Ka Oiaio, Volume VI, Number 26, 29 June 1894 — Page 2

Nupepa Ka Oiaio.

"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"

Poalima Iune 29, 1894.

 

HE OLELO HOONAAUAO.

Ke hoonaauao ia aku nei na lala a pau o ka Hui Aloha aina a puni ka Paoaina:  Enoho malie me ka malama i ka maluhia, me ka hana ole aku i kekahi mea e koi ia aku ana mainuli o na hana hooweliweli; a ma ke koi ia e kakau inoa aku no kekahi hana a no kekahi hoohiki kue i ka pono a kakou i koi ai i ka Peresidena Cleveland a Amerika Huipuia; e kakali malie aku no ka manao hope loa i pili ia Hawaii nei.  A ia wa, e loaa ai ka hooholo hope ana no ka kou iho, iloko o na hana maluhia loa, e ku like ana me ko ka Lahui piha malamalama, a naauao hoi.

Owau iho no me ka haahaa ka ka Lahui kauwa hoolohe.

Joseph Nawahi, Peresidena o ka Hui Aloha Aina o ko Hawaii Paeaioa. Honolulu June 28 1894.

 

HE LEO AO.

Ke lohe ia mai nei he kukala kanawai koa ko ka Poalua, la 3 o Iulai ma ke kauoha a ke Aupuni Noho Manawa.  O na hana keia a ka poe lima nui, i kokua ia e ke Aupuni o Amerika Hupuia, a ne hoike ana i ke akea i ka nele o ko Iakou koo ia e ka lahuikanaka o Hawaii.  Aka, aole ka kakou hana me ke Aupuni P. G., aia ko kakou kuleana ma ka lima o Peresidena Cleveland, a pela kakou e moekahi ai ma ia kulana, me ka malama i ka maluhia. a hooholo mai oia i kanahana e piliana i ka hoihoi hou ia o ka Moiwahine a me na pono a pau o kona lahui i kinai wale ia e ka mana kaua o ke Aupuni Amerika.  Mai puni aku i kekahi mau olelo ua pio a ua uau ko ka Moiwahine kuleana, a me ko ka lahui Hawaii.  He hoaloha oiaio a hoopono o Cleveland, a me na aupuni o Enelani Farani, a me na aupuni e ae i ae ole i keia mau hana.  E nana iho kakou aole e ike ia ana keia hana, a e like me ka ike ole ia pela no e inau ole ai.  O ko makou manao maoli keia a ke manaolana nei makou a hooia io ia mai ana e ka Makua Mana ma ka Lani.

 

E KUPAA KA LAHUI.

Oiai e hoea aku ana na hana iola ole a Kanawai ole, kumu ole a hoohalike ole, imua o ka lahui kanaka Hawaii, ke poloai aku nei ma kou e hoopaanaau lakou i na olelo ao a pau a KA LEO i alakai ai ia lakou, malalo o keia kumu hookahi, i awaiaulu ia ai oa manao aloha a pau o ke kanaka, oia hoi, “Ke Aloha Aina.”  Ina he aloha aina io oukou, alaila, he poe haipule io oukou, he poe aloha Akua oukou, a he aloha hoakanaka oukou.  Ua nui ka makou kalai manao ana maluna o keia pono pili Akua a pili hoakanaka, e hiki ai i ka lahui ke hoonaauao ia ma na loina a pau e pili ana i kona pono pili paa, kona kuleana ma kona ano he kino kanaka a pela aku, a maluna o ia mau ano a pau makou e kuhikuhi aku ai i ka lahui e paa a paa, me ka hoomanawanui, a e like me Ioba, e kakali i ka la a ke Akua e hoihoi hou mai ai i ko ka lahui mau kuleana a pau.  Aka hui, e like no me ka makou e ao mau ai, e malamaia ka maluhia, pela no makou e olelo hou aku nei:  “E malama i ka maluhia!”

 

E ka Lahui, e noho me ka makaala, eia mai ka ino.

E na hoa makaainana aloha mai Hawaii a Kauai.  e noho oukou me ka makaala i kela a me keia manawa, a e kapae ae hoi i na lealea pilikino.  Oiai hoi, ke wa hele ia nei ma na pipa alanui, e hookuu ia aku aua na mokuahi holopiliaina e ku nei wa Honolulu nei, e holo ma kela a me keia mokupuai, a e ku e lakou i na awa o lakou e hoouna ia ai, mamua o ka Poakolu, Iulai 4.

