Ka Oiaio, Volume VII, Number 12, 24 May 1895 — Page 3

@OOKUIA.

 

      Ua hookuula mai o John K. Baker ka Halepaahao mai, mahope o ka haua oc@ea ana eko-lu mahina, kona hoopai a ka Aha Koa i hooholo ai no ka ike mua he kaua kipi e hoea mai ana. Ua hoopau wale ia ehiku la o kona hoopai no ka hoopono o ka noho ana.

 

ONENE KAUA.

(Hoomauia).

 

      Ma ka olelo a ke Akua, ua hoike mai la oia i ka rula o ko ke kanaka noho ana ola kino a me kona ola uhane, ma o na anela mai a i na Kaula, a mai na Kaula mai a hoike loa ia kakou nei, a ua hoike pu mai la no hoi ma o kona mana i n@ mea a pau ma ua Olelo Hemolelo la i ka moolelo piha o keia honua, a me na mea e hiki mai ana maluna o na kanaka, mai kinohi loa mai a hiki aku i ka la a Kana Keiki e hele hou mai ai i keia ao, aole he mea i koe. Ua kapaia hoi keia moolelo he wanana, a o keia wanana, oia no ka moolelo o keia honua i hoike mua ia mamua o ka hooko maoli ia ana. A i na ua hookoia keia moolelo wanana no keia honua, ua kupono i na kanaka a pau e hoomaopopo i kona polo-lei a me kona oiaio i lilo ai hoi i malamalama no kona mau keehi-na wawae a i malamalama no kona alhele, a lilo no hoi i mea e hoonaauao ia ai kakou a loaa aku ke ola mau loa, i ko ai kela olelo a ka Haku i olelo ai i mea hoo-pomaikai Tesalonika 1:5 ia ia e kamailio ana no ka la hope, e i ana i ka poe i manaoio mai i kana olelo: "A no na wa, a me na manawa, e na hoahanau, aole o oukou hemahema e pono ai au ke palapala aku ia oukou; no ka mea, ua ike paka no oukou o ka la o ka Haku me he aihue la i ka po, pela no ia e hiki mai ai. A i ka wa e olelo ai lakou, he pomai-kai, he malu; alaila, loohia koke e lakou i ka make, me he hooko-hi ana la a ka wahine hapai; aole hoi lakou e pakele, Aka, @ oukou e na hoahanau, aole oukou iloko o ka pouli, e loohia ai oukou i ua la 'la me he aihue la."

      Oiai keia lahui, mai ka nui a ka liilii, mai ke kahiko a ka opio-pio, he lahui ike i ka olelo a ke Akua, ua oluolu ia makou ke pa-h@la aku i na manao wehewehe e pili ana i ke kulana o ke ao nei, a e pili ana hoi i na ouli a me na mea e hoea mai ana, a ma ka hoohalikelike ana i kahi moolelo wanana i hookoia a i kaa hope aku, e maliu mai ai ka lahui i ka makou hoike hookuku ana e like me ia i hoike ia ma ka ke Akua olelo no na mea e hiki mai ana o ke koena o kana olelo hala ole e pili ana i ko keia mua aku, me na ouli e kau mai nei imua o ko kakou maka no na mea e hiki mai ana. A oiai hoi aohe he ole-lo@e ae i oi i ka ka. Makua Mana Loa, nana i hana i na mea a pau a aole hoi he kumu naauao i oi ae Kana Keiki a me kana mau Kaula a me na haumana, nolaila, he mea kupono no ia kakou e hoolohe i ka ke Akua mau olelo a pau, i hoike ia mai e kana mau kauwa a me kana Keiki, i malamalama a i naauao ai kakou ma na mea a pau.

      Ma ka kakou nupepa o ka la i nehinei, ua hoike hoohoholo aku la makou i na mea i wanana ia a i hookoia e pili ana i ka hoike a ke Akua i ka lahui kanaka, no ma mea e hiki mai ana iloko o 2300 makahiki, e hookumu ana i ka A.M. 457 (nana i na Baibala a oukou ma Ezera) e like me ke kuhikuhi a ka elele Gaberiela, aia a puka ke kuahaua a ke 'lii e kukulu hou ia o Ierusalema, a hoo-maka ia ia hana, alaila helu mai. Ina kakou e nana ma Ezera 7, oia ka A.M. 457, he mea oiaio loa ua kuahaua aku la o Aretasaseta, ke 'lii o na Peresia, i ka hiku o kona makahiki ma ka noho 'lii, a ua hele aku la hoi o Ezera me na Iseraela no Ierusalema, i ka la mua o ka mahina mua (Abib a o Nisan paha) o ka helu kahiko, a hiki aku la hoi lakou ma Ierusalema ia makahiki no i ka lima o ka mahina, oia o Ab. Mai keia manawa mai ua hooko ia na la e paa ai o na paia a e ku hou ai o ke kulanakauhale a hoi e like me kona an@ kahiko, he 49 makahiki he 434 makahiki hou mai poniia ka Mesia, he 3-1/2 makahiki hou kau ia oia maluna o ka laau, he 3-1/2 hou makahiki make o Setepano, piha ke kanahiku hebedoma a 490 makahiki o ka mahele mua o ka mahele mua o ka 2300 makahiki o ka wanana koe iho la he 1810, a o keia manawa ua hala aku la i ka A.D. 1844, ma keia kakou e ike ai ua pau loa ka manawa o keia wanana koe @ae ka hana oia hoi ka hana o ka manawa o ka hopena.

