Ka Oiaio, Volume VI, Number 37, 14 September 1894 — Page 3

Nupepa Ka Oiaio.

"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"

 

KA HAE HAWAII.

 

       O ka Hae Hawaii o keia wa, oia no na Hae o ke Aupuni Moi oiai kahiko loa nai, aole ia o ka Hae o ka Repubulika o Hawaii.  Aia no ia Hae ke waiho la malalo o Halealii, he Hae hoku makaikahi.

       He hookae lakou nei i na mea hoailona pili i ke Aupuni Moi nolaila, ua weheia na Kalaunu o Hawaii e paa ana i na pani puka pa o Halealii, a ua hoolei ia hoi ke pa'i ana o na hoailona Kalaunu iloko o na olelo hoolaha pili aupuni pela lakou i hoao ai ma na auo a pau loa e hoonalowale i na inoa o na ala nui a me na Kuea, ua hoololi lakou i ke Kuea Alii, a i Union Kuea a i ka Halealii Hale Hooko, a pela aku.

       Aka, no ka Hae Hawaii nae, he oi mau no oia i nehinei a i keia la a i ka manawa panole.  O ua Hae Hawaii la o ke Aupuni Moi, oia kai kipu alohaia mai e na moku kaua i ka Poakolo nei.

 

KA HOIKE A ADIMARALA WALKER.

 

He Hoike no ke Kulana o Hawaii.

 

       Wasinetona, Augate 31. - O Hone Adimarala J. G. Walker ka mea i pau iho nei kona noho ana ma ka Mahele Pakipika Akau, i ukali pu ia e Kapena Baker, i haalele aku nei i ka moku kana Piladelepia, ua hiki mai nei i keia kulanakauhale i keia kakhiaka mai Kapalakiko mai.  Ua hiki mai nae ka Adimaraia i keia auina la, a ua halawai pu me ke Kuhina Kaua o ke Aumoku.  Ua hoomaopopoia, ua pau pono ka hoike e pili ana no Hawaii, a e waiho aku ia Kuhina Herbert ma kana hoike hope e pili ana i na kapakai Atelanika.

       Ua kanaluaia keia hoike, ina paha he kupono ke hoolaha akea ia aku, no ae kuma, he nui loa na mea pili kulana kalai aupuni iloko olaila, a o ka hoike ana ae ia mea, he kinau ia e ula mai ai na manao uluku o na lahui i olelo ia ma ia mea.

       Ua oleloia, o ka mea kekahi e pili ana no ka noho hoaloha ana mawaena o Beritania Nui me na poe Hawaii Aloha'lii.

       O ke kulana o Hawaii, he maluhia i ka wa a Adimarala Walker i  haalele aku ai.  He mea ua hoomaopopo loa ia e a'u, ma na mea e pili ana no keia pili aloha makamaka ana mawaena o ka poe Aloha'lii a me ke Aupuni o Enelani, he mea kupono loa e hoonohoia kekahi moku kaua oia Honolulu, a hiki i ka wa e maopopo loa ai ka paa ana o ke Aupuni Repabalika hou, no ka makaukau e pale aku i kekahi hoala kaua ana mai a ka poe Aloha'lii.

       O ka hapanui o ka Adimarala Walker hoike, ua pili no ia no ke Awa o Puuloa, a no ke kupono e lilo ia i wahi hoahu lanahu.  Ua hoikeia ae, ua koi aku ka Adimarala e hana koke ia e Amerika ka eli ana i ke awa, a me na hoomakaukau ana nolaila, i kupono no ka hoaha lanahu me ka houlolohi ole.

 

       Ua maopopo ka manao hoopili o keia Adimarala mauli o na manao ake kaili mana lima nui, a kokua no hoi i na hana kolohe a Stevens ma.  Ua ikeia ka manao lili punalua o keia kanaka, no ko Enelani pili paa o kona aloha me ka poe Hawaii Aloha Alii.  Oia ka ke kumu o keia @ke ana e noho mai na moku kaua o Amerika ma Honolulu nei!  Akahi hoi a ike ia ae nei ka manao o keia kanaka hookaha aina Lapuwale na Luna Aupuni Amerika komo pili lima nui i ka pono o ka Lahui Hawaii.

 

HE PANE.

