Ka Oiaio, Volume VII, Number 27, 6 Kepakemapa 1895 — Page 3

Ka Oiaio.

 

He Kupanaha.

 

            I waena o ka noho ana pilii ia, na hoopakuiia ko makuu m@ io maikai, i ka ike ana anku hoi i ko makou lahui ka uka e holo hoolmaloko ana, me ka lilo mahope o na lelea o na ano a pau, na one wai ona, ha ahaaina na hana haumia a me na hana kue maoli no i ka pono.

            Ua olelo ae a Nahola Hipa, ma ka halawai hui a ka Papa Ola, me na kauaka Hawaii, he haawaina ka ma'i ahulau korela malana o kakou mai ke Akua mai, a ina kakou e milhi ana, alaila, e ai aua ka ma'i a hala ekolu mahina me ka lukaia kakou, me kakou hoao kanaka a pau e pale aku.

            Ma kekahi ano he oiaio keia ia hoi ma ka mihi ole ana, aka ma kahiana i olelo ai he haawaina keia mai ke Akua mai, malaila, ua kahihaa ko kakou makamaka, oiai he mea maopopo loa aole na ke Akua keia ma'i; na ke kanaka no i hooulu ae i keia poino, a ina aole oia e mihi, oia hoi e hoopono a malama i ka rula o ka pono a me ka pomaikai, he oiaio e mau ana no ka ai o ka ma'i i ka mea, i hoowahawaha i ka rula hoopono.

            O ka poino i ilihia maluna o ke kanaka, he hopena no ia o kana mau hana, aole hoi he mea i hooili wale iho maluna ona. Aole na ke Akoa i lawe mai ka ma'i korela i Hawaii nei, na ke aka waiwai o ke kanaka, i kono aku i na kino kanak mai na aina ma'i e holo mai i keia aina. Na ia poe i la iho i ka ma'i i ka poe i noho pelapela, aia i na mea pelapela, ma na wahi i kuluma ka pelapela a me ka pilau, a na lakou e hoolaha hele aku nei ma na wahi e mamuli o ko lakoa makau i ka wa e loohiia ai e ka ma'i, e lilke me ano mau o ka poe hoomaloka, like hoaano, a piha i na hana hewa a pau, a me ka hookiekie a hoolohe ole i ka ao ia aku i na mea e pono ai o ka ponoana. Ina na kanaka Hawaii a pau e malama ana i na hanawai a pau o ke Akua, oia hoi ka leo ao o ke Akua, ke puana aku nei makou, o kei lahui ke noho lanakila ana maluna a na ulia poino a pau o keia ao, a ma ia malama ana e loaa ana no ia ia na alakai ana pau e maalahi ai oia ma ke kino a me ka uhane pu.

            Aka, no kona malama ole, ua lilo oia he mea paani ua na ulia a me na poino a pau e iliha ana maluna o na kanaka o keia ao, mamuli o ko lakou hookuli i ka ke Akua a hahai i ka ke enemi o ke Akua a me ke kanaka.

            He mihi oiaio, he lapu lapaau ola ia, aka, o ka mihi lehelehe a me ka lehelehu ku wale iho no aole ia he mihi e ola ai. He hana hookamani wale no ia. O ka mihi oiaio ola ai, oia ka huli ana mai na hana hewa a pau, a hahai ana i na hana pono a pau. Haalele ka ona ka moekolohe, ka aihue, ka pepehi kanaka ka niania a me ka hoike wahahee, ke kuko hewa, e hoolohe i na Makua a me kou Akua, a e ko anei kela olelo a ka haku mele alii o Hale lehu e hiaa ana na tausani ma kahi aoao, a me na umi tausani ma kou akau, aka, ua lanakila oe mamuli o kou kahiko, oia hoi ka aahu o ka hoopono i loaa ia oe ma ka malama ana i ko ke Akua kanawai hemolele a mau loa!

 

 

Mai hoomaloka

E lokahi I pio ai ke enemi.

 

            O ka lo lohe ke ola, a o ka hookuli ka make.

