Ka Oiaio, Volume VII, Number 48, 24 January 1896 Edition 03 — Page 4

Page PDF (1.18 MB)

This text was transcribed by:  Kaulana Dameg
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Oiaio/Ka Oiaio Puka La/

Hoopukaia i na la a pau koe ka la Sabati a me Lapule no 30 keneta o ka mahina.

 

NUPEPA KA OIAIO.

 

J. E. BUSH. Lunahooponopono.

 

O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA.

 

POALIMA IANUARI 24, 1896.

 

KO KAKOU WAHAOLELO.

            Mamuli o ka waiho ana mai o ka Puuku o keia pepa i kona lawelawe ana i na hana e pili ana i ka kakou milimili, ua iliiho maluna o makou ke koikoi i ka auamo hou ana i na inea a pau o keia hana, me ka manao e hoo ikaika me ka pauaho ole, oiai ka hune a me ka nele iloko o ka aina, aole ia he kumu no makou e hoi hope ai. E hoomau aku ana makou i ke ku ana ma ka aoao o ka makou makapeni, no ka hoomau ana aku i na manao kaulike mawaena o na mea a pau. Hookahi no kahua nui o ko makou ae ana e lawe mai i keia hana, oia ko makou makee i ka wahaolelo nana i hooikaika me kona mau manao makee o ke aloha aina, a i paio hoi mai kinohi mai a hiki i keia la. Nolaila, o ko makou mau manaolana, aia ia maluna o ko oukou lokahi, ma ke kokua ana e hoomau ma kona alahele.

 

KA NINAU O HAWAII.

            Aia ka ninau o Hawaii iloko o ka lima o ke Komite o ko na Aina E, iloko o ka Hale Ahaolelo o na Lunamakaainana o Amerika Huipuia, elike me kekahi olelo hooholo a Spaulding, he Lunamakaainana Repubalika, mai ka mokuaina mai o Mikikana, a o ke ano nui oia olelo hooholo, oia hoi, e hoolilo ana ia Hawaii mai ka noho Panalaau ana a i Mokuaina maoli no Amerika, malalo o ka apono ana o na kanaka Hawaii ponoi o ka aina.

            Ua lawe ia mai keia olelo hooholo ma ka la 8 nei o keia mahina, a me he mea la, ke hele loa aku nei kakou i kahi o ka hoopohihihi ia o ko kakou mau noonoo mamuli o na hana pukalua a keia poe e ake mai nei e hooko ina hana maewaewa a Kiwini i hana ai no ko kakou aina aloha, a o ko makou manao nae, aole e hiki i ka mana o ko ke kanaka, ke hookahuli i ko ke Akua kanawai pololei, a ma ia ano, e hoolilo ia ai na hana a ka aoao Repubalika e ake la, e moni holookoa ia kakou a pau iloko o kona poai kalai aupuni o keia mau la.

 

Na ao Omamalu o ke Kaua.

O BERITANIA NUI A ME GEREMAINA ILOKO O NA AHI ENAENA O KE KAUA.

            Ke kumu o ke kaua, oia no ka poe hookahuli Aupuni Beritania ma Aferika Hema, a ua hoike ka Emepera William i kona manao.

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Alameda ma ka auina la Poalima iho nei, i loaa mai ai ia makou, na mea hou e pili ana i na ao poluluhi o ke kaua, e hekau la ma Europa, mawaena o kekahi mau aupuni i noho ia ka mana a me ka makaukau iloko o ko laua palena iho, oia hoi o Beritania Nui a me Geremania.

            E hoike ana kekahi o Berelina, i hoopuka ia ma ka la 31 o Dec. i kekahi lono hoopuiwa nui o na ao o ke kaua i manaoia, o keia kekahi o na kaua nui, i ike ole ia kona lua ma kela huli o ka Moana Atelanika.

            Ua loaa mai he telegarapa mai Pretona, Transvaal mai, e hooike mai ana na pualikoa o na Pelekane ma Aferika Hema, nona ka huina o 800 kanaka, me 6 pukuniahi Maxims, a me kekahimau lalo kana e ae, e hoopuni la i ka Panalaau o Transvaal.

            He lono telegarapa kai loaa mai, mai Pretoria mai, e hoike ana, aia na pualikoa makaukau o na Pelekane, ua hiki aku la ma Rustenburg, a ke uhi paa la maluna o Johannesburg.

