Ka Oiaio, Volume VI, Number 15, 13 April 1894 — Page 2

Nupepa Ka Oiaio.

"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"

 

NUPEPA

KA

OIAIO.

---

John E. Bush,LUNAHOOPONOPONO.

John. K. Penikalaka

PUUKU.

--

O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA.

=====================

POALIMA  APERILA 6, 1894

=====================

 

NU HOU HOPE LOA.

--

     Ma kekahi moku pea i ka Poalua ka 19 o Maraki,  na hiki mai ka lohe na hoole o Peresidena Cleveland ika hooloiia o ke kulana o ke aupuni Hawaii, i Repubalika.  Eia ae a hoea mai o Admirala Walker.

     Ua auhau dute ia ke kopaa 1 1/2 keneta o ka paona mamua o ke koma ana i Amerika.

=====

ADIMARALA J. G. WALKER.

--

     Ma ka mokuahi Mariposa o ke kakahiaka nui onehinei, i hoea mai ai, e like me na wawa olelo, a me ka makou i hoike mua aku ai, o Admirala J. G.

Walker; a ua hal'iali'a wale mai no makou, eia ma ka poho o kona lima (J. G. Walker,) na mea e pau e pili ana i ka ninau o ko kakou aina makuahine.

=====

He Hooiaio o ko ka Hui Aloha Aina Pololei.

--

     Ma kekahi manao pepa o ka Buletina puka la o Honolulu nei, o ka la 11, ua puika ae keia e hooia ana i ka pololei o ka hooholo ana a ka Aha Hooko o ka Hui Hawaii Aloha Aina e ao aku aole e "koho" a aole e "hoohiki," na Hawaii a i hooholo hou ia ai  i ka Lapule, aole e hui ma kakahi halawai makaainana, aka e noho malie na aloha aina a pau.  Eia ua olelo la:  "Mamuli o ka helehelena o na hiona kana ma Wasinetona, na hana maikai na Hawaii i ko lakou HOOMAU E KAOHI I KO LAKOU MAU UHANE ILOKO O KA NOHO HOOMANAWANUI."  Aole anei keia o ka noho malie a akou i ike a i ao ai i na Hawaii aloha aina io, aole o hana a e ae, e like me na hana e imi ia mai ana e na loio, e alakai hewa ia lakou.

--o--

Ko laua Manao Maoli.

--

     Ma kela halawa hoolala mua, i malamaia ai ma kahi o A. P. Peterson, a na hoa o ka Hui Hae Eleele, ua hoike mai o Numana he repubalika kona ano, a he kupono i na hoaloha i akoakoa mai e ae aku i  kana.   oia hoi e hoopii aku i ke aupuni P. G. e hoike mai i ke ano @ ka lakou kumakanawai i manao ai, a aia ma ka lakou hoike ana e kukulu ai kakou i ka ae e komo pa aku me lakou a me ka ole paha.  He alanui maikai ole keia i ko makou ike a no ia kumu aole makou i ae e hoopaa ia makou iho ma ia ala.  O keia kekahi o na alakai no ka halawai makaainana.

     O ka Akepoka hoi he makiemake oia e halawai makaainana, i loaa ke kuma alakai hou o na Hawaii, a i hoike i ko na aina e, e kue aku i keia hoohiki a koho Kumukanawai ana mamuli o ka hoike ole @ mai o ke ano o ke Kumukanawai i manaoia,  a he hoohalahala no ke ano o ke kuleana koho a me ka mahele ia ana o ka nui o ka Hae Eleele e noho aku ana e noonoo i kekahi Kumukanawai oiai wahi ana, he hilinai au ma ke  ano o ke aupuni makaamana.  Eia hou he repubalika.  A o ke alahele o kana i kue ai he hookomo ana ia ia kakou Hawaii, e ae aku i ka ke aupuni P. G. ke apo ia mai kela manao, a o ka haalele ana no ia o kakou Hawaii i ke kuleana o kakou imua o ka aupuni Amerika.  Ma ka nana aku no i ka olelo a keia poe i ala mai nei ano e hooikaika  nui o lauwlii ia kakou oia maole no ka manao o keia poe alakai Hae Eleele.

=====

Ka Hopena o ka Haiolelo

-:A:-

HON. DAVID TURPIE,

IMUA O KA AHA SENATE O AMERIKA MA KANINAU HAWAII.