            He olelo kahiko keia mai kumu honua ma, mai ke la leha ponomai a ke Akua a o ka mea e hoomaka ana pela no oia e poino ai elike me ka pomo ana o na makua mai o ka lahui kanaka, i ko laua wa i hoolohe ole ai iI ke ao a ko laua Makua Lani.Pela no a hiki i keia manawa. I a koho i iloko o keia mau la kupilikia a ka make ahulau e luku nei i ka lahua Hawaii, e hookuli a hoomakaoka i na olelo ao no ku kakou pono holookoa, he mea maopopo loa e ai ana ka l@ku ma'I make i ka lahui Hawaii, a e l@ke ne ka olelo a kei hi K@ka kau@an o ke K@lanakauhale a@e, waiho mokaki @ ka make ma na Alauai o keia @.

            Nolaula, he waiwa@ole ko kakou h@ lohe wale ana i na olelo ao a keia a me keia me, mawaho ae o ka poe i ike maopopo Ii ke ano o keia ma'i a me ka lapaau kupono e hana ai oia hoi ua Kauka. Ke olelo nei lakou aole keia he ma'i lele elike me ke ano o ka lele o na ma'i lele eae, aka, he ma'i aai kei ma na wahi pelapela a pau, a ma na wai a'ina e pili iI ka lima, a ka lo'e, a ma kekahi wahi o ke kino a pi i aku he @ ka wai a me ka ai a kakou e ai ae inu ai me ka hoomoa mua ole ia, a komo aku hoi maloko o ko kakou opu, alaila e lilo ana opu kahi o ka waihona ai, a me ke koana ai, he hale hooulu no kei ilo, me ka awiwloa ma na tsani iloko o na hor pokole loa.

            Hookahi me alanui e pakele ai, ka hoomaemae mau ma ka ai ana, noe ana, nahu ana, launa ana, no ho ana, a ma na ano no a pau, me ka naau haipule i noho ia e ka hoopono.

 

I LOKO O KA PILIKIA

 

            O na keiki Hawaii ehai lawe ia aku ai ma na kaiaulu aku o Hawaii, no ka hemeni  ana ma Bosetona, ua hoopauia mai la e ka mea nana lakou i lawe aku, mai ia aina malihini, aka nae ma kekahi ulia laki, ua hui iho la lakou me na keiki puhiohe o ka hana lahui, a ua komo aky he ekolu lakou e paani no ka bana, a aia lakou ma Kikako, a e hele loa ana ne Kansas City.  

            Ua loheia no hoi, e hoopii aku ma o Frank Hasting, i kela haole o Foster ka inoa ka mea hoi nana i hoolimalima aku i kekahi mau kaikamahine hula hawaii he eha ko lakou nui, e hele pu me ia malalo o kekahi olelo aolike. Ua hoike ae la lakou, aole o lakou uku pono ia e na haole la, e like me ka mea i hooholia, a no ia kumu aia he elua o lakou iloko o kekahi hale hoikeike emi loa o Kikako, a he uuku loa ka uku ke loaa mai ia laua a o kekahi hoi o lakou aia iloko o kekahi Haukepila na Iniana, ma o kekahi ulia poino i loaa ia ia ma o ka haki ana o kona wawae.

            Ke hoohuihuiia na mea a pau, na wahi nani a lakou i ike ai ka puu dala hoi a lakou i manao ai he pono no lakou, he huli mai a nana mai ia lakou, a e ole auanei paha o Mr. Hastings ike hou i ke one hanau. Aole he pomaikai i loaa ia lakou mam ka lakou huakai oiai he hana hoohaahaa no hoi i ka inoa o ko lakou aina hanau.

 

E AI INA A MEA I HOOMAO IA.

 

