Ka Oiaio, Volume VI, Number 47, 23 November 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileol'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Wapio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileol'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Wapio Hawaii.

Onn\ime 3fose Manu no "KA LKO Ka huakai hele makaikai a Laukaie ie me kana Aliikane—Lilo o Makanikeoe me Hinalielelani i mau alakai ma ka aina a| me ka moana Ike ia na lua hohonu maloko o ke kai a me ka aina nei—Hele pu na oliana ponoi—Hoonolioia o Laukieleula i Iliikalani—Ulu ba ieie ma keia mau mokupuni—Lilo i mea lioomanao ia e ka Lahu Hawaiī nei. Aua lilo lakou i poe hoaloha no ia nei. . A iaia i hoea ae ai iluna oka ilikai. aia hoi, ua ike mai lu i ka huli poup aku a kona aina o Hawaii. A oia kana i aloha ae ai i kona •wahi muli pokii kaikuahine Laukieleula, e noho la i kiai no Ihikalani Hale, ka home aloha o Laukaieie. laia e ku ana maluna o ka ili o ke kai. ua huli hou mai la kona alahele me koua mau kamaaina no Kipahulu Aua hiki hou aku la lakou no Mokuaholo. a ia Makanikeoe e noho ana malaila. aia lioi. ua hoi kku la na kino makani o koia mau mano a noho iluna oko laua mau lia-ka. he kahu ke ano oia mea. A ua hoolale aku i ua mea a pau e pono ai ka laua malihini, Anoka wa pokole, ūa lako na mea a pau me ka. hemahema ole. A ua ike aku la oia i kekahi mau kanaka elua e holo mai ana maluna 0 ka waa a hiki i pohaku aia nei e uoho anf. A ua pane ia aku iaia ka huaolelo e keia mau kanaka e kau mai ana maluua o ka waa e hoi iuka e noho ai. TJa ae aku 1» o Makauikeoe ia uoi, a oia kana i olelo mai ai, e hoi e aku olua mamua, a muliope aku uei, au, aole paha olua e pae iuka ua hiki mua au. I loa uo a pau keia mau olelo ana ua hala mua aku la kē keiki eueu o Waipio. Aia oia ke huipu ala me ua kahu mauo mauka o ka aiua, a. ke liooko mo ala ko waho ia loko, a ke hikikii iho la ka ua o Ena iaia uei. ka ua mea he ona o ka awa. A naiameai Lookaulua i kona noho aua malaila, a hala ekolu la Aia keia wahi ma Kaupipa kahi e ku nei oka hale waiho uknua oka llui Maluks o Kipahulu. lie Kuula ia wahi na ka poe lawaia kahiko, a eia 110 o S. MaUeloua; Kamakau "k&| mea nona ia wahi mo kona iuakaa hine ke noho uei ma Ilouolulu uoi,' A oia paha iau 0 mnau ilio la i! ka iuoa o kfia lua aka I;omi i ahai j «i ia Makānikooe a me koia luau mau«K oia iho keia o Kalualoa, ka iuoa o ua Ina la, a o Koamahu a iik Kahnhu k» iuoa o aa mauo kauiaai- ] ua o Kipakulu, ua laua i hookipa ia 1 Makamikeoe, elike 1110 na moa Ila wa ia lau». , 1 A ui&muU oka hana lokamaik*, ; a iia ha -ka 0 keia aiaiu uuuo, ua kuhikuW aku o Makanikeoe i ke [ kanwahi wai kupanaha loa malun* .0 Mokupapa, kekahi uioku ' pal&halaha mawaho i>ona aku o k.-. !««po 0 Ktp»hulu, kahi eku mn o j Ciaudūn\ = H* wahi puka uuku kah. N m*i ai 0 ka a kaho i k? I kai, m«r tiT&t«k*&ku*, m*uk« ■a« noi o Maiwa, f Aou kana makaua iua kamaai j n* nana i hookipa iaia, | Ao k* lu* o kana mea i h*aw, jaku si. oiano ke kin v ) maoU 0 k.; I laau hnna «loha. i kapai* kon,s ! i«o* o Ano^kapuahi, A na knpono maoli no hoi keu j wahi wai i puka ma\ ai maloko o lka pohaku i ka »iiu ia ? na m\no ī A.* no u wai te kahe a!a ah kī ; * keia wa. 1 iho oka haU atu Uu < mau U ui* Ki>*hulu me ka Jio