--

     "I ka la mua o Mr.  Stivini i ike ai i ka Moiwahine Luliuokalani ka mea nona ka hale kipa ana e noho malihini hoaloha aku ai no kekahi mau mahina lehulehu, ke aliiwahine e haawi mai ana ia ia i na haawina a me hookipa ana o ka noho ana oluolu i ku i kona kulana kiekie he malihini oluolu ai hoopunaheleia.

     "Aole anei he leo i pa-e aku iloko ona mai kahi mamao aku, kekahi leo hawanawana e pili ana i kana ma olelo hoinoino aloha ole e kue ana i kekahi wahine, i hewa a hewa ole paha he mamoalii o kekahi o na lahui koikoi e olelo ae ana ia ia, 'Aole, aole hoi mai a oe ae, e puka aku ai keia mau manao pelapela e hoino ana i keia wahine.'

     "Aole o kakou manao ana ae e imi i na kumu e hoomaopopo ae ai no kehahi mea e loaa ai ke ano pololei maoli o kekahi Kuhina [Stivini] e kakau ana i na palapala oihana i keia ano manao a me keia ano olelo.  Ua hoike maopopo ia mai no kona ano kulana oihana ma kana mau olelo i kakau ponoi ai.  Owai hoi ke hoao ana e hoopa, e hoanoe ae, a e hoololi ae paha i ke ano o keia kii kino kanaka piha, paewa ole o kekahi kanaka kui aupuni, lokoino, a kanaka i kaa mawaho o ka palena o ke kanawai, ke mea i kaha kii ia kona ano e ia iho no ma kana mau olelo iloko o na waihooluu lehulehu o na ano panopano i kupono i kona ano i hanau ia mai ai.

     "He mau au loihi i kaa hope, e Mr. Peresidena, ua kakau iho hoi kekahi kanaka hoopono kaulana o Helene i ka moolelo o kekahi malihini manao maikai ole.  I ka loaa ana hoi i kekahi la o kekahi moo i kekahi kanaka mahi-ai e waiho ana iloko o kona mahina ai ua wikani a laau i ka make a ka hau-anu.  Me ka naau aloha oia i hii ae ai ma koa mau lima i keia  moo, hoihoi aku la a kona home, a me kahi o ke ahi e a ana waiho iho la iaia i pumehana ae. Ua akoakoa mai hoi ka wahine a me na keiki me na manao i piha i ke aloha no keia malahini ano e.  Ua kiai iho lakou i kona pohala malie ana ae i ka loaa na iho i ka mehana a @ ahi.  Ua ike lakou i kona oni ana ae, kona lapuu ana, kona wili ana iho iaia a poepoe, a i kona makaukau ana, ua lele aku la hoi oia me kona mau niho awahia a nahu aku la i ke kanaka nona ka mahina ai, a make iho la ua kanaka la i ka make mainoino.  No ka wa pokole ua hoomaeele ia ae la na mea a pau e ike ana i keia hana lokoino a ua moo nei, a i ka pohala ana ae imi aku la hoi lakou i keia moo ma na wahi a pau ole oia.  Ua kokolo aku la keia malihini kokolo honua a ua nalo aku.  (Ke kii keia o Stivini, a me na misionari e noho nei ma Hawaii.)

     "Mamuli o na ana a pau, maluna o na noonoo maikai ana i na mea i hoike ia mai ma na palapala i waiho ia mai ia kakou e pili ana i keia mea, e ike ia iho no ke kupono ole o ka hoomaopopo ana o kakou i keia manawa, e ae i ke kuikahi a i ka hoohui aina.

     "Ua papa ia mai hoi kakou e na manao hoopono ma ko kakoa aoao e malama i ka pau o ke ao nei, mai ka mua mai o ko kakou moolelo noho ana aupuni e ku hoomamao aku mai keia hana hoowalewale i hanaia.  Aole loa hoi e hiki i ke auuni o Amerika Huipuia ke ae e alina oia ma kekahi manao hoohuoi nona e manao ana oia e hoopomaika ia ia iho ma kekahi hana hewa moakaka i ku hoi i ka hoowahawaho ino ia e na kumu alakai noho ana aupuni kaulike.

