Ka Oiaio, Volume VI, Number 30, 27 Iulai 1894 — Page 2

ʻaoʻao PDF (1.16 MB)

This text was transcribed by:  Kate Motoyama
This work is dedicated to:  japan ojiichan and obaachan kubota, kure

Nupepa Ka Oiaio.

"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"

 

NUPEPA KA OIAIO.

--

J.E. BUSH, Lunahooponopono.

J. K. Penikalaka, Puuku.

--

O KA POINO KA AIALII E

OLA AI KA AINA.

--

POALIMA IULAI 27, 1894.

--

Ke Ola o ka Moiwahine.

--

            He oia mau ka maikai o ke ola kino a me ka lana maikai o ka uhane o ko kakou Moiwahine.  Aole he loli, aole he hopohopo, a me he la aia oia malalo o ke alakai ana a ka uhane o ke Akua e noho nei.

            Nolaila, e hauoli kakou i keia ano kamahao i ike ia ma Hawaii nei, ko ke 'lii huli ana mamuli o ka ke Akua ao ana, aole hoi mahope o ka na kanaka alakai hewa.

--

Adimarala Walker.

--

            Ma ka mokuahi Warimoo ua hiki mai hoi ke kanoha e hoihoi ana ia Adimarala Walker mai ke aumoku moana Pakipika Akau, a ke Kula Nui ao kaua moana, ma Amerika.  Hookahi kanaka e hoohauoli ia ikeia mea oia hoi o Kuhina Stivini, oiai ua ike ia kekahi leta a ka Adimarala i kakau ai i kekahi makamaka on a i Amerika, e olelo ana i kana mau hana ana i manao ai e hana me he la, e hoike ana he mana hiki ko na e hana ia mau hana ma on a iho me ka nana ole hoi i ka Elele a me Kuhina o Amerika ma Hawaii nei.  Ua lohe mahui makou i ka wa i pai ia ai keia leta ma na nupepa o Honolulu nei, a kuhikuhi ia aku ia Kuhina Stivini ua lilo iho la ia he mea maikai ole i kona manao me kona olelo ana in a he oiaio, he mana kaokoa ko ka Adimarala i oi ae mamua o kona, aole oia e noho ana hookahi minute ma kana oihana ma Hawaii.  O keia kauoha e hoonane aku hoi ka Adimarala, oia hoi ka mea nana e hoomama i ke kaumaha a hoomanao ana no na mea i hala mawaena o keia mau luna aupuni.

            Iloko o ko Adimarala Walker no ho ana ma Hawaii nei, na ike ole ia ma kana mau hana maoli kona manao koe wale no ma na helehelena o kona hoolauna ana ma ka aina  nei.  Ma ia mau hiohiona, e hiki ai ke noonoo ia aku, he hoohui aina oia, a he hoaloha oia no ka poe aihue-aina ma Hawaii nei, nolaila, aole e hiki ia makou ke olelo ae, he kumu nui ko na Hawaii e uwe kumakena a no ka Adimarala ke huli hoi aku oia, koe paha na wahine opio hoohui-aina i launa pu me ia a me kona mau alii koa, o ko lakou waimaka paha ke helelei no ke koa aumoku kaua o Amerika.  Aka hoi, he manao wale no keia.  Ua maopopo no ia kakou in a e hiki io iho nei ke kauoha i ka Adimarala e hana i kekahi hana, e hana ana no oia ma ke ano o kana hana ia he hooko, in a no aole kona naau ma ia mea.  He oiaio no hoi ke kauoha, ua haawi oia i kona mau hoohoihoi ana a pau i ka poe e kue ana i na Hawaii, a e ake nei e kukulu i aupuni hou, aka, aole ia he mea no kaou e hoino aku ai, e like me ka olelo a ka Buke Hemolele, heaha ka hana a na kanaka a pau, in a ua pono ka hana a ka poe i hoi no wale ia me ke kumu ole, oia ka Mea Mana Loa me ka poe e hana ana i kona makemake, in a ke Akua me kakou, owai ke kue mai ana?  E huikala aku no nae kakou i na keiki o ke kai, me lakou no ko lakou mau manao kue ia kakou.  E like me ka olelo e aloha i kou enemi, pela makou e hoomaikai aku nei ia Adimarala Walker a me kana mau olelo hoino i hoolaha ia ai, e paipia ana he maikai no e lawe aihue ia ke kuokoa o Hawaii e Amerika.