            Iloko o keia mau la e la ku ia nei e ka mai Korela, ua nui ka haohao ia, no ka make wale no o na kanaka Hawaii, aole ho he lahui e ae, koe wale no kela sela ka mokukana Beningotn. Ua oi aku kapelapela o na home o na Pake a me Iapana, eia nae aole he hookahi make, a i loaa hoi ia ua mai la. Ua manao kekahi poe, o ke kumu o keia make o na hawaii wale ne, oia no ke ano o ka lakou mau mea e ai ai, oia hoi ke lakou ai mao ma ia maka, elaa ka alamihi ka papai, a me na ia maka e ae, i kamaaina i ka papaaina a ka hawaii.Ei mai auanei paha kekahi poe, o ka mea ai no ia a na kanaka hawaii mai kahiko mai, aole he loaa ana i keia mai. He oiaio io no ia, aka hoi ma hoi elike me ka mea e manao ia nei ua lawe ia mai ka mai korela ai nei e ka Belgie, a o kela mau Pake i make ai i Kahakaaualana, ia make i ka mai korel, alaila o ka laua luai; ko laua ino, ua komo ako noko o ka kai alaila ua ia mai la ka ai, ka papai, alanihi, a me na ia ae. Aole he loaa iki o ka poe ai mau in mea ai i hoomao ia, o kakou hawaii wale no ia e make nei, mamuli io no paha o ka kakou mau mea e o nei, a noiaila na kauka a papa loa nei i ka ia ana i na mea ai i mea ole, a e pono kakou e hoolehe.

 

KUU IA MOIWAHINE

 

            E hookuuia mai ana ka Moiwahine i ka la apopo, malalo o kona noho hoomalu a komo hou ole ana e launa a e ohumu kipi. E kuuia maluna o kana olelo maikai.

 

E HEMO MAI ANA

 

            E kuuia mai ana o Karl Widemann, a me Wise, a me na hoahanau Lane me ke keiki pu kekahi, oia hoi o Uilama, me na pio aloha aina a ae he 43, koe aku na pio alakai nona na hoopai kiekie, He wa okoa aku koke koena. A e ae ia mai ana hoi kekahi mau haole i kipakuia e hoi hou mai.

 

NA AGENA HAAI LAAU

 

            Mamuli o ka ae ana mai o ka Papa Ola, ua ae ia mai keia poe, i hoonohoia e ka Komite Waena o na Hawaii, e lilo i poe haawi i ka laau a na Kauka Brodie a me Murry,n o na ma'I nahu, luai, a umii paha, o kela a me keia ano. Eia penei. A Fernander no (Moanalua a me Kalihi) Mrs. J S. Holt Jr. Kalihi. Mrs. Neiper Kapalama (Waipilopilo) Rev. Paaluhi. Nihelewai, Kapalama. E Harbotlle. Kapalama. D.W. Pua Kapalama. Mra. D. Dayton. Liliha Kunawai. Mrs. J Kaii, Kapalama. Miss Sofaea Sheldon, Iwilei a me Kawa. Na Kumu o Sana Luis, no Kamakela a me na wahi e pili kokoke ana. Robt. Palekaluhi, a me J K. Kaunamano, o Waikahalulu a me na wahi a pau o ke Alanui Kula. R. Hoapili Baker no Puowaina,Auwaiolimu, a me M na. He'u ma Auwailimu a me Pauoa. Mrs. C Arnold, no Makiki. H.S. Swinton, ne Pauwaina Hikina. E.K. Lilikalani, no Kakaako. Geo. Smithies, no Alanui Moi, Kalia, a me Kulaokahua. Ernest Wodehouse, no Kewala, a me Kulaokahua. Joe. Helehui, no Waikiki kai. D. Kawananakoa, no Waiki kai.

            I ka wa e loaa ai ina ma'i nahu, umii a hoopailua paha, e hele koke e ai laau me keia poe luna, a e hoolohe i ka lakou alakai, i loaa pono mai na Kauka mai nana keia laau, a i ae ia mai e ka Papa Ola.

            Mai hookuli, kanalua, a hoomaloka O ka lohe ke ola, o ke kuli ka make.

 

UA KOHU OLE.

 

            Iloko o keia wa ua koho ole loa na manao hana lealea a pau, a me ana anaina ahaaina Ua manao makou, he hana kamalii loa ka hooholo ana o ka poe hoe hoe waapa heihei e holo e Ewa e hoehoe kakelekele ai, a e heihei ai. Pela hoi na hana a pau e hoala ai i na hana lealea e ko ai i na kanaka e hoakoakoa ma kekahi wahi. Ua oiakuka maikai e hono hoopelolei kela mea heia mea i keia wa popilikia o ka nohona o ka lehulehu. Ina ua kupono e hoomalu ia ke akoakoa ana o na haipule e hoomana i ke Akua, pehea hoi i kupno ole ai e hookapu ia na hana lealea, ka mea i kupono i ko ke diabolo makemake.

