Ka Oiaio, Volume VII, Number 22, 2 August 1895 — Page 4

Ka Oiaio.

 

NUPEPA KA OIAIO

J. E. BUSH, Lunahooponopono.

 

O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA.

POALIMA, AUGATE 2, 1895.

 

KE OLA KINO.

 

            O ke ola kino o na mea i kauoha paaia i na haumana a ka Haku. Ua olelo aku la ka Haku o na Haku, oiai oia ma ke kino kanaka, e hele aku na haumana a pau e ao i ke euanelio i na lahui kanaka o ke ao, a e hoolaha i ka poe ma'i, i ka poe makapo, ka lolo, ke kuli, a pela aku, a e mahiki i ka uhane ino iloko o kanaka.

            He mea maopopo loa aole, i na makahiki lehulehu i hala, i malamaia ke kauoha a ke kumu i ka wa i ao ia mai ai o ka Euanelio kanaka. Ua hoomaka mai la no ka hookahuli ana a ka ane-Karisto, i ko Poulo mau la, i ka hana hoola kino a hoola uhane ana a kana mau haumana i hana ai ia lakou e kaahele ana e ao i ka huaolelo o ke ola. He ola kau olelo wahi a Karisto, a o Karisto, oia no ka Logon, ka huaolelo a ke Akua i hoike kino kanakaia ma ke ao nei, e like me ia ana i olelo ai i ka ninau a kana mau haumana, oiai hoi o ka mea i ike ia'u ua ike oia i kuu makua, nana au i hoouna mai. He ana hoohalike ke Keiki a ke Akua no kakou, i lilo ai kakou he poe keiki nana, a he poe hoahanau no Karisto. Ma keia kakou i kauoha paa ia ai e malama loa i ke kino, e lilo i hale hemolele, kino, ole, e noho ai ka Uhane Hemolele iloko o kakou, a nana hoi e alakai ia kakou ma na hana maikai a pau e hoonaniia ai ko kakou Makua. Eia ka ninau ehia la poe haumana a ehia la poe hoahanau o Karisto e ola nei ma Hawaii nei i keia la, e inu ana, e moekolohe ana, e pepehi kanaka ana, e hoomana kii ana, e niania ana, e puhi paka ana, a e ai ana i na mea a pau e kue ana i ke ola kino, i like me ko Karisto ano ka hemolele?

            Mahea la ke kohu, ina kekahi kanaka i lawe i ka inoa Karistiano nona iho, ina oia e ike ana me kekahi kika nui iloko o kona waha, a i ole ua piha paha i ka mea ekaeka he paka nau, a he wai one paha, e hele pu ana me kona Haku, nona mai kona inoa, e hele pu ana meia ma ke alanui? Ua hemolele anei oia ma ke kina a me ka uhane, e like me ke ana o ke Akua i hoike kino kanaka mai ai ma keia ao, me ke kino ola? Aole, aole loa. Ua olelo ia ma kana hoike. He nui ka poe e hele mei ana ma ko'u inoa, aka, aole au i ike ia lakou.

            No keaha keia hoohewahewaia? No ka mea, aole lakou i malama i ko lakou kino, aole hoi i ka uhane, e like me Karisto, ka mea a lakou i hoohalike hookamani aku ai. Eia kakou ke noho nanea nei, me ke kuhihewa, ua maikai ko kakou kulana no ke komo ana aku ma ke aupuni o ke Akua, aka, ma ka hookuku ana i ka olelo a me ka kakou hana, ke manao nei makou, e nui ana ka poe e hoaa ana mawaho o ka ipuka, a e oleloia mai ana aole au i ike ia oukou. Aloha wale kakou, e hana ino nei i ke kino, ka mea i kauohaia e malama loa me ka hemolele, i kuleana ai e noho pu me ka Mea Hemolele Loa, me ka poe hemolele iloko o ke aupuni Hemolele e hookokoke mai nei.

 

O KA PONO KA MEA MAU.