     " Ina hoi ua ae ia he mea maika ka hoolilo ia na mai o na Mokupuni o Hawaii, e pono wale no e loaa mai ma kekahi ano e ae.  Aole hoi i kohu i ke ano a me ka hanohano o keia Repubalika nui, e kaili mai kakou mai kekahi lahui nawaliwali, ke hoohalike ia, a hiki ole ke pale nona iho, i ko lakou wahi a me ko lakou inoa maiwaena ae o na lahui o ke ao nei ma ka aihue ana, ma ka hana imi maalea ana, a ma kekahi mau hana imi hana keaka a ano maikai ole e ae paha,a aihue uhiuhi kahinu ia a lilalila i ulu ae mai ka olelo a na powa, i kapa hewa ia makaolelo he kumuhana i lanakila, nolaila ua pono iho la.

     "Aole hoi he pomaikai e ukali ana i kekahi hana hoopoino wale aku. I ko kakou wa e makemake ai e hoonui aku i ko kakou mau palena aina ma ka hoohui ana mai i na aina o ka Paeaina Hawaii a wahi e ae paha, ua kupono wale no e hele mai io kakou nei me ka lima maemae, me ka poho lima maemae, kima ole, haumia ole, a ina aole i hele mai ma ia ano, a ua lawe ia mai hoi, alaila e lawe ia hoi me ka lima oolea, me ka pahikaua i unuhi maopopo ia no ia mea imua o ka ike ana o na maka o ka malamalama, a e lilo mai hoi he waiwai i kupono e lilo malalo o na kanawai o ke kaua akea ana me ka hoa paio e kue ana i ka pono o ka lehulehu.  Alaila hoi ka hae, ka hea o ko kakou Repubalika e welo ai, e like me ia i na la i hala, me ka hanohano a me ka nani maluma o na kahua kaua i  eo mai ma ka paio ana no ka pono - no ka pono, ka lanakila, a no ka poe wiwo ole!

---o---

Ua Pahu ke Au ke Pii nei ka Lena.

