Ka Oiaio, Volume VII, Number 39, 6 Kekemapa 1895 — Page 3

Ka Oiaio.

 

PAU OLE NO NA HOUPUU PU ANA.

 

            Mamuli o ka lohi loa ana o ka mokuahi Keauhou mai kona huli hoi ana mai mai ka Panalaau mai o Molokai, ma ke kakali i kala Sabati nei, ua holo koke ae la na haupu ana iloko o ka pohai o ka Mana Hooko, na kipa ae nei paha na inoku a me na weapa o ka poe powa ina @a kapakai o Kalaupapa e hoopilikia i ke ola e ka Peresidena a me na lala o ka Papa Ola, a me ka huakai holookoa a ka poe makaikai i ke kulana o na mai Lepera e noho ana ma ia mau wahi.

            Ua kauoha koke ia aku la ka mokuahi Mikahaia e holo e huli i ka meheu o ka mokuahi i manaoia, ua hao ia e ka poe powa, a i ole ua ili paha ma kekahi mau wahi o Molokai, (ma ke ano hoonalonalo keia).

            He kupanaha ka paa mau loaa o keia mau houpuupa maka' iloko o ka pohai o ka mana aupuni, oiai, aole loa e hiki mai ia mau mea ma na papalina o Hawaii aloha, a ma e hoea mai ana aole loa ia ua ka iahui Hawaii hana, aka, na lakou haole iho no ka poe i ake aku e komo pu me lakou i ke kaana ana i na waiwai pio i loaa hewa mai, ma ka pakaha aua i ko hai kuleana.

            Nolaila, oia ka makou e hoo hono ae nei, heana iho la ke kumu o ka lele ana o ka oili, no @ ka mea, ua lawa ke kulana o kekulana o ke aupuni e hiki ai @ palo aku i na enemi, oia hoi, @ elua mau moku kaua kuikawa, oia hoi ka moku lawe Adina@ Eleu, a me ka moku kaua @ Claudine, ia laua nei no a ma@ aku imua o na enemi, me ka @ o ke Aliimoku kiekie e welo @ ma ka omuku o ka mok@ahi @ we topido, e pau loa ana ke poe i ka naholo i kahoolawe, @ Lanai paha, a auhee loa aku, hoi i Mokupuni Rabait e hou@ ulu mau koa hou ai.

            E pau ka hopohopo ana, a @ hoo@ueue pono aku hoi paha in@ iliili o ka papa hoonohonoho kaua moana, i ole ai e kipa hewa ae, elike ine ua lono palaualelo i hoopuka ia ae e kekahi poe puni kamailio. E nana pono @ lioi paha i ke ko'a, kahi e hekau iho ai kau aho lawaia o ai ia auanei e ke ako'ako'a.

 

"Mamalahoa Kanawai."

KE KANAWAI MAKIA LAAHIA ILOKO O KE KOKO I KUKALA LA E KAMEHAMEHA KA NUI.

 

            Ma ka Makaainana o ka pale i hala, Nov, 25 ua hoopuka ae kona Lunahooponopono i kekahi kukulu manao e hoole ana i ka inoa pololei o ke kanawai hoopakele "ola" i kukala ia e Kamehameha, he "Mamalahoe" ina kahi o ka "Mamalahoa," wahi ana me na hoomaikeike huikau e kukula ia ai he manao kahua ole malalo o na ninau pohihihi o keia ano.

            Wahi a ka Makaainana ma kona kukulu manao: "Mamalahoe Kanawai--E hele ka elemakule, ka luahine, ke keiki a moe i keala. Ua hoopuka mua ia keia mau olele e Kamehameha mahope iho o ka hili ia ana o kona poo ma kokali wahi aekai o Puna. Ua hili mua ia koua poo mamua o ka paa ana o koma wawae iloko o kekahi a pohaku."

            O keia hoike hope na olelo papa'u loa i hoopuka ia e ka Makaainana, ina he mea hiki i kekahi kanaka hupo haalele ke manaoio i kela man olelo. No kamel@ meha ka moolelo hiki ole ke @ paapaa ia, he Samekona maopopo kona mau lima @ iloko o iu mau la, a he poo kanaka lawaia kela o Puni i helu ole ia ko lakou kulana ikaika e ku imua o ke koa kaulana, mamuli o ko lakou hohe wale a holo i ke alu@ a kekahi kanaka kino hook@ i iloko o kela po. Ina ua hil@ kona poo mamua o ka paa@ kona wawae iloko o kela lua, @ na kumu hiki ole ia Kamehameha ke hopu lima aku i kela kanaka me kana hoe, oiai e ku ana oia me ka hoeha ole ia? Owai ke kan@ hiki i ke manaoio i kau olelo?