Oiai hoi, oia ka la e kukala ia ai ke Kumukanawai Hou o ka Repubalika o Hawaii, i ka hora 12 ponoi, a ma ia wa hookahi e kau ai ka hae o ka Repubalika; a eia na ano hae:  Hae’hookahi hoku o waena, he omaomao ke poo me na kahakahana o ka Hae Hawaii mahope aku, a i ole, o ka hae me na Hoku ewalu, a i ole ia, me na hoku he umi-kumamalua.

A ia wa hookahi no e kukala like ai kela’a me keia kulanakauhale’poo, mokupuni, i ua Kumukanawai ala; a hala ae ua me kona kuakoko, alaila, e oili mai ana he moo hou, oia hoi ke Kanawai Koa; a o keia kanawai auanei ka mea nana e anai aku ia kakou a pau.  ma ke koi ana mai e hoohiki aku, malalo o ka makemake o ka poe kakaikahi.

Nolaila, e ka lahui, mai nono oukou a ae iki.  mai punihei  i ka nani mae wale o ka lakou mau aa moni, mai hopohopo, a mai makau oukou i na e hana ia aku ana oukou ma na ano a pau, e hooweliweli ai ia oukou, e kupaa no ke aloha i ka aina makuahine, aloha i ka lahui, a aloha hoi i ko kakou Moiwahine ahonui.

 

 

E KA LAHUI E HOOLOHE MAI MAI PUNI WALE  AKU OUKOU.

I na hoa makaainana aloha o ke Alii Aimoku Liliuokalani i aloha nui ia, ka poe no lakou ka umauma i lalapa ia e ke aloha aina.  Aloha lahui, a aloha Moi oiaio hoi; e haliu mai, a e hoomaopopo hoi i ka olelo ao e lu ia aku nei imua o oukou, oiai o ke alakai iho la no ia nana e pailaka aku ia kakou iluna o ke kahua o ka lanakila, oia hoi keia: 

Mai, a ma keia hope aku ke hoike aku nei makou imua o oukou a pau, mai lawe mai i ua olelo haanui a ka poe lehelehe eueu hana lokoino e hoike nei, a olelo iho:  he oiaio aole he manaolana i koe no ka hoi ae o ka Moiwahine.  Hele pela ia mau olelo hakuepa a ka poe waha-wai.

Nolaila, he mea pono ia oukou e akakele loa; oiai, ina iho no na ilio hihiu hae iwaena, o oukou, kahi i pokaa ai, a na lakou auanei e pakui hou iho he mau huaolelo hou e poino ai oe, a me kakou a pau.  A oia ka makou e uwalo e aku nei ia oukou e maliu a e hoolohe mai i ka makou e ao aku nei; oiai, o ka lohe ke ola, a o ke kuli ka make.

Oiai hoi, eia makou ma ka ipuka kahi i ku kiai ai me ka makaala loa i na la a pau, aole o makou wa e hoomaha ai, e hana mau ana i kela a me keia la, a i na wa no a pau loa.  O makou ka hiki mua o ka ike i na mea a pau e hiki mai ana, a i ole ia, e hana ia ana, a e manao ia ana hoi e hana, a ua hiki ia makou ke hoike aku imua o oukou e ka lahui, mai o a o o ka aina me ke kali ole.

A mamuli o ko makou lohe ana i na olelo haanui a kekahi poe, e ao hewa ana i ka lahui, oia ka makou e no aku nei, aole he oiaio oia mau olelo ana, he hoopunipuni ino loa ia, nolaila, e noho hamau kakou a pau loa, e kali me ka hoomanawanui, mai paupauaho, a mai ui-ha, oiai, aole i pokole ka lima o Iehova ke Akua Kiekie Loa.  Oiai hoi, ke kiai nei Oia ia kakou i na wa a pau a Nana no auanei e kokua mai, a e ola kakou a pau ma Ona la, a me ko kakou aina makuahine.  E hoolohe i keia leo ao e na hoa makaainana a pau.

 

He Hoailona Nawaliwali.