            O ka nuhou ano nui i hoike ia ae, oia ko Peresidena Krueger kuahaua ana, no ka hoomakaukau ana i na pualikoa, no ke kue ana mai i na enemi e manao nei e kaili i ko lakou aina, aia na pualikoa pale lahui ke ku makaukau la, i na wa a pau e hoehu ai o ke kaua.

            O na Boers, (oia hoi kekahi poe kamaaina kahiko), ua launa pinepine mau lakou me ka poe Enelani ma na mahele alakai o na hooponopono ana o ke aupuni ma Transvaal, ke aupuni repubalika kuokoa hoi i nee awiwi ae ma ke kulana e ike ia aku ai kolomua, a ma o ka Cecil Rhode mau hoakaka ana la, aia kona mau iini a pau maluna o ka hoohui ana ia Aferika Hema a hiki i Lae Kolona.

            O kei aina o Transvaal, oia kekahi o na aina waiwai loa e wai-

            Ma kekahi la ae, ua loaa mai la kekahi lono kuikawa mai Lae Kaona mai, i ka nupepa Manawa o Ladana, e hai ana: Aia maloko o kekahi leta i kakauinoa ia e ke alakai o na kamaaina o Johannesburg, i hoouna ia aku ia Dr. Jameson ma Chif Mafeking ma ka Poaono.

            O Dr. Jameson, ua komo aku oia ma ke alo aku o Sransvaal, e kokoke la i Mafeking, me 700 kanaka. Ua ike ia aku no hoi oia e maalo ae ana ma Melmani, ma ka hora 5 o ke kakahiaka Poakahi.

            He leta kai waiho ia aku no ke kulana o ke aupuni repubalika ma Transvaal, e hoike ana, aole o ka poe Uitlanders wale no kai komo iloko o keia hana houluuluhakaka i na Pelekane, aka, o ka poe Boers no kekahi, he poe Geremania i hanau maluna o ka lepo o Transvaal, a o lakou a pau he poe puni kaua i na wa a pau.

            Ua hoopuka ia ae no hoi kekahi mau olelo e keha ana: "O na kamaaina maanei, ke anoai nui nei lakou no keia paani maikai no ka hoomau ana aku i ke kuokoa o ko lakou aina," ua hele aku keia leta me na huaolelo hooioi hou, e olelo ana, "o ka maluhia a me ke kuokoa o ka lehulehu, aole loa e hiki ke hoopoino ia kekahi ola."

            Ua hoike ae ke aupuni Transvaal, "o keia mau mea apau, a me na hana aka poe Pelekane, he kumu kue ia i na rula o ka noho hooponopono aupuni lahui ana." He mea pono i ka lahui ke houluulu i pualikoa nui, i lawa ole i na lako kaua, e na kane, na wahine, a me na keiki, o ko kakiou lahui ponoi, a e heihei no ka pono o ka aina Makuahine, me ka poe Boers, ka poe hoi i loaa ka makaukau piha ma ka oihana kaua i na wa a pau. E hoopiha i ko kakou mau puuwai ma na anuu e hiki ai ia kakou ke keakea aku i ka hookahe wale ia o ke koko o ko kakou mau hoa kanaka no ka hoopaa ana i na manao kupaa no ka pono o na mea a pau."

            No keia kumu, ua waiho aku o Dr. Janieson, he mau ninau, ina he mea hiki ia lakou ke hoopau i na uluku hakaka, alaila, e kokua no oia ia lakou ma na mea a pau.

            Ma ka nupepa Manawa o Ladana, maloko okona mau manao e pili ana i na mea hou, ua hoike ae kekahi leta me na olelo oolea loa maloko, e pili ana no ko Kauka Jameson nee ana me kona mau lako o ke kaua, aka, wahi a ua leta la, ina aole he mea nana e hoopau koke ae i keia mau ooloku kaua, i mea e hoopakele ai ko Beritania Nui komo ana aku iloko o na hauliuli eleele o ka hookahe koko, alaila, hookahi no panina, o ka mohai ana i na ola makamae maluna o ke kahua kaua no ka hanohano a me ka ihiihi o ko kakou aina.

            Ua hoike ae o Kuhina Chamberlain o Enelani, ua telegarapa aku oia ia Kauka Jameson, e kauoha ana iaia e hoi mai, me ka waiho pu aku i na pualikoa o ke Panalaau o Trasvaal.