      Ma Daniela 8:14, o ka hana "ka manawa o ka hopena," oia ka hoomaemae ana i kahi "hoano" o ka luakini, a pau ia hana, haalele ke kahuna i kahi kapu loa, ia wa paa ka ipuka o ka mihi, o ka mea hewa mau aku ia ma ka hewa, a o ka mea pono mau oia ma ka pono, iloko o kahi wa i koe i ke kanaka e ulu mai ai na kaua ma-waena o na lahui o ke ao nei, nona ouli a kaua e ikea nei, a o ka hopena he kaua nui weliweli e like me ia i oleloia ma Dan. 12:1. He nui ka poe akeakamai e ma-naoio nei ua kokoke io mai la he poino nui i keia poepoe honua. Ma keia nupepa ae makou e hoomau aku ai e wehewehe i keia mau ano i helu pokole ia ae la.

      Ma ka moolelo wanana a ma ka mea i hookoia, eia kakou i ka manawa o ka hopena, mai ka makahiki 1844 he 51 makahiki i hala aku. Ua hala aku la hoi ka hapanui o ka Iesu wanana e pane ana i ka ninau o kona mau haumana no ka hopena o ke@a ao. Ua hala ka pouli ana o ka la a me ka ula-koko ana o ka mahina, i ka makahiki 1789 Mei 19-20 e like me ia i olelo mua ia hoi e Ioela, 2:30, 31 mamua o ka ha Haku hoike a@a i kana mau haumana, a i hoike hou ia hoi Ioane ma ka hihio ma ka mokupuni o Patamosa, ma ka la Sabati (Poaono) Hoikeana 6:12 mahope mai o ka la Haku.

      Ina e hoomaopopo iho ka mea heluhelu i na pauk@ mahope iho, o ka Ioela wanana ana ke hala ka pouli ana o ka la a me ka mahina; ka Iesu, ma Mataio 24:29, ka Ioane ma Hoikeana 6:12 e ike ia no anei e kamaili@ ana ia mau pauku a pau mahope iho o kahi i wanana ia e ke Kaula a me ka Haku a me ka apokolo, e ike no anei kakou e kuhikuhi ana na olelo a pau o ia mau pauku, ua kokoke mai ka hopena o keia au a kakou e noho nanea nei, a ua kokoke mai la "Oia aia ma ka ipuka," ka mea e hele hou mai ana, he elele mai ke Akua, no ka manawa i keia poepoe honua, aole no ka mohai ana no ka mihi, aka, no ka hoopai ana no ka mihi ole. He hooia ana keia, ke hui aku me ka mea i hoomaopopoia ua ko o ka wanana a Daniela, ke Kaula a kanaka i aloha nui i ke Akua, aole wale io kakou ka wanana o ka hopena, aka, ua hala nui aku la kekahi oia manawa i hope, a ke nainai mai nei ka manawa i koe i ke kanaka no ka mihi ana.

      I hooia no ka oiaio o keia manawa e olelo ia nei ua hiki mai oia hoi ka wa o ka hopena a e hiki mai ana ia wa na popilikia, a me na kumu e hoomauleule ai i ka naau o kanaka no ka nana aku i nahana weliweli a kanaka a me na lahui kanaka ma keia mua aku ke waiho aku nei makou i na olelo a na kanaka kaulana i ike maoli a i hoomaopopo i ka lakou mea i ike ai no keia mau mea i oleloia e ka wanana e hiki io mai ana no maluna o keia honua, a wahi a ka Haku, "Pela hoi, a ike oukou i keia mau mea a pau, alaila, e ike oukou, ua kokoke mai oia, aia ma ka ipuka."

 

NO HOKU HELELEI.