Ke kanikau mai ka leo o ke Aupuni P. G., maloko o ka P.C. Avataisa, e hoike ana i kona nawaliwali.  Ma kekahi manao pepa, ua noke mai hoi ua nupepa ala i ka hoohenehene i ka Moiwa ane i ka hookomo ana i kekahi palapala hoopii kue kukala kumukanawai e papa i na aupuni o na aina e, he inaina a he hopohopo maoli nae ka manao Mahope iho hama iho la i ke kua a Wideman a me Keo Kaaka, ma na olelo e i ana, aole no paha laua o paakiki wale ana, a pela no me na makee alii a aloha aina e ae, a o keia poe aole no paha e nele ke ao aku i ka Moiwahine e hoopau i kona kue ana i keia mau ano hana a na misionari, a pela aku.  A mahope loa, puka mai ia keia wahi manao hoomalimali.  I na o Liliuokalani e manao oluolu ana e haalele i kona kulana, alaila; aole no paba e nele ana ka noomaopopo ia o kekahi haawina nona.  He aila keia mai ka waha o na misionari i maa i ka olelo hoopunipuni, a i ka wa e waha wai mai ana he mea maopopo, ua ike ua haiki kulana, a ua lapu mai ua aumakua moe ole o lakou.

 

Kekahi o na Kuhina Hou.

Ua lohe ia mai e lilo ana kekahi o keia poe i mau Kuhina no ke aupuni hou, oia hoi o Kalua, Iosepa a me Kauhane.

 

Kukala Kumukanawai.

I ka la 4 Iulai e kukala ia ai ke Kumukanawai Repubalika o Hawaii nei, wahi a ka manao o ka hapa uuku.  Ua akaka aole keia hana na ka hapanui, a aole hoi mai ka olelo hooholo mai a ka Peresidena Cleveland.  Heaha aku la ka hopena?  He helelei hou.

 

Ka Mea Oiaio.

Ua lohe pololei makou ua loaa aku ka palapala hoopii kue a ka Moiwahine i na Luna Aupuni Kiekie o na aina E ma Hawaii nei, a ua hooholo lakou aole e ike i ke kukula ia ana o kekahi mana hou ma Hawaii nei, ma kekahi ano hou aku, mamua o ka loaa ana mai o ke kauoha e ike a e ike ole paha.  Ma ko makou hoomaopopo, he mau hana pulapu wale no keia, a he hilahila ke loaa mai i ka poe e hana ana e like me ia.

 

KE KALOKALO MAI NEI.

Ke lohe ia aku nei ka leo o na mamo misionari a me na kokua o lakou, eia ke kalokalo mai nei i na aloha aina, e hui aku e kokua i ka lakou mau hana ekaeka i na kanaka Hawaii.  Nui no na olelo pelo, aka, aole he maliu ia aku o keia mau olelo pahele.  Ua maopopo loa, ua haalele ka Uhane Hoopono i keia poe, a eia lakou ke alakai ia nei i ka naele o ko lakou mau manao kuko hewa; a me he la maoli no, ua komo kino pahiku ia kekahi o lakou e na uhane diamonio, a eia lakou malalo oia alakai e noho nei.

 

Ua Pono La.

O ka pono koho balota I olelo ia e loaa ai ka hoi hou o ke kuleana a pau o ka lahui Hawaii, aia no ia mahope o ka hoohiki ana e hoole loa i ke aupuni Moi, a ma ka apono ana aku i ke aupuni repubalika e hoole loa i ka mea a Kaulukou ma e olelo nei, oia iho la ke alanui e loaa ai.  Oia iho la ke kaona o ka manao lole-lua o keia poe, e kapa nei, he poe aloha aina lakou.  Eia hou hoi, he ekolu tausani dala ke ana waiwai e koho ai i na hoa o ka Senate, a he eiwa haneri ka loaa makahiki.  He manao apuka maoli no ka mea e alakai ana i kona hoa lahui e hana i kekahi hana e like me keia e lohe ia nei.

 

He Mau Hoao Ana.

Ua lohe mai makou e hoao mau ana ka aoao P. G. e onou aku i kekahi haawina i ka Moiwahine a e haalele mai oia i kona kuleana moi, me ko lakou manao kuhihewa oia iho la ka hopena o ka makemake o ka lahui.  Ma ka makou hoomaopopo ana, aole loa ka Moiwahine e ae ana i keia mea, a aole no hoi e pau ana ko ka lahui kupaa ana i ka mea a lakou i makemake ai, ne aupuni moi.  Iloko o keia mau hana hoowalewale, ua lilo ia he mea ole a lapuwale i ko kakou Moiwahine makemake.  Ua lilo no hoi kona hoole ana i ka puu dala nui e onou ia aku nei he mea nona e aloha nui ia ai e ka Iahui Hawaii, a me kona mau makamaka haole, a e mahalo ia ai e kekahi hapanui o kona mau enemi, koe aku ua misionari o ka aina nei.  I@a keia puu dala i kekahi o lakou, he mea kanalua ole, ua apo koke ia mai la, a ua komo i ka eke a Hagai.