la o kela aiau kanaka, e kali ala malnna o ka waa. Ua haln aku la o Makanikeoe e nana.i kekahi lua uia ko kiowai o Kahoopuapuai, he wahi lele kawa lieia no na keiki kamaaina o Kipahuku ahe wahi Juana hoi no na alii _ — _ Aia maloko o keia lua kahi e noho ai ka p\ihi a me ka anae. a o ka hpla i ka auhuhu ka mea e make ai ka ia mnloko o keia lua, a hiki ma Kaluamoho ma kahi eku nei ka hale wiliko ina Kipahulu. (Ja hele aku oia maluna o ka aina* hiki ma ka puka o ae kauwahi ana i kapaia o Nawailamoa elua, ua komo koke aku oia hoea tna ka lua o Laka, mauka o Mokulialii, a mailaila aku oia a hiki ma ka n.rli, kahi e puka la ka wai o Waiola. A niai laila aku. Kbea mauka o leekahi nonua nui palahalaha i ulu la eoa ano laau o ke kuahiwi.ua kapaia kona inoa o Kariupa, ua hoailonaia e Ka poe hele kuahiwi i ka puna keokeo o ke kai paluna oke kae oua lua nei, i ole e poino kekahi poe hele kuahiwi, a oia kekani hana naauao a ba poe kahiko. Mahope iho.oia uianawa ana i hiki hou aku ai ōia maluna o ke kuahiwi e nana aku la ia Koolau, ma- kahi o kēla kiowai kaulana o Waiale. He wahi makaikai ia na ta poe malihini. A oia no hoi kekaKi o na kiowai hohonu loa ma ke kuahiwi. K ua huli hoi hou m»i o MaKanikeoe malalo oka honua a hooa mafcaioKuloa. Aia manka mai o laila ka lua i waiho nei na waa o Lakaawahieloa a hiki i keia manawa. Wahi a ko Kipahulu poe kamaaina. a he lua hoi i manao nuī ia e kekahi pue o ike pono. A peia uo ka maoao o ke al'i ka Moi Kalakaua i make, a he mau lua e ae no kekahi ma Kipahulu. Nolaila, aia a hiki aku i ka hopena o keia niooieio, alaila. e hiki hou aku ana kaua e ka mea heluheiu j aa uina la nona ka makani kauUna, he Kaili Aloha. I keia a Makanikpoe.e ike ala i na uiea a oau oia aina, ua hoonee koke aku oia no Fuaaiuu.ka palf na keia o Kipahulu. me ka aina nona keia mau Kuaolelo kaukua a Kuux puhi ia ai k.a liale ; i ke ahi oia Lehoula ma Hana, Maui. 0 ilana keia aka ia iki. . Ka ia o Kama, ka ia q Lanakiīa, Eia o Hana ia he aina au pehu. Aia ma teia he!e ana oke keiki huli honua o Hawaii, ua hiki aku , oia uia Haaakaiole. ; 0 ka lole keia a keia, keiki kaeaea o Kauai pana ai, oia o Pikoiakaaiala. ." . A hala keia wahi laia mahope, ua hiki aku oia ma kekahi iua. o keKahi mano kauiaaina oia mau pali a me na lae kahakai. Oia o Kaneikokala kona inoa, he _ mau makal&e.kapu keia, aole be '* mau mea tino kanaka i pau i ka mano raa keia wahi, he kapu īoa i keia mano. Aia uae ia Makamkepe i hiki aku ai raa kona haie lua, aphe ona mea a ike uiai i ka eueu o H&waii. Aia oioko o kona lua ke noii ia ia, a ke ialama ia la kuna mau aoao a p:u. Ua aku oia raa ka ipuka o keia iua mailoko aku oke kai wawaeua oka pali o Ahao, a ua hiki aku oia uia ina ka iae a Paajn.4 kahi o keia iimu make <j uiu a hikī uo v keia Im hoakaka ka mea o kakau »$i L keia iuov>klo Uuli i wn>» pohiUihi maloko o ko kakou mau Paenei. «ole h« olelo i ko* oo ia liiwu uiake. la Mak;.nik«v o uia keia walu. ua ike ih<» 1« oia i kekulu lua moe nna kekalu puhi. Ua hakilo ih>uo sku pia i koua a hiki wale i ka manawa o ua puhi uei i hoi aī no uka o ka aiaa aialoKX A oia kana i uk.«a aku ai a hiki wale uo i kona w.ihi e noho Ama ia iua \Ma h\nsi ia ai * kaiwi iuau kaha, o lUmeakauwa o k<ua p«\»i. - : Ai* m> keia lus ma h.-i \ o ke ka* iiawai o Alaula, ke hatpatv.a la koaa waha. H» kokoke lda ike alanui kt ia. kia, e loa* no ka ike i ke katnahele niaau 1 na kaaiaainai u KoalL Ua hou >,ku o M*kaiiik«ve * »a kahi o kela *al ine i» Hana LuuUa kosu iiioa, * ik> kesa >vahire ka mea ik* t i\ ;a ss k& inoa o Ilana a īaki i k- »* matta«a. A aū ka ta mw o aa Apana o Kahikiu«i, K*uiv, Kij>*bulu * uie Kvx>iaUi wa kai>«;a ka A;->aa* Uana.