            Eia ka @ pane no kou hemahema i ka hoopuka ana i kahuaolelo "Mamalahoe" mamuli o ke kuhihewa, penei:

            O ka huaolelo "Mamalahoa," oia ka huaolelo moepuu o ka Nohoahoa ana o ke poo o Kamehameha i hili ia i ka mamala laua, oia hoi ka hoe. He kohu ole ka huaolelo "Mamalahoe" e lilo i olelo alakai kaulana iloko o kawa kaua, iua e hooliloia ana ka apana laau palaulai i kahua alakai e huikala ia ai ka hewa kiekie i hana ia no ka hoopakele, I kumu hoohalike kupono na kakou e ike ai i ka rula alakai o na aupuni kana o ka honua mai ka@ko mai, ua palapala ia me ke kohu eleele o ka inika,--"o ke kulu koko mua loa e kahe ai mai ke kino aku o ke kanaka, he kukala kaua ia ma ka aoao o ia aupuni." Nolaila, o ke koko ka mea e kaulana ai na ninau pililahui me na kahua kaua lanakila, i muluna oia kahua e ku nei na aupuni o Europa me Amerika mai kahiko mai a hikiiloko o ke @ la.

            Aole na Kamehameha i hoopuka pono@ ae kela mau huaolelo "Mamalahoa Kanawai;" aole no mahope iho o ka hili ia ana o kona poo i hoopuka ai oia i kela @elo kukala, aka, he manawa @ mai; aole ma ka aekai o Pu@ kahi i piholo ai kona wawae iloko o ka mawae pohaku, aka he wahi okoa aku iuka o ka pahoehoe, oia ka ili aina o Papai e p@li pu la me Paukuopahu.

            Eia na olelo hikimua i puka ai kela olelo kaulana imua o Kamehameha, (ke kapae nei au i ka mea nana kela olelo no kahi wa @ku), penei:

            "E kalani e! Ua eha oe!!"

            "Ae," wahi a Kamehameha e @umi nei i ka eha me ke koko e @iolo ana mai kona poo mai.

            "Ae; akahi no a puni ko aina ke Alii; ua eha oe; a loaa ko Kanawai Makia Laahia he "Mamalahoa," mailoko mai o ke koko ou e Kalani--ua Nahoahoa ko poo."

            Eia na olelo hikimua i puka ai ka olelo makia imua o Kamehameha no ke kukala:

            "Mamalahoa Kanawai; He Ola, E hele ka elemakula, a me ka lua hine, a me ke keiki a moe i ke ala, aole he mea nana e pepehi. Ku ka maia a palaku iluna o ke kumu, aole mea nana e kii. Ku ke opu ko a hina ilalo o ka hoana, aole @nana e uhaki.  Pela ko Kanawai Makia o ka Mamalahoa, ou e Kalani, ke puka ia kukala no ka manawa mua iloko o ka wa kupilikii, aia he haawina kamahao o ke Ola ke ukali mai i kou mau makaainana ia wapilipu o ka hanu uo ka pepehikanaka."

            Mamua o ko'u hookiana i keia manao, he ninau ka'u ia oe no ka pomaikai o ka lehulehu: Iluna anei o ka pahoehoe pohaku kanaka ole o Puna kahi a Kamehameha i kukala ai i kela olelo kaulana o ke Ola? He kanaka hohe wale anei o Kamehameha i ka hakaka, a e iaia no e hili ia koaa poo i kekahi auku laau, ina e ku ana oia me kona eha ole e like me kau e olelo nei? Owa ka inoa pakahi o kela poe kauaka ana i alualu ai a hili ia kona poo?

THOMAS P. SPENCER.

Honolulu, Dec. 2, 1895.

 

LAAU KAHEA.

