Ka Oiaio, Volume VII, Number 28, 13 Kepakemapa 1895 — HE HOKU WELOWEL HOU [ARTICLE]

HE HOKU WELOWEL HOU

U» heike ae la o Prof. A. (). Leaschnerj ka uiea ina ke poo o ka Mahele Ao i na ike o na Mea 0 ka Lewa Lani rna ko Kula Nni ma Berkley, ua liouhiulu oia i ke huo o ko k.-ikai pulelo mahope, o ka Hoku welowelo i ikeia e Prof 3wift mai kona wahi' ma Mauna Eeho, ma JKalepom Hema. Ua telegarapa iīi aku ka Prof. Leuschn«r īnau olelo hoakaka i na wahi kilo Hoku a pan o ke ao nei, e lioike piha ana i ke alahele a keia hoku nhi-lapa e hele ai, i kona wa e nalo ai a e hoea hou mai ai, a me ka moolelo o na j hoku a pau'o ka papa lioku hookahi me keia lioku malamalania ;na&i mii. Ma ke ano hoohalike o na hoku, ua ane kokoke keia hoku i keia honua;' eia hoi, he 42, 000,000 mile wale no kon;i mamao, a o ka mea ano nui uae e pili ana i keia lioku welowelo, oia no kona hookokoke aua mai i keia poepoe honua, ma ka 23,000 mile i ka la hookahi. Ma keia aua e hiki mai aua oia 1 ka makahiki 11)00. Ua ae ia, ko Prof. Leußchn«r ike e ua »kjeakamai a . J>ag fc ,jyi u» hpuluulu holu ana i na mea e pili aua i ua mea a pau o ka lewa lani, n uo ia 'aiea, e laweia aui kaua luau huahelu he me» oiaio. Ua }awe ae la hoi oia i ke kahua o kaua mau houluulu ima, mai uahuah»,lu o na kilokilo aua a Prof. Barnard, ma ke kahua Kilo Hoku o Mauna Hinoilton. Wahi a Prof, Leusebner. O ka pio-iki Loi o koua welowelo mai k«ia welelau o keia hoknwelowelo, oia ka' mea e hoike mai ana me ka maopopo loa, me hē la, he hoku kaa poai hele keia e hoea ana iloko o kekahi ana manawa a ualo aku la, e like me ka hoku welowe.lo i ikeia uo e Prof. Swift i kela makahiki aku uei. Ma ka la 10 o Augate i hala aku uei, aia hoi kona mainio fuai ka la aku, mauawa o 127,000,000 a 128,000,000 mild ke kaawale, a ua kuemi mai uoi oia mai ka la ma kahi o ke 90,000 mile o kela a uie keia 1?. O ka elima keia o na loe.i kaulana o keia au, ma ke kilokilo hokn aoi, a me ka ike akeakamai, hoike ie, he poino a lie loli ano uui bōi ke loohia anā i keia poepoe honua a me na mea a pau m&iuua iho oua. He liookui ko ka honua me keia hoku welowelo e kaahele ana i ka lewa lani, ma kahi o k'a 23,000 mile kona mama i ka !a lioc»kahi, wahi a Pi*of. Leusclmyr. A e like me Uiki i keīa pt>e loea kilohoku ke hoike i ka wa o na ponli ana o ka la a me ka, uiahiua. i ka wa kaalo ai kola kuio lowa o ka lewa laui uu> kokaln kiuo. a |>ololei i sekoui oka manawa' hoonoho mna in, nm keia kuniu ua hiki ia kakou kē hiliuai h« ike polulei uo 4eia oke kilo hoku e wauaua uoif Ua olelo oia i* ka makahiki lUol> a loohU nt keia poej,H>e Uouua i keiu hoku alu lapalapa, a o he oiaio, ho nioa nulopopo loa, ia ia e hookokoke iuai ana i ka po«« poe houua. e lilo ana ia ho mea e boc4o)i ai i ka ea a me ke aāo o ko lakou ola k\ua. uiauiuli o ka U4i aua o ua uioa a pau e pili a e uolio aua u ka kouua. Ao- " -1