            Ua hoike ae kekahi mea kakau o Parisa, maloko o ka Newa York Hearld, o ke kumu o keia pilikia i ulu mai ai, aia no ia ma o na haole la, i kapaia Uitlanders, i huipuia hoi me ka poe Enelani iloko o ka repubalika o Transvaal.

            O ka poe kahiko o ka Boers, oia no ka poe Dutch, i komo iloko o koko o ka poe Uitlanders, kokoke loa hoi elike me ka poe Pelekane, nana i lawe ae i kekahi o na mahele hooponopono aupuni ma Transvaal.

            ho la ma aferika. O Enelani, aole oia i lawe koke i keia aina o ka poe Boers, no kekahi manawa loihi i hala ae nei.

            Ua hoike ia ae kekahi lono pupuahulu o ke kaua, ma ka la 2 iho nei o keia mahina, e hoike ana, aia na pualikoa Pelekane ke hoohahana ia ma ke alo o na kamaaina Boers, ma o ko lakou kue ana mai i ke komo ana o na koa Pelekane maluna o ko lakou aina oiwi, a mawaena o na uluaoa hakaka, ua nui ka poe i pepehi ia a ua paa hoi o Kauka Jameson iloko o ka halepaahao ma Johannesburg.

            O kekahi mea oi loa aku o ke kamahao, oia no ko na Pelekane aa ana e hakaka me na kamaaina, i hele a makolukolu aku ko lakou heluna mamua o ka hiki ia lakou ke ku aku e paio.

            Ua hoike ia ae no hoi ke komo huihui ana o na kauoha oolea a ka Moiwahine ia Jameson, ma ka hoouna ia ana aku o kekahi elele i o lakou la, e haawi ana i na kauoha i kona puali no ka hana ana i ko lakou mau lio kaua a hele aku imua, aole hoi hope mai ma ke ala a lakou i hele aku ai, aka e hele imua no Johannesbury

            Ua halawai oia me ka poe Boers he 30 mile ma ka hikina o Johannesburg.

            O na kanaka piha makau ole o ka poe Boers, aole i emi iho ka make iloko o ko lakou mau hoa enemi e kue ana ia lakou no 15 makahiki hala aku.

            O ka nui o na make, he 20 koa a me ekolu alii, a he 50 i lilo i paahao, mamua o ko Jameson haawi pio ana.

            Ke manao ia aku nei, e lilo pio mai ana no kekahi wahi o Johannesburg iloko o ka lima o na Pelekane, a o na koa o Jameson, he nele lakou me na kamaa kupono ole, no ka naku ana iloko o kela aina. O kona hooko ana, aia no ia malalo o ke aupuni makuahine o Enelani. Ua waiho aku oia i kana mau hoike imua o Cecil Rhode, ke Kuhina Nui o Lae Kolona, a me Sir Hercules Robinson, ke Kiaaina oia wahi.

            O Kauka Leyde, ke Kuhina Nui o Transvaal, aia oia i Geremania i keia wa o ka haunaele i hoike ia mai, a ua hele koke aku o a eha i i ka Emepera o Geremania no keia uluku hakaka mawaena o ka poe Boer ame na Pelekane.

            Ua loaa pu mai no hoi na lono i ka Emepera e hoike ana no na hana hoohaunaele a ka poe Enelani. Ua hoike koke aku ko Enelani Emabasedoa ma Berelina i na mea e pili ana no keia onene kaua.

            Ua hiki hou ae ka lono ma ka la 3 iho nei, aia kekahi pualikoa he mau haneri, o ka poe Bechuanaland, ke kamoe ala no Johannesburg, a kekahi la ae, ua loaa mai la ka lono ua pau lakou i ke auhee.

            Ua hoouna aku ka Emepera Uilama i kana telegarapa ia Peresidena Krueger o Transvaal, mamuli o kona kue ana i na hana a ka poe Pelekane, ame ka loaa ana o na lanakila ma kona aoao.

            Ma ka la 4 nei, ua waiho aku ia o Kuhina Nui Rhode i kona kulana Kuhina no Lae Kolona, a ua hookohu ia kona pani, oia hoi o Sir Gordon Sprigg, o ke kumu o kona waiho honua ana, oia no kona komo pu ana iloko o na hana a ka poe kipi, ke kumu hoi i ulu mai ai o keia pilikia ma ka hoolilo ana ia Aferika Hema i repubalica Nui.