 

       Ua ninau ia mai makou, i na e holo ana paha ka Peresidena o ke aupuni hou, iluna o ka manuwa Amerika, a kipu ia, heaha la kona ano?  Eia ke ano, ma kona kulana oia ka Mana Hooko o ke aupuni kuikawa, e kipu ike ia ana no oia e like me ia i ike ia ai mamua.  Aku, aole nae e loaa ia haawina i kekahi o lakou mai ke Aupuni mai o Enelani, ma ka waha o na pukuniahi o na manuwa Beritanaia.  Ma o ka Lahui, ma kona ano oia ke noho akea nei ma ke poo o ke aupuni kuikawa, e ike ia mai oia, a ma ka noho kue ana aku nei o na luna aupuni o Hawaii e noho nei ia Enelani, lakou e ike ole ia ai.  Pela o Alapaki i ike ole ia ai i kona holo ana iluna o ka moku Beritania e ku nei ma ke awa.

 

He Hawaii Hoopunipuni Ia.

 

       Ma ka Advertiser o ka Poaono nei, i ike iho a makou i ka hoopunipuniia ana o kekahi kanaka e lawe i ka hoohiki, alaila, loaa ka oihana Makai; aka, ua kali ua kanaka nei a o kaloaa ole mai e like me ka oleloia ana mai:  Alaila, na hele okoa aku oia a i na Luna o ka Papa Hoohiki, a koi aku la e wehe mai i kona inoa:  a ua hoopanai mai la kona inoa mai ka Papa Inoa mai.

       Nani a eleu kela kanaka!

       No keaha no la hoi ka makau wale o kanaka i hoohoka ia, a i hoonele ia ia ka oihana, mamuli o na hana hoopunipuni a ka poe aihue aina Ahea no hoi kakou ao kanaka ae?  Ike no i ka nele, noho ou wale iho la no.  Kani ka lakou ala aka i ko kakou lolo wale iho.  Ua pau ka wa hoopilimeai.  E ku ae me he kanaka koa la!  E hahai aku mahope o ke kolohe:  E hana e like me kela kanaka koe.

 

E nana i ko oukou mau Alakai.

 

       Maluna o na ohana, na Kula, na Ekalesia, na Hui, na Lahui a me na Aupuni, eia no he mau alakai no lakou.

       Maluna hoi o na waa, na waa-pa na moku kalepa, a me@na mokukaua, he mau alakai no ko lakou.

       Ma na Puali makai a me na Pualikoa, he-mau alakai no ko lakou.

       Aia ka manao o ka lehulehu e kau nui ana maluna o ko lakou mau alakai a malaila wale no.  O na kauoba a me na olelo a ko lakou mau alakai, oia ka mea o hooko pono ia ai na hana a e loaa ai ka lanakila ma kekahi hana nui.  He mea haunaele ko huki kela a me keia mamuli e kona manao iho, a ke noho hoi me ka hooko ole i ka manao o ka hapanui ma o ko lakou mau alakai la.

       Iloko o na wa popilikia nui a me na wa paio hahana no na hana pili ma pono o ka Lahui, ua manao nui ia ka olelo a na alakai, i mea e hoomaha ae ai i na manao uluku, a me na manao kui mai o na enemi.

       Maluna o na Moku, ua kaukai ia aku ka malama ana ike ola, ka waiwai a me na pono a pau loa, aia iloko o ko ke Kapena mana.

       He noho wale no ko na ee moku, na sela a me na mea a pau loa oluna o ka moku.  O ke Kapena a me ka Malamamoku a me na Alii moku, o lakou no na luna malama i ka moku a me na mea pau loa maluna o ka moku.

       Pala hoi na pono Lahui i pili i keka i aupuni.

       He mea pono i ko makou Lahui Hawaii e lokahi, me ka hoomanawanui a me ke kupaa, a e ahonui e kakali i ka manao o ko lakou mau alakai; mai hopohopo wale, mai pu iwa wale, a mai puni wale hoi i na olelo mai a na enemi; aka, e ninau e ui aku, e kuka pu me ko oukou mau alakai.  Mai haawi pio wale aku oiai, e kupaa ana ko oukou mau alakai.  E kakali i ka paue mai a ko oukou mau alakai, no ka mea, na ike no lakou i na mea e pono ai oukou, a e poino ai paha oukou, i na wa a pau loa.

 

Na Mea Hou o na Mokupuni.

 

Ka mea hou ma ka Apana o Keei, Kona Hema, Hawaii.

