Ka Oiaio, Volume VII, Number 49, 31 Ianuali 1896 Edition 03 — Page 1
This text was transcribed by: | Caroline Tsaw |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Oiaio/Ka Oiaio Puka La/
Hoopukaia i na la a pau koe ka la Sabati a me Lapule no 30 keneta o ka mahiA na.
EVALINA,
Kekulkui
U’la o Dubena,
A ME
HAROLANA,
A O KE ALOHA KALIA I KA
IWI
(Hoohenoia no Ka Loo)
I ko’u wa i hookokoke aku ai i ona la, aole oia i pulale koke mai i ka hele mai imua o’u.
Aka, ua kali mahe no oia me ka nana pono ana mai i ko’u holo polo lei aku imua ona, mo kona manao e ahai ia ana au e ko’ulio.
Aka, ua hoopau koke ia kona manao ana pela, i kona ike ana mai aole ka na ka lio ka makemake e holo aku nei imua ona.
Aka na’u ponoi no ia, no ko’u makemake e ike pono i ke kumu o kona hiki ana ma keia wahi kanaka oie.
I ko’u hiki una aku imua ona, na ku ae la oia, luna me ka makaukau e pale no kona ola iho, no kona manao ia’u, he enemi au nona.
Aka, ua h@ ia kona mau manao hopohopo mamuli o ko’u wehe ana ae i kauhi e paa ana i kuu maim aka a na ia mea hoi i hoano e ae i kona apau hele@ me he mea la, ua komo aku la iloke ona na hoo@ a ka makemakeno kau Evalina nei e kuu kahu hanai.
Ua hoo@ ia he manawa no mau e kamakam@ ni no na mea e pili ana ia u a me ia, ma ko maua haiawai kamahao ana ma keia kula one lehu mehameha.
Ua hoike mai oia ia’u i kona @ mai ka mua hiki i ka pau ana a he kea aku kou aloha, no kana mao olele.
Mahope iho o ka pau ana o ka maua kukai olelo ana, ua haaleie aku ia au iaia a huli hoi mai la au no ko kaua home nei.
He mau la i hala ae nei, ua hele hou aku la au ma oa kula o ie la, e maua i halawai mua ai, aia hoi, ua hui hou iho la maua no ka @ ka manawa.
Aole no ana mau olelo e pili ana no ko maua kaawale ana, a aoie no hoi ma kekahi ano e ae.
Koe wale no ua hoao mai oia e nonoi mai i @ @ ina paha au e ae aku e lawe iaia i kokoolaa no’u ma keia honua.
U ahi aku au imua ona, e hele palolei mai imua ou, a nau e ae aku a hole aha i kona makemakeia.
Oia wale ino la no na mea i loaa ma ka’u huakai hele hoolanalaiana i ko’u kino.
A oia hoi ka’u e hoike aku nei i nua on e koo kanu hanai i na mea a pau aua i kamailie mai ai imua o’u.
I keia wa a kani hanai e ka’na ilio nei, aia kona poo ilalo kahi i kuiou ai me ka nalu nui ana o ko na manao no keia mau olelo.
I kona ea ana ae iluua ninau aku la oia i kana hanai me keia mau olelo.
Ua hoike mai nei oe, ua hoi oa me kekahi keiki, i like kona mau helehalena ai me kou.
Pehea, ua koe ia anei ke maluhia o ke kiowai kapu o Ehakamanao, mamuli o ka haule ana aku o na hoohihi ana a kou manao maluna ona.
A ina pela, e hoike mai oe ia’u me ka oiaio, a mai hoao hoi e huna mai ia’u kou makua hanai.
O keia mau olelo a ka makua, aole ia i lilo i mei e hoehoeha ai i kona manao.
Aka, he mau olelo ia e kaohi mai ana I kone mau manao e ooloku ana iloko o kona puuwai, a oia kaua i pane aku ai:
He oiaio o ke kiowai kapu o Ehakamanao, aohe mea kino ole ohane mawaho ae o ka mea a’u koho ai.
Oia ka mea nana e hoonoho i na pohako paepae o kona mau kappa wai lana malie, oia hookah wale iho no.