            Aia na aumoku kaua Pelekane ke halakau ala ma ke awa kumoku o Transvaal.

            Ua hoouna aku ka Emepera o Geremania i ke Czar o Rusia he palapala malu, ma o kekahi elele ala.

 

NA LETA.

            Aole e ili maluna o makou ke koikoi o na ahewa ana no keia mau manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka, e ili no ia mamua o na poe nana i kakau mai

 

MAMALOHA KANAWAI

(Hoopau ana.)

            Auhea oe e kuu hoa Paumakua D. M Panini, Jr. Ninau mai oe, i ka heiau anei o Puukohola kahi i kukala ia ai ke kanawai Mamalahoe? Eia ka pane: Aole. O ka Mamalahoa ka i kukaia ia malaila, oia ke kanawai o ke ola me ka maluhia.

            Olelo mai oe, no kuu hai mua ole aku ia oe i ka loaa ana o ka huaolelo Mamalahoa iloko ok e au o Kamehameha V., Lunalilo me Kalakaua, ina la aole au pane me na olelo. Ha! ha! ha! Pehea au e hiki ai ke hoike mua aku ia oe ina ua hunakele oe i kou moa ponoi, a heaha ke ano o ia kukulumanao pee? He hupo anei oe e kamailio nei pela. a i ole, he lili hu-wa maoli anei no ko'u hoopuka ana i keia buke lapaau? Aole o'u manaoio ua komo kekahi mea o ia ano haawina iloko o kou puuwai, aka, oia ka mea hilahila ole loa au e lawe mai nei i ka inoa maikai o ka Moiwahine Kapiolani e hoohuikau iloko o ka kaua kumu paio. Ina e ola ana o Kalakaua a imua ona kaua e hookolokolo ai no ke kumuhana waiwai o ka buke, he kanalua ole ko'u i kou ku imua o na helehelena o ka hoka loa me ka hilahila ole.

            Aole o keia wale kau mau olelo kohu kamalii, aka, aia kou manao pane o ka pule i hala, Jan. 13, e olelo ana: "Ua ae oe i ke au wale no o na Moi ekolu i hala, i loaa ai kela huaolelo Mamalahoa." Hole samoka! O keia ka pane hupo loa i hoopuka ia e kekahi kanaka opio Hawaii e like me oe e Punini niniu ole, a ke ae nei au e waiho like ia ka kaua mau hoakaka imua o ka lehulehu no ka olelo hope—ina he huaolelo kahiko ole ka Mamalahoa i ke au o Kamehameha I., a i ole, no ke au wale no paha o na Moi ekolu i hala? Ua makaukau au e hoike aku i ka moolelo piha i pepehi ia ai o Keoua malalo o ka Mamaloahoe, me ka hoopakele ia an o kekahi poe e lana ana mawaho o na kuanalu malalo o ka Mamalahoa, a mai ka waha ponoi aku o ke alii i puka ai kela huaolelo huikala kaulana loa no ke kipi, "E hele ka elemakule, ka luahine, me ke keiki a moe i ke ala;" aole e like me kau me ka kela Makaainana opu-nui, aia ma Hilo, a aia iluna o ka pahoehoe o Puna. Lalau like olua i ke kano kuau o ka laau a Kekuaokalani ia Hoolehelehekii, a oia ka aumakua pololei no olua e pule ai.

            Aole a'u olelo kaena, o na mea a pau i hoopuka ia iloko o keia buke aole i nele na pahemahema me na huikau. Aohe buke o na mea kuhikuhi kahiko i pa'i ia malalo iho o ka malamalama o ka la e nele ke komo o kekahi mau hemahema uuku, a e oi loa aku ai hoi ko Hawaii nei no ke keneturia makahiki okoa i hala, aole he buke kuhikuhi moolelo i pa'i ia oiai ka lahui e noho naaupo ana no ia manawa, koe ka paanaau mai kahi hanauna a komo i kekahi, a oia mau poe kahiko i lawelawe kino i ka hana, ua hala lakou i ka make a koe kakou ka hanauna opio, a o ka mua loa kela o ka Buke Lapaau me na mea pili kaulana i hoopuka ia, no ka hoao hoaomu i ko kakou kulana heluhelu moolelo me kekahi mau ouli hikimua o na mea kahiko iloko o ka aina hanau nei.

