Ka Oiaio, Volume VII, Number 37, 22 November 1895 — Page 1
| This text was transcribed by: | Desiree M. Carlbom |
| This work is dedicated to: | Kila & Kaliko Kamaka |
Ka Oiaio.
NUPEPA KA OIAIO
“O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA”
BUKE VII HONOLULU NOV. 22 ’95 HELU 87
KA MOOLELO HOONANEA
O KA
MAKAI KIU.
LAU OLIVA.
KE KAEAEA O KE KOA AME KA WIWO OLE.
KA HIAPAI OLE O NA HANA HOOKALA KUPUA
HE WAHINEOIA MA KA HA NAU ANA, HE KEIKI KANE NA'E KONA MAU OLONA.
HE OLOHE HOI MAKE KIPU ANA AOLE PAHUNA HALA A KA MALUAKELE
O KA HOKUA O NA LIO AHIU OIA KONA HOME ALOHA E NOHO AI
KE KAHULI LEO LEA O KE KULU AUMOE.
Hoohenoia no Ka Leo.
Keena Kiaaina o Viliginia Hema
June15th, 1877.
Mokuaina o ka Repubalika Nui o Amerika Hoipuia.
I ka lede Lau Oliva ka mea i aa e lawe i ka oihana makai kiu, ano ke waiho aku nei au i kekahi hana ma kou lima i na e hiki ana.
Oiai hoi. i keia wa au e kakau nei i keia leta ia oe, ua ike ia ua lilo mailoko aku o ka waihona o ke aupuni he puu dala nui, nona ka huina $15,000,000. a ua makemake au e huli aku ae i ka naea nana i aihue, a ke hoouna pu nei au i na makai kiu e ae. i ke kope o keia leta a o ka mea e loaa ai, e loaa no ka uku makana kiekie iaia.
Kou oiaio,
Henry Gay.
Kiaaina o Viliginia Hema
I ka pau ana o kana heluhelu ana, ua ninau keke aku ia oia i kona makuanine, owai ka mea nana i lawe mai i keia leta i ko kakou home nei?
He maikai, aia ma ke keena hoo kipa e na malihini kahi ana i neho ai, a e kali ana i kau pane e ka loaa aku.
Pane aku la o Lau Oliva, e hoike aku ia oe iaia, e kali iki iho ae pela a loaa aku ka pane.
Ua hoi aku la kona makuahine a hoike aku ia i ka Elele lawe kauoha, e like me na olelo mua ae nei.
Ua hoomaka iho la ua Lau Oliva nei e kakau i kana leta e pane ana i ke Kiaaina, a oia ke ano nui o na leta ala.
Keena o Lau Oliva June, 16 1877
Mokuaina o Viliginia Hema o ka Repubalika Nui o Amerika Huipuia.
I ke alii Kiaaina
Henry Gay.
Me ka mahalo.
Ua loaa pono mai ia’u kau leta a ua ike au i kau hoike e pili ana no ka aihue ia ana o na dala he $15,000.000; a o ka'u hoike ia oe oia keia.
He 30 la mai keia la aku, e ike ai oe, aia imua o kou alo ka mea nana i aihue me ua mau dala ala, mailoko aku o ka waihona o ke aupuni.
I ka paa ana o keia leta, ua hele aku la oia a haawi aku la i ka elele lawe kauoha, a oia kana i lalau mai ai me ka pane ana mai i kona aloha i ke kamaaina a ku ae la oia a hoi aku la no kahi ana i hele mai ai.
Iaia i hala aku ai, ua hoi aku la o Lau Oliva iloko o kona rumi kakau. a malaila oia i hoonohonoho pono ai i na iliili o kana papakonane e hana aku ai i kahi e loaa iaia ka mea nana i aihue ke keena kiaaina, a oia ka wa o kona lolo puniu e puunaue pono ana i kana hana pono e hana aku ai.
I ke kani ana o ka hora umikumamalua ponoi oia la, ua kauoha aku la oia i ke kuene, e lawe ia mai kona poia ki, a me ona apana palaoa i pulehu ia maloko o kona rumi kakau, a ua hooko mai la ke kuene i kana kaueha, a o kona mau makua hoi, o laua wale no kai ka papaina kahi i paiaa ai.
I ka pau ana o ka la uapaina@ @ hoi aku la laua a hiki i ka rumi o ka laua kaikamahine e noho ana a ninau aku ia iaia, e ka maua lei aloha, e ke maua mau la kanikoo heaha kou pilikia nui i hiki ole ae nei oe, i ka kakou papaaina i keia awakea?
