Ka Oiaio, Volume VIII, Number 1, 28 February 1896 Edition 03 — Page 2

Nupepa Ka Oiaio.

-----

J. E. BUSH. Lunahooponopono a me Puuku.

-----

POALIMA : : : FEBERUARI 28, 1896.

-----

 

KA NINAU O HAWAII.

-----

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Australia i keia la, i loaa mai ai ka lono makamaka hou loa ia makou, mai ka waha mai o na ohua i hoi mai nei, a ke oiaio hoi ka lakou mau kamailio: I ka wa e aneane ana ka Auseteralia e haalele aku i ka uapo o Kapalakiko, ua loaa mai la kalono telegrapa i na sekona hopeloa, oia keia: Ua hooholo na Hale Ahaoleloelua o Amerika Huipuia, aole loa e hapai hou ia ka noonoo no ka ninau Hoohui Aina o Hawaii nei me Amerika. Makeia e ike aikakou, @ai na manao apau oka hapanui ona hoa o na Hale Ahaolelo elua mahope o ka Peresidena Kulivalana, oia hoi ka hoihoi aupuni Moi. He lono waleno keia, a o ka oiaio, eiaku paha mahope a hoea mai.

------

MAKE I ALOHA IA.

---

            Ua hookaumahaia ko makou naau i ka heluhelu ana iho ma ka Avataisa, i ka make o Palmer Kuihelani Parker, keiki kane a Samuela a me Harriet Parker. Aloha makou i keia mau hoa aloha i ka lokumau o ka anela o ka make iloko o ko laua ohana. O ka eha iho la keia o ka make o keia ohana; he elua kaikamahine, a he elua keiki kane, a he poe wale no e komo aku ana i ke kino kanaka makua; he elua i mare, a he elua i mare ole.

            Ke hoomanao nei makou i ka olelo a kekahi haole kilokiko, i olelo i ho ai i kona ninau ia ana aku, i ka mai ana o Keoni Parker Opio, e noho mau no kekahi kumu pilikia iwaena o keia ohana, a me he la, ke ukali mai nei no ka poino i ka ohana. Aka, o keia mau mea e loohia mai nei, oia no ka hopena o na mea a pau, a hookahi wale no wahi o ka maha, o ka olelo a ke Akua.

-----

KA HELU LAAHIA UMI.

---

            "Heaha ka haawina no ke kokua ana i na misiona?" O ka mea i olelo ia aku, he kanaka opiopio no ia nona na makahiki he iwakalua. O ke kahu ekalesia ka mea nana ka ninau. Ia wa i lohe ai ke kanaka opiopio ua kau ae la oia i kona mau lima elua, me he la e i aku ana; he umi dala.

            "Aole he umi dala kau e manao la?" Wahi a ke kumu. "He oi aku ia mamua o ke kupono nou."

            "Ae, o kou manao ia," wahi ana, "he umi"

            I kekahi la ae, ua hele aku la hoi ke kahu dala" Pela hoi i hoopaa ia ai kona inoa.

            I kekahi la ae, ua hele aku la hoi ke kahu ekalesia i ka makuahine o keia kanaka opio e kamailio  no ua mea la, a olelo aku la iaia. "Ua manao au ua haawi ae o Frank a oi aku mamua o ke kupono, i ka la inehinei."

            "Ua hiki no. Kuu ia aku oia e like me kona makemake," wahi a kona makuahine, "Mamua o kona huli ana mai na hana hewa a lilo he hoahanau, he nui ka manawa, ua ike ole makou i kahi e loaa ai i kahi mea ai, aka, i keia wa ua lawa makou i na wa a pau. Nana makou e hoolawa. E haawi ana no oia i ka hapaumi o kana loaa no ka hana a ke Akua. Ua hoohiki oia e hana e like me ia. Nolaila, kuu ia aku oia e hana ana."

            He mea oiaio loa keia, o na keiki i hanau hou ia, me ka naau hou, o lakou ka poe malama loa i ko lakou mau makuahine kane ole.

-----

KA OIAIO BUKE 8.