 

MR. LUNAHOOPONOPONO:

            Ua manao au ia'u i lohe ia i ka olelo ia e kekahi poe no ka laau kuhea i ko'u wa kamalii, he mea keaka ano kaao wale no la ia. No ka mea, o lohe mau ana an @ @ kamailio o na kanaka i ka poe @aihai o na lima, na wawae, a pe@ aku, a e kamailio ana hoi lakou no ka hiki wawe o ke ola me a hakalia ole, i kela laau i kapaia "Laau Kahea."

            He mau makahiki he kanalima a oi i hala ae nei, akahi no au a ike i na wehewehe ana oia mea a'u i lohe ai i kinohi, oia ka laau kahea, ua loaa ia'u keia pomaikai mai ka buke i pai a i hoolaha ia iho uei e Kamaki, oia hoi kela buke o ka Oihana Lapaau Hawaii.

            Ina paha i loaa mua keia mea maikai ia'u, ma ua hoao au e lawe me ka haaheo i ka makana a kela kauka i haawi ai no kela meu i haki ai na lala a hoihoi ia i ka halemai, ua haawi wakana ae ke kauka i ke kanaka Hawaii nana kekahi laau ola e hiki ole ai ke oki ia ua lala o ka mea mai ina e ola ana, aole kekahi kanaka i aa e lawe ia makana. Ae, ua hala hoi ia, no ka mea aohe poe i ike a i malama i na hoakaka ana a'ka laau kahea e pololei ai ka hana ana.

            Eia imua ponoi o kakou na makemake, na hoakaka pololei o ka lawelawe ana i ka laau kahea, aohe awa, aohe puaa a iliohoi, he ole loa no, a aole no he mau pule keaka eepa o ka uhane unihipili. He kupanaha maoli ka hoea ana aenei iloko o keia mau la ka mea a ka Moi Kalakaua i imi ai e kaohi iho i kona lahui mai na holomoku ana i ka make a me na ulia poino e ae.

            Auhea la na Lede Hawaii o keia repubalika, ka poe na lakou ua keha aa, o lakou kekahi o na pouhana o ko Dole aupuni, ua kuai anei lakou i mau kope pakahi o keia mau buke a hoike aku i ko lakou Peresidena i ka hoea mua ana ae o keia mea malamalama o ka oihana hoola o ka lahui Hawaii i hookawowo mua ia'u ma@nu@ o ka hoea ana o ka olelo hemolele.

            E Mr. Lunahooponopono e haawi no au i ka mahalo kiekie i ka Lede Hawaii i eo mua iaia na hoomaikeike ana aku ia Dole a me kona aupuni i keia hana kamahao a kekahi kanaka Hawaii, oiai oia e noho mana ana. A oi loa aku hoi na mahalo ke haawi iho oia a me kona mau luna aupuni i na kokua ana i keia keiki Hawaii e hapai nei i kana hana me na kokua ole mawaho ae.

            Auhea hoi na Lede o ke "Aloha Aina" i lu iho nei i ko lakou lokomaikai i ka lahui, a ke lu nei hoi kekahi oia poe i ka nu pepa. "Aloha Aina" a me "Ka Makaainana," a pehea hoi keia keiki Hawaii opio ilihune e hooi aika nei nona iho.

PAKELAKULANI.

 

NA ANOAI O KA LA 28.

 

            Ua hoike mai na pae opua o ka lani i ko lakou ohohia; ma o ko lakou waiho kalae ana mai i na poai lani me na kulu kehau ole, e hoopilikia ai i na lealea e malama ia ana malalo iho o kona mau pohai lani.

            I ka po mamua iho, ua komo hele ae kekahi poe maloko o na kauhale e haawi ana i ka noeau o ko lakou mau leo me ka uhene o ke kani o ka lakou mau bila elike hoi me ke ano maa mau o na makahiki i hala.

            Ua malama ae no hoi kekahi poe he mau paina luau no ka hoomanao ana i ka ihiihi oia la, ua hoonuu iho kekahi poe a oi loa aku mamua o ka palena kupono a o kekahi poe hoi, ua luhe i ka wai o Paieie.