--

Na Lono Hauoli No

Hawaii.

--

            E like no me ka make i ao mau aku ai i ka Lahui Hawaii e kupaa; a e hoomanawanui me ka malama i ka maluhia; pela no na mea i hoea mai nei ma keia mau la no ka pono o ka Lahui Hawaii, ka Moiwahine a me ko kakou aina.

            Ua hoike ia ae e kekahi Luna Aupuni ua loaa mai nei ke kauoha koikoi e pili ana no keia aupuni Repubalika, a e pili ana hoi no ke kulana Aupuni Moi o Hawaii nei, oia mau kauoha ana, mai na Poo Aupu@ fddi o waho, he mea ia nana e hoonaluea aku i na opu o ka poe pakaha aina e noho nei.  A hiki mai la i keia wa, aohe aupuni Repubalike o Hawaii nei.  Ua papaia mai la na ou o ka Piladelepia, aole lakou i ae mai e kukala leo nui mai, he Peresidena o Dole no ka Repubalika o Hawaii, no ka mea, ua hiki aku nei no ka lohe oiaio ia Peresidena Cleveland, ma Wasinetona, e hai aku ana, ua hoole ke aupuni Kuikawa o Dole ma i ko Cleveland mana Arbitator i aelike ia ai e na aoao elua, a ua kukulu ae nei he kahua aupuni Repubalika okoa, e hoowahawaha maoli ana no ia Cleveland, me ke ano he Peresidena no ke Aupuni o Amerika Huipuia.  O keia ke kumu e pahua ai ka ike lalau ana iho nei a ko Kuhina Amerika Willis, ma ka la 5 o Iulai aku nei.

            Aka ua hauoli nae kakou, no ka mea, ua pau ke kikania i ke kanana ia e ke Akua Mana Loa, mamuli o ka peahi o ka hoohiki aupuni Repubalika ana, a ua koe iho na tausani o na poe Hawaii Aloha Aina oiaio.

--

Aole I Ike Ia Mai.

--

            Ma ka Poakolu iho nei ua holo aku la o Mr. S. B. Dole, ka mea i oleloia he Peresidena no ke aupuni repubalika Hawaii, iluna o ka mokukaua Philadelphia, a me ia hoi o Mr. P. C. Jones.  I ko laua hoi ana mai i uka nei, ua ki ole ia mai la na pu aloha no ka Peresidena o ke au hou.  Ua hoopahaohao ia kekahi poe, a o ka mea i hoohoka loa ia, oia no na kakau a me na kakoo nupepa Holomua, aole nao i hoopahaohao ia ka poe aloha aina oiaio.

--

Nawai keia Hoopuni-

puni.

--

            Ua hoolahia me kekahi nupepa o Victoria, B. C. no ka mea e pili ana i ka halawai Makaainana nui a ka Hui Aloha Aina, i wehe ai ma ka auinala Poakolu Iulai w, 1894, a ua hoikeia, he 400 poe haole a me 150 wale no poe Hawaii i akoako ae ma ia halawai, a e olelo ana hoi, he halawai oki loa a ano ole i ohohia ole ia e ka lehulehua pela aku.

            Ua olelo ae ka Holomua, me he la no o Sereno E. Bihopa no ia, no ka mea oia no ke kakau nupepa no ka United Press Association, ke ole makou e kuhihewa.

            I na pela he mea kupainaha loa keia o ka lilo ana na ka poe mikanele e hoolaha i ka hoopunipuni; aka, ua ike no nae makou, oia iho la no ko lakou ano, oiai, he poe lakou i komo hohonu loa iloko o na hana pakaha aina.