---

            Mahope o ko makou hoomanawanui ana e hoopiha i na helu o ka Buke 7 o ka nupepa "KA OIAIO" i haule aku, ia makou e noho ana e like me Petero ma, iloko o ka Hale Paahao, no ko makou ahewa aku i na mea i hana ia mamuli o ko makou ike he hewa, ua hooko makou i ko makou aie a pau i ka poe heluhelu o KA OIAIO. Ua piha na Helu 52, o ka Buke 7, a ua komo mai hoi kakou iloko o keia makahiki i hiki ai. Aole o makou aie i koe. Ua kau iho na alina a me na hoino maluna o makou, mai na enemi mai o ka lahui Hawaii, no ko makou kue aku i na hana rula ole i hana ia maluka mai o lakou. Ua lawe aku hoi ka lahui i ka nupepa, me ke ohohie i na makahiki i hala; ua mahalo, aka, me ka hookamani pu no nae, oiai, o ka waha kai ae mai, o ka hooko ana nae i ka lakou hana ma ko lakou aoao, eia ka makou buke helu ke hoike mai nei, ua kaupaona ia ka lahui Hawaii a ua ike ia ko lakou mama. Aole makou e ahewa aku ia lakou. Aka, o ka mea i hala aole makou e hoomauhala aku. Ina he hoopono iloko o ka poe i aie i KA OIAIO, na ko lakou luna ike hala no lakou e ao ia lakou i ka mea pono a lakou e hana mai ai.

            Ke poloai aku nei makou i ka lahui, e hookipa aku i ko lakou kauwa, i keia hookumu ana aku o ka helu 1, o ka buke 8, a ke nonoi aku nei ia lakou, e hoopono mai i loaa ai ka iho ana i na alakai ana a KA OIAIO maluna o kona kahua hou, o ke aloha aina a me ka makee lahui, i kukulu ia ma ko ke Akua makia, KA PONO, e like me ia i hoike ia ma kana mau kauoha, a e like hoi me ia i hooko ia e kana Keiki Hanaukahi ma kana hana PONO ana, oiai oia e lawelawe ana i na hana aloha a kona Makua i hoouna mai ai iaia ma keia ao.

            Malalo o keia alakai hou ana a ko ke Akua lokomaikai ia makou e haalele i na kue ana a pau e kue ana i ka PONO, a e alakai hoi i ka makou kukulu manao ponoi a pau maluna o ka Oiaio, a o ka oiaio wale no e like me ka ike e loaa ana ia makou, me ka waiho ana i manao pili kino a pau, a me na olelo hoopunipuni, na kaao waiwai ole, a pela aku.

            No keia kumu, me ka hopo ole, ke waiho loa nei makou i na kaao a me na moolelo hoonanea i maa ia oukou e na hoaheluhelu, me ke noi ana aku i na makamaka, i na hoaloha, me na hoa Karistiano, e lawe aku i KA OIAIO, ma kona kahua hou, a e kokua aku hoi e pahola aku i kona lawe nui ia ana i waiwai ai ka poe e ake ana e ike i ka mea io, aole hoi na olelo pulele hua wale.

            Mawaho ae o na kalai wehewehe ana i kulana o ka ke Akua olelo ao i kanaka, i kumu e ola ai lakou, e hoolaha aku ana hoi makou i na itamu nu hou kuloko a kuwaho; a me na mea oiaio a pau e hoowaiwai ai i ka noonoo maikai ka lahui Hawaii. Me keia mau hoakaka pokole, ke waiho haahaa aku nei makou i KA OIAIO imua o na kaladia, na kilokilo, na kuhikahi puuone, a me na wehewehe ouli a me na wehe moeuhane o keia au, e kilo i kona ano, e kiko olelo ma kahi elike me ke akahai a me ka manao aloha, a ke hoomaikai anei i ke Akua no kana mau hana lokomaikai palena ole ia kakou a pau.