--

     Nui ko makou hapoli no ka hoinoia no ka pono o ka aina, ka lahui me ka Moiwahine a no ka hooikaika ana e pale aku i ka hana a ka poe piko pau i ka iole, ka poe e leo nui nei he poe "loyalist" a e hoopunipuni ana he aloha aina.  Ua huhu loa keia poe no ke ko ole ana o ka lakou hana e alakai i keia lahui e kakoo i ka hana a ike aupuni P. G., e like me kia olelo a Mr. Phillips i hoopuka ai ma kana haiolelo i ka po Poakahi nei, penei:  "Eia wale no ka'u e olelo aku ia oukou e na keonimana o ke Aupuni Noho Manawa, e haawi mai oukou ia makou i ke koho balota kuokoa ana me ke keakea ole no keia Aha Kumukanawai.  ALAILA AIA MAKOU ME OUKOU."  Nui ka hu@o o na haole i keia.  Pomaikai ka lahui aole ma keia halawai e awiaulu ia ai malalo o keia mau olelo e hoike ana oia ka manao i hoohala ia ai o ka aupuni P.G.  a ma aole no ia, alaila hui aku "makou me oukou."  E na ia kakou owai la keia "makou" a me keia "oukou i" oleloia ma keia olelo a Phillips. O keia "makou" oia no ka poe haiolelo a me ka poe e kakoo ana i ke kahea halawai makainana.  O ka mua o ka mea nana i hoeu  ka halawai oia no o E. Norrie, ka Luna Hooponopono o ka Holomua olelo Enelani, mamuli o kana poloai ana i hui a e noonoo ia ka mea kupono e hana ai e pili ana i ke kahea koho balota Aha Elele Kumukanawai a ke Aupuni P. G.   Mamua o ko makou ae ana e hui ma keia halawai, oiai he kanalua no ko makou i ke ano o ka mea nana keia hoeu, ninau aku nei makou, owai ke niki ae ana?  Ua helu ia mai la o Nawahi, Keoni Kamaki, Rikeke, Makuika, Kauha a o na hoi no a pau o ke Komite Hooko o ka Hui Aloha Aina, no keia kumu ua manao makou he halawai maikai ana ka mea @ manao ia.  O ka mea kupaianaha nae, i ka hiki ana aku e noho mai ana keia poe: Paulo Numan@, loio kekahi;  F. Wandenberg, kuwaho; C.W. Akepoka, loio, Hae Eleele; A.P. Peterson, loio, Hae Eleele;  C. Creighton, loio, Hae Eleele; Akoni Rosa, loio, Hae Eleele;  E. Norrie, Hae Eleele; R.W. Wilcox, kawaho; W. Richard, Aloha Aina; Mayor Seward, Aloha Aina;  J. E. Bush, Aloha Aina; W. H. Cornwell, ona mah@ke.  Ike iho la makou aole keia hana na ai aka na a make keia hana oiai, e Hae Eleele ka nui.  Noi ia aku nei ka mea nana i kahea keia akoakoa ana o hoike mai i ka manao; ia wa ka mai lo o E. Norrie, me ka loe ua hele a oleha, a nau mai la hoi i keia mau olelo:  Ua kahea au i keia halawai o kekahi ma hoa namuli o ka mea i kamailio ia he kupono iwaena o kekahi mau hoa mamuli o ke mea i kamailio ia he kupono iwaena o kekahi mau hoa, e noonoo i ka kakou mea e han ai e pili ana i ke koho balota Eleele Kumukanawai.  Ma keia wahi ua owala ia ka noonoo akahai o Norrie, a hoopuka hou mai la oia, a o kekahi kumu o ko'u hea na i oukou.  ua kamailio mai o Sam Damon ia'u e kokua aku i ke koho balota ana o na kanaka, ua kaohi aku au i ka'u pane iaia, a akaka ka kakou mea e hanaai, [Poalima keia] a ka Poakahi ae ka mailio hou maua.  Ua ike o Damon he kanaka koikoi au iwaena o ka lahui Hawaii ma ko'u ma hoaha nau mare, nolaila, b- g- aole e hike ia ia ke hoala i kona hele ana oiai e kamailio e kokua aku au.  Ua noi ia ai kekahi hoa o ka Hui Aloha Aina e kamailio, ua hoi ke aku oia aole e ae oia, a me kona mau hoa, e ao i na hoa o ka Hui a me ko lakou mau makamaka e hui ou ma ka hoohiki a me ke koho ana, oiai, ua akaka, ua kuleana ole ke apuuni i kona manao, e hana i kekahi hana e hoololi ana i ke kulana o ka ninau e pili ana i ka hoihoi hou ia o ka Moiwahine a me Kona aupuni i kaa ma ka lima o Peresidena Cleveland, mamuli o ka waiho ana a ke aupuni noho manawa ma kana noi he hoohui aina.  a ma ka Moiwahine Liliuokalani palapala kue imu o ia mea hookahi.  Eia keia ninau ma ka lima o Amerika, ma kona Peresidena ua hooholo oia e hoihoi i ke aupuni Moi e like me ia i hookahuliia ai i ka la 17 o Ianuari 1893.  A o ka mea maikai wale no i na Hawaii e kuwaho, oiai he pahele ka manao koho elele kumukanawai i loaa ka hoohiki o na kanaka i ke aupuni P.G., a oia mea ua like no ia me ka haalele ana i ko lakou kumu hoopii e waiho la imua o ka Peresidena o Amerika Huipuia a i apono ia e ka Aha Luna Makaainana o ia aupuni, ma ke koho kakoo heluna nui he 177 i ke 75 hoole.  Ua  hooia ia kei mea ma ka olelo a Luna Senate Morgan i hoolahaia ma ka mupepa P.G. ka Advataisa, me keia olelo ano nui aole e waiwai ke koho ana ke ole e hoohiki a komo pu mai na kanaka Hawaii ponoi.  Pau ka keia hoa wehewehe ana, iloko no nae o na hookuikui a me na olelo kike, a na loio o ka Hui Hae Eleele.