--

He olelo Hoopunipuni

--

            Ua olelo akea ae na nupepa aupuni, ua ike ia aku ke aupuni repubalika hou a ka poe misionari a me na haole olulo i kakoo ia lakou.  Nui ka haanui ana a ka aoao hoohui-aina ua ike ia lakou, aka, he mau hana hoopunipuni wale no nae ia mau hana, a ua ao aku no makou i ka lehulehu pela, aka aole nae pela ka nupepa Holomua haole, ao koke ae la oia i na aloha aina e kaua, me na maiuu lima a me na maiuu wawae, a i ole e hoohiki aku ike aupuni repubalika a na misionari.  Wikiwiki na hoolaha akea e paipai, a hoao ae nei hoi na hoaloha holomua e alakai i ka lahui e komo pu aku me lakou e hui ma na hoohui-aina, e hoohiki i ua aupuni huaelo la.  Aka, i keia Poakolu heaha ka mea i ike ia?  Ua holo ike aku ka lakou Peresidena a ua hoi mai iuka nei aole hoi he leo lahui mai ka Philadelphia, a puai mai ana i ka hoomaikai ia ia, e hoike maopopo ana, aole ke aupuni hou ua ike ia.  Ina he mea hiki ia lakou ke hoike mai i ka mea oiaio, ua hiki mai na ao ana i ko Amerika mau luna aupuni ma Hawaii nei, aole e ike aku i keia ano aupuni e kukulu ia nei mawaho ae o ka makemake o ka lahui.  Ka hoomaka ana keia o ka hoohilahila i ka poe hana hewa a aihue aina. E kupaa no kakou, mai puni.

--

Ua Wela Ka Poe Ala-

kai Hewa

--

            Nui ka enaena o kekahi o na mea kakau manao o ka Holomua, no ko makou hui pu ole aku me ua Holemua la e ao i na kanaka Hawaii e "kaua" me na wawae a me na lima, a "i ole e hoohiki aku i ke aupuni repubalika." E ka Holelua, a me kou mau hoa kakau manao nupepa, aole makou, he on a mau a he anee iloko o na hale inu-rama e like me oukou; aole no hoi makou he poe aihamu a ua makaukau e lawe i na ano kipe e like me ka Holemua.  Aole makou i enaena e like me na haku manao i ka Holomua, no ka ukiuki i ka hoolohe ole ia o ka lakou alakai hewa i ka lahui Hawaii, e "kaua" a e "hoohiki."  Aole makou i nele i ke kumu e hilinai ai ia Peresidena Cleveland, e like me ka Holomua ka nele, a me ka hoinoino pu aku iaia e like me na olelo o ua welu la a na haole ake pono pilikino.  Aole makou he Amerika, he Danish, he Irish, he Italia, he Poomutu, a he hoole akua, he Thoesophist, a he lima lawelawe, aka he Hawaii oiaio makou, he aloha alii, a he kakoo moi ke hoino kumu ole ia; he aloha aupuni moi, a he aloha i ka lahui kumu o ka aina, a he manaoio makou i ke Akua, aole i ka poe hoole Akua, on a lama aihue, hoopae opiuma, a me ka poe lawe kipe, e like me ka Holomua a me kona mau hoapili a kakoo.

            Aole makou he "loyalist" aka he "royalist."  Aole o makou ae e "kaua" me ka mea kaua ole, aole no hoi o makou ae e "hoohiki i ka repubalika" e like me na haku manao o ka Holomua.  Aia makou ma luna o ka manaoio i ke Akua, a ua hilinai makou ia Peresidena Cleveland me kona Aha Kuhina, e hoihoi hou ana oia i ka Moiwahine a me kona aupuni e like me kona kahua mua, koe aku ka poe on a rama, ka poe hoopae opiuma.  Aia hoi i hea kahi i ku ai o ka Holomua, a aia ma ke kumu hea oia e ao ai i ka lahui "e kaua" "a i ole e hoohiki i ka repubalika."  Oia ka ninau.  Heaha ka pane nou iho?

--

No Makou Iho.

--

            Ua like make me ko Hamakua poe, aloe e hoohiki malalo o kekahi ano e hoolilo ana i ko makou kuleana.  He aloha aina makou; He aloha Lahui, a ua aloha makou i ke poo o ko makou lahui.