            Ma ka hora 9 o ke kakahiaka onehinei, ua hiki ae ke Kuhina o ko na Aina E, ka Ilamuku o ke aupuni, a me ka Maheleoleo o ka Aha Eiekie, no ka hooko ana i na hana a ka Aha Kuka i hooholo ai, maluna o kekahi mau pio aloha aina e hookuu ia ana, ma ka halepaahao o Kawa, no ka heluhelu ana aku i ko lakou mau palapala hookuu, a eia ko lakou mau inoa, W. H. Rickard, T. B. Walker Bodert Palau, Damiana, Thomas Poole, Aberahama, a me Kauai.

            Ua hoike mai kekahi mau pio i ko lakou mau manao hoomaikai i ke aupuni, e hoike ana hoi i ko lakou mau manao mahalo i na Luna Aupuni.

            Ma ka a@ala iho, he kinipopo pekupeku wawae ka i malama ia ma Makiki, a malaila ae ka Bana Pi Gi kahi i hoonanea ai a i ka hope loa o ka lakou paani ana na lawe haaheo ae la ke Defender i ka haaheo imua o kona hoa paio Reliable, ia 6 a kona mua ia O, o koua hope.

            O ka pau ana keia o na mea a makou i ikemaka ai, mawaho ae o na paina hiilii ma na hale. Aole no hoi he mau haunaele i ike ia a hiki i ka po ana. Nani maoli na Hawaii ma keia la kamahao o ko lakou aina aloha.

 

KE PANI O KA BELGIC.

 

            Ua hoomaopopola, o ka mokuahi Africa ana ke pani ma kahi o ka Belgic, i ili ai ma ke awa o Iokohama, oiai hoi oia e hoomaemae ia ana no kona mau poino i loaa ai iaia. He moku nui keia o 6,000 tona, a e holo ana hoi he 12 mile i ka hora. Eleu no keia waa hou o ka Moana Pakipika.

 

HE HANA INO.

 

            [Ua loaa mai ia makou kekahi palapala mai kekahi mai o ko makou makamaka e noho ana ma Waiau, Ewa ae nei, e hoike mai ana i ka hana a kekahi mau makua hanai i ka laua keiki hanai, a i ko makou hakilo pono ana mai ka mua a hiki i ka pau ana ua pii ka mauene i ko makou ili, a i na he mea oiaio ka hoike a ka mea nana keia leta, alaila, ke kauoha nei makou i ka Ilamuku o ke aupuni, e kauoha koke aku i ka Hope Makai o Ewa, e hopu a e ninau pono ia keia mau makua, i ke kumu o ko laua hana ino ana i kela keiki opio o 13 makahiki, a i mea e ike pono ia ai ka laua mau hana, e loaa no na hoike malalo iha nei. L. H.]

            Eia ma Waiau, Ewa nei, kekahi wahine o Mele a me Mokuahi kana kane, me ka laua keiki hanai o Manuela Hina ka inoa, mai ka hemo ana mai ka opu o kona makuahine, oia kona wa i lilo ai i keia mau mea, a hiki i ka piha ana o kona mau makahiki i ka 13.

            Ina la mua o ko laua hanai ana, haua mua iho la na wahine nei i kekahi apana pili a maikai ina e uwe na keiki nei, o kona wa ia e noke ia ai i ka hili ia, a hiki i kona wa e waiho ai ilalo, alaila pau ka hili ana.

            Maloko o ko lakou hale e moe ai, ua hookaawale ia kona wahi e moe ai, maluna o kekahi papa i uhi ole ia i ka moena, me kekahi wahi kihei lahilahi olike me ka paku makika, a me kahi uluna lepo, i hiki ole i kekahi mea ke moe, ua like okoa no me ka papaa lepo.

            Ina e hiki i ka wa e ai ai, e haawi ana keia wahine i kai'a maikai i ka popoki, a o ka mea ino, oia ka ua keiki nei.

            Ina kakahiaka a pau loa, e kii mau ai ua keiki nei i bakeke wai, i mea holoi no ka mea ino o kona makuahine (oia paha ka p--hulu--nui,) ina o ala ua wahine nei, a aole i loaa ka wai, e noke ia anai ka pepehi ia; e hele mau ana keia keiki i ke kula me ka lole weluwelu i na wa a pau, me ke kamaaina i ka maka o ka lehulehu o Ewa nei.