 

KAHI I LOHE AI.

I ke kakahiaka mahope koke o ka waiho ia ana aku o ka palapala hoopii a ka Moiwahine i na Luoa Aupuni o na aupuni e, ua puka ae la ka lohe ma ka nupepa Avataisa.  Oiai, aole he nui o ka poe i lohe mua i keia palapala, aole anei ua waiho ia aku ka lono mai ke Kuhina Amerika aku, ma kekahi olelo ao i ke aupuni P. G., e akahele, a pela aku?  Pela no ka pololei, aka, ke boao nei keia nupepa e ao i kona poe i haulehia ka manaolana, aole i loaa aku, a ua hoole ia, a me kekahi mau olelo kuawili, a hoopunipuni a ae.  Ua maopopo ia makou ua lohe keia nupepa mai ka lohe i loaa aku i ke aupuni Noho Manawa aku, i loaa aku hoi mai ka luna aupuni hookahi o na Aina E i kuleana e hoike a e kau leo aku ia lakou; aole e lelo aku mawahe o ko lakou mana.

 

KE HOPO NEI NO LAKOU.

Ke hoea mau mai nei no na lono ua hopo no na Luna Aupuni i keia hana kukala Kumukanawai o ka Repubalika a ka hapa liilii ole loa o ka Lahui e hana nei.  Ke hoao nei ka Lahui Hawaii e kahea i na Lani, a e kahea i ke Akua Kiekie Loa, a i na Lahui Mana Nui hoopono o ke ao nei, e haawi mai i na kokua i ka Lahui i hoopoino kumu ole ia.

Kea o mai nei na hana a keia poe eka poino e loohia mai ana maluna o ka Lahui, mamuli o na mana a me na hana i hoohanaia iho nei.

He hopena ko na manao kolohe e hahai mai ana mahope o ka poe nana i kukulu ia mau hana kolohe.

Aole loa i make a Iehova, alaila, aole loa e make ka pono mamu@@ o o ka nui o na hana hewa.

O na mamo a na mikanele, oia no paba ka poe i oi loa aku ka maka oolea keleawe, e kukala akea ana i ka apono ana i na hana hewa.  He paakiki loa nae ia i na poe Hawaii, i komo ke ao ia ma na hana o ka hoopono.

 

OWAI O PALMER?

Nohea oia?  A heaha kona kuleana i ka Lahui Hawaii, e olelo ana oia no na mea pili ia Hawaii?

Aohe makemake a ka Lahui Hawaii, e hooneleia ka Moiwahine Lihuokalani i Kona kuleana i ka Nohoalii o Hawaii.  Aole hoi o lakou makemake e hoihoi ae ia Kaiulani ma ia wahi oiai no e ola ana ka Moiwahine.

He haohao loa makou i ka ike ana ihoi i na manao holopee o ka nupepa Holomua haole, e olelo ana he makemake o Palmer e kaana pono na poe alohalii e kokua e hoonoho ia Kaiulani ma ka Nohoalii a o Dole hookahuli aupuni Moi ke kahu aupuni?  Pela io?  Hu wale ae la no ka manao lapuwale o ua poe haole nei, a hoonihi ae la ka olelo ana i hikauhi.  Kohu ole loa hoi!

 

KA OI O KA HILAHILA.

I na ma ka la eha o Iulai e kukala ia ai ke Kumukanawai o ke Aupuni Kuikawa, a ma ka la 5 ae o lulai e hiki mai ai ka lono no ka olelo hooholo hope loa o Hawaii, e apono ana i ke kumuhana a Cleveland; alaila, oia ka mea hilahila loa, no na mamo a na mikanele.

He mea maopopo loa, aole e hiki ia Kuhina Willis, aole hoi ia Adimarala Walker ke pupuahulu mai e ike i ka Repubalika, me ka loaa ole aku o ke kauoha kupono no ia ike ana aku.