 

MAI HOPOHOPO

 

            E o'u mau hoa'loha o ka pupuu hookahi, ka poe hoi i hanania maluna o ka lepo aloha o Hawaii mai ka ili ulaula ponoi, ahiki aku I na ano lahui e ae.

            Aloha oukou ano he m@a pono no'u ke hoii @ aku me la @ na ole i na hana maikai a ka i @ aloha o ka Papa Ola @ ko @ mau kokua ma ka@ ana i ke ola o ka lehulehu iloko o ko lakou poholima me @ kunukunu ole, oiai o keia ma'i malihini e anai ana ia kakou a pau iloko o ka luakupapau o ke kaniuhu mau loa.

            E hoike aku au ia oukou me ka ike o ko'u mau maka, aole hoi he lohe pepeiao, e like me ka kekahi poe e hele nei e hoike hoopunipuni imua o kuu mau hoakanaka o ka pupuu hookahi na heokomoia ka laau make iloko o na mea ia, a wai a pela aku.

            He mau olelo hakuepa wale ho no o ke kulana haahaaloa, a hulu mai hoi mamuli o ke ano aupo o ko noonoo kanaka.

            Ua hoomaluia au, a me ko'u ohana, a me ua hoa'loha a pau, e pili kokoke ana i ko makou wani ma ke awakea Poalima,Augate 30, mahope iho o ka hora 12 leiwai, o ke awake mamuli o ka loaa ma o Pilipo Kakimila a me Mee Kaleiwahi, ikeia ma'i e olelo a nei he korela.

            Mai ia manawa mai, ua noho makou malalo o ke kanoha a ka Papa Ola, me ka lako i oi aku @amua o ka mea hiki ia'u a me ke'alii poie e ae ke hoolako ponoi iho, mai na wahi kenikeni i Iona ma ka waihona he palena o e ko ka Papa Ola mala ma na mea ai, leaa ka poi bipi, palaoa aiki kope, kopaa, ki paakai ai, kukaepele, sopa a me ka aila, a hela pu me ke samano.           

            O kea mau mea a pau, ua hooahaia i na mea a pau i hoomalu a malalo o ko ka Papa Ola maama ana, a ke hoike aku nei au ue ka oiaio loa, mai puni wale @ukou i na olelo palaualelo, e olelo ana ua hoekomoia paha i ka laau make, he hoopunipuniia mau olelo aohe he oiaio.

            Mai ko makou hoomaluia ana a hiki i ka pau o na la eiwa, aole hookahi mea o makou i make no ka ai ana i na mea ai a ka Papa Ola i haawi mai ai na makou. Ua ai loa aku la ka maikai o ko makou mau ola kino, a aole no hoi hookahi ma'i hou ae i puka ae mai ka wa i hoomaluia ai a hiki i ka hookuuia ana mai i ka hora ekolu o ka auina la Poaono nei.

            Ua hooikaika nui makou e hooko i na kauoha a ka Papa Ola, ma ka hoomoa ana i ka makou mau mea ai, a me ka baila puia ana hoi i ko makou wai e inu ai, a me ka wai e anau ai ai a mamuli oia hana ana, ua ikemaka makou, ua pololei loa na olelo i lohe wale ia, no ko kakou ai i na i'a hou, ka ai i na mea maka, a mo ka inu i ka huihui ke kumu ka palahalaha loa ana o kei ma'i iwaena o kakou a me kekahi mau ano ma'i e ae.

            Nolaila, mai hopohopo oukou i ka ai ana iI ua mea a pau a ka Papa Ola e haawi mai ai ia oukou e ai, oiai oukou e paa ana malalo o ka hoomalu ana a ke a ke aupuni, mai maka'u, aole he mau mea make iloko oia mau mea, aka, he mau mea e loaa ai o ka lanakila mai keia ma'iI e laha nei, ke hooko ponoia na kuhikuhi a pau a ka Papa Ola i ao mai mai ai.

            Ke hilinai nei au a me ka poe i ikemaka, he pololeiia mau kuhikuhi, aole he hoopunipuni, a o ke hoolohe a pale I na ao lalau oia ka pono.