            Ma ka po o ka la 19 iho nei o Novemaba, ua mimi hewa iho la na keiki nei maluna o kona wahi papa e moe ai, a i ka ike ana o ua wahine nei i ka mimi, olelo aka la i ua keiki nei e palu ma kahi ana i mimi ai, ua hooko aku la no ua keiki nei, i ka wa i palu ai, ua noke iho la ia i ka hili ma ke kua o ua keiki la a hiki i ka eha loa ana, me ka noho aku no o kahi poe e nana, a na lakou i hoike ne i keia mah hana oaeka a keia wahine.

            Ua hoopii ke kaikuaana o keia keiki i ke alii makai o Ewa nei, aole nae i maopopo kana mea e hana ai maaluna o keia wahine, o ka manao o ka poe a pau, ua hanai ia no keia heki i kona k--kaiho, i kona wa nuku. Oia ae la kahi moolelo no keia wahine hana ino, a ke akenei au, e ao pono ia keia wahine ma kahi a ke kanawai i kahikuhi ai, i ike ai oia i ka hewa o kana mea i hana ai maluna o keia opio makamae.

            No ka oiaio o keia, ke kau nei au i ko'u imoa ponoi, me ka hookamani ole.

G. HOALI.

Manana, Ewa, Nov. 26

 

AOHE I PALA KA HOOHU AINA.

 

            Ua hoike ae o Samuel G. Hilborn, kekahi o na hoa hanohano o ka Ahaolelo Lahui o Amerika, i kona wa i hiki aku ai ma ke kulanakauhale Poo Aupuni o Wasinetona, i na mea e pili ana i ka Hoohui Aina. O ka ekolu ia o na hoa o ko Kaleponi mau laeula i ka Ahaolelo. E hoike ana oia mamuli o kona ikemaka, oiai oia ma na aekai o Hawaii, i na mahina i kaahope ae nei, ua hoomao popoia, aohe hoihoi o na kanaka haaii i ka hoohui Aina, a noia kumu, ua hoike akea ae la oia mamuli o kona ikemaka, "aohe i pala ka Hoohui Aina." E oiaio ana paha keia olelo a kela kilo aupuni o Amerika.

 

UA EO IA IA HANALANA.

 

            Ua eo mai nei ka heihei waapa pukahi mawaena o Hanalana o Amerika, a me Burbear o Enelani, no ka hookelakela ana i ka inoa moho o Enelani a me ke ao holookoa, a o ka hopena oia hana na ahai ae la o Hanalana i ka haaheo oia hana mai kona hoa paio mai iloko o na leo huro o @ makaikai e ku pohai ana ma ke o kahi a laua e heihei ana. A i keia la ke lawe haaheo hou ala oia i ka moa moho no ia hana ma na wai o Enelani, kahi ana e hookuku mai la me kona hoa paio.

 

KE LAHA LA KE KOLELA MA RUSIA

 

            Ua loaa mai ia makou na hoike, aia ke laha la ke Kolela ma ke kulanakauhale o Peteroboro, a ua hoike ia ae he 38 poe i loaa i ka la 6 o Novemaba, a he 19 poe i maopopo ole ko lakou hopena, aka, ua manaoia no nae, e palekana ana no paha. Kau no paha ka weli i kela kupu ino.

 

ALOHA NO.

 

            I ko makou kaahele ana ma na uapo ku moku o kakou, ua ike aku la makou me ka naau kaumaha i ko makou hoa kauaka, e mumulu ana ma na wahi hana, me ke akenui ana e loaa kahi hana, alaila maha ae la ka manao, ahoihoi iho la kahi uaau, ke hoi aku i kauhale, a ike mai ka ohana, ua lilo ia i mea maikai no ko lakou manao, no ka mea, ua maopopo e loaa mai ana kahi ai, ka i-a, a me na hemahema o keia noho ana.

            Me he mea la, i ka makou hoomaopopo aku, he mau haueri ko lakou nui, o na kanaka a me na Pukiki ka hapanui, aia no hoi iloko o keia huikau, kekahi poe kanaka Hawaii o kakou i lawe i ka hoohiki e kakoo i na pou, na o-a, na aaho a me ke pili e uhi iho ai a paa ke ku ana o ke aupuni repubalika e ku nei.