O na hana ana e ike aku ma ko ke Aupuni Amerika aoao i keia aupuni hou, e hoolauwili nei i ka hana a Cleveland, he hana ia e hoole koke ia ai, i ka wa e hiki aku ai na lono no ia ike ia ana aku i ka Peresidena a Amerika Huipuia.

He ole loa keia poe luna aupuni o ka P. G. ia Cleveland, ke ku mai keia a hooko i na hana a ia lahui i kau mai ai maluna ona.  No keia, ua loaa ole ia makou he kumu e kanalua ai no ka pono e hana ia ana ma ia manawa.

 

UA PA LEO MUA IA.

Wahi a ka olelo a ke Akua:  Aole loa e haule kekahi huna o ka olelo a ke Akua, a pau loa ia i ka hookola.

O ka pono o keia Lahui Hawaii a me kona Meiwahine, aia no ia iloko o ko ke Akua lima mana.  Aole loa ia e lilo iloko o na lima o na enemi me Kona ae ole mai.

He nai na lono e pahola nei, mea ae no, e hoopilikia ia ana ke ola o ka Moiwahine a me oa Alakai o ka lahui ma keia mau la iho, a pela wale aku no.  Aka, ke hoomaopopo loa nei makou, aole loa e haule kekahi lauoho mai ko ka Moiwahine poo aku, me ko ke Akua ae ole, a me ko Peresidena Cleveland ae ole, oiai hoi, mamuli hoi o ka pa leo mua ana, ua laahia ia kino i kauleo mua ia, e ke kanaka a ke Aupuni o Amerika i kauoha iho ai.  Oia no keia e noho nei.

HE UMI MILIONA KIPE.

He umi miliona ke kipe o na makai o ke aupuni kulauakau hale o Nu Ioka, a o keia dala.  ua lawe ia ae ma ka pa~kanaiwa hapa haneri mai ka loaa o na hale hookamakama ae, a me na hana e like me ia i olelo ia, ua uku ia i na luna aupuni o Hawaii e ka poe hoopae opiuma a me na hana pili waiwai, eia nae ke hue ia mai nei keia mau ino e ka aoao Demokarata, a ua like ka pilaho o na hana o keia mau ano me na mai ino e hoopalaho ana i ke kino o ke kanaka.  Nui ka ino o ke ano aupuni Repubalika.  Aole hoi he Iohe ia o keia mau ano ma Europa a ma Enelani, ke ana aupuni pookela o ke ao nei.

 

HE KIA HOOMANAO.

Ma ka Poakahi nei, ua noho iho ka Aha Elele Kumukanawai, a iwaena o ka lakou hana mua ia la, ua waiho mai la hoi o J. W. Kalua i kekahi olelo hooholo e kauoha ana ia Mr. Dole e kukala ae i ke Kumukanawai ma ka la 4 o Iulai, a e hoolaha ae i kona Aha Kuhina.  Ua kokua ae o Kikila Baraunu i keia olelo hooholo me ka mahalo i ke kupono loa o ka la kulaia o Amerika Huipuia, no ka hana a ka olelo hooholo i hoakaka ai.  Ma keia kakou e ike ai ua pau poo, pau hiu keia mau kanaka malalo o ka manao hoino i ka Moiwahine, a me ka lahui Hawaii; a he kia hoomanao mau no hoi keia na ka Iahui Hawaii e hoomaopopo ai i ke ano o ko keia mau kanaka ane ma ka laua hana.  Ke hoomanao nei makou i ka mahina o Dekemaba, 1892, o Kikila Baraunu kekahi o na kanaka punahele loa i ka Moiwahine, mamuli o ke alakai a ka hoa’loha o Kikila, oia o C. B. Wilson, i hoikeia ma kona kahea ia ana e koho i kekahi mau hoa e lilo me ia i Aha Kuhina ia mau la.  Nui ke aloha o keia hoa’loha a me kona hoa i ka Moiwahine i ka wa e noho Kuhina ana, aka, i ka haule ana o keia poe mai ko lakou mau kulana mai, me he la ua ulu ae ka nioi iloko o ko lakou naau a hiki wale i keia la.  Aole he hana wekaweka, e ae a keia mau kanaka, a makou i ike maka ai i ka punahele nui i ko kakou Moiwahine, i oi aku ka awahia e like me keia mea i waiho ia mai e Kalua a i kokua ia ae e Kikila, aka, ioa e olelo ia ae keia mea, e i mai ana no kekahi poe aole maoli ia o ko laua manao, he aloha no a pela aku.  Ua eena maoli o loko o ke kanaka e hana ana me ia, i ike ia he makamaka mamua, me ke kumu ano nui ole hoi o ka lepo-uli ana o ka naau.  Ina paha na kekahi poe iho i kamaaina ole i ka ai pu. ahaaina pu, a i aie hoi i oa hana lokomaikai mai ka Moiwahine, a laua e hoino nei i keia la.  iua la aole hoi e kamailio ia, aka, o ka puka ana ae o keia olelo hooholo mai kekahi mau kanaka i hiki ke olelo ia ua aie i ko ka Moiwahine Iokomaikai, he mea anoe loa keia.  Ua like loa keia me ka moolelo o ke kanaka i loaa aku ai kekahi moo e waiho ana ilo@o o kana mala-pua ua laau i ke anu e make loa aku ai; a no kona aloha ua hapai aku la oia a kona rumi bookipa, ma kahi kokoke i ke ahi e a ana, a hoopumehana aku la iaia; i ke ola ana ae nae; ua lele koke aku la keia moo a nahu i ka mea nana oia i hoopomaikai,.  Aka, o keia no nae ke ano o keia mau la aku, wahi a ka olelo a ke Akua, nolaila, aole makou i hoopahaohao loa ia, aka aole nae e nele ka hookui ia ana o kela a me keia, i ka wa e hoea io mai ana keia mau ano hana.