            Ua nui na kumu o ko makou aloha.  Akahi--he kauoha paa na ke Akua, e aloha kakou i kahi i waiho ai na oiwi o ko kakou kupuna.  E aloha i kou hoakanaka, kou lahui a me kou ohana, a e aloha i kou alii, oiai na ke Akua i hoonoho iaia ma ia wahi elua--ua oi aku ka mluhia, ka holomua, a me ke akea kea ole ia o ko makou noho ana malalo o ke Aupuni mai na kupuna mai, a no ka ike maka ana i ka popopo o ka noho ana aupuni repubalika e ikea ia nei ma na aina e.

            E maloo mua ko makou lima ke kakau makou i ko makou inoa i kekahi hoohiki e kue ana i ko makou aloha aina a aloha lahui, a me malama ana i ko ke Akua pono a me kona makemake.  O keia iho la ko makou aloha aina, a he mea maopopo e hoopomaikai mai ana no ke Akua Mana Loa i kei leo akea oiai ua manao io makou iaia, a ua hilinai makou ua pono ke makou kahua e kupaa nei.  E ike Hawaii a Niihau, i ko makou aloha a ke Akua i haawi ai ia kakou, he aina a he aupuni kuokoa mai na kupuna mai.

 

He Noa Kolekole.

--

            Ua hoopuka ae ka Holomua i kekahi manao loihi, ne ekolu kolamu, e hoino ana ia Nawahi a me Bush.  Ua maopopo ia makou ma ke ano o ka puana ana o ka olelo a me ka manao me ka loihi kuawili o ka mea i oleloia, aole he mea okoa aku nana i kakau, he hookahi wale no he kanaka aihue oia, a ua alakai ia e kekahi haoel e noho pu ana me ia.  He wahi koko Hawaii kona.  He mau tausani dala kana i kikik ai i kekahi hoaloha i waiho ia aku ma kona lima, a ua hoopii ia iho nei oia, a mamuli o ke aloha ia o kona makuahine, hoolalau wale ia iho nei no ka hoopii, aka, o ke aupuni nae kai polohuku i ka uku ana i ua mau tausani dala la.  He kanaka pule ole i ke Akua, no ka mea, aole oia i ike ia mea he Akua, a he hoopono, aka, na launa oia me na hana a kona makua, he aihue a he hoopunipuni, a he Theosophist kana hoomana, oiai hoi he poe hilinai in a e make keia kino e lilo aku ana lakou he lio paha, he kekahe paha, a i ole, he kino nahesa paha e like me ka manao ho lona iloko lakou iaia lakou ma keia ola ana.

--

Ka Lunakanawai

Kaapuni o Maui.

--

            Ua hoomalamalama ia mai makou ua haawi ia aku ka ia J. W. Kalua, ka L. K. Kapuni o Maui, mamua aku nei, a na ia kumu oia i hiki mai nei i Honolulu a hoi hou aku la.  A eia ke kumu i nele ai: Ua koi ia aku o L. K. Kepoikai e hoohiki i ke aupuni repubalika, a me ka manao loa ia e hoole mai ana, ua hoololi ae nei nae oia a hoohiki iho nei, a na ia kumu ua noho hou iho la o Mr. Ke poikai, a ua hoi nele aku la ka mea nana i hapai ke noi e kukala, ia ke aupuni repubalika.  Mai ka hoka ana o na maka i ka Hope Peresidena a nele a haule mai la hoi a kahi oihana Lunakanawai Kaapuni o Maui, a nele hou no, nolaila, ua hoekoia kela olelo a D. Kamaiopili i olelo aku ai ia J. M. Kapena, ia laua e paani pahupahu pilioki ana, ia D. Kamaiopili i pahu aku ai a halahu aku nei kana ulu, i iho la oia, ma ke ano nane, ka imua iho la no ka hoi o ke alo a ka hala iho la no ia.  Pela keia, a i mea e lealea ai ke hoi ana a ke Kamahele aihue-aina, ua kupono keia mau wahi lalani mele ia ia, i haku ia e ko Kauai keiki, mahope o kona holo ana mai i ke kula loa o Malama e muki i ka pua o ka akolea, a mahope o kona pupue ana i ke ano o ka makai kiu o Lahua, a hoea ole mai la kana waiapohuna kai, i iho la ua keiki la, iaia i huli hoi aku ai mai Koloa aku no kona kihapai.