     No ka ike o keia poe ua paa aku nei ka lahui i ka leo o ka Hui Aloha Aina aole he hoohiki a aole e koho ana, nolaila, oni mai nei na paa hea o ka Hae Eleele, e kahea i halawai makaainana me ka olelo mai e hooi aku i ka leo kaohi i na makaainana ma ke ano e lilo oia hana ke alakai o ka lahui e paa ai.  He maopopo he hana maalea keia, a he amu kumu hoopunipuni, oiai ua hana mua ka Hui Aloha Aina a ua paa, a i mea nae e loaa ai he kuleana ka Hui Hae Eleele e olelo ai o lakou ke alakai i paa ai keia hana, a i hiki ai paha ke hoani ae i ke kulana o kanaka Hawaii ma ka mea imua o Amerika e piii ana i ko lakou pono, ua komo mai nei keia poe e kaualako a ka lahui ma o ka Hui Aloha Aina e komo pu i ka luameki a lakou i hoolala malu ai me Sam Damon.  Aka ua ahuwale keia mau hana, nolaila, ke nau nei ke kui, ke wi la na niho, i ka ehaeha i ke ahuwale o ka hana a keia noe haole e alakai hewa ana i kekahi poe, a  no ka maliu ole ia aku e hoino a e hailiili nei ia Nawhi, Keoni Kamaki, D. W. Pua, J. K. Kaulia, J. E. Bush, J. K. Kaunamano a @ ko lakou mau hoa.  Aka owai la ka poe aloha aina io, o keia poe anei e hoino ia ae la, a o keia poe anei, oia hoi o Peterson a me Colburn a me Kamuela Paka, i pahele ai i ka Moiwahine e kakoo i ke kukala Kumukanawai i ka wa o lakou i lilo ai i ma Kuhina, a haalele ai i ko kakou Moiwahine make kae o ka pali-lele e make ai  i ka la 14 o Ianuari, 1893, a holo ai o Peterson a me Kolobana e ku'ai i na naau o laua ia, Kekina, Kamika Hatawela me Kakela, i ua la ala, ka poe i ohumu po e noho makaala m@ keia poe kipi ma kahi@ e loaa aku ai i keia mau Kohio@ o ka Moiwahine.  O keia mau kanaka anei elua, ke kumu o ko kakou pilikia i keia la, oia ka ka lah@i e hilinai ai? E hookuku ia ai he oi ae ke aloha aina?  Aole loa.  O keia anei na kahea a ka lahui e hilinai mai ai?  Pelaka paha  wahi a Nio@.  O keia mau kanaka anei i @ me Kakina ma, ka kakou e hilinai hou aku ai?  Aole. Pehea h@ o Wanabuga a me Akepoka, ke hoohalike ia ma ke aloha aina me Nawahi ma?  He ma hookahuli aupuni la@a i ka 1887.  He aupuni repubaliha ko Akepoka   He aupuni misionari hoi ko Wanabaga.  E hilinai no anei kakou i keia mau kaaka?  Aole.  Heaha o Wanabuga i ka hookahuli aupuni aupuni o 1893?  he P.G.  Heaha hoi o Akepoka he pulelehua mawaho, a he repubalika mau maloko.  O na alakai anei keia e ola ai ka kou, e hilinai aku ai? Aole.

                                                                                                                                                                                                 Aole i pau.

---o---

E Hoolohe mai e ka Lahui!

--

     Ke poha mai nei na lona eia ke hoao ia mai nei e hana maluna o ka lahui na hana lokoino a ka enemi.  Ua hoolilo maoli aku kekahi poe ia lakou iho, he mau limahana na ka poe e ake ana e ulupa ia Hawaii nei.

     No ke kokoke loa mai o ka wa e hoea mai ai na lono, no na hana hope loa a Amerika e hana ai no Hawaii nei, nolaila, ke akaia nei e loaa he mau kuia, a he mau ulia, e hoopahua ia i ka ono i ikeia ma ko ka Moiwahine aoao, a me Kona Lahui.  E lilo ana keia mau hana i mea na ka lahui e makaala loa ai.

---o---

Na Alakai o ka Lahui.

--

     Ka ku makaukau nei na alakai o ka Lahui Hawaii, e paio, a e pale aku i na hana poholalo maalea, a na poe haole manao kolohe, e hoao nei e alakai pio i kalahui Hawaii.  Ua hoao mai kaie poe ma ka maalea o ka Alopeka, aka, ua ahuwale nae ka lakou mau hana kolohe e hana nei.

     O ka makou ao i ka lahui, e noho kupaa loa mai puni i na hana a keia poe moonihoawa.

     He okoa ka lakou mea i manao ai e hoohana mai, a he okoa ka lakou hana e hana ai.  He like a like keia ano haole, me na kii hula poo-kii, a Lualii ma.  He poo, he maka, he lima, he waha, he pepeiao; aka, aia ka oni ana i na wahi kaula mahope mail  Pela ka pupule o keia hana.

---o---

Na Poe Hapahaole Kipi.