 

      I ka po nei, ua ike hou ia aku la kekahi hoku lele e ka poe e huli hoi ana mai ka pauahi aku. Ua oleloia he moakaka loa ke ano o ka hoku, aole hoi he Akua lele, e like me ke kuhihewa o ka lahui kanaka o ke au kahiko. He hakeakea kona lapa ana ae a mahope ua ulaula a helelei wale aku la hoi. O ke kolu keia o na hoku helelei i ike ia ma Honolulu nei, e lele ae ana maluna iho o kakou. Ua hoike mai la ka ke Akua olelo o keia kekahi o na hoailoua o na la hope mamua iho o ka la nui weliweli, ka la e lilo ai na aupuni a pau, he like me ke oka huapalao e puhiia ana a puehu liilii mai la ka papa hehi o ke Kau. Ma ka olelo hoi a Pro. Dimbleby, a me kekahi poe ake-akamai e ola mai nei, ke komo hou aku nei keia poepoe ho@ua, a kupono hoi iloko o ka pohai o ka nui hoku helelei, i kapaia he meteor ma ka olelo haole, ma kekahi wahi o ka lewa lani, a e loohia ana hoi na kanaka o keia honua i ka poino huliamahi, a komo aku la keia poepoe honua i ke kulana hou aku, a hoomaka aku la ke au hou. Ma ka@a olelo e hiki kuonoono aku aina kakou iloko o keia manawa weliweli i ka M.H. 1898-1/4. Ua hooia ia hoi keia manao e na helelei hoku ana o ka 1833 a me 1866, oia hoi iloko o ke anapuni 33 makahiki, nolaila, he mea maopopo i na e hiki hou aku ana kakou iloko o ka lewa lani kahi e haule mau ana na meteor, e like me ka paka-ua hekili, e komo hou ana hoi kakou i ka M.H. 1899, e hoomaka ana, paha i ka 1898-1/4 e like me ka Pro. Dimbleby e olelo wanana nei he manao hoi kukuluia mamuli o na mea maa mau e loohia ana i na mea o ka lewa lani ia kakou e kaahele ana e like me ia i hoono-hoia ai e ke Akua Mana Loa ma kana Olelo. Ke ike mahuahuaia nei no hoi na meteor helelei ma na aina e aku, e like me kakou e ike nei, a me he la o ka hoomaka ana aku keia o ko kakou kokoke ana i kela pohai hoku helelei i like ke kupinai, me ka mea i ole-loia ma Hoikeana 6:13, 14 "A haule mai la na hoku o na laui a i ka honua, e like me ka laau fiku i lulu i kona hua opiopio i kona wa i hoohulihuliia e ka makani nui a hookaawaleia aku la na lani e like me ka pepa i owiliia a ua hooneeneeia na mauna, a me na moku a pau, mai ko lakou wahi aku." Ua oleloia no hoi he ta-lani ke kaumaha o ka poka hoo-kahi e helelei ana, oia paha ka wa e poha a helelei ai o ka hoku nona ke kaumaha he haneri a me eha paona ke kaumaha o ka poka hekili pakahi. Ke komo aku nei kakou ke hooia nei ka na akeaka-mai i ka wanana a ke Akua, ua kokoke hou aku la keia honua a me kona lahui kanaka i ka wa i hoohalike ia me mamua iho o ko Noa manawa, a e hiki io mai ana no ka hookoia ana o kaua olelo e kau hou mai ana la lua o ka hoo pai e like me ia i lukuia ai malu-na o Sodona a me Gomorah. E imi i ke ola iloko o ka olelo a ke Akua, ka mole o ka ike, ke kumu a me ka hope o na mea a pau. Ka hoolohe ke ola, o ka hookuli ka make.

 

O KA UMI KEIA O NA LA.

 

      O ka umi keia o na la o ka moku kaua Royal Arther ma ka mo-a@ no ka motio ana mai no Hawaii nei, ka pahu hopu.

      He moku keia e lawa ana i na kanaka he 2,500 a nona na puku-niahi nuni he 12, me ka helu ole ia o na pu emi iho, a nona na kapuai wai he 38.

      O keia huina kanaka nui i hoike ia ae la, oia kona lawa kupono i na aole he poe o lakou i noho aku la i Nicaragua alaila, o lakou akoakoa no ia e hele mai nei a i na ua noho aku la kekahi o lakou ilaila alaila, aia paha ma kahi o ke @ausa@i ka nui o na kanaka i koe ma kona oneki i keia wa.

      O kekahi keia o na moku holo loa o na aumoku kaua o Beritania Nui a ua helu pu ia hoi oia iloko o na aumoku kaua o ka papa ekahi.

      A e ike ana kakou i ke kino pu-huluhulu o ua Lion@ keokeo @la o kela huli o ka moana Atelonika ke hiki io mai hoi oia i o kakou nei.

 

NA KAHAULE KAHIKO.

 

I LOAA HOU I KEIA MANAWA

 

KA IMI HOU ANA MANA AINA I KAMAILIO IA MA KA BAIBALA.

 

MOKUNA V

 

O THEBES, KA NO-AMONA O KA-BAIBALA.