            Hoi nele la, hoi nele la.

            Hoi nele i ke kula o Malama la,

            Malama hoi au i kou leo la,

            A he neo ka hoi kou hopena la.

--

E Makaala Kakou.

--

            Hookahi wale no mea nui a ka lahui e makaala loa ai o keia mau la aku, o@oi ka haalele loa i ke alakai ana a na nupepa hoohui-aina a me na kanaka e ao mai ana e lawe i na hoohiki i kela a me keia ano.  O ka mea e ao mai ana i ke kanaka Hawaii e hoohiki e kue i kona makemake ponoi iho he enemi a he kolohe ia i ua kanaka la, e hoao ana e alakai hewa iaia ma kahi on a e haule ai iloko o ka pilikia.  He haawina pili paa no ke kanaka ka ae a me ka hoole aku i ke koi a ao ia mai e hana aku i kekahi hana e like me kona ike i ke kupono a me ke kupono ole paha.  Ua hana ia na hana hoohiki kanawai o keia mau la me ke kue loa i ke kuleana o ka kanaka.  Ma ke Kumukanawai o ke ano aupuni hou i kukuluia e ka poe hookahuli aupuni i noho aupuni noho manawa iho nei mamuli o ko lakou makemake iho he elua mau ano hoohiki i hook@mia malaila, akahi, e hoohiki e kakoo i ke aupuni repubalika a ka lahui Hawaii i kukulu ole ai, i ae ole ai, ai makemake ole ai, o ka lua e hoohiki i ka wa noho jure ai, a e noho oihana ai.  Aia no nae ka ae i ke kanaka no ka hoohiki aku a me ka hoole ana, e like me kona makemake.  ua ike no ka kou o ka hoohiki ana malalo o keia mau hoohiki, he hoohiki ana ia o ke kanaka e ae ana e like me ka olelo a k ahoohiki. A peni ka hoohiki ana.

            Ke hoohiki paa nei au, a ae paha imua o ke Akua Mana Loa, e kakoo aku no au i ke Kumukanawai na Kanawai a me ke aupuni o ka Repubalika o Hawaii, a aole hoi ma ka hana pololei a ano e ae, e hoohoihoi a e kokua i ka hoihoi hou a kukulu hou ana o kekahi aupuni o ke ano moi ma ka Paeaina Hawaii nei.

            O keia ke ano o ka hoohiki no na luna a me na paahana o ke aupuni, no ka poe e makemake ana e koho balota, e ae ana e noho jure, a pela aku, aka, aia no nae i ko ke kanaka makemake ka ae aku a me ka hoole.

            E like me na kanaka i kahea ia e noho jure ma Hamakua, he kanakolu-kumamaono.  I ko lakou wa i ninaa ia ana e hoohiki e kakoo i ke aupuni Repubalika a e kue i ka manao hou ana no ke aupuni moi, ua hoole mai iakou a pau koe hookahi kanaka, hookahi ponoi, a hookahi wale no o loko o kanakolu-kumamaono.  No keaha mai keia no ko lakou makemake ole e hoohiki e like me ka papa ana a me ke kono ana a ka olelo hoohiki i ka makemake o ke kanaka, ua keakea ia ko lakou makemake, a e like me ke kuleana pili paa i hanau pu ia me ke kanaka, eia no ia ia ka ae a me ka hoole.  El ike me ka lakou hoole ana, pela no ma ke koho ana, a ma na ano e ae a pau ina ua kulike ole i ko lakou makemake, no ka mea o ka lawe ana o ke kanaka e hoohiki i keia Kumukanawai, ma ke ano e kakoo paha, e noho luna aupuni paha, o kona a pono ana no ia i ke aupuni hou, ke aupuni repubalika, ke aupuni a me ke Kumukanawai i hana ia e kekahi hapa uuku, mamuli o ko lakou makemake ponoi iho me ke komo pu ole ana aku o na kanaka Hawaii a me kekahi mahele nui o na haole, aka aia no ia i ka luna-ike-hala o ke kanaka, I na ua oi aku kona aloha i kei amau ano hana a me kona hoohaiki ia ana, aia no ia me ia, aole e hiki ia makou ke ao aku, aka, no makou iho, ua hiki ole ia makou ke ae e like me na jure o Hamakua.

