Ka Oiaio, Volume VII, Number 35, 8 November 1895 — Page 1
This text was transcribed by: | Reya Liilii |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Oiaio.
NUPEPA KA OIAIO
"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"
BUKE VII HONOLULU NOV. 8, '95 HELU 35
Ka Makai Kiu
Lau Omaomao.
Ke kaeaea o na kakai pali aihoniho o Misouri.
KA MEA @A I HOOOKA K@ WA IEKE A ME KONA
PUALI HOLOKOA.
@AI OLE
Ke Aka kino wailua o ke Kulaaumoe
I ka loaa a a @ o keia lono te @ o Kapena Pa@ea ma Nu Ioka.
Ua @ nui i kona noonoa ana, a ike k@ke @ o la oia, he mea @ ka @na o ka lepo e ka Repubalika @ui o Amerika Huipuia @ ka p@a Liona Keokeo @ ka weli @ o ke aupuni Rusia.
Ma ke kali ole @ ua hana koke iho la o Kapena Palea i ke kahi palapala @ Robine Huka, a me @ pau meia a waiho koke aku @ ka aha kala hewa o ke aupuni, elike hoi me na @ mau o ke au malamalama e ike ia nei, a eia ke ano @.
Keena Makai Kai o Na Ioka
Ka Repubalika o Amerika Hui
puia Ju@ 5, 1876.
Ka @ R. G.
Wat-@ ka l@ Kuhina
Me ka haahaa.
Ano, ke waiho aku nei au i keia palapala noi h@ala no ka powa Robine Huka, a me kona poe kanaka a pau meia @ ahewa ia hoi, e ke kanawai ma ka hoopai ia ana, @e hoop@ahau a pau ke ole.
Ano, mamuli o kekahi teregara@ i loaa mai ia'u mai Misouri mai, keia kakahiaka, e noi mai ana huikala koke ia ka powa Robin@ H@, a me na lala a pau oia h@ a e loaa hoi ia lakou a pau na palapala kala mai ka aha piha aku, a e hoo@a koke ia aku lakou no Misouri, malalo o ka hoomalu a@a a kekahi pualikoa, a hiki i ka h@i ana me ka Makai Kiu Lau Omaomao.
Oiai hoi, ma o keia ter@gara@ ala, @ hoike ana, eia i@o ka @ Liona Keokeo i Amerika Huipuia nei.
Me ka haahaa,
Kapena Palea.
I ka loaa ana aku o keia palapala noi i ke keena o ka Loio Kuhi@ ua nana iho la oia i na mea a p@ a ike iho la oia na Lau Omaomao keia kauoha.
Noia kumu na hoouna koke @ la oia i na palapala kono i na @ a pau oia aha, me ka hoike pu a i na kumu o ka makemake ia a o ka aha piha e noho e noonoo kekahi kumuhana ano nui e wa@ ia aku ana imua oia aha.
He mea oiaio, ua loaa aku mea a pau i ka hora i olelo ia.
Ia lakou i hui ai, ua waiho ko@ aku la ka Loio Kuhina i ke ku@ hana, a iloko o 30 minute wale ua pau na hana a pau i ka noonoo ia, a hoohoio lokahi lakou. e kala ia na poe paahao a pau, me ka koe ole i hookahi paahao, e paa ai iloko o ka hale paahao.
I ka pau ana, ua hana koke ia iho @ na palapala kaia pakahi a i ka piha ana o hookahi hora, @ makaukau na mea a pau i kakau inoa ia hoi e ke Kiaaina o ka moku aina o Nu Ioka, na hoa o ka aha kiekie a me na lala a pau oia aha.
I ka pau ana ua kauoha koke ia aku la ka luna paahao nui e hele mai imua o ka Loio Kuhina a pela hoi ka Ilamuku nui o ke aupuni.
Ia laua im@a o ka Loio Kuhina ua kauoha ia aku la laua e kauoha koke aku i na hoa a pau o ka oihana makai ku mau e akoakoa mai ma ke keena o ka Loio Kuhina.
Oia kauoha like, ua loaa aku la ia ia i ko Kuhina kaua, e kauoha ana ua makemake ia ka puali koa kamalio o 5,000 e hiki ae ma ke Keena o ka Loio Kuhina o ke aupuni.