Pane aku la o Lau Oliva, o ke kumu nui o ko'u hele ole ana aku nei, oia hoi kela leta i lawe ia mai nei ia'u i keia la, oiai hoi he hana nui kai hoike ia ae iloko o ua leta la.
Noloila, e hoike aku au ia olua a hele pu mai no hoi me na olelo papa a ua kaikamahine nei.
E haalele iho ana wau ia olua e ou mau makua, e hele ana wau ma na kuahiwi e hoike piha aku ai i kou ike piha ma na hana i ao ia ai au, nolaila, i keia wa au e haalele ai ia olua, a hoomaka aku la oia e hana i ka hana i waiho ia mai iloko o ko'u lima.
Nolaila, ke waiho aku nei au ia olua e ou mau makua ua makemake au e kauoha koke aku olua i na kauwa o ko kakou alo nei, e hele e hoohuli mai i ka pua lio, a hookomo mai iloko o ka pa, a ua makemake nae no hoi au, i na nae hoi he ulia laki, e komo pu iloko oia huina lio, i lio ahiu kekahi, a oia ko'u ho e hele ana ka la apopo, a i ole, alaila, maluna no au o kuu lio keokeo pua nahele e hele ai.
Mamuli o keia mau olelo a ka laua kaikam@ ua hooko koke aku ia kona makuakane, ma ka haawi ana i ke kauoha i kona mau paniolo lae ula ma ia hana a o a ka lakou i hooko aku ai me ka hikiwawe loa.
A mamua o ka napoo ana o ka la, aia hoi he heluna nui o na lio ke paa ana iloko o ka pa hanai holoholona o kona mau makua, a iloko oia huina lio, hookahi lio ahiu, he lio eleele poni, a o ka nanaina o kona hulu ua like no ia me ko ka manu Pikake, a o ka ulu weo o kona mau onohi maka, ua like no ia me ka maka o ka manu Nunu.
Na keia hiohiona i ike ia maluna o keia lio, i hooi ae i ka manao hauoli, o ua Lau Oliva nei. me kona nalu ana iloko iho ona ma keia hope aku nau e kena lio hulu nani e haaheo ka ili hua lala o ke ao holookoa, i na he mea hiki ke oia loihi au maluna o ka honua, a na'u ponoi oe e kakele aku ma na kua o@o na puu, na awawa, na kahawai, na ulu laau e hihipea ana o ka waokele, a i hoahele hoi oe no'u ma na wahi a pau au e hele ai.
I ka malamalama o ka la e aneane aku ana e nalo aku la ma keia huli o kona alahele, ua kani mai la ka bele kahea a ka lakou hanai ai, e kono mai ana e nane aku i kko lakou paina ahiahi, a oia ka lakou i naue aku ai no ka rumi aina, no ka nuu ana iho i na ono i hoomakaukau ia, a kaa aku la ke eo ia Keonipelu.
I ka pau ana o ka lakou ai ana, ua hoi aku la lakoa no ka rumi hookipa o ka lakou hale, a malaila lakou kahi i hoonanea ike iho a no kekahi mau minute ma na kukai olelo ana. no ka hele o ka laua kaikamahine i ka hana ana i koho @ a i hoikaika ai hoi e ao, me kona kumu ka ai Emakai. ka nani hoi o Rusia, ka mea nona ka hooheno ana o na la i ui aku la.
He aloha la he aloha
No ka nani o Rusia
Ka oi no o kuu Emakai
Helu ekahi o ka nani.
I kela manawa, ua hoike ae la oia imua o kona mau makua, a no e hiki mai ana ka la, me ka hora e halawai ai au, me ko'u hoa paio, a oia ka wa e lilo ai au i kino kane, @ pu hoi me ko'u olona. a me na @ o kou mau lima.
Ano, e o'u mau makua e hoomanao olua ma keia hope aku, aia mahalo o ka malu o ka olua kaikamahine he heluna @ o oa kanaka, e lawelawe pu ana malalo o kea oihana makai.
HE MOOLELO HOONANEA
NO
EVALINA,
Ke Kukui
Uila Dabelina,
A ME
HAROLANA,
Ka Eueu o na Kuahiwi
A O KE ALOHA KAKIA I KA IWI.
He mau minute pokole wale no mahope iho o kona ike ana aku ua wahi la, ua hoea aku la oia malalo o kekahi kumu laau e ku hookahi ana iluna o ua pohaku one lehu ela.
Lele iho la oia mailuna iho o kona lio, a wehewehe iha la i na pono e hauhoa ana maluna o kona kine oiai hoi na omakawai hou e kala ana ma kela a me keia aoae o kona lio.