            Ua ike no makou, iloko o keia au o ka manawa, aia kanaka mahope o na mea hoonanea, na hana lealea, a ua oi aku ko lakou ohohia i na mea hoopunipuni mamua o ko lakou hoihoi ana i na mea oiaio, na mea e ao ana ia lakou e hookuonoono ka noonoo a e hoonaau ao na hana ana ma keia noho ana; aka, aole makou i hakukoi mai, a i hikilele e haule ana ka makou hana e hapai aku nei, no ka mea, ua loaa ia makou na kukuna o ka malamalama oiaio, a maluna o ko makou manaoio i ke kumu o keia malamalama, makou e hookaliua nei me ke kanalua ole, no ke ola ana o ka waha olelo o ka pono iwaena o keia lahui, i kukuluia maluna o ka olelo a ke Akua, malalo o ka Karisto alakai, ka pohaku kumu o na kaula a me apokolo, ka naauae piha o ka lani i hoike ia mai i ko ke ao oia ka mea e ola ai.

 

-----

Mai ka Bana Lahui Mai.

---

Pittsburg Peneselevania Jan. 30, 1896

---

Ka Hoike oiaio imua o ka Lahui Oiwi.

---

            Ma ka lokomaikai o ke Akua, a me ka launa pu ana mai o kona Uhane aloha me makou. A i loaa ai hoi ia makou he manawa maikai, e hoike aku ai imua o ko makou lahui aloha, i ka moolelo oiaio e pili ana i na mea i hana ia mai maluna o makou, e ko makou hoa paahna pu o ka oihana hookahi. A i'o ponoi hoi mai ka lahui hookahi mai, a oiai hoi kekahi mau hoolaha, e hoike ana i ka mea oiaio ole e pili ana no makou, ma na nupepa haole o Amerika nei. A i puka aku hoi ma na nupepa o ko makou aina makuahine, a ke pahola ala hoi kona pono imua o ka lahui, a ua lilo no hoi ia mau hoolaha ana i mea maikai ole i ko makou mau noonoo, a he mea ehaeha no hoi i ko makou ohana pakahi, a me ko makou lahui aloha, no lono o keia ano, nolaila, i mea e pau ai ko oukou noonoo ana pela, ke hoouna aku nei makou i ka moolelo oiaio, e pili ana no makou. A oiai hoi, e like me na mea i hoolaha ia aku la paha, e ka nupepa Ke Aloha Aina a me Ka Leo o ka Lahui nokamea, he mua kope no kekahi o keia mau manao i hoouna ia aku nei ia mau nupepa, pela no hoi keia e hoounaia aku nei imua o ka lahui oiwi, e hooiaio aku ana hoi imua o ke alo o ke Akua, a imua hoi o ko makou lahui aloha, no na mea i hanaia maluna o makou.

            AKAHI. - Ma ke kulanakauhale o Kikako, ma ka mokuaina o Ilinois, imua o kekahi halawai i malamaia, ua noi mai la o W. Aylett e haawi aku ia ia i ka huina dala he $150 mai loko aku o ka waihona o ka Puali, a ua panai pu mai oia me keia mau olelo penei: i na aole e loaa ia'u kela huina dala, alaila, he alahele e ae no kekahi a'u i manao ai e loaa ia'u kela huina i hai ia ae la maluna, me ka manao maikai o na lala o ka puali, ua hookoia kana noi, kani iho la ka aka a ka manu Pelehu, Pokeokeo.

            ELUA. - Ma ke kulanakauhale o Kansas o ka mokuaina o Missouri, imua o kekahi halawai i malamaia e makou, ua noi hou mai la oia no ka lua o ka manawa i $50 dala no ka pule hookahi, he uku no na ohe a oukou hoi e ka lahui i lulu ai. A ke loaa ole kela mau dala ia ia e paa ana oia i na ohe, a e nele ana hoi makou i ka mea hana ole, e hana aku ai no ko makou pono ma keia aina malihini, me na manao maikai o na lala o ka puali, a no ka lua hoi o ka manawa, ua wehe hamama hou aku la no makou me ko makou puuwai aloha no ka hooko aku i hana nei, ma o ko makou Papa Hooko ala a me ko makou Puuku maikai ahonui, "Joe Aea," e like me ka lakou i ike ai he pono, a ua kono hoi kana mea i makemake ai, ka elua hoi o ke kani a ka manu Pelehu Pokeokeo.