 

He Haawina Keonimana.

He mea maikai ia kakou Hawaii, ina wa a pau e haawi aku i ka mahalo i ka poe e hoike ana i ko lakou ana keonimana a manao hanohano hoopono kanaka.  Ua hoohauoli ia makou i ka loaa ana e kekahi wahi haawina e mahalo aku ai i ka poe i enemi wale mai ia kakou, a kuko paha i keia mau puuhonua iwaena o keia naele kai uli o ka moana nei, e lawe aku mai ka lahui nele a hoonui hou aku i ko lakoa kuleana e noho ai ma ka honua nei.  O keia a makou e kamailio nei, oia no ka leo kahea a ka luna koa o ka moku Philadelphia, i kanae ae ai e “Support arms!” mamua ponoi iho o Wasinetona Hale, i ka wa a lakou e maki ana i nehinei i ka hele ana a me ka hoi ana mai.  Ina aole he hoailona o ae a kakou e ike ai ma keia mea i hana ia e ke ‘liikoa paikau o na koa o ka moku Philadelphia, ua hiki ia kakou ke ike hoi ma keia, ua hana rula keonimana oia, a ua hana oia i keia me@ e hoomaikai aku aua i ka Moiwahine o ko Hawaii Paesius, i moi ma ka lokomaikai o ke Akua, a ma ka hooia a ka Iahui Hawaii.  He like ole ka keia Amerika me ka Emesona, kekahi keiki misionari a namakua Amerika, i olelo hoino ai i ka Moiwahine, iaia i hemo mai ai mai ka lohe ana i ka olelo a ke Akua.  He Amerika malamalama ka mua, a he pegana maopopo ka lua, iua e ana aku kakou ma ka rula naauao a ma ka rula Karistiano.  Aole makou i poina i ka olelo a Peresidena Cleveland, i olelo ai, he hookahi rula e ana ia ai na kalai aupuni ana o ke aupuni Amerika, oia hoi ka hana pono, a ma keia hiona, ke hooni paa ia nei no ko makou manaoio e hooko ana no o Peresidena Cleveland i ka mea e mau ai ka mahalo ia o ka inoa o Amerika a e aloha ia ai kona Hae.  Aia kakou a hoonele ia, alaila kakou ae e ahewa ae i ke aupuni Amerika mamuli o na hana lima nui “jingo” a kekahi hapa o kona lahui.  Mahalo i ka Lutanela nana keia hoailona keonimana, e hoike ana, aole wale oia he koa, aka, he Karistiano oiaie oia, ke aloha la i ka mea i hoino kumu ole ia, a i hoopilikia wale ia.  Na ka Lani oe e hoopomaikai mai, a e malama i kou ola, e ka malihini naau aloha i ko makou Moiwahine!

 

E MALAMALA I KA MALUHIA.

Ke kauleo aku nei makou i ka Lahui Hawaii, e noho me ka maluhia, me ke kupaa maluua o ka manao hoopono e like me ko ke Akua makemake.