A lalau aku la oia i kana mau wahi mea a ai iho la, oiai ke hele ae nei e hio ma kela aoao e ka peepoe honua.
Oiai no nae oia e paina ana, ala hoi, ua hoohikilele ia ae la kona manao i ka ike ana aku i ke ku o ka e'a o ka lepo iluna o ke kula laula one e waiho mai ana mamua e kona alo kahi hoi ana e haka pono aku nei me kona mau maka.
He manawa keia ana e hakoko nei me kona manao piha hauoli oiai hoi na hoomanao ana. ua kokoke mai imua o kona mau maka.
Ua lilo ae la hei ka ono o kanu mau whi mea ai i hoomakaukau iho ai e paina i mea ono ole iloko o kona puu moni ai.
E elike me ka anapu ana o ka uila pela iho la i ho@ mai a@ ua holo lie kamahao la imua o na maka o ka eueu o na ululaau o Irelani.
A oia hoi ka wa o na ui la i wehe ae ai i ka pulou e paa ana i kona mau maka a pane mai la.
E kuu hoa kakele o keia wahi makamaka ole ka mea hoi nona ka aelike au i haawi aku ai mamua o kou huli hei ana aku i kou home.
E halawai hou kaua maluna o keia kohua one laula aohe me nana e hoonana mai i ko kaua hui a kuka ana no ko kaua po@ @.
Ua hool@o ia kou manawa i na la i hala ae nei malalo o ka noonoo ana i ke ano nui o ka olelo hoepaa a kaua i hana ai ka @maa hiki ole i keka@ mea ke komo mai a keakea @ko kaua kuka ana.
Nolaila i keia manawa i lele iho @ ua ui nohea la, o na Hila@ @. Wale a apo aku la oia ma ka @ o Harolana a honi hoomau iho la na ka manawa mua loaa o ko @ kakele ana i ko laua mau manao pilikino iho.
E nana mai e kuu aloha o ka make a me ka weliweli e kau mai nei ma@ o kou alo ua like ia me ka mahu ala iloko o kuu puuwai no kuu aloha ia oe.
Nu Hou Kuloko.
O ko ka Australia la ku mai keia.
O Muku keia, Muku ka malama, o Hilo kela, kau kau ka Iloaka.
I ka pale hope o keia mahina e kuehu ia mai ai kekahi mau puali koa o ke aupuni e ku@nei.
Ua huli hoi mai ke Komisina Amerika me kana wahine mai Hilo mai, ma ka Bennington o kakahiaka Paokolu nei.
I ka hora 10 o keia kakahiaka i holo aku ai ka Malulani no Maui a me Hawaii.
E halawai ana ka hui hoomoe telepona o Kau a me Kona, i ka la 2 o Dekemaba, ma Holualoa, Kona Akau.
He kaua hou a hoea mai, aia kekahi mau Adimarala ke @ nei ia Monadnock, no Kili kekahi, a no Sepania kekahi i hakalia wale no ina moku kana o laua.
Mamuli o ka lokomaikai o ke Akua, ua hoohau mai la oia he keikamahine nui puipui mai ka puhaka mai o Miss Hana Punini, i ke kakahiaka nei.
O Hamabaka ka inoa o kahi kapala inika o K. L.
He Poaha ka la kuokoa o Hawaii nei.
O ko Auseteralia la holo keia ke hiu mai nei na pea.
Poeleele na kukui uila o na alanai Bertania a hiki i Makiki, he nuha paha no na mikini hoohaua.
Ma keia huakai aku nei a ke Kinau no Hawaii, ke huli hoi mai oia, e ku mai ana oia ia nei i ka Poakahi, ho hookahi la mamua ae o kona manawa maa mau.
Ke hele ae la e kanaka ui loa ke alanui kahawai o Nuuanu, oia hoi ka huli makai o ka uapo a Hooliliamanu. E ka lilo aku ana ia alanui i moa makaikai nui la.
Ua hopu ia kekahi haole ona rama hookananaha ma ka po Poakahi nei, ua lawe ia ae oia e hoikeike i na paia o Kalakaua, i ka ninau ia aua aku o kona inoa, aole loa oia i pane mai. Ua loaa aku ma kona poli he $100 ma ke gula.
O na kauoha nupepa a pau, e pili ana i KA LEO, e hooana pololei mai no ia ma ka inoa o ko makou Puuku, a pela hoi na hookaa dala ana ma kona inoa wale no e mana ai, aole ma kekahi inoa e ae
Ua eo ke kiaha heihei moku liilii ia Cupid.
Eia hou i Honolulu nei ke Duke o Waikapu.
Hanaio ka ua ia Kohala i keia mau la. Aole paha ia he ua, he ukele no naalanui.