            EKOLU. - Ma ke kulanakauhale o Cleveland ma ka mahele aina o Ohio, ua malamaia kekahi halawai, i ka noonoo ana i ka pono o kekahi huina dala i noi ia mai ai e ka makou kekahi huina dala i noi ia mai ai e ka makou kumu J. S. Liboenio no ka huina dala he $70 i waena o keia noonoo ia ana ua hooholo iho la ka hapanui o na lala, ma o ko makou papa hooko ala a me ko makou Puuku maikai e haawi aku i kela huina dala ia ia. Keia manao nae i hooholoia e ka elua hapakalu o na lala o ka puali, ua kue ia i ko W. Aylett manao, a meia manao kue iloko ona, ua noho iho la oia i ka hana a makou ia auwina la ma Gsasys Armory. I ka po ana iho, ua hele ae la oia i ka hana me na manao ino i ohumuia e laua me J. H. Wilson, me ko makou noonoo ole ae, e hanaia mai ana kekahi hana "hao dala ia po." I ka pau ana o na hana oia po, ua hui pu aku la o W. Aylett me J. H. Wilson, me ka maopopo mua ole ia makou ka laua mea i manao ai, a oiai hoi ko makou Puuku kekahi malaila, ua noi aku la oia i kela huina dala i hooholoia e haawi mai ia ia, (Joe Aea). Ua hoole mai la o J. H. Wilson, aole ia'u ke dala, aka, aia ia W. Aylett, ua noi ia aku la o W. Aylett e haawi mai i ke dala, a eia mai hoi kana pane ia makou, "e imi aku oukou i ko oukou pono ma ke kanawai." Me keia mau olelo i pane ia mai e ko makou hoa'loha, hoa kuka, a hoa kaana pu hoi no ka pono o ka oihana a makou e malama nei i ka hanohano oi kelakela o ka Lahui Hawaii, ua like ia mau olelo aloha ole, me he kui houhou ala i ko makou mau puuwai. A ua lilo hoi ia mau minute o ka manawa i mea na ko makou lunaikehala e ninau ai kekahi i kekahi. Heaha ka makou e hana ai? me na haku'iku'i manao ana iloko o ko makou mau puuwai, ua hoi aku makou i ka Hotele me na manao piliaiku o ke kaumaha no ia mea i hanaia iho la i na hora mamua iho, a oiai hoi he $250 ka huina o na dala i hao ia e laua, ke kolu hoi o ke kani ana a ka manu Pelehu Pokeokeo. A mai ka Hotele aku; hoi aku la makou i ko makou hale holo honua, (Kaa Ahi) kahi hoi a ua mau hao dala nei e noho ana, me na manao maikai mai na lala aku o ka puali, ua noi hoi ia aku la kela huina dala ia J. H. Wilson, ua hoole hou mai la oia, aole ia'u ke dala, aia no ia W. Aylett, ua noi hou ia aku la no hoi o W. Aylett ua hoole hou mai la no hoi oia, me ke kuhi ana o kahi i kekahi, ua lilo hoi ia i mea e hoopii mai ana i na manao, maikai ole iloko o ko makou puuwai, a oiai hoi kela lei gula i kuni ia iloko o ko makou puuwai, "o ke aloha" pela i loaa ole ai kekahi haawina maluna o W. Aylett ia po, a hookahi o laua i kuwala pooia mawaho o ke kaa.