He mea oiaio, ua hooko ia kela kauoha, iloko o ka wa pokole loa.
I ka ike ana o ka Loio Kuhina @a makaukau na mea a pau, oia kona wa i kauoha koke aku ai, e @ ia aku na paahao a pau e lawe @ ma ke keena hookolokolo nui. @ kekahi hana i manao ia, a e kao@a pu ia aku hoi lakou, e haalele i na aa@u o ke aupuni a e komo i ko lakou mau aahu ponoi iho.
He mea oiaio, @a hooko ia kela kauoha, a iloko o hookahi hora, a@ hoi na paahao imua o ka Loio Kuhina a me na hoa a ka aha piha.
I kela wa, ua heluhelu aku la ka Loio Kuhina i ka palapala kala o ka hui powa o Robine H@ka, a hiki @ ka pau ana, a waiho aku la oia i na olelo ao hope loa.
I ka pau ana o ko lakou, ua heluhelu aku la oia i ko na lawehala e ae, no lakou na hewa like ole, a hookuu aku la ia lakou a pau, a o ka @iu hoi o Robine Huka, ua @aa aku la lakou malalo o ka ho@mu ana a ka pualikoa.
Ua kauoha ia hoi ke keena kaua e hoolako aku i na lio, i like ka huina me ko lakou nui.
Ua hooko@a ke ka@ aelike meia i makemake ia ai a oia ka ka puali koa i hooko aku ai i ke kauoha i haawi ia aku ia lakou.
I ka la i haalele iho ai ka puali koa ia Nu Ioka, oia ka la i puka mai ai kekahi nupepa nona ka inoa "Kuikawa" e hoike ana, eia iluna nei o ka lepo o Amerika Huipuia nei, ka powa Liona Keokeo a me kona poe kanaka, a ua hala aku no Misouri.
A e koi ana hoi keia nupepa e hoike koke ia aku ka lohe ia Lau Omaomao, oiai, o ka moolelo o keia powa. ua lohe ia ma na wahi a pau o ke ao nei, no kona @makoko oi kelakela.
O kahi i loaa ai keia mea hou i keia nupepa, mai keka@ mai noia o na kiu mea hou oia nupepa.
Mamuli o keia lono i oili ae, ua kauoha koke aku la ke aupuni i ka Luna Hooponopono o@a pepa ala, e hele aku imua o ka aha ninaninau, no ka hoike ana aku i kona ike e pili ana no keia nu hou weliweli, i hiki ai i ke aupuni ke hoouna koke akui na kiu no ka hakilo ana ia lakou, a e hooko hoi @ ke kanawai.
H@ @ea oiaio, ua @ ia Luna Hooponopono nupepa ala @ me kaua kiu imua o ka aha ninaninau e hoike ai i kona ike.
Iloko o kela a@, o @ poo kekahi @ na Makai Ki@, oia hoi o Kapena Palea, ka mea hoi i hoike m@a ia @ai ka lohe mai @, e kek@i kiu elike me ka hana like mua @ noi e ka mea heluhelu, a oia ka mea i ko@ keia olelo hooheno @ ke alo @ no ka ulu a o ka @ noia," ia hoi ko keia au ho'e@, ma ka ihu pololei no o na ki@ ke aupuni repubalika, @ pa@ me na mea kaua, me ka ike @, a pela hoi keia, ma ka ihu @oi no o Paiea, i hele haaheo ma @ Lioua Keokeo.
I keia wa @ aia na mea a pau imua @ela aha, e noho ana a e hoolohe @ hoi i na pane a pau a ka Luna hooponopono o ka nupepa "Kuo@," a me kona @ ka Pere@ o keia aha @, oia @ ka Loio Kuhina Waterhill.
E Mr. Lakekona, he mea oiaio @, eia @o ka p@ Liona Keokeo @ ma o ka lepo o Amerika nei elike @e kau hoike ma ka nupepa o keia la?
Ae, eia oia i Amerika nei i keia a, a me kona po@ kanaka a pau.
Pehea a maopopo @ i Amerika nei ua p@w@ aia o Rusia e noho nei?