Aka, o kona ae ana mai ma na nihoniho e ua lokowai kapu la a ke konohiki, aole oia lihi launa mai ilaila.
Oia hoi, o kuu kino, malalo iho o ke kani-ai a hiki aku i na manea o ko’u mai kapuai aole au i ae aku iaia e hoopa mai ma ia mau lihi kuleana ou e ka haku aina.
No ka mea, be waiwai laa ia nau, na hookapu mua ia.
Aka, o kuu ihu, ua ae aku iaia e manuahi no ka hooko ana i ka’u kauoha a maua i hana aelike ai ma keia kula mehameha.
He keakako keia po.
He 3 3 8 koneta o ka paona raiki
Ua hala aku ka Malulani no kona mau awa mau.
Ua ku mai ke Kinau ma ka auima la onehinei.
I ka auina la Poaono e holo ai ka Australia.
Ua huli hoi mai o @ me W. G. Irwin ko laua mao ola kino maikai.
Ua hoi mai o Wile Aylett ma ke Kinau onehinei mai Hilo mai.
O ka hihia opiuma o ka Pake kaawe iaia iho, a ka Poalima ae nei.
Ua huli hoi mai o E.R. Hendry mai Maui mai, ma ke Aludine o ka la pule nei.
Ua nalowale ke pihi o ka makai helu @ ma ka hale Keaka i ka po Poaono nei.
He lehulehu wale na kamaaina i noi mai nei ma ka Australia o ka po Poakahi nei.
HE MOOLELO KAAO HAWAII
Puhi o Laumeki
KA MEA I LIKE ME KA ILIO
Puaapualenalena
Ka hele hou ana o Mokumeha no Molokai a me Maui, a noho wahine oia ma Hana, a me kona hele ana i ke kaua – a loaa iaia na pilikia ma kona kino, a hooleiia oia iloko o kekahi Pa Puaa – ma Wananalua.
Oia hoi o Mokumeha a o ko’u no o Mokuahue.
Aole oia wale i makua no hoi kekahi no ka noho ana.
A ina pilikia olua na makua a nawaliwali mai paha i ka mea nana e lawelawe mai.
A ma keia manao o’u e nu nei iloko, a o’a ke kumu o ke kanea i ka ai i kela mau la a olua e ike mai la ia’u.
A pehea la e hooko ia ai keia makemake e hakuihoi nei iloko o kuu puuwai?
A no keia hai pololei ana aku o ka laua kaikamahine i kona mau makua me ka hookamani ole.
Ua ui ae la ka makuakane i kana wahine:
Pehea keia manao o ke kaika ma hine a kaua, ka luhi hoi o ko kaua mau la hou ole, e nanamaka aku anei kaua iaia e luaiele ia iloku o na hoiloli ana o ke aloha waiania?
Pane koke mai la kana wahine i ka huaolelo o ka maikai imua o kana kane a me ka iaua kaikamahine me ka i aku:
Heaha la hoi aua nei ka hewa, he nani no ka makemake i kane, hookoia aku kona makemake,a e hala ole @ na makua ma keia mea.
Aia ka ole na kana ka hoomoe aku i ke kane me ka makemake ole e ke keiki, he okoa nae ka ma nao oloko aalina kaua na makua.
Ma keia mau kukai olelo ana a makua me ke kaikamahine, me ka nolopono, ma na ano a pau loa me ke keakea ole ia.
Ma keia manao o ke kaikamahine, ua olelo hou aku la ka makuakane, ponei:
@ ka maua kaikamahine aloha, ka mea hoi a @ i luhi ai mai kou mau la opiopio mai eia o eke makemake la i ke kane, i makua mau a me maua, eia ka’u olelo kauuha mua ia oe:
@ neho malie, mai lalau hoa aku ka manoa ina iho la he ai @ @ke kona a ma kana I’a he oha ka ili me ka mainoino pu, he ku kaua @.
E ao i ka olana moena me ke ku ku kappa ana, me ke kapale, i na pa-u a me na malo poakai a me ka hilo aho a me ka hoomaemae ana ia loko o ka hale.
Mai @ wale aku uko hai ipuka hale a me ka holoholo olelo, he ino ia mea, a e loho no i ka olelo ino a e moni i na mea a pau, he mea hakaka a hoomaka e ia.