 

MR. LUNAHOOPONOPONO:               

                     ALOHA OE. --

 

       Ma ka Poakahi, la 3 o Sept. nei, ua nui ka hakaka o na Kepani, a me na makai 3, a me 3 kanaka, 3 ma ka aoao o ke Aupuni, a he 20 ka nui o na Kepani hana no Keanu a me J. Gaspar.

       Ma ka la i hoikeia ae la maluna, ua kena aku o Gapar a me Keanu e hele na Kepani @ ahi i ke kope. A ma ia la kookahi no, ua pii aku o Kahaulelio e oh@ na kope nei, eia mae, e ohi mai ana na Kepani.

       Ua kamailio aku o Kahaulelio mai ohi oukou i ke kope, a na pua no ka ohi ana a na Kepani; a he manawa mahope iho, ua kii hou aku no o Keanu a me Gaspar i keia poe Kepani no, me ka olelo paakiki i waihoia aku ia lakou, penei:

       Ina loaa kekahi kanaka a mau kanaka paha, e hikiikii i ke kaula a hoopaa i ke kumu laau, a i ole ia hoeha aku, a pepehi a make loa.

       Nolaila, ua hele o Kahaulelio e hoopii me ka makai Kamauoha no ka hewa aihue.  No ko makou ake loa e ike i keia mau hana ke puka mai na makai, ua kakali hoomanawanui loa makou a hiki i ka puka ana mai o na makai; ua hele pololei aku na makai ma kahi a na Kepani e ohi kope ana, a kahea aku la i ka Lunahana o na Kepani e hele mai hookahi Kepani; palua a pakolu kii ana a ka Luna, a akahi no a hele mai na Kepani a pau.  Ua heluheluia aku ka palapala hopu, a ua olelo like mai lakou, ua kauoha ia mai makou e ohi i keia kope, ina e hoole ana makou i ka olelo kauoha a Keanu me Gaspar, aole loaa ko makou uku hana.

       Me keia kumu, ua paakiki loa na Kepahi a hiki i ka lal@ ana o na Kepani i na pohaku e paki i na makai, a ua hahea na makai ma ka noa o ke Aupuni Repubalika, a he elua maua he mau Aloha Aina iloko o keia uwao ana, hui me ekolu makai a me Haili he Hoohui Aina, eono wale no makou i ka wa mua, a he ku i ka weliweli keia hakaka ana o makou, a he mau pu panapana elua i ka makai Kailihiwa a me Kamauoha kahi i paa ai, a mahope o keia hakaka ana, ua nui mai na lima kokua, a ua paa i ka hopu ia na Kepani.  Ua ikeia elua Kepani i ku i ka pu a he mau hora mahope iho, make loa aku la kekahi Kepani.  O ka makai Kailihiwa, ua ha-i ia kekahi o kona mau iwi ke waiho nei o a me ka nawaliwali, ua lawe  ioa ia na Kepani i hoohaunaele ai, a na lakou no i auamo ke ki no o ke Kepani make.

       Mahope o keia wa i lawe ia ai keia poe Kepani, he mea e ka weliweli i na Kepani e hele ana me na pauku laau ma ia la a po, a ao, a po hou, a ao hiki aku la ka keluna he mau haneri ko lakou nui, e noi ana i ka Ahakookolokolo e hoike mai i kana olelo hooholo.  A i mea e pau ai ka haunaele, ua hookuu ka Lunakanawai, aole e hiki i na kanaka e pale aku i na Kepani, oiai, he heluna nui ko lakou.  O ke kumu nui o keia pilikia ia Keanu a me Gaspar, na laua i paipai i keia hana kipi, a poina ke ola o ke Kepani.  O laua nei no na mea i hoohaunaele iho nei i ka Hui o Keei, a ko na ka Hui:  a hoohaunaele hou no a paa na kino i ka halepaahao.

       Ua hoopauia o S. W. Kino, mai kona noho Luna Leta ana no Napoopoo.  He aloha aina oia.  A o S. Kekumano ma kona wahi.

KONA KAIOPUA.

Napoopoo, Koua Hema, Sepatemaba 6, 1894.

 

       Kahului, Sept. 7.  Ma ka la 7 iho nei o keia malama, ua ki ia kekahi keiki o Iokua kona inoa, e kekahi keiki o Kewiki kona inoa, me ka pu,  he hualiipoe ka mea i ki ia ai, ua ku ma ka maka me ka lae o Iokua.  Ua hopuia keia keiki kipu a lawe ia i ka halepaahao, a o ka mea hoi i poino ua lawe loa ia i ka halemai.