O na lono i hoikeia ae maloko o na nupepa hoohui-aina, ma keia la 4 ae o Julai, oia ka la e kukala ia ai ke Kumukanawai o ka Repubalika Hawaii.  Malia paha pela io, a aole paha?  O ka kakou mea e nana aku, oia keia:  (1) He mau hana hoohoka keia a ke Aupuni Kuikawa ia Cleveland.  (2) E hiki anei ia Kuhia Willis ke ike aku i keia kukala Kumukanawai ana o ka Repubalika hou, me ka hoopau ole o Cleveland i kana olelo hooholo no ka ninau o Hawaii nei?  (3) Owai auanei na Aupuni e ike mai ana i keia hana a ka poe P. G.? – Na ka Lahui Hawaii ia e ike aku ia la.

O ka manaolana o ka Lahui, oia no ka hookoia o ka pono a me ka pololei.  Oia wale no, aole mea e ae.

 

He Ake Hanohano.

Ma na kokua ana a na mamo misionari, a me ko lakou mau kokua, maloko o na hana kupuni, e hooholoia kekahi Kumukanawai e hapuku ana i ka mana a pau ma ko lakou mau lima, a me ko lakou koho ana ma ka hana kaukanawai, e hoonoho i kekahi o lakou iho i Peresidena no ke aupuni repubalika o lakou, ua hoahuwale loa ia ko lakou ano naau hookiekie a kue i ke kulana haipule o lakou.  Ma keia mau ano hana, ua like loa iho la no keia poe misionari me ke ano o na paresaio i loaa mai ai i ke Keiki a ke Akua, me ka malama pu ana no nae i na wahi hanohano a me na wahi loaa o na oihana no lakou.  E like me ko lakou like ole me Karisto, pela no hoi i like ole ai keia poe Karistiano, e ake nei i na wahi mua ma ka nohona o keia ola, ana, a mahope aku ua hana a ka Haku, ka mea a lakou e hapai memeue ana.  Ua ahona no na makuakane o lakou, no ka mea ua imi wale no lakou i na waiwai o keia aina, a ua lawa no hoi e noho mana maluna o na ‘lii a me na kanaka mamuli o ka mana hoopono.  Aole hoi pela kakou e ike nei i ka hana a na keiki, ua hele loa aku nei ka lakou mai ka imi loaa a hiki i ke kuko a kaihi maoli ana i ka mana aupuni, ma na ano hana hookiekie.  No ka maopopo loa o keia hana, oia ke kumu o ka Papa Misions ma Bosetona i hoopau mai nei i ka noho ana ao o kekahi lala ona, i koe hookahi ma Hawaii nei.  Pela nu i puka ae ai ka olelo a ka Bihops Willis, a kanikau ana no ka pono o ka hoomana, i ka hoohaahaa ia o ka hoomana Karistiano, a me ke hoomaewaewa ia imua o na lahui kanaka o ka inoa o ke Kahuna Nui o ka hoomana o keia poe a kemo nei i keia mau hana, a e kapa ana ia lakou he poe hipa na ka Kahu Hipa Maikai.  Ua pololei ka ahewa ana a ka Papa Misions a me ke kanikau ana o ka Bihops, oiai, he oiaio ua hooliloia ka bana a ka Haku, a keia poe, i koloka no na ilio-shiu ua pololi, me he aahu hipa la, e imiana e powa i na hipa e noho nanea ana.