--

     Ua nui a lehulehu wale ia ano:  o lakou ke hanalili an me na paa lole nana i kahiko ia me ke gula a me ke diamana me na puapuamoa, me na mahiole, me na pahikaua, me mikilima.  O lakou, ke kunou ana me na hoohehelo ana imua o na wahi ihiihi o ke aloalii, aka, he mea ehaeha nae ka naau, ka ike e ana aku, o lakou ka lehua mua ma ka kakoo ana i keia hoohiki, e kipaku i ka Moiwahine a e kumakaia hoi i ka Lahui.

---o---

Ke Ana Hoohalike

--

     I ka manawa o ke 'lii Kakanaka "pepehi kanaka mai konohi mai" a "ka makua hoi o na hoo punipuni, i heae ai e hookaakaa i ka maka o ko kakou makuahine Eva, ma ka paipai ana i kona manao ake kiekie ma na olelo pelo e i ana "e like ana ol@a me na Akua ka ike i ka pono a me ka hewa." oia hana a na 'lii la a hana ai oia no na hana mua hoouhiuhi i lanakila ai ke alakai hewa ia ana o na miliona o ka Eva mau pukaua a hiki wale i keia.  O ua hana la ke ana o na mea i hoao ia e ka Hui Eleele a lakou e hoao ai e alakai i ka lahui Hawaii e hana aku ma kekahi pahele, a mamuli o ka maliu ole ana o ka lahui i manao ia e puni, ua loli koke na olelo a na keiki a ua @hi  la ma ka halawai ma ka Poakahi nei    Aka i kumu e nalo ole  a ka makou mea i hopohopo ai, na oili mai la hoi ke kaona o ka manao mua o keia halawai makaaiana mai ke keiki Sacotia Pilipi, ka hanau hou i ike ole ia mea e hana maalea e like me na auna loio i haeolelo pu ai me ia.  O Mr. Phillips ka mea i ao ole i ka oihana loio, ka oihana i elele ia aole he kuponoi kekahi mea ke la we ke ole oia, he kanaka i a-a e hoohiki i ka eleele i keokeo, a pela aku a ua olelo pololei oia i ke kumu o keia halawai a i ka wa ona i hoopuka ai i ka manao maoli ua nee koke aku ke keiki alia a ke @ii o Suro, e hooki i kana olelo.  Ua puka mua ae la nae ka olelo, a oia keia:  "O keia poe haiolelo e hele mai ana mahope aou ua loaa he manawa e hoomakauka ai i ka lakou mau haiolelo, a aole hoi ma ke kulana e pilikia ai i ka hopu ia no ka olelo kipi, a malia paha e puka wale ae ana kekahi mea ia'u e ku ai au i ke kanawai kipi.  O kau a pau e olelo ai, "E NA KEONIMANA O KE AUPUNI NOHO MANAWA, E HAAWI MAI (oukou) IA MAKOU I KE KOHO PIHA KEAKEA OLE IA A AIA MAKOU ME OUKOU!"

     Ma kekahi ano a malalo o kekahi kulana e aku aole makou e ahaea ana i keia manao ke kumu manao maoli no o keia halawai i kahea ia ai, no ka mea he manao kupono maoli no keia malalo o na ano noho ana e ae o kekahi lahui, aka, ma keia kulana o ko kakou noho ana lahui, malalo o kekahi Aupuni Noho Manawa i loaa ole keia mana ae kauoha e hoololi i ko lakou noho ana ma ke koho, oiai oia ma kona ano a me ke aupuni maoli o ka la hui Hawaii mai mua mai,  i waiho i kona kulana malalo o na olelo kue a waiho aku i ko laua hoopii imua o kekahi aupuni a laua i hilinai ai nana e hooholo mai i ka olelo hooholo