       He oia mau ke kupaa o na hoamakaainana o na Waieha nei, koe nae ka poe palukuha, a ai mea pulau, o lakou wale no ka poe Hawaii i lilo aku, a he poe lapuwale wale no nae ka hapan@.

       Me keia la no, ua hanau mai ka wahine a S. K. Kaaikaula, he keikikane nui mohaha.

       He nui ka wela ma Kahului nei, aole he haule wahi ua iki mai.

 

KE AUPUNI REPUBALIKA.

 

       E ka Iahui Hawaii.  He ninau noi keia i pili i ko kakou noho lahui ana, noho aupuni Moi ana, a ua kono ia ko'u lunaikehala e kamailio i ko'u manao ponoi maluna oia ninau no ko kakou kupono e noho malalo o ke aupuni Repubalika a me ka ole.  He lehulehu na kumu a'u i manao ai e poino ana kakou malalo oia ana aupuni, oia hoi ke kumu nui nana i akeakea mai i ko'u pulima aole e hoohiki.

       Akahi, aole i lawa ka heluna o ka lahui kanaka Hawaii, ke kahua nui e hiki ai ke paa i ke aupuni Repubalika, oiai, he 43,000, wale no ko kakou wahi heluna o na kane, wahine a me na keiki, na hapa a me ka poe haole i hanau ia i Hawaii nei.  A mailoko ae o keia wahi heluna he 9,777, poe kupono i ke koho balota i kupono na kekahi kapena e alakai imua o ke kahua kaua, aole hoi na kekahi Generala.  A i na e lokahi ana ka lahui Hawaii oiaio mai Hawaii a hiki i Niihau e kakoo i ke aupuni Repubalika i kukuluia e na hope o Stevens a paa no keia aupuni, he aupuni no ka lehulehu, na ka lehalehu i apono, alaila, he mea oiaio loa, kuu ko lakou la luhi, kaai ka aka, o ka hooikaika mai la no ia me na maka uahoa i piha i ka inaina o ka hoonaaikala, kauoha koke lakou i na aeahaukae e noho mai'la i Amerika, e pau nui mai i Hawaii nei.

       Me ke kanalua ole e piha kui ana na moku lawe leta i kela i keia manawa i ua poe la a hiki i ko lakou nei ike ana ua paumi ia ko lakou heluna i hiki mai a oi ae, o ka hoomaka iho la no ia o ka hoolaha a ke Kuhina Kalaiaina no ke koho balota ana.  Ia manawa, hoomaka iho la ka hakoko o na aoao kalaiaina no ka pono o kela aoao [aeahuakae] a me keia aoao [lahui Hawaii] a hiki i ka wa e koho ia ai o na moho ma ka balota.  Eia ka mea oiaio loa i ke kanaka Hawaii hookahi e hookomo la i kona balota iloko o ka pahu, he umi a oi ae i poe aeahaukae e hoopu la iloko o ua pahu la, e kue la i ke kanaka Hawaii.  I ka pau ana o ke koho ana wehe na pahu, hoomaka ka  helu a hiki i ka pau ana, ua puka ino lakou la mai o ao o o ka Pae Aina, oiai, o ko lakou la heluna ikaika hoohana 900,000, a oi, o kakou hoi aia iloko o ko lakou la lima kahi @ opaopa ia'i me he mea milimili la a kamalii.  O keia ka hoomaka ana o na papilikia, I ka hiki ana mai o ka manawa e noho ai ka ahaolelo hana no lakou i na kanawai e hooneenee iai ke kanaka Hawaii mai kona aina kuleana ponoi i haawi ia e Kauikeouli na aina, i kuai ia, hoolimalima ia'i ka holo pono ana oia mai kanawai, mai ka laui a mai ka honua ku ana ua poe nei a kauoha maila i ka mea nona ia wahi, e puka koke oe mai keia wahi aku, no'u keia wahi i haawi ia mai ne e ke Kuhina Kalaiaina e like me ke Kanawai i a pono ia i ka la o mea makahiki o mea, hoole aku la ka mea e noho ana me kona ohana mai kinohi mai me ka olelo ana ku no'u no keia wahi he aina alodio keia a pela wale aku.  Ia manawa nanao koke kela i ke eke o kona kuka a huki aela i ka pu panapana a kauoha koke alula me ka leo o kalakala, puka koke oe i keia minute me kau wahine, na keiki a me kau mau wahi opala ukana, i ole oe e hoolohe i keia kauoha, e ki koke no wau ia oe i ka pu.  I kela manawa kuwo maila ka wahine alala hoi na keiki helelei na waimaka o ke kane hue na wahi ukana a hele kuewa aku la ma na alanui e kuwo ana me ka naau i mokumoku ahua i ke aloha i ka home a pela wale aku.  O keia ka mua o ka po ino a puni ka Pae Aina a'u i hakilo e ae.  O ka lua o na poino.  I ko lakou la ike ana ua kaawale aku kakou mai ko kakou mau home aku e kuewa hele ana io a ianei, o ko lakou hoopii aku la no ia ia kakou imua o na aha hookolokolo no ka aeahaukae pau ana kakou i ka paa malalo oia kanawai, hoopuka ia na olelo hooholo e kepa ia kakou ma na mahiko o lakou, o ka pau no ia o ko lakou la kii ana i na Iapana.  Pake a me na Pukiki poino hou no kakou, o ka waimaka a na upe noho ana iloko na mahiko.