Aole i hoi mai na pio i manaoia ai e hoi mai ana ma ka Australia o ka Poaono nei.
Aole i puka ka nupepa haole o Hilo, me he mea la, i keia pule paha.
He koe loihi o 9 iniha kai puka mai, mailoko mai o Hoomanawanui, o kai o Koholaloa, ma ka la 13 nei.
Ua wehe io ia ae no ka luakini o Kawaiahao ma ka la inehinei, elike me ka makou hoike mua aku ai.
He 26 ka nui o na Pake hului ia ae iloko o ka Halewai i ku Poaha nei, no ka hoole ana i ke kakau inoa malalo o ka aelike, a o @au aku ana lakou i ka hoihoi ia ma ka mokuahi Asloun.
Ua waiho iho o James I. Dowsett Jr. mahope nei, na kana mau keiki liilii, i ka huina dala o $15,000 iloko o kekahi hui panihakaha ka elua, ua ola no kana mau opuu makamae elua.
Ke hauoli nei na keiki eleu o ka uapo i ka huli ana ma nei o ka Bennington mai Hilo mai no ke Awa lulu o Kou.
Ma ke ahiahi o ka Poakolu nei i malama ia ai ka heihei kaa hehihehi wawae, a ua lawe mai la ka lio puakea i ka hanohano o ka la i malama ia.
O ke kaumaha o ke kaa hehi wawawe o na poe i holo ai i ka Poakolu nei, he 20 paona pakahi, Angus no ka hui o Stearns, Sylvester, no ka hui o Cleveland, King no ka hui o Tribune.
O ka pono hoi paha oia, ola ka noho ana paaua, oiai, he wa hele keia o ko kakou noho ana, nolaila, e ai kekahi, a e hoaku kekahi ma kahi kupono, oia ko kakou mea e pakele ai i ka pololi a me na pilikia e ae he lehulehu wale.
He paina luau nui ma Honuakaha i ka auina la Poaono nei no ka hanohano o ka moi Kalakaua i make.
Eia ia nei o S. E. Laidley, kekahi mea malama pohaku o Sidane ma ka Australia mai o ka Poaono nei.
Aole e hoemaha ana na kula aupuni i ka la Karisimaka ae nei no ka haule ana o kokahi mau la kula iho nei i ka wa kolela ai.
Ua hoihoi ia mai o John K. Lilikoi a me John Wise, @ pio aloha aina i kee aku i @ ma ke Kinau o ka Poalima nei Aloha no laua.
Ma ke kauoha a ka Aha @ ka Poalima nei ua hoopaaia ka palapala ae holo o Wong Kwai kekahi o na lala o ka hui o Kiulana ma a he kahu malama waiwai hoi no Tong Sang, a mo kekahi poe e ae. O Wong Kwai, ko paa nei oia i ka huina o $30,000 na kekahi poe.
Lo aku wau, e manene mai ana!
Kulikuli au ia oe Manu kapalulu. Ui kela.
He lehulehu na ohua i hoi mai ma ka Australia o ka Poaono nei.
E alawa ae i ka rula a ka Papa Ola.
I ka ua e loloku ana, ai@ hoi, kani nahenahe mai a@ ka leo e ka manu Munu, ke nihi ae la ma ka nahele.
Aole i ku mai ka Australia i ka Poalima @ elike kona manawa @ no ka @ ua haalele aku @ ia Kapa@ kiko i ka hora @ A.M. o ka Poaono, Nov. 9, me 72 ohua Kapena, me 30 ohua oneki.
Ke kauoha ia aku nei na @ a pau e paa nei i ka Buke Lapaau Hawaii, e hoihoi koke ae ia Thos. P. Spencer, ka Luna Nui, a i ole ia J. W. Mikasobe kona Agena. E eleu aku e na Luna. mai hoolohilohi.
Oiai hoi na lima hana o ka LEO, e nana ana i ka heihei o ka la i malama ia, aia hoi lohe aku la oia i ka pa-e ana mai.
O ka palapala hooilina a Poomaikalani. ua kohoia o Kapiolani i Lunahooponopono malalo o ka @ona o $10,000.
Pu-a ka uahi i ke keiki o Madeira D. G. Sylvester, o ka heihei kaa o ka Poaono nei. Ua kaa ke eo iaia, o 13 minute a me 15 sekona. Ea, holo @ no kela.
Ua eo mai nei i ka Bana Lahui ka hookuku ana me ka Bana Sousa o Tekasa, ma ke kulanakauhale o Dallas, no ka makana he medala gula i awili ia me ke daimana. Eo no ia Hawaii Imiloa. Apopo makou kuupau aku i ka holo nui.