 

      O Thebe o na Ip@ka he Haneri--Aole ona Mau Pa aole hoi he mau ipuka--Aina o ka PoePoe Honua Eheu--Na Heiau Kelakela o Karnak a me Luxor--Ano like me ka luakini o Solomona--Na Kii o Aigupita--Na Moolelo Kahiko i kalai ia ma na pohaku--Medeenet Haboo--Ka Ramesium--Kii Nui o Ramese II.--Ke Kii Leo Kani Memmon--Na Ilina o na 'Lii.

 

      He heluhelu ae na luakini a me na hale kupapau e kokoke ana ma keia wahi aku ua lilo ia hoi ke ala a hiki aku a i mea ole i ke one-nee, ka nana i hoomalu keia mau hana i ka wa kahiko loa. He oiaio "Ke i mai nei o Iehova . . . . . e hooneoneo loa au i ka aina o Aigupika e noho ole ia, mai ka palena o Seena a hiki i ka palena o Aitiopa. "Exe. 29:8-10."

      O Theba, ka No-Amona o ka Baibala, ke kulanakauhale o Aigupita Luna, no kekahi manawa loihi, a he hoa paio hookelakela me Memepe a me Nineve, e ku ana hoi ma na aoao a elima o ka muliwai Nile, he aneane eono haneri mile mai ke kai aku. Ua ko-mohia hoi kona moolelo iloko o na pohihihi he lehulehu, oiai aole hoi ona moolelo i malamia i hiki ke hilinai ia a hala wale ke au noho alii umikumamawalu, mo Mandi 1,500, mai kinohi mai.

      Ua haku hoi o Strabo, Diodor-us, a me kekahi poe haku moolelo kahiko e ae, ma na huaolelo nani i ke ano o keia kulanakauhale, i hoikeia kona waiwai nui, kona ikaika, a me ka nani maoli no o keia kulanakauhale; a ua hoo-kaulana mau loa ia hoi oia e Homer, ke pookela o na haku mele o ke ao nei, ma ke kapa ana aku iaia o "Thebe o na Haneri-Ipuka komo." Ua kapa aku paha ke Kahuli haku mele o ke au kahiko i keia kulanahauhale e pili ana i kona mau kia nani i ku-kulu lalani ia, ma ke komo ana aku o kona mau heiau a me kona helealii, oiai hoi ma na mea i loaa aku nei nona i keia mau makahiki iho nei he mea maopopo loa aole ona mau paia pa hoopuni, e like me Babulona a me na kulanakauhale i hoopuniia me ka pa kiekie, o ka muliwai iho la no kona pale kaua ano nui; a o ke mea kamahao nui no hoi o keia mea, o ka pololei mau o ka Olelo Hemolele e hoike ana aole io no ona mau paia pa, aka ua hoopuniia, oia e na wai. Ua hoike ia mai hoi na olelo hoike pololei loa e pili ana i ke ano o keia kulanakauhale e like me ia i loaa iho nei i ka hue ia ana aku nei e ka imi nowelo hanu mea hou o keia au, e ke Kaula Nahuma (mokuna 3,8).

      "Ua oi aku anei kou maikai mamua o ko No-Amona, ka mea e noho ana ma na muliwai ua hoopuniia oia e na wai, o ke kai kona paku a o kona papohaku mai ke kai mai no ia? A he oiai@, ua like loa keia mau hua-olelo pokole me ke ano o ko No-Amona kulana palekaua, he wai, i like ole me ka mea maa mau i ko na pale kaua o ko na kulanakauhale e ae o ka wa kahiko e laa hoi o Ierusalema a me na kulanakauhale e ae. A he mea moopopo loa no hoi aole e kapa-hewa ana o Homer ina oia i ike a he kanaka heluhelu i ka Baibala, e like me kana olohewa ana i na ipuka lehulehu o No-Amona."

      Ua kukulu nui ia kekahi hapa nui o ke kulanakauhale o No-Amona, maluna o kekahi mokupuni waena pono o ka muliwai, ao na wahi e aku hoi ma kela a me keia kae o ka muliwai, ua hoopuni ia e na alawai oki e hoopuni ana, nunui a kohu muliwai ke akea a me ka hohonu, e hiki nei no ke hookolo ia iho i k@a wa, a kupono ai hoi ka ke Kaula olelo, he kulanakauhale io iwaena o na muliwai.

      O ka mea wale no i koe o keia kulanakauhale piha kanaka o na la i hala, ma na aoao hikina o ka muliwai, oia wale no na koena helelei ku la o na heiau kaulana a puni keia ao, ma Karnak a me Luxor--he mau wahi kauhale hou i ulu ae mai ke koena iho o Thebes a malalo hei o ka malumalu o keia mau hale ina ole e like ai.