            Owau iho no me ka oiaio.

S.P. Kanoa

Kapuukolo Sept. 9, 1895

 

 

NA MA'I ONEHINEI

            He elima ma'i hou onehinei. He eha i ke ao a he hookahi i ka ponei. No Kalihi ma ka ma'ichope loa, oia hoi o Geo. Jackson. He okoa na meai i loaa ala na make, a i ole ua aneane paha o make. Eia na inoa: Puunui, Kalamakini, Keluia, Pono, Keaka. Ua loaa aku o Keaka ua make, ka hopena keia o ka pee a huna ana. Ua loaa i ka ma'i ka la 2, a make iho la I ka la 5 Sepatmala.

            He okea aku na mai a me na make mai Waipil pu mai.

 

HE KUPONO NO

            Ua manao makou, a la he pilikia o ka hookaawale ia ana o kekahi mau moku holoholo pili ana a hoomaiuia e hoomaemae ia, a piha pono na la o ka hoomalu, e laahia ai mai ka anoano ma'I Kerela, a mahope ae ia lakou e lawe i na ohua a me na ukana o na mokupuni e aku, e hono pilikia mai nei hoi. O keia hana nae, i mea e maalahi ai he kupono loa e hana ia me ka hoopono loa @l pono ai na kuaaina aole he kupono e ae ia na ukana e lawe ia ma na makou ke ole e puhi malu Iaau ia a maemae; a aole hoi kekahi ohua e ae ia e holo aku, he ole oia no ka mokupuni a o kona home kahi ana i manao ai e holo aku no kona wahi paa, a aole hoi ke ole oia e hoomaluia a hala na la kupono o ka hoomalu ana elike me na ana manawa kupono i ike ia e ka poe i kamaaina i ke ana manawo kupono e maalahi ai maluna o ka pili ana aku o ka ma'i Korela i kanaka. Ma keia mau ano aole he pilikia ka launa ana. E papa loa ia nae ka holoholo lealea wale o na malihini e o kekahi wahi ka holo ana aku i kekahi wahi oia ai ka hoomalu e paa ana.

 

HOOKAPUIA

            Ua hookapuia ka hele ana aku o na malihini ma na awawa o Moanalua, Kalihi, Muuanu, Pauoa, Manoa, Palolo a me Wailae a meia kua aku a o na kamaaina hoi aole e ae ia e hele wale mai i ke kulanakauhale me ke kumu kupono ole. Ua hana ia keia mauli o ke noi ana mai a kekahi poe kamaaina o kei mau awawa imea e hoomaluia ai ka noho ana maalahi o na na awawa a e komo ole mai ai ka poe eholo pu'a'a ana mahope iho o ka noho pu ana a me ka launa ana me ka poe ma'i, a i mea hoi, e laha palaha ole ae ai ka anoana kolela ma na kumu wai o na awawa mai a hoopilikia holookoa mai i ke kalanakauhale.

            Ua like keia hookapu ana me ka makemake o noa kuaaina o Oahu nei, a me ko na mokupuni o Kauai, Maui a me Hawaii. Ua hoole loa o Kauai i ka pae ana aku o na malihini, ka poe makaikai a holo lealea paha elike me ke ano manao mama o kekahi poe maau kamalii.

 

 

HE MAKAMAE KE OLA.

            I ko makou hoakanaka o ka puupuu hookahi kaili, ka iwi, ke koko, a me ke ola ana.

            Ua nui ko makou aloha no ko kakou mau koakanaka i kaalo aku me kela huli o ka poepoe honua no ka wa mau loa mamuli o ka anai ana a kei ma'i weliweli he korela.

            Nolaila, ke hoomau aku nei makou i ke ao ana ia oukou e na hoamakaainana aloha e hoolohe loa oukou a pau i ke ao ana a na agena o ka Papa Ola, a me na keonimana I hookohuia no ke kiai ana me ka makaala ma kela a ma keia apaua i maheleia e ka Papa Ola.