 

            O ka lahui kanaka i hahai i ka pono i na wa a pau, oia ka lahui e mau ana kona noho ana lahui, pela hoi ke kanaka a me kona ohana. O keia ka hoike a ka moolelo o ka poepoe honua. I ka manawa e haalele ai kekahi lahui i ko ke Akua kanawai, oia hoi ka rula o ka hoopono ana i haawi mai ai he ana no ka lahui kanaka, ia wa, ua silaia kona hopena a ua kaapalenaia kona ola ana. Aole nae ma keia mea kakou e ike iho ai, e like me ka mea maa mau e lohia ana iwaena o ka poe e pilikia ana oia hoi, no ke Akua mai ka poino; no ka mea, aole oia kona makemake. Ua loohia ka poino i ka lahui kanaka mamuli o kona haalele ana i ke kauoha paa a ka Mea Nana i hana mai ke kanaka.

            Ua hoike mai la ke Akua i kona aloha i ke kanaka ana i hana ai, ma kana hoike maopopo ana mai ia ia i ke alanui o ke ola a me ka make ma keia kanawai o ka pono, e ola oia ke hoolohe a e make oia ke hookuli a malama ole, a ua waiho mai la no hoi oia i ke kanaka e noho akeakea ole ia, aka, e koho nona iho e like me kona makemake i ke alanui ana e wae ai, - ke ala iki paha ia o ke ola, ke ala palahalaha o ka make. Ma ka hana a ke kanaka no oia e ana ia ai, ma ke kanawai o ke Akua, no ka make a no ke ola; aole ia hai aku ko ke kanaka poino a pela no hoi me na lahui o ke ao nei.

            I ka manawa o na lahui kanaka e hiipoi ai i ke kanawai o ke Akua, aole loa e nele ko lakou holomua ma keia noho ana a i aa hoi e hoowahawaha, pela no na lahui e nele ai. He oluolu wale no ke alanui e loaa ai ka pomaikai ina kakou e hooko i ko ke Akua makemake. E nana kakou i ka moolelo o na kanaka kaulana o ke ao, a me na lahui hoopono. Ua paa ko lakou moolelo a keia la, a ua hoikeia mai la ko lakou wa i noho holomua ai a me ko lakou nalo ana aku mai ka noho ana lahui, i mea e hoonaauaoia ai kakou.

            Nolaila, e huli kakou mai na hana hewa a kanaka, a e malama i ka leo o ko kakou Makua, i kumu e loaa ai ia kakou ka lanakila o ka noho ana ma keia ao, a e kali aku ai no ka hookoia ana mai o ko ke Akua lokomaikai maluna o ka poe i aloha ia ia a i malama i kona mau kauoha a pau. O keia maoli no ke alanui e loaa ai ka maluhia o ka noho ana, a me ke kuonoono ma keia ao.

 

KA LA HOIHOI EA O HAWAII NEI.

 

            O ka Poakolu e hiki mai ana July 31, oia ka la i hoihoi mai ai o Adimarala Kamaki, i ka Hae nani o Hawaii nei, mahope iho o ka lawe kohana ana ae o Lo Keoki Paulete i ka Pae Aina o Hawaii nei a kaa malalo o kana hoomalu ana i ka la 25 o Feberuari 1843.

            A mai ka laweia ana o ka Hae nani o Hawaii a hiki i kona hoihoi hou ia ana mai he elima malamaia, a me na la keu, a loaa hou ka hanohano ia Hawaii nei, oiai hoi ua ike hou ia na kahakahana nani, oi kelakela, o ka Hae Hawaii.

            O keia la, he la laahia keia i na puuwai Hawaii oiaio a pau, a e hoomanao ana no lakou i ka la o ke ola i hiki hou mai ai i na kaiaulu aloha o Hawaii nei.

            A oia hoi ke ko ana o ke kuahana a ka Moi Kaukeouli Kamehameha III, i kukala aku ai, e kauoha ana i na haipule a pau mai Hawaii a Kauai, e pelu iho i na kuli i ka honua a hoonani aku i ke Akua Kiekie Loa, no ka hoihoi hou ana mai i ke ea aloha o ko kakou aina kulaiwi.

            He mea oiaio nae ua ko ia leo noi o na haipule, oiai, ua hoihoi i'o ia mai no ka Hae nani o Hawaii nei, e ka Mana o ke Akua o Iehova.