       O ke kolu o na poina, ike iho nei hoi kakou ua poino loa kakou ohumu iho nei kakou e hui malu hoaloha o na lahui e ae e kipi i ke aupuni, i ka holopono ana oia mau hoolala o ka hoomaka koke no ia e hakaka.  Eia ka mea maopopo loa aole e lanakila ana, e pau ana kakou i ke kiki wale ia e like me ke ki ana i na ilio.  No keia mau poino i ike e ia ia ia honua, oia ke kumu o ko'u ae ole e hoohiki malalo o keia aupuni. Ina paha i hiki aku ko kakou heluna i ka umi kumamalima mihona, a o ka akahi hapalua oia heluna ua kupono i ke koho balota i na ua ae wau, e like me ka helana o na lahui e noho aupuni Repubalika mai nei a puni ke ao.

W. A. KIHA.

 

UA HALA MA KELA AO.

 

       Ma ka la 10 iho nei o Sept. 1894, hora 8:05 A. M., i haalele mai ai i keia ola aua o Miss Mary Keliialohaikonalahui Mahuka, ua loaa oia i ka ma'i huki a hala wale aku la mao.

       Ua hanauia oia ma ka Home Hoohanau Keiki, i Feberuari 6 1892, mai ka puhaka mai o Mr. a me Mrs. Dan L. Mahuka, a ua lilo aku ma ka lima o Mr. a me Mrs. Lahaina ka hanai ana, a i ka piha ana o kona 2 makahiki, ua kapa ia kona inoa maluna ae.

       O ka nui o kona mau la ma keia ao mauleule, he 2 makahiki, 7 malama, 4 la a me na hora keu: i kona wa e ola ana, ua hana oia i na hana kupono i ka makemake o kona mau kahu hanai, a he nui wale aku kana mau hana maiko.

       Ua waiho iho oia mahope nei he ukana luuluu na kona mau makua, na kaikuaana, na kaikunane a me ka ohana pu a pau e auamo aku.

       E hoomaikai ia ke Akua ma na lani kiekie loa, Nana no i haawi mai, a Nano no lawe aku.

J. W. KA'UALUA.

 

NA HOOKIPA ANA I NA HOALOHA.

 

       I kekahi po mamua aku nei, ua haawiiia he Ahaaina hoolaulea e ke kahi Komisina o ka Moiwahine, i nalii moku, o ka moku kaua Kaletona, e ku nei iloko nei o ke awa.

       A iloko o na hoohali olelo ana, ua hoea aeia kekahi olelo mai ka waha ponoi ae o kekahi alii koa kiekie o ua moku ala, a eia na olelo.

       E Mr. -- ua hauoli loa iau, a o makou no apau, no kau hookipa pumehana ana mai ia makou, aka, no'u iho, owau iho la noia, aohe au uku e uku aku ai ia oe, a ka, e Mr. -- e hiki mai ana ka la au e hookaa ai i ko'u mau aie a pau ia oe, kou lahui, a me ka Moiwahine Liliuokalani.

       Oiai hoi, aia makou ma ka aoao o ka hooko kauoha, a ka, aole hookahi mea iike i ka la e hooko ia ai ia kauoha.

       A ka e Mr. -- e hoike aku ana au ia oe, e hooko ana o Amerika i kana i olelo ai i kinohi.