            Oiai, o keia mau la he mau la kupilikii keia aohe hoi keia he mau la no ke hauoli, aka no ke kaumahaia, a me ka lauh@, neaia, he me phono ke kiai kela a me keia me nona iho, me ka makaala loa, e kapae aku hei i na lealea pilikino, na u-ha-ai ana, a me na hana like ole o na ano a pau.

            Oia hoi, o ka ma'i i oleloia he korela, no olelo na kauka, ka poe i ao nui ia, i ka oihana lapaau, ai alahi o keia ma'i e lo@amai ai, a me na mea ino hua ai.

            Nolaila, he mea pono no hoi ia kakou a pau ke akahele, aole hoi e ai lau kua, aka e ai e like me ka mea kupono, e lawa like ai i kou waihona ai.

            Aole hi o ka ai a ku helahela, a hala aku hoi mawaho o ka mea kupono, aka, e ai malalo o na iho ke ola kino.

            A oiai hoi, ua hoopuka ae ne ka Papa Ola, i na loina o ka a ana, a me ka inu ana, ma ia mau loina, he mea ponoia kakou ke lawe mai a malama i kulike a hoi me ka ka Baibala i olelo ai.

            O ka mea pepeiao lohe la, e hoolohe ia, a o ka mea hookuli e make no oia.

            Nolaila, aole keia he wa no na mauao kalaiaina pili aupuni, aka he manawa keia no kakou a pau e lokahi ai, me ke ku ana a kue aku i keia enemi, a holo papa nei iluna o ku aina i keia wa.

            E kapae ae i na manao lili pili kino, na mokuahana a me nahookuee ana, a komo ae kakou a pau iloko o ka malu o na eheu o ka Papa Ola, a e lawe i ka lakou mau o ana i ku hoi i ka pono, no na mea a pau.

            A oiai hoi, ua hooholo ka Papa Ola, ua hiki i kela a me keia mea ke koho i ke kauka ana i makemake ai, e hoopakele ae i kona ola, mai na poino e hekau ana maluna ana. Me keia ano, ke noi ikaika nei makou i ka lahui, mai kali oukou a kuonoono ma'i, alaila, hoike ae, aka i ka wa o ka hoomaka ana oia ka pono, e like me ka olelo kaulana o Hawaii nei, e o mu-o-ia ka maka o Kawauke oi opiopio.

            Ma keia mau leo ao, he mea pono i na mea a pah ke lawe a malamn, a hana a hooko, i hiki ai ke paleia aku ka pilikia, oiai hoi, o ka Papa Ola no ka lahui holookoa ia mai o a o o ka aina a o makou hoi, no ka lehulehuia mai o a o, e pahola aku ana i na ao ana ia oukou a pau, ma na mea a palekana ai kakou.

            Nolaila he mea ponoia kakou a pau ke kokua i ka Papa Ola me ka manao maikai i ku hoi i ku hoi i ke aloha i kou hoakanaka pela kakou a pau e pono ai.

            O ke Akua ka mea nana o hoopakeleia kakou a pau.

            Ko oukou hoa'loha,

D.M. Punini Jr.

 

KA LAAU A BRODIE A ME MURRAY

            Ua ae mai keia mau kauka e haawii ka laua laau ma'I Kolela, a mai nahu a uii paha o ka opu, naha a luai paha e loaa ana i kekahi mea ma ke ano kokua i na Hawaii a mea e ae i loohia i ka ma'i. Ua ae mai ka Papa Ola i keia hana manawalea a ua mau Kauka nei, a oia ka laau i waihoia ma ka lima o na Agena haawi laau a ke Komite Hawaii i hoonoho ai ma kela a me keia apana o ke kulanakauhale. Mamuli o ke kulana o keia mau Kauka ua hilinai nui na Hawaii i ka maikai o ka laau, a ua hilinai no hoi e ai i ka laau ma o na Hawaii i komo pu iloko o na hana kokua manawalea i ka Papa Ola. Ua hauoli makou i ka hoike ana aku I keia leia mai kekahi mai o na agena haawi laau no ka apana o Honuakaha.