      He pohaku ka mea i kukulu@a ai @ na luakini o Thebes, a ua hana ia me ka manoanoa o kona mau paia a me na kia-pou@ aka o ke kauhale maoli iho ua hana ia no ia me na pohaku uinihepa i hoom@a @a ia a mamuli hoi o ka hu mau o ka muliwai Nile@ ua pau kahiko loa ka helelei a kualepo, a eia ke waiho la he umi a he iwakalua kapuai ka hohonu malalo iho o ka ili honua one-ae o ke kula o keia wa. A ke hopohopo nei no hoi makou e loohia aku ana no ia haawi-na liko o kona mau kia hoomanao e ku la, oiai ke piha mau--noi hoi ka muliwai a me ke Awaawa Nile i ka one-ae e pahola mau ana maluna o ka aina, i kela a me keia makahiki ke hiki mai ka wainui, ke @oena Iepo i lawe ia mai he mau tausa@i mile ka loihi e hoomaka ana mai ke poo-wai mai o keia muliwai kaulana mai na Kuahiwi kiekie o ka Mahima ma ka lihi hapaha @ema o ka mahele aina honua o Aferica a mai na lala a mai na loko wai nui a lehulehu wale hoi o Aferica i akahi wale no a ike ia iloko o keia mau iwakalu kumamalima mau makahiki. Eia hoi ka wai ke pahola nei a ke komo nei hoi iloko o keia mau luakini kaulana e hoo-piha mau ana, i kela a me keia makahiki he mau kapuai me kekahi koana paakai @, ka mea @ana e ai nei i ko lakou mau kumu, a he mea maopopo loa hoi iloko o kekahi manawa e helelei a e nalo loa aku ana ke ku lanakauhale alii nani o Aigupika o na la i hala, e like me ke ano mau o ka na kanaka mau mea nani a mea paa i kukulu ai.

      Aia kahi i ku ai o ka Luakini o Karnak--i hoolaaia hoi ia Amona, ka Iupita o Aigupika a akua poo hoi o Thebes--he aneane hapa mile paha ma ka aoao hikina o ka muliwai, a he hookahi ame hapa mile ma ka akau o ka Luakini o Luxor, na luakini elua hoi i hoohui ia me kekahi alanui hele i kukulu ia ma na kae me na kia--pohaku i kahiko nani ia a me na kii--pohaku kali o ke poo me ke kino kipa e moe okuu ana maluna o kekahi kahua pohaku hana ia, e moe kike ana mawaena o na kia-pohaku ma na aoao o ke alahele mai kekahi luakini a kekahi.

      O ko makou hoao ana aku i kekahi wehewehe ana i ke ano o keia luakini, kekahi hana oi aku o ka nani kelakela a ke kanaka i hana ai, ua maopopo e haule loa ana mai ka mea io maoli e ku nei, a no ia kumu ke hoao aku nei makou me ke kakanalua e kakau i keia moolelo nona. No ka wehewehe ana i ke ano o kekahi kia hookahi o keia hale e piha ana no he buke holookoa. Aka nae aole loa he elu o keia mau kia i hana hoohalikeia kekahi me kekahi--he okoa hoi ke kalai kinohinohi ia ana ke pena ia ana, a me ke kahakaha ia ana o na kii a me na olelo maluna o lakou pakahi.

      O ka nui o keia iiia@na kahi i ku ai ka luakini o Karnak, he aneane ka@aiwa eka, hui@aha, he hookahi hapakolu i paa pono i ke kino maoli o ka hale. He umiumamalua hoi mau puka pa e komo mai ai iloko o keia a@apuni pa laahia, e huli a@a i na kukulu eha o ka honua, a maloko aku hoi kekahi o kekahi ma ke ala e hele aku ai i ka inakini, a @ hoohuiia me na kia pohaku nani a me na Kii pohaku nunui i kalai ia ma kela a me keia aoao o ke alanui, e hele ana a hiki loa i ka luakini ma na aoao eha. O keia mau ipuka--komo a me na ala-hele o kona maa luakini, oia iho la na mea nani i koe o na mea kama-hao o Aigupika e k@ nei i keia wa. O ko lakou an@ mau o ke kokuluia ana, ua hana kohu piremida a ia manoanoa me ke kiekie loa, a e ku-palua ana i hoohui ia kekahi me kekahi ma na p@o e like me ko na @puku--pa i hoohui ia na pou me na laa@ kaola mai kekahi pou aku a kekahi. E ku mai ana hoi he mau kia pohaku-h@ina-ha (obelisk) me na k@i kanaka nunui i kukuluia maluna o na kahue i hoona@i ia me na kahiko nani, ma kela a me ke@a aoao o ka ipuku-pa.