            Nolaila, e ka lahui, e hauoli kakou a e olioli hoi, no ka loaa hou ana ia kakou, ka la kamahao nana i hookahua hou iho la maluna o kekahi anuu hou ae, oia hoi ka loaa ana o ka noho ana Kuokoa o keia Paeaina mamuli o ka haawi ana mai o Farani, Beritania, a me Amerika.

            A no la he mea pono i na haipule io e lawe ae i kekahi manawa o keia la anoano eehia, i manawa e hoonani aku ai i ke Akua o Iehova o na kaua, no kona aloha puni ole ia kakou.

 

Ko na Aina E Anoi

 

            Ua loaa aku la i na makai kekahi poai e hoolala ana no ka lawe ana ke ola o ke Czar o Rusia ma St. Peterburg, a ua nui ka poe i manaoia ua komo pu iloko o keia mau ohumuhumu kipi, i hopuhopu ia. Ua loaa pu aku la no hoi kekahi poai o keia ano ma Moscow, a he ewalu ka nui o ka poe i hopu ia a mawaena o lakou, he eono poe Nihilisi i huikala ia mamua, a hopu ia aku la no, no ia ano hewa muu no. Ua haawi makana aku la ke Czar i na makai he puu dala nui o 2,000 paona, e mahelehele ia mawaena o lakou.

            Ua hoapahua ia aku e ua koa Paniolo na poe hoohaunaele kipi ma Cuba.

            Ua haopau ia na limahana Farani a pau e noho hana ana malalo o ke Kuhina Pelekane ma Farani, no ko lakou manaaia, he poe kiu.

            Ua hookui ae la kekahi mau kaa ahi e halihali ana i kekahi poe Katolika ma Quebec, a he 25 poe i make, a he poe i hoeha ia.

            Aia kekahi mau aumoku kaua Geremania iwaho o Tangier, no ke koi poho ana aku ia aupuni no ka pepehi ia ana o kekahi haole Geremania.

            Ua luku ia iho la iho la e kekahi makani ikaika he 43 ola uhane ma Misouri, a he mau miliona dala ke poho. He nui na hale i hooneleia me na kaupkku ole.

            Ua hookomo aku na kupa Beritania i ka lakou koi o hookahi miliona a oi i ke aupuni o Nicaragua no ko lakou kipaku ia ana mai Bluefield aku.

            Ua lohe ia ua kupilikii ka noho launa ana mawaena o Peru a me Bolivia, he kaua ka hope aku.

            Ua kue loa ka noho ana mawaena o ka Emepera o Geremania a me Bisimaka.

            Ua hoouna aku o Iapana ma Fomosa he 7000 koa e hooili kaua i ka poe Hae Eleele.

            Ua eo ka poe heihei waapa o Amerika i holo aku nei i Enelani, i ko Enelani poe.

 

HE MAKE KUMU OLE

 

            Ke ole makou i hai hewa ia mai, ua make iho la ka wahine a Kaihumua, ma ka Halemai Moiwahine, mamuli o ka lohi loa o ka waiho ana o ka ma'i a hala ka wa kupono, alaila, manao ae ke ola i ka Haukapila. O keia ke ano nui o ka hapanui o na Hawaii, he hoomaloka, aia nae a kukonukonu ka mai, alaila hanu ino ke ola ma o a maanei, a kapa aku i make i kela a me keia, - he anaana ia, a he make paha i ke Akua, a pela aku. O keia na hana hupo a na Hawaii e noho nei a hiki i keia wa. Ua hana ia ka Halemai no ka lahui, mamuli o ke aloha o Kamehameha IV a me ka Moiwahine Kaleleonalani, a ua hoonoho ia na kahuna lapaau i ike ia hana. Aka, mamuli o na manao hupo o kanaka, ua hoohemahema lakou i kahi noa o ka lapaau a me ka malama ia ana o ka ma'i, a aia a make mua ka mai iwaho hoihoi ia aku la iloko o ka Haukapila, a i ka make io ana iho, ua hoino ia aku la ka Halemai a me na Kauka. Ua emi mai ka hoomaloka o kekahi poe i keia wa, aka, ke mau nei no nae ka manao kuhihewa o ka hapanui, a pela no paha keia mau hana hupo e mau ai i na lahui a hiki wale i ka hopena. Minamina wale ke ola o ka lahui e haule ana mamuli o ko lakou hoomaloka. Ina e hoomaopopoia ka nui o ka poe i hoopomaikai ia e ka Halemai Moiwahine a me ka Hale Hoohanau Keiki o Kapiolani, ua nui ka poe i ola e noho nei, i haule mua ole aku ma kela aoao o ka lua, no ko lakou hoi ana ma keia mau hale i kukuluia mamuli o ka manao aloha o na 'lii me ka uku ole. He kohu kamalii no hoi keia lahui ma kekahi mau mea e pili ana i ko lakou pono a me ko lakou pomaikai. E nana ia Iapana i keia wa, a e ike hoi ka lahui Hawaii, o kekahi hana makaukau loa a ia lahui e hoomakaulii nei, oia no ke ao lapaau ana i mea e mau ai ke ola kino a me ka hooulu ana i kona lahui. Nui ka naanao ma ka olelo, aka, ua mama loa @la ma ka hana ana.