 

HE KUMU NUI KO KA HOOMAU ANA I KA HANA KAKAU INOA, OIAI UA PAU KA AHAOLELO O AME RIKA HUIPUIA.

 

       Ma ka makou nana ana, a hakilo ana i ka hana a na alakai o ke Aupuni Ribubalika o keia mau la e ike a ia nei, oia hoi ka hoopanee hou ia ana aku nei o ka wa e hoohiki ai a hooloihi hou ia aku hoi ka manawa.

       Eia kona ano, a me kona kulana, i hoomaopoopo ia e makou, ma ka ouli o ka lakou mau hana e hana nei, a e hoomau nei hoi ike koi ana i na kanaka Hawaii ponoi, e ae aku e hoohiki malalo o ke Aupuni Repubalika o lakou.

       Eia ka puana a ka moe i hoomaopopo ia, a oia keia.

       1  Aole lakou i hana i keia hoohiki no keia manawa e hooko ia ai, ko lakou makemake, a ka, no ka wa noia e hiki mai ana.

       2  He elua wale no makahiki a oi i koe e noho Peresidena ai o Cleveland a piha kona mau makahiki eha o ka noho Peresidena ana, a o ka pau noia.

       3  Ma ki'a, o puka mai ka aoao Ripubalika mai koho Peresidena ana, alaila, oia ko lakou nei wa e hoala hou ai ina hana kipi hou iloko o ka Aina nei, i kumu e ko ai ko lakou manao aihue aina.

       4  Oia ko lakou nei wa e hoouna koke aku ai i kekahi mau Komisina i Wasinetona, me ke la papa inoa o na poe kumakaia i hoohiki iho nei, a oia ka wa e ike ia ai ke-au nui, a me ke au iki.

       5  Oia maoli ke kahua oiaio o ka lakou nei mau hana, e hoomau nei i keia hana uhane ole, he hoohiki kohu ole, a waiwai ole nohoi, a na mamo mikanele, e hana nei.

       6  I na e haule hou ka aoao Ripubalika ma ke koho balota e hiki mai ana, alaila, o ke poho noia o ko lakou nei manaolana, e hooikaika nei.

       7  I na aole e makaala na hookele o ke Aupuni Moi e kukulu ia aku ana i keia mau la iho, alaila, e ike hou ana no kakou i keia mau ano hana, a lakou nei i hana iho nei.

       8  Ke hooia aku nei makou, e hoihoi i'o ia ae ana no ke Aupuni Moi, o Hawaii nei, no ka Moiwahine Liliuokalani, i keia mau la aku, aole e loihi loa.

       9  I ka pule mua o ka Malama o Novemaba e noho hou mai ai ka Ahaolelo Kuikawa o Amerika Hoipuia, a ua lono ia mai oia ka wa e hoouna ia aku ai kela papa inoa o ka poe i hoohiki iho nei, e kue ana i ka Moiwahine a me ka Lahui.

       Ma keia mau mahelo maluna ae, e ike pono ai ka lahui Hawaii mai o  a o oka aina i na kumu nui o ka hoomau ia ana o ka hoohiki ana.

       A noia mea ke ao ia aku nei ka lahui, e noonoo kela a me keia nona iho, oiai, a ia no he la e hiki-mai ana oia ka wa e ohi ai kela a me keia kanaka i ka hua o ka na hana i hana ai.

       Nolaila, e na hoaloha, na makamaka, ua hoa makaainana no apau i nui ke aho, umia ka hanu, a hiki i ka lanakila ana, ou e Hawaii Lahui, Hawaii Aina, a me Hawaii Aupuni Alii.

       E ola o Hawaii i ke Akua.

 

KO KAKOU HAE.

 