Mamuli o ka hoike a k@ ki@ huli mea hou pela wau i h@laha ae ai @ oiai hei ua hilinai au iaia he pololei kana mau hoike a pau.
Aia oia mahea i keia wa, kahi i noho ai?
Aia ma ke keena e malama ia ai na hoike.
Pehea he ike hou aku anei kau mawaho ae o keia mau mea i hoolaha?
Aole oia wale ae la no kau ike
Ua hoopau ia aku la ka ninau ana ia Iakekona, a kahea ia aku la o Rutera Hale, oia hoi ua kiu ala.
O oe anei o Rutera Hale, ke kiu o ka nupepa "Kuokoa" e olelo ia nei?
Ae, owau noia, elike me ka ninau.
Pehea, ua maopopo anei ia oe, eia io i Amerika nei ka powa Liona Keokeo.
Ae, ua maopopo iau, a ua ike au ia lakou a pau.
Pehea, i ka wa hea kou ike mua ana ia lakou a@ e olelo nei?
I ka po mahope iho ke ku ana mai o ka mokuahi "Hau Keokeo."
Pehea hoi oe iike ai, he poe powa kekahi aia moku i lawe mai ai i Amerika nei?
O ko'u wahi iike ai, iloko o ka hotele inu rama "Iliohae," helu 1,459, kihi o olanui Nu Ioka a me Kalani.
Pehea oe i maopopo ai, ma ka lakou olelo ana, aole i maamaa lea loa kela poe i ka olelo Beritania, aka, a ka olelo Rusia, oia ka lakou olelo ike.
Pehea, he kupa Amerika anei oe a i ole lahui e ae paha?
He kupa au no Rusia, a ua hanau ia au maluna o ka lepo o Rusia, a he makaainana au no ke aupuni Emepera o Rusia, a o ka olelo Rusia ka'u olelo makuahine a hiki i keia la, a ma ia ano au i ike ai o ua poe powa aia no ia.
Pehea, ua maopo@ anei ia oe ko lakou wahi i noho ai i @a p@ ala, au @ olelo nei?
Ae, ua ike no au, ua noho no lakou iloko o kekahi keena o na Hotele ala, ia po a hiki i ke ao a@a.
Pehea, ua hoike anei oe i keia poe powa i kekahi lu@ Aupuni, a mau @a aupuni pana?
Ae, ua hoike aku la no au, aka aole nae he hilina@ mai o ka'u olelo, a no ia kumu ko'u hoike ana aku i ko'u haku e hoolaha kokeia iloko o kana nupepa, a oia ke kumu i hoolahaia ai.
Pehea, aia no anei lakou ilaila i keia wa e noho nei?
Aole, ua nee aku @ lakou no ke alanele e hiki aku ai i Misouri, oia ko'u lohe ma ka lakou kamailio ana iloko o ua hale inu rama ala au i olelo mua ae nei, a oia iho la ka panina o ka'u ike e pili ana ia lakou.
I ka pau ana o ka hoike ana a ka hoike, ua komo aku la iloko o na noonoo ana o ua Aha niaani@au @a na hana a pau, a na lakou hoi e hoholo ka mea pono.
Ia lakou no e noonoo ana, aia hoi ua hiki mai la kekahi elele mai ke keena telegarapa mai, me kekahi hoike mai Misisipi mai, e olelo ana ua loaa iho nei kekahi palapala ai na i kahaia ke kii me ke koko, a ua loaa pu aku nei i ka @oe makai kumau he mau kino make he 3000 ka huina, ma kahi kokoke i kekahi @ kini hoolepope.
Mamuli o ka hoike a keia telegarapa i ikeia ai, ua pololei na mea a pau i oleloia ai o ke kiu ka kakau nupepa o Kamanama a me ka Makai Kiu Lau Omaomao mai Misouri mai.
Mamuli o ka loaa ana o na hooia ana e kakoo ana i na hoike mua e pili ana i ka powa Liona Keokeo o Rusia mai, ua @loia mea i mea weliweli nui loa ia e na mea a pau, a aia hoi ma ko ke aupuni aoao ke koikoi oia hana, ka hiki ana hoi ke huli aku a hiki i kahi e loaa aku ai o ka powa.
