoi loa e pili ana i ka oihana kalepa laau lapaau. E hoopaakiki a@ nae makou e loaa na mea maikai wale no i na manawa a pau, a he hope mai na mea e ae.

 

 

O KA UKU ANA I KE KUMUKUAI.

 

 

 

            I kakau ia ma ka omole a ope paha he maa mau ia no na makahiki i hala a hiki wale i ko makou komo ana mai i ke kahua kalepa. O ko makou makemake e lilo i oihana kalepa nui ka makou. Ua hiki wale noia makou ke hooko i keia, aole ma kekahi alanui e ae mawaho o ke kuai emi ana mamua o na hale kuai e ae. O keia ka makou e hana nei. Oia ko makou mau kumukuai e kuai nei e kainoe ana ana mai ka 10 pa haneri a ka 30 pa haneri ka emi iho malalo o na halekuai e ae. E haawi ana makou i na hoakuai dala kuike o 10 pa haneri o ka lakou mau kuai ana i hiki i ke 50 keneta a pii aku. Hehoomakaulii nui keia.  Aole makou i manao na ike ka nui kanaka Hawaii  i keia hooemi a makou, oiai aole makou i ike akea aku i keia mea ma mua ma ka olelo Hawaii.

 

 

 

 

KA HAAWINA LAAU LAPAAU.

 

 

E ma’i  ana i kekahi manawa? A e heleana hoi i ke Kauka. E haawi mai ana ke Kauka i kekahi palapala o ke ano o na laau. E lawe mai i na palapala la na makou e hoopiha aku. E pomaikai ana oe a e kuhikuhi aku ana makou ia oe i ke kumu. Ma na kulana kauhale e ae he hana maa mau ka haawi anai ke kauka i kekahi uku komisina. He mea oiaio o oe ana ka mea nana e uku keia uku kaulele. Aole o makou ae e uku i kekahi kauka i keia uku kaulike. E kaki ana makou i ka uku kupono e hoohana ana i na laau lapaau maikai loa i hoomakaukau ia e ka poe akamai loa i ka hana ana i na laau lapaau. He mea ole ke kauka a oukou i hele ai: e lawe mai i ka palapala o ka laau ia makou a na makou e hana aku. I na e hoopaakiki mai ana e hele oe i kekahi halekuai laau e ae e hilinai iho o keia kekahi o na kauka uku pahaneri a e uku kaulele hou iho ana oe he 50 keneta a pela aku.

 

 

 

 

 

 

 

Hui Kuai Laau Lapaau

 

 

 

 

 

 

 

 

HOBRON COMPANY,

KA HUI HANA LAAU HOOEMI KUMUKUAI.

dec 6 tfd.