       Ua hooholo lokahiia e ka poe ia lakou ka hoeuli e hoomau nei i na hana oloko nei o ke aina i keia manawa, maloko o kekahi mau halawai ohumuhumu malu i malama ia he mau hebedona @ wale i hala ae nei, e kapae loa i ka hae Hawaii, a o ka hae maka-paa me hookahi hoku, oia ke welo ae maluna o na kaiaulu aloha o keia mau mokupuni, ina e holo pono ana ka Repubalika a lakou.  Ua paa ia manao pela, aka mahope mai ua kue ia me ka ikaika e kakahi o na alakai o lakou, i ka manawa i noho ai ka Aha Elele Hana Kumukanawai, ka mea hoi nana i kuhikuhi mai a ka nui manu o lakou, he mea pono e hoomau ia aku ka welo ana o ka hae Hawaii maluna o keia mau mokupuni, a pela i ike ia ai maloko e ke kumukanawai o ka Repubalika i kekala ia ma ka la 4 o lulai, a oia no hoi ka lakou e ko hoomano mai nei ia kakou e hoohiki aku malalo ona.  Aole he mea maikai no ko kakou hae aloha e welo ae maluna o ka poe pakaha, no ka mea, aole pela ka manao o na mana nui na lakou i ike mua mai ko kakou kuokoa mau, aka e welo ae ia me ka haaheo maluna o ka lahui Hawaii, mai Hawaii ka hiapo o na moku a Nihoa ka muli loa.  Aka, aia no he la e hiki mai ana a na kupa o na Mokuaina Huiia o Amerika e hilahila ai, no na hana a ko lakou mau hoa kanaka ma kekahi aina makamaika a nawaliwali e like me Hawai nei, a o ka oi loa aku hoi e moiwahine kona.  Ua kau ia ko kakou hae e ka Moi Kamehameha III nia ka la 31 o Iulai, 1843, he kanalima makahiki a oi i hala ae nei, i hoomanao no ka hana pono i lawelawe ia a o keia mau huaolelo hoi lilo ae la ia i makia lahui, "Ua mau ke ea o ka aina i ka pono."

       Nolaila, oiai ka hae Hawaii he hoailona no ka pono, aole he ku kona welo ana maluna o ka poe pakaha.  He mea oiaio, ke lu nei lakou he huina dala mahuahua no ka hoolimalima ana i ka koa no ke kiai a me ke malama ana i ua hae la, aka aole loa hiki ai lakou ke holoi i ke aloha i kuni paa ia iloko o ka puuwano ke kanaka Hawaii oiaio no ua hae la.  O ka makou e keha ae nei me ka naau haakei --

"E ka Hae nani o Hawaii,

E mau loa kou welo ana."

 

Ka Pepehikanaka.

 

       Mamuli o kela haunaele i hanaia ma Hookena, Kona Hema, Hawaii, ua pepehiia iho la kekahi Iapana no lakou, a ua mahuka aku ka pepehi kanaka.  Ua hele na makai o ke Aupuni Repubalika e huli, aole i loaa keia pepehi kanaka a hiki i keia la a'u e kakau aku nei.

       I keia Aupuni hou, ikeia keia mau hana weliweli ma e makou nei.  Ma ka hoomaopopo ana, i ke kumu i ulu mai ai o keia, oia no ka hawawa o na makai, a ike pono ole i ka lakou mea e hana ai i ka manawa e ulu ai o ka haunaele.  Ina i maopopo pono i keia poe makai ko lakou kuleana, i na aole e pepehiia keia Iapana, me ka make mauwale aku paha auanei o kekahi mau kanaka i hakaka ai me na Iapana he 25.

 

KA PUALI KUAMU!!!

 

       No ka lawa ole o na hana aihue aina a ua poe nei o ka auna o Stevens ma, nolaila, ua kauoha ia aku nei keia puali Kuamu e holo mai no Hawaii nei, e hoowalewale i na kanaka e komo iloko o na hana hula-kui a me hookanikani pila wauwaui.  He ohana Kuamu maoli no keia, no ka mea, he mau aahu ulu wekoweko ko lakou nei me na papale i kau ia me na lei ulaula.  He noi mai koe e makilo hele mai ai!  Kupaianaha maoli no!  Eia no ka Kuamu ke noho mai nei i Amerika!  Akahi no nae a hiki mai i anei nei.  I ke ahiahi o ka Poakolu nei i noke nui ai i ka uwa hele ma ke alanui.  Mai puni oukou e na kanaka, oiai, he imi dalakela hana a ka haole.

 

       He puulu nui o na anee-haole i holo paukiki aku i ke awakea Poalua nei, a ku ana i Kalakaua Hale, me ka mano e hoeu ana i ka inaina o ka Lahui e kuipalu aku ia lakou.  O ka mea nae i ikeia, he kuahine pupule e laweia mai ana e ka makai.

 

OLELO HOOLAHA.

