Ka Oiaio, Volume I, Number 56, 19 March 1896 — Page 1
This text was transcribed by: | Lovey Slater |
This work is dedicated to: | Uncle Charlie Higa |
Ka Oiaio/Ka Oiaio Puka La/
Hoopukaia i na la a pau koe ka la Sabati a me Lapule no 50 keneta o ka mahina.
BUKE I HONLULU, MARAKI 19, 1896 HELU 56
OIAIO PUKA LA
NA AUPUNI EHA
Ua hoike ia hoi i ke Kaula Daniela e noho mai ana he eha mau aupuni pookela o keia ao, i hoailona ia ma na mahele eha o ke kii kapaka nui, Daniela 2, mahope iho oia manawa e kukuluia ai ke aupuni o ke Akua ma kahi hookahi no i ku ai o ia mau aupuni eha. (Dan. 2:34, 35,44)
Ua like ka manao o ka poe haku moolelo ua ku he eha mau aupuni i kapa ia na aupuni piha o ke ao, Babulona, Media-Peresia, Helena, a me Roma, a o ka poe a pau e wehewehe ana i ka mea pili moolelo, ua hooia ae no oia no na aupuni i hoike ia ma ka wanana a Daniela 2. Ua ao mai hoi ka moolelo o ke ao, ua maheleia ke aupuni o Roma, mawaena o ka makahiki A. D. 351 a ka A. D. 476, iloko o umi aupuni, i hoailonaia ma na mahele hoailona o na manamana wawae he umi o ke kii a ma o ua pepeiaohao he nini o ka eha o ka holoholona o Daniela 7:7, 24. Eia ka inoa o keia mau aupuni, penei: Franks, Alemauni, Burgundiaus, Vandals, Suevi, Visigoths. Angl-Saxons, Ostrogoths, Lombard, Heruli. Eia no hoi keia poe lahui ke ku nei, aia nae o ka hapanui o llakou ma na inoa okoa. E noho ana ka Franks ma ka aina e nohoia nei e na Farani; ka poe Anglo-Saxon; ma ka aina o Beritania; o ka Burgundiana a me ka poe Lomebade, @ ua aina o Burgnude a me Lomebade.
Ua ku keia mau aupuni no 1420 makuhiki, mai ka la hope o ka hope loa o lakou i kuku luia ae ai, a e mau ana no hoi lakou a hiki i ka hopena o keia au o ka noho na o ka honua. Aka ua olelo hoi ka wanana, “Ma na la o keia poe alii (aupuni) e kukulu mai ai ke Akua o ka lani i aupuni mau loa, aole hoi e hoohioloia ia aupuni; aole nae ia e lilo no na lahuikanaka e; aka, ia ia no e weluwelu liilii ai a okaoka loa keia mau aupuni a pau, a e mau loa aku ana no ia.” Dan 2:44 E ku ana hoi keia aupuni ma kahi i ku ai o na aupuni he umi i oleloia, no ka mea, ua olelo ae hoi ke kaula, “aka, o ua pohaku la nana i kui aku ke kii, ua lilo hoi he mauna nui a piha ka honua ia ia.” Dan 2:35. Ua wehewehe mai ka pauku 44, o keia aupuni, oia no ke aupuni a ke Akua o ka lani e ku ulu ai. Aole makou i ike i ka manawa ponoi o keia hulihia hope loa ana, aka, ua ike no nae makou ma na ano o na mea a pau aole hoi i loihi aku ia manawa. I ko Nebukaneka mau la, he kupono loa ke gula i hoailona no na aupuni honua, a mahope iho ua kupono ke dala i hoailona, a pela hoi ke keleawe, a me ka hao aku, a o ka hao i huiia me ka lepopalolo, a me he la, ua oi ae nei ka palolo i keia mau la. Pela no ka iho anuu ana mai o ka noho hoopono ana, a ka lepo palolo. Wahi a Paulo (2 Tim. 3:13) e mahuahua ana ka hana hewa, a e hoopunipuni ana me ka hoopunipuniia mai no.
HAAWINA HELUHELU BAIBALA
KA MOOLELO WANANA O KE AO
1 Mahope o Babulona, heaha ke ala mai ana mahope? Dan. 2:39 Hapa mua.
“A mahope o kou e hookuia ana he aupuni e, ua emi mai ia mahope o kou;”
2 Owai la ka moi hope loa o ka poe Babulona? Dan 5:30, 31. (nana pauku 1, 2).”Ia po no pepehiia ino la a make o Belehazara ke alii o ka poe Kaledea. A lilo ke aupuni ia Dariou i ka Media he kanaono kuamalua ona mau Makahiki.”