--

O Ka Ae a Me Ka Hoole

--

            Ke ao nei ka Holomua haole, he maikai e kaua kakou a i na aole e kaua alaila ka e hoohiki aku i ke Kumukanawai a kekahi poe uuku malihini i hana ai me ko kakou keakea ia ana ma ia mea.  He mea kupanaha keia o ka hoopuka ana o na hoa o ka Hui Have Eleele, a me kekahi mau hoa pauaho wale o ka aoao Aloha Aina a makee Aupuni moi, e ao ana i ka lahui Hawaii e hana i ka hana hupo loa, he kaua aku me na maiuu i ka poe e noho ana me ka piha i na lako kaua, a e hoohiki aku i ka mea a lakou i hoole ai he aneane elua makahiki i hala.  Ua hiki paha keia poe ke olelo ia, he poe Sorehead, he poe i hoehaeha ia ko lakou noonoo mamuli o ke kuko ino e noho oihana, a e komo na lima e poonao i ka waiwai o ka lahui, a e kuu akea ia ka ipuka no ka hewa o na ano a pau i hiki ai ke loaa na pomaikai ia lakou ma na hana lapuwale.  I keia poe e ao ana e like me keia ae la, hookahi no olelo pane, e hoi ae oukou mahope o makou e ka poe Satana no ka mea aole oukou i ike i ka oukou mea e kamailio nei, he minamina makou i ka lalau o ka manao o ka poe e kakau nei i keia mau olelo ao, oiai ua hoopouli ia ko lakou noonoo maikai e na kuko pilikino a me na ake oihana, me ke kuhihewa, a hoopunipuni o lakou ia lakou iho a puni io, he poe aloha aina lakou.

--

E Like Ana No Ka Lokahi

--

            He mea ku i ka mahalo nui ia e ko ke ao nei, ka naauao kamahao i loaa i keia lahui iloko o keia mau la o ko lakou hoopilikia wale ia mamuli o na hana hooweliweli kaua ana a ke aumoku kaua o Amerika Huipuia, ma ke kauoha a Mr. Stivini.  e pae mau ana ka mahalo a na malihini o na aina e i ke kupaa a me ka puni ole o na kanaka Hawaii i na hooweliweli a me na alakai hoopunipuni i hoolaha ia aku imau o lakou, e imi ana i kumu no lakou e hana hupo mai ai, aka aole nae lakou i puni mai.  He hooko maopopo ana keia lokahi a he hooia ana hoi i ka pololei o keia olelo a KA LEO O KA LAHUI, o ka leo no ia o ke Akua, oiaio, aole he mea e ae nana e alakai nei i na kanaka e noho kakaawale ana e like ko lakou manao, ke ole ko ke Akua Uhane Homolele e alakai. ana ia lakou.  O keia hana kamahao oa ke Akua ma keia hookupaa ana i ka lahui maluna o ka pono, he hoonani ana no ia ia iho imua o ko ke ao holookoa, ma o ka poe hanau hou ia iloko o kona Pono, a na kumu nana i lawe mai ua pono la a ao mai me na lehelehe me ka Uhane ole o ka lakou mau ao ana.  A, ke ikea nei keia mea hou, he lahui hou iloko o ka noho ana Karistiano, he mau makahiki pokole wale no, e kupaa mahope o ka ke Akua olelo oiai na kumu e kue ana i ua olelo Hemolele la.

--

Ko Lakou Ano.