      Ma kahi o ke alo o ka pio e komo aku ai o na ipuka--pa, e ike mau @a ana hoi he ana poepoe i hoopunia a haawe ia e kekahi mau eheu man@ me na poo manu elua, he mau hoa-ilona mana a me ka mau loa. Aole a@ei keia hoailona i piha i ka na a Isaia i olelo ai. (18:1) "Auwe ka aina eheu -kani, ka mea ma keia aoao o na kahawai o Aitiopio."

      Ia oe e hookoko mai ai i ka luakini Karnak ma ke Komohana mai, e pii m@a ana oe a luna o kekahi ahua i hoopuupuuia, a ia e hele ana, ma keia wahi kiekie, mawaena o na kia a me na kii i olelo mua ia anei, ua hiki aku la hoi oe i ka ipuka komo owahe loa--he ipuka nui he ekolu haneri a me kanahiku kapu-ai kona @aula ma ke alo, he kanalima kapuai @ohonu a he hookahi haneri a me kana@a kapuai kiekie--a maloko ak@ o laila oe e komo ai i kekahi wahi i hoopuniia e na kia paia, nona ka huina--ha ekolu haneri kap@ai, me na ala komo ma na aoao mai, a mawaena hoi he lalani kia ku helelei ana. Hele aku la oe ma keia alanui akea, i mahele l@a i@ e na kia ku lalani mawaena, a loaa hou aku la he ipuku--komo ho@ i like n@ me ka ipuka mua; ma keia ipuka kahi i ku kiai ai o elua kii pohaku nui @ Ramese II (Parao.) A hala mai keia ipuka komo, nona ke kaupoku he hookahi poha ku nui he kanaha kapuai ka loa mai kekahi kia a kekahi ku o ka ipuka, @oea aku ia hoi oe i ka rumi nui o Sethi @ makuakane  R@ese ka Nui, ka Parao i manao ia oia k@ Iosepa alii i noho aku ai he Kiaai-na no Aigupika. Me he la o keia ka rumi @ oi aku kona kelakela ma na ano a pau i kukuluia e ka ike @ ke kanaka--he oiaio hoi oia maol@ no ka @i a@ ma Aigupika, kela aina kaulana @ na mea o keia ano, he ekolu haneri a meiwakalua @u-ma@aiwa k@ leihi a he hookahi-haneri a me kanahiku kona ake@, a he kanawalu kapuai kono kie@ie mai ka papa-ku a ka pap-lun@.

      Aia hoi ka papa hele-pohaku o kaupoku o keia @ @ kau iho ana maluna o na k@ pohak@, e koo ia ae ana mawaena ko@i o ka rumi e na kia-pohaku he hookahi haneri o e kanakolu kumamana ka nui a o ka mea oi o lakou he kanaono ku-mamaono kapuai ke kiekie me ka heiu ole ia o ke kahua e ku ai, a he mau in@ koe piha ae kona ana poepoe i ke kanakolu @ma@aono ka-puai, a o ke kia po@ uuku Ioa o lakou he kanaha kumamalu ka-puai anap@ni. O keia mau kia@ o@ na ha a ia me na kahiko o ke a@o o ka lau lilia wai a me ka pua o ka o ka mokau o Aigupika, (lotus a me Papyrus). O ka mea mua e loohia ana ia oe ke komo aku i keia l@mi nani keiakeia lua ole, oia no ka leo p@a ae, --Nani, nani komahao o na kamahao.

       Hoomau aku la ka mea makai kai mai ka rumi nui i olelo ia ae la, "Ka Rumi @ na Kia--Pohaku," a komo aku la hoi ma ke kolu o @a ipuka i like @o me ke ano o na ipuka mua, kahi e ku kokoke ana kekahi kii-pohaku o Toth@es I, e ko mo aku ana o@a iloko o kekahi rumi hamama o kaupoku i hoopiha ia m@ na kia--pohaku he iwakalua ku ma@awalu ka n@ o ke Akua Osiris, me kona mau lima e moe pea ana maluna o koua umauma e paa a@a hookahi l@ma i ke kaula hi@i-kanaka me na maawe lehulehu @i hipuu ia ma ka piko, a ma kekahi lima @oi ke ki o ka Nile a hoa@lo-na hoi o ke ola. Iloko o keia rumi kaupoku ole, he elua mau kia-pohaku gard@ita elaula kahi i ku ai mamua, he ka@aiwa-kumamalua kapuai ke kiekie a he ewalu kapuai kuea--ka oi keia mau kia o ka nunui ma Aigupika, a me ke ao holo-okoa no paha. He hookahi e moe la ilalo, ua okaoka liilii me he la ua hina i pa ia e ka uwila, o ka lua hoi @ no oia ke k@lame he la e ho-aano aku ana i ka o a ka uwila @a-na i luku kona lua e waiho ana ila-lo o ka hohua.