He mea oiaio, ua nui na Makai Kiu i hoounaia ma kela wahi a me keia wahi, no ka hooko ana aku i ke Kanawai maluna o ka poe hanahewa, ina e loaa aku ana ia lakou ma ko lakou alahelei e hanu hele ana i o a ia anei.
Ma keia wahi e waiho kaua e ka makamaka heluhelu i ke kamailio ana no keia poe Kiu ala hokahoka a e ui ao kaua a nana aku i ka huakai a Robine Huka oiai oia e mo@tio ala ma kona alahele e hoea aku ai i Misouri malalo o ka pulama ana a ka pualikoa.
Ma keia huakai hele i heleia ai ka po a me ke ao me ka hoomaha ole iloko o na la elima, a me na po eono.
I ka hora 9 o ka po, ua hiki aku la ka huakai a Robine Huka ma ke ala e hoea pololei aku ai i ka hotele o Pilipo ma, kahi hoi a ko lakou kamaaina e kali mai la o ka hiki aku o kana po@ malihini.
He 30 minute i hala ae o ka hora eiwa oia ahiahi, ua ike mai la ka Makai Kiu Lau Omaomao i kekahi holo lio i ke komo ana aku iloko o ka pa o ka hotele, a oia kana i ni@ aku ai @ka mea holo lio.
Owai ke@a wahi a ka Makai Kiu @ Omaomao?
O Kimo Papela wahi a ka pane, a ka holo lio.
Auwe @o oe ka ia e ke kiai ma@a o Misouri nei.
Ae a o wau no ia i hele mai la imua ou i keia ahiahi.
Heaha kau mea hou maikai o keia ahiahi?
Ua ike aku nei au i kekahi huakai kanaka @i, eia ke nee mai nei imua a na lohe au i ka oleloia o Robine Huka ka, a oia ka'u nuhou o keia ahiahi.
I keia wa koke no, ua haawi koke aku la o Lau Omaomao i ke kauoha @a kauwa lawelawe oloko o ka hotele e hoa kokeia na kukui a pau, a e hoomakaukau kokeia hoi i @ mea ai na na poe malihini.
Mamuli o keia kauoha, na ike iho la o Ieke ma, a me na lala a pau, oia hui. o Robine Huka keia ka mau i ake nui loa ia e hiki kino mai i Misouri, a pokii hoi o laua ma ka hanau ana.
He mau minute kai kaalo ae mai ka hora eiwa aku, aia hoi, ua ikeia aku la ka huakai i ka nee malie ana mai, oiai na kukui e h@alei pau ana i ko lakou malamalama piha e hiki ole ai hoi ke nalowale kekahi kuipin@ kona wa e haule ai i ka ili honua.
I ke ka@ pono ana ae o ka hora @mi o @a po ala aia hoi ka huakai holookoa iloko o ka pa o ka hotele kahi i Iulai ai, a iloko @oi o ka leo mahamaha o ko lakou kamaaina, a hoopakele hoi o ko lakou mau o@a pakahi a pau.
Ua p@ili ae la lakou iloko o ke aloha pumehana, o ka hoaloha i ka hoaloha, a na ka Makai Kiu Lau Omaomao hoi i hoolauna aku @a lakou a pau me ka haku mea ha@e.
I ke kuu pono ana iho o ka nae o na malihini, ua kono mai la @e kamaaina ia lakou a pau e hele e paina mama, a hoi aku e hooluolu @ na hora i koe aku oia po, a o ko lakou wahi opeope hoi, a me na lio ua kaa aku la ia malalo o ka malama ana a ka luna nui oia hana.
Ia lakou ma ka papaaina, e hau@oa ana i na ono i hoomakaukauia na lakoa aia kela a me keia ke lawe ala e like me ka hiki iaia a na ka waihona ai i kaoni mai ia lakou a oia ka panina o ka lakou paina ana.
I ka pau ana o ka lakou ai ana, ua hoi ae lakou a loko o ka rumi hookipa hoonanea iki no kekahi mau minute.
I ke kani ana o ka hora 11 ponoi o ua po ala ua hoi aku la lakou e hooluolu ma na rumi i hookaawale ia no lakou, e like me ko lakou nui.