 

HE KANE HAALELE WAHINE

 

            Ua loaa aku la i ke kiu hanu mea hou o ka Leo kela mau huapalapala e kau ae la maluna nona ke poo, he kane haalele wahine ma ke ahiahi o ka la 27 o July nei.

            A eia na olelo aloha ole a keia kane i kana wahine, e haalele ia ana oe e'au, a e hoi ana wau i Lahaina oiai aole o'u makemake e noho ia anei, oiai, aole ou haawai mai i dala inu rama no'u.

            A eia ka pane a kana wahine, e ku'u kane ona rama, ua pelikaia kaua imua o ke Akua, ma ko kaua mare ia ana a ke olelo mai nei nae oe ia'u, no kuu aua i ke dala ia oe, oiai, ua makemake ka oe e inu rama, kai no hoi i aua au i kahi kenikeni i ola no ko kaua noho ana o keia aina, a i na e pau aku ana ia oe i ka inu rama ia pehea ko kaua mau opu, e hoopiha anei i ka makani, oia anei kou manao e ku'u kane, o ka'u e olelo aku nei ia oe, he oi aku ka pono ke haalele oe i ka inu ana i ka rama, alaila maika ko kaua noho ana.

            Eia hou ka pane a kana kane kulikuli au ia oe manu kapalulu a puka aku la a hele, me ka pukalaki, oiai, aia no ka ikaika o ka waiona ke pauma ala i kona mau aa koni, me ka ike ole o keia wahine-e, o ke sila pu kekahi o ka aina i laweia e ua kane nei, a i lohe keia wahine i kekahi kanaka okoa, nana i hai mai, ua hele aku nei ko kane e moraki i ka aina o olua i ka haole, no ka Haneri dala, a Poakahi kii aku ke dala, i ka hiki ana nae ia la, ua hoihoi hou mai la ka haole i ua sila nei, me ka olelo mai, ma keia aina au i lawe mai ai ia'u e moraki ai, aole e hiki oiai ekolu oukou mea kuleana nui, nolaila, aole e loaa ke dala ia oe, a hoi aku la ua wahi manu me ka nele, hookahi waiwai mahope e kau ana i ka puapua.

            He mea oiaio, ua puehu i'o aku la keia kane i ka Poalua i holo ai o Malulani, a ke kali nei ka wahine, a i hiki ole mai i keia Poalua ae July 30 alaila, e hoopii ana ka wahine ia ia, a na ke aupuni aku ka hana maluna a loaa mai keia wahi hooheno malalo iho,

            O ua Ilio medala ole.

            Ke kai huluhuluia ae nei.

 

NA KANAWAI LA KAPULE.

           

            Ua olelo ae la ka Loio Kuhina Kamika, he kupono e malama loa ia na kanawai e hoomaopopo ana i ka la Kapule, a aole hoi e hanaia kekahi kanawai e kue ana i ka pono o kekahi mea ma ka la Kapule. Ua maikai paha ka manao o ka Loio Kuhina, a me na hoa o ka hale e lili ana i ka maluhia o ka la Kapule, ma kona ano he la hoomana no kekahi poe i kapa iho ia lakou he poe Karistiano. He manao kanaka keia, i kue i ko ke Akua makemake, ke kau ana i na kanawai e hookoia ai ko ke Akua makemake, i hoikeia ma kona kanawai.