A oia kau hana, a o ka ke kane, oia, hoi na mea mawaho.
@ e kane ana oe elike me kou makemake, pela na kahoaka e kau mai @ mamua o kuu maka.
E kana aku ao i ai a piha na kumau poi a o ko puaa no e holo mai la iloko o ka pa, i hele a pipuna niho me he @ la i na maha.
E kalua na ko kane, a o na @ me na aholehole o ka loko o Waipunaalae a me na ahu @, @, ahuluhulu kumu a me ma i’a o ke kai.
O na nenue palani, ka’a, hana io o ka Lae o Nanualele, ohia mai.
O na uhu ula me Lauli o Kaiakahaulihiua mai.
O na opihi me na pupu hoonaona me na Lau limu o Keaiaka, hapukuia mai.
O na aweoweo kakala o Honoma ele me Makapoe, polehu @ mai, o na opae mahikihiki ma Kolokolo, Panoikoeke o Hinai, kihene ia mai.
O ka awa o Olopawa i he’e a kupakupa i ka na o Pooilihia e hooko ia ana ko makemake e kou kana i ka ai a ke akua.
A i like ai paha me keia mau lalani mele a Kaulunae:
E hooko mai oe e ka makani lau awa o Hana
Oia nei ka oioi o Maui Hikina.
E pohihihi ana ka noonoo o ke keika o ke kalo ka-i-k-oi o Ewa.
Ua haalele aku ka mokukaua Bosetona ia Kapalakiko no ka wai o Iapana a me Kina ma ka la 19 iho nei, a e kipa mai ana oia no keia awa, mamua o kona holo loa ana ae no Leila.
PUEHU KA HULU
Ua hoike ia mai ka lono, ua pokole ka waihona o kekahi o naHale Leta ma kuaaina, a i ka hoomaopopo ia ana aku na loaa aku la ka huina o na mea i puka ma ke eke a Hagai, he $750, a o na mea i loaa aku ma kaua hoike helu hope he $250.
O keia Luna Leta he kanaka Hawaii maoli no ka makupuui o Hawaii a i ko makou mahui wale mai me he mea la, no ke Kai malino a Ehu, e pu-a ae ana kona moa ma keia mua koke iho ke ole e hooponopono koke ia kela mau kekee mawaho ae o @ ku ana aku o ua helehelena imua o ka Ahahookolokolo no ka howa apuka.
Ahoa no hoi kakou ao kanaka mai, ua hele ko kakou mau inoa a liliha mamali o ka hana a kekahi poe kolohe.
Ua hanaia keia mau mea, e ka Lunkula o ka Aupana o Kona Akaa.
KA LA HANAU O KA EMEPERA O GEREMANIA
Ma ka Poakahi nei ka la 27 o keia mahina, oia ka la hanau o ka Emepera o Geremani, na malana ae kona lahui i ka hoomanao ana i ka la hanau o ko lakou Alii @ moku, ma ka haawii ana i na paina hoomanao, a me ka malama ana i mau anaina ike, i ko lakou Kanikela maanei. Ua maikai nahana a pau i malamaia, a ma ka hora 12 ponoi o ke awakea, ua haawi mai la ka moku kaua Amerika Bennington i kona hoomanao aloha no ka mea noua ka la hanau.
Aohe mau mea e hookuia ai i ka malamaia ana o ka la hanau oke Alii @ o Geremania, oiai, na ike ko hana me lalo, ua wehe main a ao apua i ko lakou malaelae piha a ahuwale na kualono. E hooloihi loa ia aku na la o ka Emepera o Geremania.
LAWE A LINOHAU
Aia maluna o ka mokukaua papa ekahi, ka moku lawe hae i noho poo ia e Real Adimaral Alfred T. Dale, ke poo maluna o kapapahele o ka Revernge, ka huina o 732 kanaka, ke huipuia me @ mau ahimoku, a ina e hui ia na kanaka o luna o ka Royal Oak, Gibraltar, na moku lawe topodo Handy, Hart a me Harvey i komisinaia ko lakou kuuoha ma ka hora 9 o ke kakahiaka o ka la 14 o keia mahina, ua kipu aloha ae lakou no ka hanohano o ko lakou aina makuahine, elike me ka mea maa mau ia lakou. Kohu naonao ka nui I na kanaka mainua o ka ili o ka moana. Ehuehu no o Pelekane ma na ale o ka moana a ma ka aina pu no hoi.