            A mamuli paha o kela kuwala pooia ana o J. H. Wilson i kela po, ua imi iho la oia i kahi meae poino ai makou, oia hoi, ko makou hoopii ia ana no ko makou aie i ke kaa, oiai no nae o keia J. H. Wilson no ka mea nana e malama ka pono o ka mea nona keia kaa, me ka lohe ole o na lala o ka puali he aie ko makou i keia kaa, he $160, oiai hoi ke kakahiaka o kekahi la ae, ua loaa ia laua he manawa maikai e ku-ka ai i kahi mea e hana mai ai ia makou. A oia hana a laua i ku-ka pu ai oia na lono kaumaha a oukou i lohe aku la, ko makou hoopii ana. He oiaio, ua loaa io ia makou keia haawina kupilikii mai ko makou io ponoi mai o ka lahui hookahi, a i hele pu mai ai hoi mai ka aina hanau mai, a hiki iho la i nei aina malihini, a iloko o ke kulanakauhale o Cleveland kahi a kona puuwai aloha ole i upu ai i kahi hana hoomokuahana a kipi hoi e pepehi i ka lahui Hawaii e make ma keia aina malihini, makamaka ole, hookahi no makamaka "ke aloha o ke Akua." E hoomaopopoia hoi e ko makou lahui aloha, o kela huina dala he $70 i hooholo ia ai e haawi aku ia J. L. Libornio aole ia mau huina dala nona wale no, aka, no ke kokua ana no kekahi i ko makou pilikia, o kela a me keia ano, a ua ike maka makou ia mau kokua aloha ana a ka makou Kumu.

            A e like me ka rula i hooholoia e ka elua hapakolu o na lala ma kekahi olelo hooholo oia nae ka W. Aylett i hana iho la i kahi mea kue i ua rula la a makou pu no i hooholo pu ai me W. Aylett. O keia ae la ke kumu nui o ko makou pilikia.

            A oiai hoi, he mau hoolaha kekahi e pili ana i ka Maule ana o kekahi o makou i ka pololi. Ma keia ke hoole aku nei makou, aole he pololei oia mau hoolaha ana.

            O ka mea oiaio, oia keia; ko makou Luna Hoohana Nui M@ Charles Woodford kai loaa ia haawina mamuli hoi o ka loaa ole ana iaia he manawa kupono e hooluolu ai kona kino oiai oia e lilo ana i o a ianei no ka imi ana me kona ikaika a pau me ka hoomanawanui pauaho ole no ko makou pono, pela i loaa ai iaia ia haawina. Aole hoi i kahi Opuu Rose au e ka Lahui Hawaii. Eia no lakou ke popoho nei, me ka hoike ana hoi i ke onaona oi kelakela o ka Lahui Hawaii imua o ko Amerika a pau, a he @ ia no kona ala waihupea ma na welelau o ka honua. A imua hoi o na Noho Kalaunu o ko Europa a puni.

            Aole hoi o keia haawina i ili iho la maluna o makou he kumu ia e mimino ai kona pua, a mae ai kona lau, aka, he hooi ana ae ia i kona puni oi kelakela.

            O ke onaona maikai imua o ko Amerika a pau, oia hoi, e like me ka nui o ko makou poino i manao ino ia e ka opu aloha ole, pela no ko makou palekana mai ko ke Akua lokomaikai mai.

            A no ka mea, eia makou a pau ke ku nei maluna o ko makou mau kapuai wawae me ka oiwi kilakila o ka lanakila. E hoike aku ana i ko makou lahui aloha, ua loaa ka makou mau ohe dala hou o ka papa ekahi, no ka huina dala he $1,200 mai ka hui mai o C. G. Coun, a oia huina dala ka makou e imi nei no ka uku ana ia ia, me ko makou manaolana no nae e loaa ana no ia makou kela mau huina dala, aole no ka makou hana maikai ana, aka, mai ko ke Akua lokomaikai mai, no ka mea, he aloha ke Akua i ka poe i hoinoia no ka pono.

            A e like hoi me na mea i hoolahaia no ko makou noi ana ia Minister Hatch ma Washington e kokua mai ia makou, ma keia, ke hoole aku nei makou ia mea, aole he oiaio, he mau lawena olelo wale iho no ia i luluia i ka makani, a e ohi auanei i ka puahiohio, a oiai hoi, ua haalele mai la ko makou hoa'loha maikai, Mekia Kealakai ia makou, a ua hui pu aku la oia me J. H. Wilson, W. Aylett a me J. Aylett no ke kue ana mai ia makou, a aia i Kikako kahi i noho hoopiliwale ai me kahi poe o laila, a pehea aku nei la kona ola o ka noho ana, elua laua i maopopo ole pehea la e loaa ai ka laua ai, oia hoi o J. Aylett, oiai hoi, ua loaa mai i ko makou Puuku, Joe Aea he leka mai ia Mekia Kealakai mai penei:

Kikako, Jan. 29, 1896.