            Ua haawi mua au i ko'u ae no ka hoopuka aku i ka moolelo piha i hili ia ai ke alii ma Puna, oia ka Mamalahoe, he kanawai maluhia ole; a me ke kukala ia an o ka Mamalahoa ma Kohala, he kanawai no ke ola me ka maluhia, i ka wa i pepehi ia ai o Keoua a me ka hoopakele ia ana o kekahi poe e ae.

            THOS. P. SPENCER.

 

            Aia ka hui Keaka Evana, o ka poe Kepani i Waianae kahi i hoikeike ai i ka lakou mau hana keaka, a ua holo pono na hana a pau.

 

NA HANA HOOHAIKI A KA PAPA OLA.

            Ma ka halawai ana o na hoa o ka Papa Ola i ka Poakolu nei, ua hooholoia ka hookapu loa ana i ke kuai ana i na mea ulu o na hua ai ma na alenui, e laa ke kapiki, akaakai, luau, i'a, a me na mea a pau i hoahu ia ma ke alanui no ke kuai ana mai i ka lehulehu, elike me ko na la i hala aku la, a i ike mau ia hoi ma ke Alanui Maunakea.

            Ua kauohaia na Pake kalewa kapiki, a me na ano mea ulu e ae, e hoihoi i ka lakou mau mea kuai makai o ka Makete o Kuaokala e kuai ai, i hiki ai ke loaa ia mau dala a ke aupuni, ma o na rumi pakaukau ala, kahi ohi a lakou i upu ai e lawelawe lakou me ka ikaika o ko lakou mana kakauha, e hoopilikia i ka poe ilihune e imi ana i ko lakou ola ma na mea liilii loa, a i manaoia hoi, e hoihoi i keia mau mea a pau iloko o ka hale hookahi e kuai ai.

            No makou iho, he mahalo makou i na hoa o ka Papa Ola, ma na hana e hoopakele ai i ke ola o ka lehulehu. Aka, ma na hana hoohaiki a imi hoopillkia i ka pono oia poe ilihune, he kue loa makou ia mea. Heaha ka pilikia o ka lehulehu ke maauaua ia na mea ulu ma na alanui, ua hoopilikia ia anei ke ola o ka lehulehu, a i ole, ua hoopoino aku anei lokoui na oihana kumau iloko o ka aina; a oia ke kumu e maka'u ia nei, me ka manao e hoopau loa i ka imi ana o keia poe i ko lakou ola mailoko mai o keia mau mea liilii ano ole.

            Ke manao nei makou, he mau hana hookaumaha wale no keia a ka Papa Ola e hana nei me ke kanawai ole, a hookahi no kanawai o na huaolelo a pau e puka mai ana mai na lehelehe mai o ka Peresidena o ka Papa Ola, ua lilo aku la ia he kanawai hoomalu maluna o ka aina, a o kana mea e hoole ai, ua mana ia aohe mea nana e hoololi.

            He mahalo no makou i na hoololiloli ana ma na hana e maemae ai ka noho ana, aka, hookahi wale no mea pilikia a makou e ike nei ma keia mau hana hope, oia hoi ka manao ana e hoihoi pau loa ia na mea ulu ma kahi a ke aupuni i hoomakaukau ai, me na uku pii loa o ka hoolimalima o ka mahina no ka uku pii loa o ka hoolimalima o ka mahine no ka rumi hookahi au e kuai ai a e oi aku ana ka lilo mamua o ka mea e loaa mai ana i ka mea nana e kuai aku.

            A malalo oia kumu i waiho aku ai kekahi poe Hawaii i ko lakou mau pakaukau kuai i'a no ka hiki ole ia lakou ke uku i na hoolimalima o ka mahina, a pehea hoi e hiki ai ke manao ia, e hoohuikau pu iloko o keia auna hookahi, oiai o na mea e loaa mai ana ia lakou, ua like me na hunahuna helelei a Lazaro i ohi ai malalo oke pakaukau o ke kanaka waiwai.