O John S. Walker ka Agena o ka Haui Scottish Mutual Union o me Insurance Co. ma Hawaii nei.
Ua pau o James Lemon noho ana I paahana no ka Hui hoolohe uwea olelo o ka Mutual Telephone.
P. Takedzawa, ka President o ka Banako Yokohama Specie Bank, e haalele iho ana oia ia anei no Kapalakiko, ma ka Australia o ka Poaono ae nei.
Aole i hoi mai o Lunakanawai Frear, aia no i Kapalakiko kahi i milikaa ai i ka mililima aia no ka nana ma ka moon, ua hiki no hoi paha.
He 17 la a ka moku kaua Baltimore i holo ai mai keia awa aku no Kapalakiko Aole no i kanamai ua no hele ana i ka moana, kohu moku kalepa halihali kopaa.
Aia o Col. Makapolena i Kapalakiko, i ka wa i haalele aku ai ka Australia, a me he moa la, e hoi mai ana oia ma kokahi mokuahi hou mai no Honolulu nei.
Ua hana ka makai Kepan Toma ilalo o Waimanalo no ka imi ana i kekahi Kepani mahuka mai o ke mahiko mai o Haiku. Loaa aku no e hana ana iloko o ka waena ko, a ua lawe ia mai no Honolulu nei maka Poakahi nei. Hanu no.
HOO@HAANO HUI
Ka@ @ Akina
E ha hoalona a me na makamaka @@ @ @ a ua wahine. Ke @ aku nei au ka @ a pau e ke @ loaa i @ mai @ @ a @ keia ano @ @ @ ana no kakahi manana @ @ hele mai ma KO@ KEENA KAOKA ma @ @ KAMIKA a me @ HELU 317 a na’u e hoopaa ako i @ @ @ @ ala, maka ai ana i ka’u mau LAAU LATAAU HOOLA KUPANAHA, i loaa mai ia’u mai Kloa mai.
Eia me a’u ka LAAU no ka hoola ana oka MAI HOOKAAWALE OHANA, a e nei ka poe i hoola mamali o ka a apa keia LAAU.
Ua huki no ia ua ke hooia i na @ na mai lele a @ na mai o kela ano keia ana @ mai koko iao. A@ @ @ a @ ana @ jino @ me keia @ @.
He LAAU HOOHAPAI KAIKI no kana a ua loaa ke keiki a kekahi poo @ ia haaw@ makamae no kehahi mau makahiki @ @ mahone iho o ko lakou ai ana @ keia @.
He LAAU @ @ koko ino kekah a’u a na maka@ @ poe i ai @ keia laau no ka @ ai a me ka oluolu o kea no o ka hana o keia laau.
Ke knono aku nei @ ia @ e na makamaka e kipa mai, i pau ai ko oukou kuhihewa no ka hiki oleia’u ke hoopau aku i ka @ mau phlikia. He oluolu ko’u @ lapaa @ i ko oukou mau pilikia.
E @ no @ @ na hora a pau @ @ KEENA KAUKA ma Aianni Kamika a me Hotele.
KAAKU L. AKINA,
Kihi o Alanei Kamika me Hotele, @ @ @
PUNA! PUNA
O ka poe a pau e makemake ana e loaa ka puna keokeo maikai @loa, no ke kumukuai, ami ka hapaha aku pii aku iluna, na hiki ke hoolawai ma ka Hale @ ma ka aoao Hema o Alanui Mannakea @ kokoke ana i ka Make@ @ kahiko.
He puan keia i hanaia mai ka @ puna maikai loa @ ka Hui Puhi Puna Hawaii maialo o ka hooponopono aua a B.F.Dillingham, a ua ikeai he like a ka oi aku no paha kona maikai i ko wahomai Nolaila e ike mai oukou e ka lehulehu i keia hana hooulu hana o ka aina nei a e kipa’ke kua ana i ko hui wahi kuai puna, he oki loa hoi ke kipa wale ana o ke aioha i ko waho.