I ka Hoa'loha Oiaio,

Mr. Joe Aea.

Aloha oe: -

            Ua hele maua o Kimo imua o ke Kanikela Hawaii, no ka hoihoi ana ia maua i Hawaii a e hoi ana mau amalalo o na lilo o ke aupuni, a ua lawe i ka hoohiki kue i ko kakou Moiwahine, i kumu e loaa ai ko maua kikiki.

O wau no me ka oiaio,

Mekia Kealakai.

            He oiaio, ke hoike nei na manao awahua o keia leka i ke ano oiaio o na manao kipi i kiponaia iloko o ka @ alakai a me J. Aylett.

            Aloha wale ia mau hua i haina aku @ puahiauli, pau pulu aohe lau @, koe iho no na opuu pua a ke onaona.

            O ka hopena iho la no nae ia, a o na haawina hoi e loaa mai ana i na ano kanaka puni pule a pau, me ka manao aloha no i nei mau hoa, o ka hele pu ana mai, mai ka aina hanai mai, a mai ka lahui hookani mai hoi.

            He mau leka e ae no kekahi o ke ano malu a J. H. Wilson a me J. Aylett i kaukau mai ai i kekahi opuu pua rose Hawaii D. Wiliokai, au e ka lahui oiwi, a o ke ano e wawahi i ko makou noho lokahi pu ana. A aia paha oukou ke heluhelu ala ia mau leka maloko o ka nupepa Ke Aloha Aina, a makou e manao nei ua lawa paha ko oukou ike ana a me kekahi mau manao ano nui i hoopukaia aku la ma ia nupepa, a me Ka Leo o ka Lahui.

            A no ka oiaio o keia mau mea i hoike ia ma keia leta, ke kakau nei makou i ko makou mau inoa pakahi, i keia la 30 o Jan. 1896, ma ke kulanakauhale o Pittsburg o ka mahele aina o Peneselevani.

Charles Woodford      R. Spencer

D. Kau            A. H. Elona

H. Bennie        C. K. Peter

S. Opeka         G. Apiki

Faustino          J. Kahele

A. R. Aguilar              Kalei Montgonery

J. Kamakhiki               J. Kuamoo

J. K. Pohina     D. Wiliokai

D. K. Kamakaia          J.M. Briglit

W. C. Kaikana            D. Kaleikoa

J. Kainea         Z. Kapule

H. Paakea        K. S. Kauai

S. Hiram          J. Aie

J. Brown          J. Akana

Thos. Silva      J. S. Kanoho

P. Anakolio     O. Palikapu

A. K. Kaiwi    J. Kaaua

J. Aea Puuku   A. Libarati.

Owau no me ka haahaa,

D. WILIOKAI.

-----

            O kekahi lima hana Iapana o ka mahiko o Ewa nei; ua eha ia oia i ke kaa'hi, a ua hoihoi ia mai oia no ka halema'i Moiwahine e lapaau ia ai.

            O Harry Evans, oia aku ana ka makai o ke awa, a o Kapena Hilbus, oia aku ana ke Kapena o Eleama keia hope aku, e hoomaka ana i ka la 1 o Maraki.

            O na mea kakau nupepa i ike ia ma Ewa i ka Poaono nei, oia ka Lunahooponopono o ke Aloha Aina, ka mea kakau o ka Bulatina, a me ka ka Leo a me ka Oiaio.

 

E hiki no iloko o ke Ahiu o ka Waonahele,

E ike ia ana no e komoia mai ana na Kamaa o kahi o

MAKANANI.

Ua Loaa Kekahi Paa Kamaa o na mea a pau mai Hawaii a Niihau.

Halekua Kamaa o Makanani.