      Nahope o ke komo hou ana aku i ka o ka ipuka komo a me elua kia-pohaku huna-ha piremida, alaila hiki loa aku la hoi ka mea hele i ke kino maoli o ka luakini, a aia maloko o keia w@ hi ka rumi hoano o ka Hoana loa, kahi noho o Amona.

      O keia kekahi o na wahi kahiko a eehia loa o keia luakini, o ke au alii 12, i ka makahiki Anno Mundi 2000; aka mamuli o kona kulana helelei e ku nei o na ano hoohoihoi i ka mea maikai. Aia hou aku no hoi, he rumi kaupokuole, a mahope aku oia ka Hale Kiapohaku o Tothmes III ka "Rumi Kupuna" a me na halepule liilii e ae he lehulehu wale, e pau nei i ka helelei me ka awiwi loa.

      Aka aole e hiki ia oe ke hoomaopopo i ka nani kelakela o keia luakini, aia no a makaikai kino oe i kona mau lalani kia-pohaku a me na kii pohaku kalaiia he nui wale, aia a komo kino oe iloko o kona mau rumi, a ike oe i na mea a pau e ku nei hoomaopopo iho oe i ke ano o na mea i nalo aku a hoopili iho i kau e ike ana, e hoomanao i kona mau kii hoomanaia, i na ahi e lalapa ana maluna o kona mau kuahu, a e hoopiha iho hoi i kona mau keena me na tausani o na haipule, a hoomaopopo hoi i ke an@ o na hoomana ana ma na kii i kalaiia a i pena ia ma na paia; a o ka hope loa hoi, e pii oe a kona wahi kiekie loa, a mailaila oe a nana iho ai i keia hale, a mau hale hoi i kukuluia me kona mau kia a me na kii pohaku me na alahele a me na ipuka komo nani; a ia wa, a aia wale no, akahi a hiki maoli ke hoomaopopo iho i ka nui hewahewa a me ka nani kelakela o ka Heiau Nui o Karnak, nona ke kahua iliaina he 90 eka! Ua hoomaopopo pololei loa aku makou i ka wehewehe ana i ke ano a pau o keia luakini o Karnak, no ka mea, ua kukuluia keia hale nani i ka wa o Iosepa e noho kiaaina a@a maluna o Aigupika, a oiai aia hoi iaia ka hoopono malia paha na ke keiki punahele no a Iakoba i hoolaha e ii ka luakini, ka luikini oi aku o ka nani ma ke ao nei, e like hoi me ka piremida kamahao, o Ghizeh, na alawai oki, me ke oki mua ia ana a loaa he alawai mai ke Kai Ula a ke Kai Waenakonu honua ma na alawai oki e hoohui ana i ka muliwai Nile.

      He ana no hoi keia luakini no na luakini e ae malalo mai a puni ka aina, i hoolaa ia i na akua lehulehu o Aigupika, i ku ai ke kapa ia ka "aina pouli." Iloko o kekahi o keia mau luakini ua loaa aku hoi ia makou kekahi kii kalalai ia o ka manu "Kaupu," hawk, he kii kelakela e hoike ano ana ia Amona, a ia Ra, ke ano kino maoli hoi o ka La. Ua hoomaopopoia hoi ke @lii aimoku o ka aina oia no ka La o Aigipika, a he keiki hanau hoi na ka La mai, a nolaila i kapaia ai lakou ke noho alii ae, o "Pharoah," mai ka huaolelo Aigupika no ka La, "Phra," ka La. Maloko aku hoi o kekahi luakini he popoki, i kalai pohakuia, he kanalima k@ lakou nui, oia wale no ke ano o keia hale hoomana akua.

      A iloko aku hoi o kekahi luakini, he keko nui i kalaiia mai ka pohaku mabala eleele ae, he kanaka, wahi a Porofesa Darwin wehewehe ana i ko ke kanaka hookumu ia ana, a loli hele mai a ku--a--kanaka maoli, mai ua ano lehulehu wale a mai ke koko a ke kanaka. Aka, ua @oohiloia hoi keia manao @oho wale o ka Porofesa i mea ole, mamuli o ka hoike maopopo ana a ka moolelo kanaka, ma keia aina, ke emi nei ke ona o ke kanaka mai kona hookumu ia ana a ke kulilii nei, aole hoi he pii mai ka atoma ae a ke kanaka, a ina paha aole no ka loko@ikai o ke Akua io ua oia aku ka pololei o ka noonoo ana aku e iho ana he kanaka ma kona an@ a m@ kaua mau hana mai ka mea i hana ia e like me ko ke Akua ane a e kua keko ia aku ana, me ke kupu ana iho o kona hu@l i like ai, mamua o kona pii ho@ na ae a kona kulana mua i hana ia ai.