Hele ka luakini o Mariakamalu. a pihakui i ka Paoono nei, no ka hookipa ana aku i ka Haku Epikopo o Panopoli. ko lakou makua poo ma ka ekalesia, mamuli o kona kaawale ana aku nei he mau mahina. Aloha no ia makua o ka pono.
@ A keia Poalua ae hoomaka hou aku ai o Silva o ka HEIAU o na PAIKINIHOU, ma ka aoao Ewa o ke Aalanui Papu, e kuai hooemi ai @ lole a me na kahiko ki@ pau o ka oiwi kanaka. @ maikai, me k@ kaulua Nolaila, o ka @ kupono @ keia o na mal@maka e @ ae ai i kona ha@ kuai, i @ na anoai nani, a me na lele paa, na huluhulu, na marine, a pela aku, i like ke kuai ana ne ka haawi wale. He hoo@ mahina o keia mau hana kohu manawalea maoli no, a i hooloihi la i lawa ai ka lono i na kuaaina, a me ka manawa hoi e hele mai ai e ike maka i keia lokomaikai palena ole o ko oukou hoaloha.
M. G. SILVA
I ka la Sabati iho nei, i hopu ia ai e Kaila no ke kuai waiona laikini ole.
Eia mai ka moolelo piha o na Keiki eueu o ka @ Lahui Hawaii, ke oili @ aku nei ma na ko@ o KA LEO, na@ ia e ka makemake @ @ @.
Chas F. @ @
KA HUI HAWAII @ PUKA WAIWAI PAA, NA HOAIE
E @ nui ana i ko laua @ @ malama ana i NA WAIWAI O KA POE MEA WAIWAI NA @ KAUOHA NA HOOPONOPONO NOHO KAHU WAIWAI. A me na hooponopono ana @ @ hana a pau o ke ano ho@ke i waiwai @ mea i hilinaiia.
E ohi i na uku hoolimalima, @ @ a me na mahele loaa.
E hoolimalima a e @ ana i na waiwai no ka uku komisina haa@.
E hoopukapuka aku hoi i na dala me ke @ loa
A e hoike akea aku awa hoi i na moolelo waiwai e kela a me keia @ i waiho ia mai ma ke laua lima me ka oluole, i na wa a pau e makemakeia ai.
July 15 1895 @.
HaleKuai Lako Lole Kane
L. D. TIMMONS.
ALE HOU @ ALANUI
PAPU A ME @.
Ua wehe ae @ oia kekahi Lako Lole o na Kane, piha a i waa ia, ana e pahola aku nei imua e ka lehulehu no na kumukuai haahaa loa e loaa na
Aahu pika o na kane,
Na Palule emi loa,
Na Pale ili emi lea,
Na Leini e na ane lehulehu,
He mau Paa Lole Piha no $10.00
kekahi i kupono e ma-
kaikai mua ia mamua o
ke kuai ana i kau wahi e aku
Kakini Maikai, a emi loa.
July 15 1895. @
Olelo Hoolaha
NA MAKAMAKA HAWAII.
Mamuli e ka pomaikai nui i @ mai ia'u ma ko'u hanau @ @ i ke keiki, mahope o @ o ka nohe pa ana, ua ulu ae ka'u ma@ e hoike aku i ke kumu e keia pomaikai o keia mau la ponei: He @ @ ko'u mau makahiki @ iho la ka'u hiapo, aole @ i @la ke keiki. Mai ia wa mai, ae ewalu makahiki, e noho mau ana ka @ ko'u kine, -e @ ana @ @, e @ ke ki@aia, a e le@ @ ana @ mai e ka wai. Ne keia kumu @ au ia.
@ Akina Alanui
@ Helu 817.
@ lapaau ia au e @, a @ @ @ @ ko'u ola kino maikai, @ @ like o ka manawa mai wahine a me ka k@ poao @. Mahope o kana hapaau ana ua hoowaiwai ia mai la ko'u @. @ ua maa ia'u kekahi keiki kane maikai me ka'u kane @. Nolaila ua mai ko'u mahalo ia Kauka Akina, a @ paipai aku nei au i na @ a pau i poine e like me ko'u noho @ imua e hele ia KAUKA AKINA, ma ALANUI HOTELE e pili la me Kepahoni, HELU @, a e hoopau ia ae ko lakou pilikia me ka lohi @ a e pomaikai koke no @ lakou i ka @ h@ e like me ke kauoha @ ka @ @ e @ i ka @ me ke kauoha @ @ ke oukou makemake aloha,
MARY KAM @.
@ @, Honolulu @ @ @ @.