 

       E ike auanei na ano kanaka a pau loa, e nana mai ana i keia, owau o L. Kahiko no Waiehu, apana o Wailuku, Mokupuni o Maui.  Ke papa a e hookapu loa aku nei i na poe mea waiwai a pau loa, a me ke kahi poe e ae, aole e hooaie mai i kuu wahine mare ia Mrs. Mary Kaada Kahiko.  Oiai ua haalele kumu ole mai oia ia'u.  A ke hoike aku nei au me ka oiaio, aole au e uku i kona mau aie a pau a ke papa pu aku nei hoi au, aole e malama a hookipa kekahi poe iaia, a o ka poe hoolohe ole i keia e hoopii ia no ma ke kanawai.  Oiai ua hiki no ia'u ke malama iaia ma na ano a pau.

L. KAHIKO.

Waiehu, Sept. 8th, 1894.

sept 14 1m - wkly.

 

HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.

 

       Ua hookohu pono ia mai ka mea nona ka inoa malalo iho i Lunahooponopono no ka waiwai o Kaaumoana [k] o Hilo i make e ka Hon. S. L. Austin.  Nolaila ke kauoha ia aku nei ka oe a pau i aie e hookaa koke mai, a o ka poe he mau koina ka lakou e waiho mai i ka lakou mau bila i hoolalo kupono ia ilako o eono mahina mai keia la aku o hoole mau loa lakou.

MRS. KUIHELANI KAAUMOANA,

Ma o K. M. KOAHOU kona Loio.

Pueopaku, Hilo, Sept. 1st, 1894.

sept 14 3ts - wkly.

 

OLELO HOOLAHA.

 

       E ike auanei na kanaka apau ma keia owau o P. Kaonohi k. no Kamaili, Puna, Hawaii; o Ko Hawaii Pae Aina, Ke papa a ke hookapu loa ia aku nei kela a me keia; mai keia la, a mahope aku o keia, aole loa au e uku iki i kekahi aie a kuu waaine mare; oia o Ane Kaonohi w. oiai ua haalele loa mai oia ia'u a me ka maua keiki nuku, nolaila o kela a me keia e hoolohe ole ana i keia, maluna iho no o lakou ka lakou poho.

KAONOHI K.

Kamaili, Puna, Hawaii, Augate 27, 1894.

aug31 1m*

 

:KO:

Na Lede Kolamu.

 

       O ke KUAI HIKIWAWE ana i na WAIWAI me kekahi wahi PUKA UUKU loa, ua oi loa aku ia i ka poe kuai mai, mamua o na hoolaha ana, e like mau ia nei he KUAI KUIKAWA, me na kumukuai i emi iho malalo o na kumulilo, a pela aku, oia mau ano hana no ka manawa la i hala, a ua lilo kupapau make.

       Aole no e loaa ana ma kumukuai haahaa loa ma na ano kuai Kudala ana, aka e loaa ana no ia oe ma keia Hale kuai ua mau kumukuai haahaa ala, mamuli o ko makou kahua hana a makou i lawe ae nei, oia hoi, KE KUAI HIKIWAWAE ana aku ia na waiwai me kahi puka uuku.

O KA IKE KA MEA NANA E AO AKU.

       Ina aole e hiki ia oe ko hoomaopopo i keia manawa.  O ke emi o na mea kuai, oia ka mea nana e hoolaukanaka i na pakaukau kuai, he kumu keia e hiki ai ia makou ke kuai i na ano lole o na ano a pau, mamuli o ka lilo ana aku o ka makou mau waiwai e waiho nei, a he pomaikai nui keia no ka poe kuai mai me makou, mamuli o ka loaa ana i lakou o na waiwai hou.

       Ke hoomanao nei no auanei oe i na LAKEKE o na WAHINE i hoike ia aku i ka pule i hala?  He heluna nui oia mau waiwai i hooli loia aku ia pule, a o ka oi ia ikuai ia ma Honolulu iloko o na pule elua.

       O ke kumu oia no ke emi o na KUMUKUAI me ka nuku o kahi puka.  He kakaikahi wale no koe a pau loa.

NA LOULU

       He mau Loulu nani launa ole mai ka makou - waiho nei.

       Ae 12 i a Lilina Makalena no ka $2.50 o ka apa.

       E hoomaopopo pono i keia Hale kuai, a i na he wahi kanalua iki kou, e kipa mai ma ko makou nei hale kuai, i ike poino i ka oiaio o ka makou e hoolaha aku nei, no ka oiaia o ka makou e hooloha aku nei, i ka hikiwawe o ke kuai ana aku, me kahipuka nuku.

B. F @ALERS & Co.

(Painapa Ma)

Alanui Papu la - @ly