      A aole anei he mea kamahao ko kakou hoomaopopo ana aku i kekahi lahui nona na ike kelakela i hiki ke kukulu a ke malama i na hana kaulana i ku a hiki i ko kakou manawa mai mua loa mai, i hoohuahaa hoi i kona ano ma ka hoomana aua aku i na kii mamu@ popoki, keko, ukulele, a pela aku?

      E like me ka Starbo hoomaopopo ina he lehulehu na luakini o Thebes, aka, e waiho no makou i ka helu hou ana aku i na ano a pau o ia mau luakini, oiai ua lawa iho la kakou i keia mau wehewehe ana ano nui o na luakini kaulana i oleloia ae la, a oia no hoi he ano like no ko Aigupika mau ano kukulu ana luakini. He ano like no hoi ke kukuluia ana o lakou me ka hale a Solomona i hana ai no ke Akua. Pela no hoi i na lahui e ae, a hiki wale i Hawaii nei, ma kekahi mau ano. Na wahi kapu, a me kah@ kapu loa, e like me na heiau kahiko o kakou, kahi o ke Auka e noho ai iwaena--konu o ka heiau, ma kahi o ka lele, kahi laahia loa, a hiki ole hoi ke komoia, wale no i na Kahuna Nui o ka papa Kahuna, a iloko o ka manawa i hookaawale ia e komo ia ai e ke Kahuna.

 

EIA KA LOHE LA.

 

      Ua ike makou i ka mea kau nui o ka naau o na kanaka Hawaii, a e hewa anei makou, ke hoike ae ia mea? Aole, ina makou e hoike ana i ka mea i hiki ke ike ia e na pepe-ai-waiu me ko makou hanai ole aku hoi i ko lakou mau iini kanaka maluna o ka ai-mana o ke kuhihewa, ua hewa anei? Aole! O ke kuko o ka puuwai o ke kanaka Hawaii, oia no ka hoihoi hou ia mai o kona aupuni, a me kona moi. He mea oiaio keia a hiki no i keia wa, aka, o ke kuko ana e hiki mai ke ola maluna o "ka ohuku ale" me ke akaka ole oia mea, a me ka lilo ana paha o na kumu i loaa ai oia manaolana he "hua-kai" wale no, aole oia ka makou e hanai aku ai i ka lahui. He oiaio no hoi, ua like na olelo hoolana-manao i ka lahui e maha ai ko lakou kuko, me he aila kuhinia aala la, i poniia iho maluna o ka pu-niu o ke Kaula o Aarona, a i kakahe iho ai ma kona mau umiumi kuakea, aka, heaha hoi ka waiwai oia mau olelo hoolana-manao ina aole he io, e like me ka waiwai ole o ka poni ana iho ke ole na mea kuhi@ia aala e kohu ai. Aka, e like me ka loaa ana mai o ka lohe olelo e hiki ai ia makou ke hoomaha aku i ka puuwai o ka lahui, a makou i manao he oiaio aole hoi o ka hoopapau mamuli o na lono haanui kuhihewa ua manao makou he mea pono no e hai ia i ke akea, i ike pono ia iho kahi o ka io a me kahi o na mai iwi wale no.

      Ua lohe mai la makou ua komo aku hoi o Peresidena Dole e launa pu me ka Moiwahine--a ua lohe hou mai la makou, aole ka oia, aka, o Kuhina Damon kai kipa aku ma ka rumi o ke @liiwahine. Ua ololoia ae la hoi ua kamailio aku la kekahi o keia mau keonimana i ke @liiwahine e hoi-hoi hou ia ae ana oia ma ka no-no moi, a o kekahi olelo hoi aole oia ka mea i kamailio, aka, ua kipa wale ia aku la no e kamailio me ke 'lii e pili ana no kona hoo-kuu ia ana. He elua keia mau ana olelo. O ka mua oia ko ka lahui Hawaii makemake maioli, o ka lua hoi oia ka mea a kekahi aoao e olelo nei oia maoli iho la no ka mea i kamailio ia, oiai na Kuhina o ke aupuni ke noonoo noi no ka hookuu ana @ na pio a'oha aina.

      Ma ka makou hanu ana aku i ka mea oiaio o keia mau manao elua, ua hilinai makou o ka oiaio maoli, oia no na mea e pili ana i ka hookuu ana i ka m@iwahine a me na pio aloha aina. O ka @linai ana aku he manaolana ko ka lahui ma na ale mai @ ka moana, oia hoi ma o na ma@ aupuni mai o Enelani paha, a aupuni e ae, he manaoia e lilo ana he h@kai ma@mua o ka pae ana mai i ka aina nei, a in@ he p@ @ ie kekahi eia a@ ke hele mai nei ma ka moana mai a malaila ka manaolana, he mea maopopo ele @ kela, a he ahua puu@ maopopo ia ina oia ka puuhonua a na Hawaii e haka nei he ola ko lakou mal@.