O keia noho ana o ka mamo misionari e hana I keia mau hana hapuku mana, malalo o na hana kuea i ka pono a na makua o lakou i lawe mai ai i Hawaii nei.  iloko o kekahi hale kaukinawai kumu me ka akeakea ia ana o ke komo ana mai o ka lahui kanaka e hoike i ko lakou makemake ma ke koho akea ana, oia no kekahi hana e kuni paa ana maluna o lakou iho i ka hoailona o ka mamo hana hewa, e like me ia maluna o Kaina no kakana mau hana a pau, i ili iho ma kana hana hope, oia ka lili a me ka huahua a pepehi maoli ai i kona kaikaina ponoi.  Ua like loa lakou nei me ia keiki a Adamu me Ewa, a e like me Kaina a me Abela, e aai ana hoi ka hoailona o kekahi, a e uwe ana hoi ke koko makamae o kekahi i ke Akua o Sabaota.  He minamina makou i ke kaualako ia ana o keia ohana a ka mamo o ka poe i Levi ia, ka ohana nona ka haawina kiekie o ka malama ana i ka hana o ke kuahu a me ka pahola ana i ka olelo malamalama o ka maluhia a me ka manao maikai, ka mea a ka Haku o ka oihana nana ka papa hana laahia, i kukulu ai maluna o ke Aloha o ke Akua – no na kanaka i mea e ola ai lakou.  Eia nae, ke ike akea nei kakou, ua haalele ka mamo a Levi i ka oihana a Levi, a e ia lakou ke hookamakama nei me na mea o keia ao.  Ke hoi hou nei lakou a na ipu io o Aigupika, ke launa nei me na kaikamahine a kanaka, ke hoohalike nei me ko Sodoma a me ko Gomora, a e like me ke ku o keia ano a pau ia lakou, pela iho la no e ili iho ai ka hopena hookahi e like me ia i loohia i ka poe i helu ia ae la.  He mea eehia no ka haku ana i na manao e pahola mai ana i na ouli o ka hopena weliweli maluna o ka poe i kue i ko ke Akua makemake, aka, ua hiki ole i ka makou makakila ke paa iho; me he la, ua alakai ia ko makou uhane e ko ke akua makemake e puana ae I ka leo ahewa ma kona aoao i hoike akea e kue aku ai i ka lakou olelo palepale hoopunipuni i ka la e ana ia mai lakou.  E like me Iona i ao ai i ko Nineva, a me na kauwa e ae o ke Akua, pela makou e hoao aku nei, ma ke alakai ana o ka Uhane o ke Akua e pa leo aku i ka hewa e hana ia nei, mamua o ka hala ana o ka manawa mihi a me ka haalele wale ia o ko ke Akua aloha.  E mihi e ka poe naau haakei, oia i ka la o ko ke Akua aloha ke aneane aku nei e napoo.  E mihi e na hoahanau, a e hana i ka mea PONO e like me Ia, ke LII o ka PONO.

 

Ka Olelo Hooholo Naauao

 

SOLOMONA MA WAENA O NA WAHINE ELUA. – EMAHELEIA KE KEIKI.

Ua kaulana o Solomona ma kona hooponopono ana i na wahine elua no ke aumeume ana i kekahi keiki, oiai, o kekahi wahine nana ke keiki make, ua waiho aku la oia i ua keiki make la ma kahi o ke keiki ola, me kona lawe pu ana mai i ua keiki ola nei a kekahi wahine.  aia nae, ua ike iho la ka lua o ka wahine aole keia keiki make nana, nolaila, ua nui ka hoopaapaa o keia mau wahine no na keiki a laua, a ua hiki aku keia mea imua o ke alii Solomona, a ua hoolohe oia i na olelo hooholo a ua mau wahine nei, a ua olelo aku ke alii Solomona i au mau wahine nei, e haawi mai i ke keiki ola iaia e hoopaapaa ia nei, a ua haawi ia mai la ua keiki nei, a ua lawe ae ia o Solomona a paa iho la i ke keiki ma kekahi wawa me ka Iewalewa o ke poo o ua keiki nei ilalo, a unuhi ae la ke alii i kana pahi kaua, a pane aku la i kana olelo ku i ka naauao imua o ua mau wahine nei.  Oia hoi keia:

E na wahine, ke manao nei au e mahele ia keia keiki i ka pahi kaua, a o kekahi hapalua na kekahi o olua a o kekahi hapalua no hoi na kekahi o olua, ma keia olelo a ke alii Solomona, ua ae koke mai la kekahi wahine e maheleia ke keiki, a o ka lua o ka wahine, sole oia i ae e maheleia ke keiki, nui kona uwe me ke aloha no ke keiki, no ka mea, e make ana ke keiki ke maheleia.

Nolaila, ua paue mai ke alii Solomona i kana olelo hooholo naauao; “O oe e ka wahine e ae ana e maheleia keia keiki, he mea maepopo ia u nau kela keiki make, a o kela keiki ola na kaia wahine no ia.”

Noluila, e kaana a kaupaona i kou manao e ka Lahui Hawaii Aloha Aina – Aloha i kou Moiwahine Liliuokalani.  Owai keia mau wahine elua e aumeume nei i ke keiki.”  A owai hoi ke Solomona nana e hooko i ka pono no kekahi wahine.”  Owai ka puana o ka haina o ka nane.”