            Ua hana lakou i keia mea, mamuli o ka hiki ole ke alo ae i na pilikia o keia noho ana, wahi a lakou, a no hookahi mahina a oi, ka hoowalewale ia ana mai e hana malalo o ke aupuni, a o ka pau mai la no ia o ko lakou la hoihoi a o kou, a o lakou hoopau ia mai la no ia mai ka hana mai, o ke aupuni, no ka mea, ua kani aku la ka lakou a-ka, ua paa aku la ko oukou mau inoa, a o ka lakou la hana akamai hou i koe, o ke kii hou aku i poe okoa, i poe hoi i hei ole ka lakou mau kaniai, o ke ano hana iho la no ia e panai ia mai ai.

            Ma o ka hoike mai a kekahi o ko makou mau makamaka e noho hana poola nei ma na hiapo, o lakou la poe oi loa aku o ka hana ino i kahi e loaa mai o ka hana, a o ka poe i hooko i na ao ana a KA LEO, @ lakou ke ai mai nei me ka ono o ko lakou puu, mahope o ko lakou hoomanawanui paupauaho ole ana mahope o ke atoha i ka aina hanau he uuku no kahi mea e loaa mai ana, aka, he oi loa aku me kona aalu, imua o ua puu dala, nunui uku mahina o kekahi poe, aole nae ke aloha iloko o ko lakou umauma, ua lilo lakou i poe hoowahe waha ia, a hookae ia hoi mai ke anaina aku a ka poe ilihune kupaa mahope o ko lakou manao kuokoa ponoi iho.

            Ina no hoi kakou e hoomaopopo maoli iho ana, i ka moolelo o kekahi poe e noho mai nei, e ike no kakou, ua nele loa kekahi poe i na mea e pono ai ka noho ana, aka, aole o lakou ae e haawi pio malalo o kekahi mea, a poai pili aupuni paha, a hiki i ko lakou ikemaka ana i ka hopena o na hoohalahala i waiho ia aku na ke aupuni o Amerika e hana, a oia poe i alo i ka inea a i pale aku hoi i na puu dala nunui me ko lakou mau manao kuokoa, oia ko makou mau hoaloha ma ke kino, o ko makou io ia a me ko makou koko, a oia hoi ko makou mau makamaka ma ke kino, a nolaila, makou e kaniuhu nei me ke aloha, no ko lakou hoomanawanui ana me ka nana ole i na waiwai popopo o keia ao, ka mea hiki ole ke kuai aku i ko lakou mau manao aloha aina naue ole, kapoe no lakou ka noho maemae ana iloko o ka aina i na wa a pau, a o ko lakou mau inoa kupaa, he momi aala ia imua o na makamaka o ka lehulehu.

 

KA HAULEKE KOI POHO A GODFREY.

 

            Ma ka Poakolu iho nei, i kipa ae ai ke Kuhina Amerika Will's ma ke Keena o ke Kuhina o ko na Aina E, a hoike aku la he koi poho ka Frank Godfrey o $50,000 i ke Kuhina Nui o na mokuaina o Amerika Huipuia, no kona hapala ia ana i ke ta, a me ka hoopipili ia ana i ka hulu o ka manu.

            He elua ana kumu hoopii i waiho ia aku ai, oia hoi, o kona hoopaaia ana ma ka Halemai Kolela o 24 hora; a o ka lua, oia ka hapala ia ana ona i ke ta ma ka malama o Sepatemaba.

            O ke kumu hoopii mua, aole i hoouna ia aku i Wasinetona, ua waiho ia no na ke aupuni Hawaii no e hooponopono ia mea, o ka lua, aohe mea a Amerika e hana ai no keia hoopii, no ka mea, ua lawe o Frank Godfrey i ka hoohiki kakoo i keia aupuni e kunei.

            Nolaila, ua haule na kumu hoopii a ka mea koi i ke aupuni, a me he mea la, e lapee iho ana no ke koi ia nei, a hiki i ka nalowale pu wale ana iho no.

 

E PAU ANA KE KIAI.

 

            Ma ka halawai ana o ka Papa Ola i ka Poakolu nei, ua noonoo ia ka hoopau ana i ke kiai aua i ka muliwai o Nuuanu, e na pualikoa, a mahope o ka noonoo pouo ia ana o keia noi, ua hooholoia, a keia pule ae, e pau ai ko lakou ku kiai ana.