 

KA LA KULAIA AUPUNI

            O keia la ka piha ana o na makahiki ekolu o ke ku ana o keia aupuni, a ua hoolilo ia hoi i la kulaia no ka lahui, ma ke ano he la hoomanao no ka lanakila ana maluna o300 koa o ke aupuni moi, malalo o Sam Nowlien, me ka makaukau mau e hoolawaia a piha 1000 koa iloko o ka manawa pokole.

            Ua hookaawale ia na lealea o keia la ma Kapiolani Paka, ma ka hora 1 P. M. ponoi o keia auina la, a me he mea la, ina aole e keakea ia ko lakou malama ana e na ukelekele o ka ponei.

            Nolaila, e lilo ana keia auina la i wahi e laukanaka ai kela kula mehameha. Aohe no he ohohia nui loa ia o keia la, elike me ke ano mau o na la kulaia.

 

            Ua huli hoi mai o Bishop Willis ma Hawaii mai ma ka Likelike mai.

 

NA PAKAUKAU KUAI I'A.

            O ka hora 12 o ke awakea Poakahi ae nei, Jan. 20, e kudala hou ia ai ka hoolimalima o na pakaukau i'a ma ka makete hou, mahope iho o ko ke aupuni ike ana i ko lakou hoohokaia ana e ka poe pakaukau i'a. He wa kupono loa keia no ko makou mau makamaka i waiho iho nei no ka manawa, e hele ae ai e koho i mau pakaukau kuai no oukou. Malia paha o kau pono iho iluna o ke ahua a ko oukou mau puuwai i anoi ai, a kani pono hoi ka oukou aka. Aka, mai lilo nae keia i mea na oukou e hoouilani loa ai, aka, i ka nahe malie wale no a hiki i ka pau ana.

 

KA HUAKAI HOPE LOA A J. ALAPAI.

            Ma ka Poakolu iho nei, i pauaho mai ai o J. Alapai i kona ola ana ma keia ao mauleule, a niau kololani aku la ma ka ilina o ko ke kanaka ola ana ma keia ao, elike me ka olelo a ka Buke Nui hooweliweli, o ko ke kanaka ola ana "he mahu ia i pu-a ae a nalo koke aku no," a pela io no ma ka hoomaopopo ana a ko kakou mau maka.

            He kanaka oia ua kamaaina i ko Honolulu nei, aole paha he mea i nele i ka ike iaia, mai ka poe i ka paepae kapu o Liloa a hiki aku i ka poe haahaa loa, ka poe hoi e auamo pu ana me ia ma na hana haahaa loa e pono ai ke ia noho nele ana o keia mau la inea.

            He kanaka oia ua loaa na hoonaauao kupono ia, a ua komo hoi i ke Kulanui o Lahainaluna, me ka loaa o na apono ia e hiki ai e lawelawe i na hana i kupono i kona naauao i ao ia ai.

            He kanaka oia ua lawelawe i na hana aupuni lehulehu o kona aina makuahine, a o kana hana hope loa paha i lawelawe ai, oia kona noho Luna Alanui ana no ka Apana o Honolulu nei, i ke au hoi e huli ana ka waha o ka aina iluna, malalo o kona mau haku alii mai ka po mai.

            He kanaka kupaa oia mahope o ke aloha alii a me kona aina aloha, a malalo oia talena oia i ku ai a hiki wale i kona hooluolu ana aku la, me ka pau ole o kona manaolana, e hoihoi hou ia mai ana no ke ea o kona aina hanau, mai na hoopilikia wale ia mai.

            He hoahanau oia no ka ekalesia o Kaumakapili, a he koo ikaika hoi no ia halepule, nana i kue mau i kekahi mau hana pono ole i ku ole i kona makemake, a mamuli oia kumu, ua mahae mau na hoahanau e kue mau anan i na hana pono ole e lawelawe ia ana e ka Papa Kahu Waiwai a me na Luna Ekalesia.

            He mau manawa ae nei kona waiho ana iloko o ka nawaliwali a ka ma'i, a ua hoao nui ia hoi na lapaau naauao ana, iloko o ka lima o na kauka lapaau. aka, ua hooi mau ia aku no ka nawaliwali a hiki i kona pauaho ana mai la ia kakou.

            He wahine kana e ola nei, he mau keiki, na hunona a me na moopuna, a ma o kona make ana, ua lilo ia he mea hoewalania i ka noonoo o kona ohana, a me ka lehulehu hoi i kamaaina iaia.