            Ua kuhikuhi mai la ke Akua i kona la i hoano ai, a ua kauoha mai la e hoomanaoia, e ke kanaka, ma kona kanawai mau loa, a oia la aole i loli ae a hiki i keia wa, oia no ka la hoomalolo, i ka poe kahiko, ka la Poaono hoi ma ka helu hewa ana a ka poe hou mai.

            Ina ua hiki ole i ke kanaka ke hoomanao i kona la i hookumuia ai ma ke kanawai a ke Akua e kuhikuhi pono ana ia ia, ua lilo he mea ole kona malama ana i kekahi la ana i hookikinaia ai e malama a hoano ma ke kanawai a ke kanaka. Aia wale no ka laahia a hooko ke kanaka i ko ke Akua la hoano e like me kana kauoha, aole hoi e like me ka @ kanaka, he hana ia na ka uhane o ke kanaka, aole he mea hookikinaia ai.

 

NU HOU KULOKO

 

            Aia o B. F. Dilinihama me kona ohana ma Ewa i keia mau la.

            Eia o Kauka Walters me kana wahine i ke taona nei, mai Kauai mai.

            Ua halihali mai ka Mikahala me ke Calaudina he mau eke kupaa no keia awa.

            Ua lawe ia mai kekahi Hala Kahiki mai Ewa mai, no@o ke kaumaha he 13 paona.

            Ua hookohu ia o D. B. Smith i hoa Hoopae Limahana, ma kahi o J. A. Kennedy.

            E kukuluia ana he wahi e ao ia ai na haumana i ke ao hana.

            E puhi ana ka Bana i keia ahiahi ma Halemai Moiwahine.

            Ua ku mai a holo hou aku la hoi ka moku Miowera i ka auina la nei.

            Ua make o Aepena i ka auina la onehinei no ka mai grippe, a ua kanu ia aku la hoi i ka ilina Katolika.

            He noi na kamaaina e haalele iho ana ia nei nei no na aina e, ma ka Warimu o keia pule ae.

            Ma keia Poakolu e paani ai ka bana no ka manawa hope loa, a e hoomaha aku ana no hookahi mahina a oi.

            Mai aneane keia Makai Kiu, e like me Makai James Kauhane i make, ka lilo i luahi na ka maka oilua o ka pahi.

            Ke poloai aku nei makou i na makua mea keiki aole e hookuu i na keiki liilii loa, e hele ma kai o ka uapo e paani ai, e like me kela poe keiki Pukiki i hele ai i kai o ka uapo a eha ai kekahi a make loa iho la kekahi o lakou.

            E kipa nui ae e na makamaka. e knai i na kamaa aulii ma kaho o Makanani, alanui Papu, he oluolu ke ku kumukuai.

            Mai hoohala i ka hale Kuai emi o na lole Kane, o A. L. Timmous, Alanui Beritania, Barrington Block. He kohu haawi wale ka lole.

            Eia ke Kuai hoemi nei ka Hale Kuai lole o Egana ma Alanui Papu. Ua lilo ka nani he mea ole i ka emi o ke kumukuai. Ke kaheawai iho la no ia a na Pukiki kane, wahine a me na keiki.

            E awiwi mai ka poe e makemake ana e loaa ko lakou kii pastel e hana ia nei e Messrs. Westfall Requa. He kii keia i hana ia me na wai hooluu e like ai ka helehelena a me ka ili me ko ke kino maoli. E haalele ana laua no ka huli kaahele ana ma kahi okoa aku, ma ka la 15 o Augate. Nolaila, o ka poe mea Kii e eleu mai lakou i hiki ke hoonui a ke pai a pena ia iho a like loa me ke kino maoli.

            Ma ke ahiahi Poaono nei, ua hoohaunaele ae kekahi pae Iapana mawaho pono iho o ka pa alii no ka ona i ke Sake mai  ke kumu.

            He ewalu mau kumukula wahine i holo aku no Waianae, a e huli hoi aku ana hoi ma ka la 1 ae nei o Augate no na aina e.

            He luau kai haawi ia e ka ohana o Petero Kakoi i make ma Manoa, i nehinei, no ka hoomanao ana i ka piha o ka hookahi mkahiki o kona make ana.