le anei Dt> keia mau loli ana o na n.ea o ka loWa e hoomaka nei e nlu mai oa ano ma'i ahulau i ike ol® ia mamua, a aole anei be mea e h'oopihaia ai ka houua i na ea i like lae, ka me» īnaa lbauj a xca ia ano e lilo ai he kumu ma'i no na kanaka o keia. honua? .Ua ike kakoū o ka wela o ka la, o ka malamalama o ka mahina k me kouu! huihui, a me ke ano o na hoku, | he maū mea no ia e hooponopo- 1 np ana i ke ano o na xne% a pau e ulu ana a e ola rei maluua o keia poepoe honua. Ke loli nui anoe nei n» kau a ka makahiki i keia mau makahiki hope a kakou e noho n®i, aole auei mainuli miii uo ia o keiajn»au loli ann o na piea o ka lewa V ■ ■ j Ina ua manaoio kakou he Akua io o lehova, a ua manaoiiii hoi makou a uana i haua na mea a p;iu ma kona maua, e like ine ka hoike kumu, {< e iho la Oia. ana hanaia; kauoha iho la ia, a o ke kupaa mai la no ia." Pela kakou e manaoio ai # liookioana oia i kana mau olelo a pau ana i olei 10, a he palena ko kona hoomamawanui, a piliā ka ipu liue i ko-

na inaiwi, a nini mai la ia mea maluna o ke ao nei, he oiaio, e loohia ana kn k j ao i na haawina weliweli oi a« i ko ke kai-hoeo i ke a« ia Noa la. E like tne kona ike i kana mau mea i liana ai a m-> na hopena mai o na mea a pan ?nai kinohi mai, pela no oia i Koike moa mai ai i ko ke ao nei, ma o na kaula a me |na kanaka hen olele o ka wa kaliiko ma o ka lioike ana a ka Uhane Hemolele, a ma o kana Keiii Hiwahiwa hoi, i fia inea a pau e hoea māPāīīā" mnluna o keia lionua a me na kaeaka a pau. Da lioike mai la ke Akna i ka moolelo piha o keia poepoe honua Ji me na mea a pan m,aluna iho, ko lakou hoj>ena a m? ka manawli, a o ka la wale no a iue ka hora ' kai koe aku e h >opauia ai na m!ea a pau e like me ia. īaia i hoopai ai i ua kanaka uo ka nui o ka lakou mau hana hewa, koe hookahi aku o Nea ame kena ohaua. Ma kaoa olelo hemolele, ua ikeia ke ko 0 na mea i oleioia e hiki mai ana ma ke ao nei, a ua kokoke mai la ka la o kona heopai i ko ke ao nei. A wahi ana, aole au e hoopai me ka hoike mua ole ana mai 1 kana mea e hophana ai i ko ke ao nei, inamuli o kona aloha uui ia kakou ; nolaila, ap!e anei na ike e hoikeia uei ma kana olelo no ka pilm ana ona wanana, a me ke kokoke mai o ka i ka poe naau haipule « jmi ana i ka io o kana olelo, a me na mea e hoikeia mai nei ma ka lewa iani, i ke kanaka ak«akamai, hn mea ao ana ia kakou e hoonaaemae, e kiai a e makaala,|i hiki ia ia ke hoouhi mai i koua mana maluna o ka mea manaoio aku ia ia, oiai na popilikia i mua ia e iUhia mai ana i ko k|e apnei?

1 l'A wanana ae ke ki!o Loku kaulana o Eiielani, Prof. Dimbieby e haliliia aao ke au o ka uoho aua i ka makahiki ma ke komo aua aku o ka, poepoe houua u«i, iaia « kaahele, uu& ma koaa ala poai o kfc lewa, iloko o kekahi niahele o ka le\|fa laui i piha i ua hoku Imlele.i mau, i like uie ia i oleloia u»a Upik«aua. He mau <t ae uo oia auo b \ ana i.j ka popiiikia e laki mai aua iloko o 1898, 1899 a uie 1900. Aia iloko o keia uiau makahi |i e huikui «ei ua uiaaawu a ua kilo hoku a ua e oleW iwi, * loohia aoa keia poepv>* houua i kekahi o ua uui i ike ole ia uiau\ua. |