 

HE PAUKU IWI KE KUMU O KA HEWA

 

            Ua lawe ia ae imua o ka Aha Apana, ka Luna kudala Seabora Luce, a me Johu Kalaukoa, ma ke kakahiaka Poakoiu nei imua o Lunakanawai Perry, a o ke kumu o ka hala, oia o Kuilioloa (Ilio), no ka haawi ana o ka mea mua i ka laau make i ka ilio a o kona kokoolua a mamuli o ke kanawai, na hoopai la ka mea mua, he $10.00 me na koina pu o ka Aha, malalo o ka manao ino, o hoopilikia i ka ilio a kona hoa.

 

HE MAKE I ALOHA NUHA

 

            Ma ka la 25 o Oct 18@ Honouliuli, Ewa, Oahu ua kii mai la na lima o ka make ia Miss Annie Kaila, a lawe aku la i kona hanu hope loa ma keia aoao o ka muliwai eleele. Ma Honouliuli, Ewa nei oia i make ai, a hoi aku la ka Uhane i ka mea naua i haia, a o ke kino lepo hoi, ua hoi ao i ka lepo.

            Ua hanauia o Mies Annie Kaia ma Honouliuli Ewa Oahu nei, na ka la 6 o June. 1876, na Mr. D. M. Oleloa, a me Mrs. Annie kahau, nolaila, o ka nui o kona nau la o ke ola ana ma keia ao mauleule, 19 makahiki, 4 malama a me 19 la o kona hanu ana i na e-a o keia ola ana, a hoi aku la i ka opu o ka honua, a haalele mai ia ia makou ka ohana, na makua, ia kuikuaana a me ka makou lei e ola nei.

            O keia Miss Annie Kaili, he kaikamahine oluolu, heahea, a lokomaikai ma na ano a pau, a nui no hoi kona mau hoaloha i mai e ike iaia i kona manawa e ola ana, a hiki i kona mau hora hope loa, a ua pihaia oia i ke alona e na kupa o ua aina kaulana nei. Ewa i ka Iaha mauleo.

            E kuu nupepa ahonui, ua lawa kaua maanei, hoolawa aku i ke aloha: Me ka mahalo.

GEORGE ROGERS KEOMAKA.

Honouliuli, Ewa, Nov. 29, 1895.

 

            Ke lawe ia ala kau aloha e ka hope oni o ka mikahala,

            O keia ka la ku mai o ke kinau.

            He la hee palua keia no KA LEO a me KA OIAIO. Uwese no pahe oe.

            O ka la ku keia o ke Kulanakaunale o Pekina, ke ole na ulia ma ka moana.

            A ka la 15 o keia mahina, pau ka hookaa ana o na auhau, nana makai wale aku no ka hana i koe. E eleu aku ka poe i koe.

            Ua hoike ia ae, e huli hoi mai ana ka Loio Kuhina Kamika, mai kona auwana ana aku nei i Nu Kilani, ma ka makuahi o ka la 12 ae nei.

            He pane kai loaa mai ia makou mai a Pakelakulani mai ia J. Nawahi, a ua hookaulua ia e makou a ka Poakahi puupau aku i ka holo nui. O na kinaunau a pau o ka laua paio ana, aole ia me makou, aka me laua no ia, ana ka lehulehu e kaupaona ia lana.

            E loaa ana he Eono HAINAKA MANUAHI, i ka mea e piha ai o kela a me keia 10 poe i komo a kuai maloko o ka HALEKUAI KELAU o na Paikini, e ku nei ma ALANUI PAPU, Helu 519; ma ka POAONO apau o ka malama o Sepatemaba. No ka manawa KUAI HOOPOHO wale ao keia.

            Lei Hulu, ua loaa i ka mea nona ka inoa malalo nei, ma ke alo komohana o ka Pa Alii. Ke hoike ia aku nei ka lohe i na mea a pau, e kii pololei mai ka mea nona ka lei ia'u, me ka hoike pu mai i na mo a pau, a o na lilo o keia hoolaha anaa, na ka mea nona ka lei o uku mai.

KANUHA.

Honolulu, Nov. 29, 1895

nov29 3ts

 

William C. Achi.

HE MEA LAWELAWE MA KE KANAWAI

BOROKA @ NA WAIWAI PAA

A he Boroka o na Waiwai Lewa

            E kuai mai a kuai aku no hoi i na aina a me na waiwai o na @ @ @ ma na wahi a pau o ka Pae Aina.

@