 

KA MAKEANA O C.L. DODGE A ME CARROL

            Ua make keia haole ma ka Halemai Kolela i ka po Poano iho nei, me ka lanaau makaaia ana a na Kauka Day a me Wood, mahope o eiwa hora. Ua kiai keia mau kauka ma kona aoao a kona make ana. Ma keia hoi kakou e hoomaopopo ai ua like no ka hana a ka make mai keia ma'i mai me kona Hawaii iloko o ka halemai a mawaho paha. Pola no i ka ma'i ana a make o kela wahine ahole, Mrs. Carrol. He kuhihewa loa ka manao ana aku no ka make ana o na Hawaii ma ka Hale-ma'i Kolela, ua hanai ia mai na Hai ka laau, a no ia ke kumu o ka make ana. Aole loa, a he manao kohu ole lo I kela, a o ka hoopau ana ia manao ka mea kupono loa a na Hawaii e hoomanao ai.

            O ka pakele ana o na haole aole no ko lakou ano e ana mai kekahi poe e ae aka, ua pakele ka poe i maalahi mai ka ma'i mamuli no ia o ka malama ana i ka rula o ka ai ana, a malama ana i na olelo ao e pili i ke ano o na mai. Aka i ko lakou wa e hoomaloko a hoohemahe na ai, elike me Mr. Dodge a me Mrs. Carrol ua ilihia koke ka mai a me ka make ia laua a me ka Pake pu kekahi e noho ana ma kahi i hu ai ka mai a loaa i keia po ekolu a o ka ha, he wahine Hawaii, ua oluolu oia, oia o Miss Beke Panee.

 

HE HOOMAIKAI

            O makou a ka poe Ii paa malalo o ka hoomalu a ke aupuni i na l@ hala ae nei, e noho ana ma ka mahele o Kapaakole Apan o Hono lulu, Mokupuni o Oahu. Ke haewi aku nei makou i ko makou mahalo me ka hooma ka pu aka i ka Peresidena o ka Papa Ola a me kona mau hoalawehana pu, ma ka malama ana mai ia makou i na mea e pono ai o ko makou noho ana oiai makou e noho ana mala'o okona malu me ka hoolohe i kaua mau kauoha a pau me ka ewaewa ole.

            A oiai hoi, he nu @ ha olelo @ ino i lohe ia ae, e pili ana no na mea ai i haawi ia mai ma o kekahi poe ano noonoo a aikai ole, a ua ao aku makou e hoopau I ka noonoo ana no ia mau olelo lapuwale, ma ka hoao maoli ana i na mea ai, a ke hooia aku nei maku me ka hoohamani ole oia mau mea a pa@ i haawai ia mai, ne mau mea maemae wale no ia e pilikia ole ai ke ola kipo.

            A ke minamina nui nei makou i ko ka Papa Ola lokomaikai mana mea a pau, mamuli o ka pau e o ko makou mau la hoomalu a ke makee nui nei i kana mau rula kuhikuhi a pau.

            Ke haawai pu aku nei makou i ka mahalo a nui i ko lakou wae ana i poe kiai kupono, aole hoi I poe kiai inu rama a hana i na hana ino, a ke manao nei nohoi makou, ua @i loa aku ka pono a me ka maluhia pu, na na koa kiai o ke aupuni e malam na wahi hoomalu a pau, i ole ai e lolo wale ke dala o ke aupuni i ka poe kolohe a malama ole i @ ola o ka lehulehu.

            No ka oiaio, ke kakau nei makou I ko makou mau inoa pakahi.U

Jno. Kahaleahu

J.H. Trask

Haie

Sr. Kealoha

David Haumea

S.Y. Luahina

H. Molaka

S.P. K Kepookapu

Jeo Kealoha

A me kakahi poe e ae he lala lehu wale

Kapuuioio, Sept. 9, 1895

 

            Ua hoike mai ke Lu@ H@ ua maikai ke ola o na mea a p@

            Ua kapu ka helewale o na kanaka o na ano apana e aku ina awawa mai Homalua a Ma@

            He halawai hamahama ka ka Papaola ma kei hope aku i hona @ @ he e na la apau.

            E hoonoho ia aku i poe ki@ ma na awaawa apau e pele aku na l@ ika poe neholo nei ma o a maa nei.

            Ke hoomalu ia nei kekahi poe ia kakou maiana o na moku @ ina, mamoa o ka hei ana i kelak@ mau h@.