            He hoaloha oia no makou, ma aa mea e pili ana i ka launa makamaka ana, a ma na kuka olelo ana hoi ma na mea e pili ana i ka noho ana o ka aina, a oia mau mea a pau, eia ia ilko o ko makou mau houpo me ka manao walohia oiaio, mamuli o kona nalo aku la ma ia mau mea e hoolana ai i ka manao.

            Ma ka auina la Poaha nei, (oia hoi ka la inehinei.) ua hoolewaia mai kona kino wailua mai kona home noho mai ma Kapalama, a i ka luakini o Kaumakapili, a ua hapai ia aku kona olowaa i hui holookoa ia me ka Hae Hawaii, ka hae aloha o ka aina ana i hiipoi ai iloko o kona umauma, me ka puuwai kupaa.

            Mahope iho o ka pau ana o ka olelo @@@@@@ a ke kahu o ka ekalesia ana i hooikaika ai, ua hapai hou ia mai kona olowaa me na waimaka o ka ehaeha maluna o ka poe e nana aku ana i kana huokai hope loa ma keia ao. He kaoo nui o na makamaka, na hoaloha a me ka ohana o ku mea i make ke ukali ana mahope o kana huakai a hiki i kona waiho ia ana ma ka ilina o Kawaiahao. Aloha na kanaka kuonoono o ka aina e ohi ia aku nei e ka make.

           

KA MAKETE KUAI I'A

            O ka hora 12 ponoi o keia la, e kuai kudala hou ia ai na pakaukau i koe aku oloko o ka Hale Makete hou, a malia paha, o emi mai ka hoolimalima o ka mahina, mamua o ka waiho wale mai no oia mau pakaukau. Ua manaoia nae paha keia hoopipii ia ana, i uku panai no ka noho wale ia ana iho nei o ka Makete iloko o eha mahina, pela anei ka mea oiaio? He koho wale aku no keia. E hoao hou e koho i mau rumi no oukou iloko oia wahi a ka lehulehu i uku ai i ke dala. O ko oukou pono wale no, e nonoi aku i ke aupuni, e hookuu ia na mea a pau a oukou e makemake ai e kuai, aole hoi e hoohaiki ia elike me ko keia mau la.

 

KA PUALI PUHIOHE LAHUI.

            Ma na leta he lehulehu a na keiki Puhiohe Lahui, e alo ala i ke anu o kela aina malihini, i hoikeia mai ai, aia lakou ke hele la no Nu Ioka, malalo o na aelike mua i hana ia e J. Wilson me Willie Aylett. O ka lakou mau ohe i hele pu aku ai mai ka aina hanau aku nei, ei ae ia ke hoihoi ia mai nei e Wile, malalo o kela mau uluaoa hoopaapaa a lakou i hana ai ma ke kulanakauhale o Cleveland, Ohio.

            He mea walohia no makou a lohe ana mai, ua hao pu ia aku me ko lakou mau wahi puolo lole, a koe ko lakou mau wahi aahu i ka ili, a me ia mau wahi pono e hele la lakou imua me ka manao kupaa e hooko i ka mea a ko lakou mau puuwai pakahi i hoohiki ai, aia ka palena a lululima pu me Peresidena Kalivalana, alaila, manao ae e huli hoi mai no ka aina hanau.

            O ka makou wale no e kalokalo ae nei i na lani, e hoomau i ka manao kupaa iloko i ko lakou mau naau, a hiki i ko lakou lanakila ana maluna o na enemi. I nui ke a@o, a mai hoi hope mai, elike me ka wahine a Lota.

 

Waiwai Hou Loa

He Kuai Makepono Nui

—MA KA—

HALEKUAI,

—o—

KALAHIKI.

Ma ka Poaono Nov. 2, 1895 na i

waiwai like ole o na ano a pau.

Oiai hoi

Na Lole huluhulu

Na Makalena

Na Papale Kaleponi

Na Papale Laiki

Na Lole Keiki

Na Lihilihi kau lole Kihei Kilika

Na Paa Lole Keiki

Na Alapia

Na Eke paa lima

Na Kihei Uhimoe

Na Kalakoa lipine o na ano a pau

Na Kamaa Kane Kamaa Wahine

a me Keiki

He Kuai hoemi ma ka Dala Kuike @@no e pono ai.

@@PALAU, Luna Nui,

@@@@@@@@@