--

            Ke nauki wale mai nei no ka poe haole i hoao iho nei e huki aku ia Nawahi laua o Bush a me ko laua mau hoa o ka Hui Hawaii Aloha Aina, e huli aku mahope o ka lakou alakai lapuwale.  Ua hala ko kakou wa kamalii, e hiki ai ke alakai ia e kela a me keia olulo o na aina e mai, a me na kaula hoopunipuni o ka aina nei, me na olelo nahenahe a me na han akipe, a olelo hoonuihui, a houpuupu paha.  Ua like keia poe me ka wahine hoopunipuni i hele mai ai imua o Solomona e paio me ka wahine nana keiki.  E ao ana ka Holomua haole, e ka aku kakou i ka inoino a i ole e ae aku i ka hana lapuwale, ma ke kaua ana, a i ole, ma ka hoohiki ana. O ke ano iho la keia o ka wahine hoopunipuni, oiai, aole on a kuleana io maoli, nolaila, ua makaukau oia e heonele iaia iho a me ka wahine nana ke keiki,  aole on a ae e hanaino ia ke keiki.  Pela iho la na kakau manao o ka Holomua haole, no ka awaawa o ka naau a no ka lili i ka poe i hilinai ia a hoolohe ia e ka lahui, nolaila, ke makemake mai nei e nana hupo kakou i ko kakou kuleana, ka aina a me ke aupuni a kakou i aloha ai, a e lele aku ka kakou iloko o ke ahi e make ai me ka waiwai ole, a i ole e kakau aku kakou e hoolilo i ko kakou mau kuleana.  O ka han akeia a Satana o ke alakai i ka poe e puni ana i kahi e make ai, a oia ke nee ae a ma kahi maalahi, nana mai o ka luku ia o ka lahui Hawaii.  Ua lilo maoli no keia poe i kuai ia, ma ke ano o ka lakou mau olelo, a i ole ua hehena mamuli o ka ukiuki i ka ae ole ia o ka lakou mau olelo alakai pupule a kue i ka pono.

--

He Ake Nui e Lilo i Mau

Alakai!!

--

            Ma ko makou hoomaopopo ana iho i na manao o ka Nupepa Holomua; ua ake nui loa o Norrie me Kamaki Spencer & Co, e lilo o lakou na Alakai o ka Hui Aloha Aina a me ka Lahui Hawaii holookoa a pau.

            Wahi a ka Holomua; aole kupono o Bush a me Nawahi e noho hou ma ke kualana alakai no ka Hui Aloha Aina a me ka Lahui Hawaii; no ka mea, he ao laua i ka Lahui e noho malie, e kali me ka hoomanawanui!  A ke olelo mai nei: o keia ka hopena a Bush ma e alakai hewa nei ia kakou?

            O ka Bush a me Nawahi ia e ake nei e ike aku!  E lilo o Norrie a me Kamaki & Co, i poe Alakai no ka Hui Aloha AIna, a no ka Lahui Hawaii ponoi hoi!  He makehewa ka waha paa a he hoopau manawa wale.  E hoao ae olua e noolaha, a e waiho aku i na hoakaka ana imua o ka Lahui, no ko olua ku pono e lilo i mau Alakai no ka Lahui.

            O ka olua mau olelo ao, e paipai ana i ka Lahui Hawaii, e hele e hakaka, a i ole, e hele e hoohiki a koho no ke Aupuni Repubalika, hana ia aku; malia he oi loa aku ka pono ia mea; mamua o ke kahana aku a loaa mai ka pane hope loa no ka hoopii a ka Moiwahine a me kona Lahui.

            Ua lohe hewa paha makou, o Kamaki Spencer ke kanaka ho@ mua loa.  i holo a lele mai la maluna o ka pa o ka Halealii, a hoi a pee loa iloko o ke eke maua ai a ka lio, i kela kaua a Wilikoki o ka 1889.

            Ka kakali hoomanawanui nei no ka Moiwahine Liliuokalani no ka loaa mai o ka pane o kana hoopii ia Peresidena Cleveland.  Aka, ua hewa loa oia, no kona kah@ana, oia no ka pono, o ka hoehu kaua koke no, wahi a Norrie me Kamaki!

            Waiho aku imua o ka Lahui i ka olua kumu hana kalai aupuni.

            Mai hoi hope mai hoopau manawa wale.  E hana i ike ia ke ko ana o ko olua makemake.

           

KA HANA I HAAWIIA MAI

--

            He mau pule i hala mamua aku nei, ua hele kino aku la kekahi mau keiki (he ewalu paha) i puka o ke Kula Kamehameha e noi hana ia Mr. Dole, ka Peresidena o ka Repubalika Hawaii.  O ka pane i haiia mai e hoi i makai ku huina, a i ole i Koa paa pu, ua hoole na keiki e lawe ia mau ano hana a hoi mai la me ka nele hana.