3 Ia wai la ko Belehazara aupuni i haawiia ai? Dan. 5:28. “Peresa; ua maheleia ko aupuni, a ua haawiia ku, no ka poe Media a me ka poe Peresia.” Alaila o ke aupuni i hoailona ia ma ka apahu kino a me na lima dala, o laua no ke aupuni o Media-Peresia.
4 I ka wa hea la ke aupuni o Babulona i hookahuliia ia e Media-Peresia? I ka 538 mamua o Karisto.
5 Ma na hoailona hea la ke aupuni Media-Peresia i hoike ia ai ma kekahi wahi e aku? Dan. 8:20. (E nana i na pauku 2-4.) Ka Hipa Kane “O ka hipakane au i ike ai nona na pepeiaohao elua, he mau alii laua o Media a me Peresia.”
6 O ka hloholona hoa la kai ike ia e hele mai ana e kue ia ia? Dan 8:56. “A i kou noonoo ana, aia hoi, he kao kane, holo mai la ia mai ke komohana mai, maluna o ka honua a pau, aole ia e pa ike ma ka lepo; a o ua kao kane la he pepeiaohao nui mawaenakonu o kona mau maka. A hele mai la ia i ka hipakane nona ua mau pepeiaohao la elua, ka mea a’u i ike ai e ku ana ma ka muliwai, a holo aku la io na la me ka huhu ikaika.”
7 Heaha hoi ka hopena o ka paio mawaena o na holoholna? Dan. 8:7, (hapa mua,) pauku 8, (hapa hope) “A i ko’u ike ana ia ia, hookokoke ia i kahipakane, ua wela kona huhu ia ia, a kui ikaika aku la oia i ka hipakane a haihaiia kona mau pepeiaohao; a ua panaiia no hoi kona hakahaka i na pepeiaohao nui eha, e ku pono ana i na makani eha o ka lani.”
8 He hoailona hea la ke kao? Dan. 8:21, (hapa mua.) “A o ua kao kane huluhulu la, oia ke alii o Helena;” Ke aupuni Helena.
9 Ma keaha la o Helena i hoailonaia ai ma ke kii kanaka nui? Dan. 2:39, (hapa hope.) “A o ke kolu o ke aupuni [e hookuia mai] he keleawe ia; oia ka mea e alii ana maluna o ka honua a pau.”
10 Heaha ka mea i olelo ia no ke aupuni eha? Dan. 2:40. “A o ka ha o ke aupuni e like auanei kona ikaika me he hao la; no ka mea, o ka hao ka mea e weluwelu ai, a e okaoka loa ai na mea a pau; a e like me ka nao i hooweluwelu liilii ai i keia mau mea a pau pela no oia e okaoka loa ai.”
11 O keaha ke aupuni pookela mahope aku o Helena? O Roma, ke aupuni e ku ana i ka manawa o Karisto i hanau ai, a o Kaikera Auguseta, (Luka 2:1) ka moi.
12 Heaha ka mea i hoike ia ma ke ano o ka hui ana o ka hao a me ka palolo o ka wawae o ke kii? Dan 2:41, hapa mua. “A i kou ike ana i na kapuwai a me na manamana wawae he palolo a ka potera kekahi, a he hao kekahi, e maheleia ana ke aupuni;” Mawaena o ka makahiki 351 aA D., a me 457 A. D., ua maheleia o Roma iloko o 10 aupuni, i kapaia mahope mai, “na aupuni umi o Roma.” Eia no ke ku nei lakou malalo nae o ka inoa e.
13 Heaha ka mea e hookoia ana i na la o keia mau aupuni he umi? Dan. 2:44, (hapa mua.) “Ma na la o keia poe alii e kukulu mai ai ke Akua o ka lani i aupuni mau loa, aole hoi e hoohioloia ia aupuni;” E kukuluia ana ke aupuni o ke Akua, a e kinai ia ana hoi na aupuni o ke ao nei ia wa. (Pauku 35.) E. H. G.
Ano huihui mai nei hoikeia mau ahiahi.
Mai poina i ka hele ana ae ma ka halekui o L. B. Kerr, ma ke alanui Moiwahine, ma ka aoao ma Waikiki o ka hale kudala o Mogana.