            Ua hala o Kamakolu Kaihumua, ma ke kakahiaka o nehinei, ma ka Halemai Moiwahine, i ke 35 makahiki o kona ola ana. Aloha ia makuahine o ka lahui.

            Oiai o Kauka Hibbets o ka Bennington, e holo lio ana ma ka Poaono nei, ua loohia iho la kona lima hema me kekahi eha, ma o ka hookui ana i ka makuu o kona noho.

            Ua kaupaona ia ae kekahi Hawaii nui momona e hana mau nei ma ka Uwapo, a ua hiki aku kona mau koikoi i ka 420 Paona, ke ole makou e kuhihewa o Daniela Uu kona inoa, he kanaka opio wale no oia.

            Ua olelo ae kekahi haole malihini i holo mai nei no ka wehe ana i hale hana nona maanei, aole ka he oiaia o na lono no ka hiki mai o kahi poe e kaua i keia aupuni, he mau olelo wale no na ka poe Makai Kiu i hoolimalima ia e ke aupuni kumu hoi no lakou e ohohia ia aku ai.

 

Na Lole Kohukohu!

 

Oia hoi ka mea no Lede a pau e ake ana e loaa, a he mea hiki wale no ke hookoia.

E Hele Mai Oukou Iloko o ko'u Halekuai, a e hana aku au i ka mea kupono i ko oukou makemake.

Ua loaa mai nei ia'u kekahi ano piha o na LOLE AAHU HOU LOA.

Crepon, (he lole e like me ke Kanikau)

Na Lole Farani

Na Lole Ulana Waihooluu Like Ole,

Na Lole Awiliwili Lopi Silika me Huluhulu,

Na Lole Alabatiosa,

Na Lole Casamia a me Huluhulu

Na Lole Hulu Kao Lama.

Na Makalena.

Na Lole Diminite,

Na Silika Pongi,

Na Lole Satina.  Na Rlisse,

Na Peersucker,  Na Lole Anuunuu Crepe.

Na Keokeo Manoanoa o na ano a pau, &c &c.

Aia no noi ma ko'u Halekuai ka Lole Fibre Fabrica

He mea i oi loa aku ka maikai i ko ka lole LOPI NAAU HULU

Aole no hoi oe i kahiko-piha ke ole i loaa ia oe kekahi o kuu Palekoki Kohu Mamalu,

A e halo iho hoi i ke Kaliki (Trilby) ano hou, i kupono i kau e iini nui nei.

Aia hoi ma ko'u Halekuai, na Lole Moepo i kahiko noeau ia, a kupono o ka hoana iho me Adamu.

Na Pale ili o na kane, i kupono hoi i ko Eva makemake, e huki ai ka Ulua i Malamanui. Uhene kela!

Na Kaliki o na ano maikai loa, i hiki ke hoopuanlkiia ka poe aluhee, na kakini, kupono no ka poe paiho a me ka poe pauhananuu o na a-u, na mikilima, na hainaka, a pela aku.

            E hauoli loa au e hoomakaikai aku i keia mau nani i na Lede o Honolulu

J.J. EGAN.

Alanu Papu. Mei 21, 1895.  mei 21 @.

 

Hale Kuai Lako Hale Nui!

E Hanaia no na Lako Hale o na ano a pau

 

Na Lako Hale Makukau mua mai na Aina e mai.

Na Bela Moe o na ano a pau.

Na Moe Oka a me na pono Lumi Moe e ae o ke ano hou loa o ka HOIKEIKE NUI O KIKAKO.

Na Uluna Hulumanu i uhii me na pale Silika o na ano like ole a me na Uluna Mauu O Kela a me Keia Ano.

Na Pela Moe Lauoha, Lumi, Huluhipa, a me na Bela Moe Mauu i makaukau mua i na manawa a pau.

Na Noho o na Ano a pau.

He mau noho hoolimalima no kekahi no na anaina hoolaulea a ahaaina paha, he oluolu loa ka uku hoolimalima.

He oluolu loa na kumukuai o na pono lako hale o na ano a pau e waiho nei ma loko nei o ko maua HALEKUAI.

ORDWAY & PORTER.

Alanui Hotele ma ka Hale Pohaku o Robikana mauka mai o ka Mele Ko@aunu @

Telepona Bele 525  Telepona Miutala @

@ 1@-2v dlv.