B.F. DILLINGHAM
Lunahooponopono
Hio Nalwale
Mai ka home noho aku ma ke Kihi o na Alanui Kauka a me @ @ elua ae nei mahina i hala, ua nalowale he iho holu melemele i awili pu me ke kekeo o kea no @ alualu holoholona.
He @ ka uku makina @ mau hooh@ e n@ ia aku ana ma ka aoao o ka mea nana e hoihoi mai ana, e @ koke ia uku no ka uku makana i ka wae hoihoi ia mai @ aia ke @ io Alanui Papa me Kalapa.
E.A.McNARNY
@ Kamaa
MAKANANO
Alanui Papu
O keai iho ke K@maa haahaa @K@ @ @ o na Wahine i @ “Oxford Tia”
O @ auo kiea a me ke ana uuku oioi o mua no $2.50 wale no.
O keia iho hoi ko @ @ Kao
Farani @ @ Lede’e pihi aha ma ka aoao.
A he $8.00 wale no kona kumukuai.
He $4.50 ke kumukuai o keia@ @ @.
@ @ @ @ @ ai o ka.
KAUKA
Wong Nin Ching
@
Alan@ Hotele
KAUKA LOEA O KA @ PUA
Ua hiki ke hooleia keki a @ @ @ mai, mai ka na kane, wahine a me @ keiki liilii. O na ano mai @ na hiki @ ke hoolaia, a peia pu hoi @ @ @ puuwai @ me na ano mai, @ @ pela @ hoi na mai lele, Koi @ @ @ Lenalena, @ (@) @ hiki ke oki a hoola ina palapu o ka kino me ka oiuolu lea me ka hoi @ @ ana i na koko ino. Ua hiki i ka’a a @ ke hoohemo Ii ka @ paa @ @ ka hoohomo ana ina keika e ka wae ni hunahuana me ka poino o@ keiki, a i ka wa e inu ai i @ @ @malama loa ia na hula o ka @ @ e ioaa no ke keiki i ka poe I oaa ole he keiki mamua aku.
E @ mai i ike maka, @ pomaika oui keia hona makamaa @ @ ia @ makamea.
E hauali no an ke ike aku i na @ maka e kina moi ana e kuka pu me a’u oia na ano a pau e pili ana ka’u oihana. E kipa mai e ka poe i hoolualuuia me na haawina pilinua a ka @ a @ @ e hoo@ aku.
KAUKA WONG NIN CHING
Alanui Hotele, Oct @
KAUKA YONG
Olelo Hoolaha.
I ka Manawa e hiki mai ai o na mokumahu o ka Hui Mokumahu Waila (i ka@ aole e ae ia kekahi mea e pii aku @ o ka moku a pao moa na ohua iuka ka aina me ka loma ole o ka palapala ae mai ke Keena aj=ku ke ole hoi ua loaa ka ne ia e na @ moku.
C L WIGHT
Peresidena o ka Hui Moku @
Jun 12
WAIU MAIKAI
Ina oukou i makemake i ka waiu maemae, waiu @, waia hou a waia ono a i waia i oi aku i ko ka niu haohao, e lawe oukou i ka walu mai ke kaa waiu o
“KPAHULU DAIRY”
O KA APANA O Waikiki. E hoolawa @ hoi keia wahi Uwi-Waiu ia Honolulu a me Wakiki me ka waiu @@o ka maikai a me ka pa’ipa’I ole ia me ka wai elike me kekahi poe lawe walu e @.
Ua hanai ia na kumulau bipi la@ @ @ waiu ia, @ o ka h@ me ni mea ai kuhikuhinia a @ @ @ me ka @ SORGHUM a me HUA-PALAOA a e inu ana @ i ka wai maemae lua ole o ka punawai wai ania@. Ma keia @ @ @ @ @ a pau o ka ma’i @ @ @ ka walu mai ua ai hamu o ke k@ a me na wai inu ole@ @. @ @ @ hopo@ iaai ma o Kipahulu Dairy, o ke @ a ma’i e ae paha.
@ (the rest of the paragraph is not legible)