            Wahi ka a Mr. Dole, ua nui loa ka lilo he $8000, no ka mahina i uku ana i na koa, aka in a e hoopau keia Hui Aloha Aina hoopaakiki lapuwale i ka lakou hana, alaila, hoopauia na koa, a loaa paha ka oukou hana.

            O eia poe keiki i hoohoka ia mai nei, oia no na keiki ponoi a ka poe hoohui aina o ke aupuni, P. G. a i koku aiho nei no i ke aupuni Repubalika.  Pono iho la no.  Lolo iho la keiki auana, mamuli o ka hana kumakaia aina a ko lakou mau makua ponoi.

--

Ke Auhee Nei Na Poe o Ka Ho-

lomua

--

            O ka poe nana i hailuku mai ia makou a i kaena ae, o lakou ka poe aloha alii a aloha aina, oia hoi ka poe o ka pohai o ka nupepa Holomua, eia ke pau nei i ke auhee a ke hele nei e hoohiki i ke Aupuni Repubalika.

            Ka hana kupaianaha no hoi, ka ia iho la no nae i ua o Kamaki me Norrie, hoi iho la no ke Akua ai kahu a nanahu i ka io ponoi o ka Holomua.

            O na poe haole o ua poai la i akena ai mamua iho nei, he poe haole aloha aina, a pela aku.  I keia wa he poe Iliohae lakou i pee mau iloko o na aahu huluhipa o ka hookamani.

            He hoopuka keia poe haole me ka olelo ana, he aloha lakou i ka Lahui Hawaii, he aloha i ka Aina Hawaii, he aloha i ka Moiwahine, aka, he wahahee loa nae aia ma ka lehelehe wale no ia mau olelo.  O ke dala, oia ko lakou Akua, oia ka lakou mea oi o ke aloha loa, mamua o na mea e ae a pau.

            Ina e hiki mai ka haawina a ka nele, a kokolo mai ma ko lakou pakeke, o ka huli no ia, a hoohiki aku la ma kahi e piha ai ka pakeke i ke dala, aole o lakou manao iki, in a no e kiola ia keia Paeaina holookoa, i mea e piha ai ko lakou mau pakele i ke dala.  He hiki no ia lakou e hana i ua hana a pau loa, in a oia ka mea e loaa mai ai o ke dala.

            O ka pilikia nae, oia no ka lilo ana o kekahi poe Hawaii maoli, a hahai mamuli o na hana a keia poe hookamani e hana nei e like me Norrie a me Kamai Spencer o ka Holomua.  He mea nae keia e ao mai ana ia kakou, aole e hahai aku mahope o ia meheu a ka poe lauwili e hana nei.

--

E Nana I Ke Ao Ana A Ka Ho-

lomua

--

            I ka manawa i hoopukaia ai na kauoha e ke Aupuni Kuikawa e hoohiki na kanaka no ke Koho Elele hana Kumukanawai ana, ua ao aku ka Holomua, e heole.  Ua hoopii ia o Norrie ka Lunahoopuka o ka Holomua haele, a ua hookolokoloia, a ua hoopaiia he $100.

            I keia manawa hoi; i ka wa o ke Aupuni Repubalika i hoopuka ai i na kauoha na ka hoohiki ana i ke Kumukanawai i loaa ka Mana Koho Senate, a Lunamakaaina hoi, ke ao mai nei ka Holomua, e ae aku e e hele e hoohiki a koho balota aku.

            He kuapainaha no hoi keia mau hana ana, o ke ano mau no nae keia o ka Mokuahi, he holo imua a he hoi i hope pela no hoi ka ia i kapaia he Muhee, he holo oia imua a he holo i hope.

            O ka Nupepa Helo mua mamua, he Helohope ia i keia manawa.  No keaha la.  No ka mea, aole on a kupaa mau maiana o ke kahua hookahi.  I kinohi hooikaika ma ke Aupuni Moi i keia manawa hoi,me he la wa hooiei ia mai i ke eke opihi, nolaila loli ae nei, a he kokua maopopo loa i ke Aupuni Repubalika.  Kupanaha ka lauwili a me ka mukee hololua o ka Holomua.