Ia lakou no a kau ke poo i ka uluna, o kipau ka hana i ka leina a kaua i ka nahenahe, e hooipo pu ana hoi me Niolopua, i ka aina moe uhane o Kanehunamoku, na @ka leo o ka pupuka@ioe i hoala a'e ia lakou a pau e ala a'e, a oia ka ka mea unuhi moolelo e hooheno ai nei,
E ala kaua ua ao e-a,
Ua hiki ka la, hiki pu me ka anoi e-a.
I ka hora 5 a.m. oia kakahiaka, ua ala like ae la na mea a pau, koe no na malihini, a hele aku la kela a me keia mea no kana apana hana @ao a@ Pilipo p@ no kekahi i a@ kakahiaka @ me ko la kou manao o lakou ke ala m@a, eia ka auanei o lakou ma o aku o Pu@hulu, a o ka mea nana i ahai ka hanohano oia kakahiaka @ o ka k@ @ no ia e ka mea heluhelu @aipo kaili puuwai hoi o na hua@ala maka onaona, ka Makai Kiu Lau Omaomao.
Ia Pilipo i oili aku ai i waho mai loko aku o kona rumi moe, me kona aahu moe po no, ua ike koke @ku la oia i kekahi mea kino e maaloalo mai ana iloko o ka malapua, a oia kana i ninau aku ai.
Owai keia kamahele o ka po, iloko o ka malapua a ka ui Meliaka
O Lau Omaomao, wahi a ka pane.
I kela wa, ua hele aku la o Pilipo a hai pu aku la me ka laua keiki iloko o ke aloha poaiponi eia kakahiaka nui.
Ninau aku la o Pilipo ia Lau Omaomao, ua moe no anei oe i keia po, a ala mai nei?
Aole, oiai, ua hauoli loa ia wa'u i ka hiki koke ana mai nei o Robine Huka ma, a no ia kumu, aole @ hiki ia'u ke hiamoe.
Oiai hoi, ke ike nei au, me h@ ala ke aneane mai nei ka powa Liona Keokeo e hiki mai i kona mau ma@, ma ka palena waha o Misouri nei a ma pela @ aole loa hoi e @ai ka hana, aka, ua minamina nae au i ke ola o kela poe i pau mai @i i ka make.
Ua hoomau ko @ana kaahele ana iloko o na malapua, a hiki wale i ka wa i @ mai ai ka la ma kona alahele, e hoolei pau ana i kona malamalama maluna o ka ili hualala o ka honua holookoa.
I ka la e hele ana me kona nani a pau, ua ala mai la na mea a pau oloko o ka hotele, a hoomaemae iho la kela a me keia mea nona iho, a pela no hoi o laua nei.
I ka hora 8 ponoi oia kakahiaka ua naue aku la e paina ma ka ru@ aina, oiai ka leo kahea o ka be@e a ka aipuupuu e kono mai ana ia lakou a pau e naue aku e hoopiha i ka lua o ka inaina, oiai hoi na ono like ole e anau kukuiu a lala a iluna o ka papaina.
Mau Aina Kuai.
Aia he 75 apana aina ma Kalihi, no ke kuai aku, he 50 kapuai ka laula a he 100 kapuai ka loa pakahi; ua maemae maoli, a e lilo ana i mau Home maikai mahope aku; ke pi awiwi loa nei ke kulana o na aina ma Kalihi; a e lilo ana ia wahi i hapa no ke kulanakauhale.
He $250 no ka apana emi mai; a e ae ia no e hookaa pau loa; e hookaa hapalua a hookaa hapaha paha i kinohi; a i ole ma ka hookaa i kela a me keia malama.
Ua hoomo@ ia ke paipu wai Aupuni ma na wahi e pili ana i keia mau apana aina.
He mau alanui maikai.
E wiki mai i loaa one mau Home no oukou me ka oluolu.
Aohe uku no ka hana ana o na palapala; no na mea i koe e ninau ae ia William Charles A@hi (Kale Aki).
Boroka o na Waiwai Paa.
Honolulu, Augate 8, 1895.
mei 24 tfd.
HOOLAHA! HOOLAHA!!
Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke hoike aku nei au i na kanaka a pau loa, ua makaukau wau i na wa a pau loa, no ka hana @a i na p@ula a me na pa@ wai @ loa ke loaa mai na k@uoha ia'u @e oluolu ka uku a he mau ka paa ka'u mea e hana ai. E loaa no @ ma Leleo, koke i ke alanui Kaaahi o Dil@ahema.
S. K. KILA,
aug 28 3 mnsd.
Aina no ke Kuai.
O na poe a pau e makemake ana kuai i aina no lakou, e ninau ae ia
S. K. KILA.
Leleo Honolulu, Augate 27, 1895
aug 28 3mnsd.
KAUKA YONG
Kam Pung
[APANA.]
Helu 30@ Alanui @
KAUKA LOEA O KAA NA P@
Ua hiki k hoola ia kela a me keia au
ma'i, mai ko na kane, wahine a me
na keiki liilii. O na ma'i ha@no
ua hiki loa ia ke hoola ia, na
mai Akemama a @ na
mai Puuwai a me @
ano mai no a
pau. Pela
no hoi na ma'i
lele. Korela, Hebe@
@ lonalena. le@era
Maialii ke oki a me ka ho
oia ana @au pu me na koko ino.
Ua hiki i ka'u laau ke ho@ kei
ki i ka wa @ me ka poino ole.
He laau no kekahi me ka hooponopono
hou ana i ka waihona ke@ ka wa
e inu ai i keia laau me ka malama loa i ka rula e loaa no h@ keiki i ka poe i
loaa ole he keiki mamua aku
E Nane mai i He Maka
He pomaikai nei keia no na makemake hoonele ia me keia haawina makamae. E hauoli no au ke ke aku i na makamaka e kipa mai a@ @ kuka pu me a'u ma na ano a pai e pili ana ka'u oihana?
E KIPA mai o ka@
hool@ me na haaw@a pili@ ka ma'i @ na'u oukou h@ uku.
KAUKA YONG KA@ PUNG.
@
Chas P. Colburn Carloa A L@g
KA HUI HAWAII HOOPUKAPUKA WAIWAI PAA, NA HOAIE!
E hoolilo nui ana i ko laua manawa i ka malama ana i NA WAIWAI O KA POE MEA WAIWAI NA MALAMA KAUOHA NA HOOPONOPONO NOHO KAHU WAIWAI. A me na hooponopono ana ma na hana a pau o ke ano hooko i waihoia kekahi mea i hilinaiia.
E ohi i na uku hoolimalima, ina ukupane a me na mahele loaa.
E hoolimalima a e kuai ana i na waiwai no ka uku komisina haahaa.
E hoopukapuka aku hoi i na dala me ke akahai loa
A e hoike akea aku ana hoi i na moolelo waiwai o kela a me keia hana i waiho ia mai ma ko la @ lima me ka oluolu, i na wa a pau e makemakeia ai.
July 15, 1895. 1@dly.
Hale Kuai Lako Lole Kane
L. D. TIMMONS.
ALE HOU KIHI ALANUI
PAPU A ME BERITANIA
Ua wehe ae la oia i kekahi Lako Lole o na Kane, piha a i wae ia ana e pahola aku nei im@ o ka lehulehu no na kumukuai @ loa e loaa na
Aahu piha o na k@e,
Na Palule emi loa,
Na Pale ili emi loa,
Na Leiai o na ano lehulehu,
Ie mau Paa Lole Piha no $10.00
kekahi i kupono e ma
kaikai mua ia mamua o
ke kuai ana i kau wahi e aku
Kakiui Maikai, a emi loa,
July 15, 1895, @
C. E. Williams & Son
Helu 611 : : : Al. Mo
Mauka mai o ka pa Kuai Papa o Lui
me Kuke.
Na mea kuai ma na
LAKO HALE a me na MOE
@ na
KUMUKUAI HAAHAA LOA.
Na Mea Hana Pahu Kupa@ a me Ialoa.
Na Pahu Kupa@au hooko@o ia mai iloko nei o ka aina, i @ ae ka nani mamua o na pahu kupapau hanaia maanei no ka $3.00 a pii aku iluna.
Kaa Kupap@ no ka hoolimalima a o ka oi aku o ka nani ma keia kuni ma keia kulanakauhale no ka $5.
Na he @ a me na Kia Hoomanao
Telepone 179.
@ 12 tfd.