 p@a maluna o ka laua koi imua ona eia no ke paa nei ia ninau a e hoopuka mai ana no i kana olelo hooholo hope loa, malalo o a kumu i like o e ai makou me na hoi o ka Hae Eleele nana keia halawai o ka Poakahi nei.  O keia ke kaona o keia halaawai, aole e ae.  Ua peepee mai na loio, e like me ko lakou ano, aka, o ke kanaka hookamani ole, ua hai pololei ae oia, eia wale no ka'u e haawi mai oukou ia makou i ke koho piha alaila hui aku makou me oukou."  A eia ka lahui Hawaii, i manao nui ia ai e kaualako ia ma keia halawai? e kui aku i ka lakou palapala hoopii e kakoo Moiwahine e waiho la imua o ka Aha Aupuni malalo o ka noho ana poo a Peresidena Cleveland he Lunakanawai?  E kinai aku i ke kulana o ko kakou kuleana e noho nei a e waiho la imua o ke Aupuni Amerika?  Aole.  Aole loa.  Ua maopopo i ka poe Aloha Aina Oiaio a pau aole. A no ia kumu i like ola ai ka manao o na Alakai Hawaii o ka Hui Aloha Aina me na Hipa Eleele o ka Hui Eleele nana i koi mai e kukulu ia keia halawai, me na kumuhana peepee o lakou, i hoao hou ia e uhi, no ka hui ole ia aku a i puka a maka ae la ia Mr. Willis, ka mea i hoolala maluia a ia kuko ia a i awakai hewa ia ai kekahi poe a puni.  A heaha ke ano o ua olelo la, "ma oukou i ae e na P. G., i ka makou alaila ae aku makou e hui me oukou."  Hookahi wale no makemake o kela aoao he hoohui aina, a oiai ua hoole mai o Amerika ia manao, alaila heaha hou aku - HE AUPUNI REPUBALIKA.

     Ina e hui aku nei ka lahui Hawaii, ke i nei makou he okoa, na olelo o ka waha o na loio i ka Poakani nei.  Ke olelo nei makou o ka kumuhana o ua po la, oia no ka hoopaa  ana i kela lahui, ma ka olelo, "ina oukou e ae mai e koho akea, alaila huipu akau makou me oukou!"   A heaha aku ka nope o ia ae ana, kukala koke ia aku hoi i Amerika, na haalele kakou i ka hoopii imua oia aupuni, a na hui ae nei kakou e komo pu me ke aupuni P. G., me ke akaka ole mai o ka ae o ke aupuni P.G. i ko kakou ma kemake, ua paa mua aku la ka la hoi Hawaii i ka makau a  na lawai'a ekaeka nana keia hokai e hoao nei e hookahuli i ko kakou pono imua o Amerika.  Hauhauna mai nei hoi!!  Oia ka olelo kupono a pokole e hoopukaia no ua loio i haiolelo a me na hea i hooikaika e hoolauwili i ka lahui e komo iloko o keia mau hana.  Nani ke Akua i Kona hoike ana mai ia kakou i na kuekue wawae mahae o na keiki a ke 'lii Taro.  E ka lapuwale o na lapuwale, e ka eleele o na naau eleele e hele oukou a me ka oukou maunu ekaeka i ko oukou makua, a "he hoopunipuni hoi oia mai kinohi loa mai."

---o---

HOEU NA DEMOKARATA.

--

     Ma ka hoole ana o Senate Dole na o ka aoao Repubalica i ke noi a Senata Tope o ka aoao Demokarata, e hooholo like na aoao elua i la e noho ai ia aha e noonoo maluna o kaua olelo hooholo e pili ana ia Hawaii nei.

     Ma keia e ike ai ka lahui i ka ikaika o ka aoao Democarata @ ua nawaliwail ka aoao Repubalica, la ke kumu o ka lakou hoolalau ana e ho @ololahili ae i keia haua i wahi e loaa ai ai lakou he manawa e lohe ae mai a nei nei aku e pili ana i ka ae o na kanaka e hoohikia a me ka ole.

---o---

Nui ka Pilikia.

--

     Nui loa ka ehaeha o ka nupepa Hawaii a na haole o ka Hui Eleele, oia hoi ka Holomua @ ka ae ole a ka Hui Hawaii Aloha Aina e alakai makapoia e ua poo la. He noa ka keia poe ua kolekole, oiai eia ka poe nana ke nupepa a me na lako ke ku paia lewa ia nei a aneane e poi pu ia e ka aoao o ke aupuni hoohui aina,  no ke kaa ole, o ka uku hoolimalima o ke Keena no kekahi mau mahina loihi, pela i lohe ia ae nei.  Aka, i ka apa ia mai ua wi ae la ka niho, a hamama k@ waha, a komo ka olohuku iloko o ua waha la, a no ia kumu, ua like keia mau nupepa me opialu, ua olo ka waha i ka pia opala.

---o---

Ua Haule a Pahua.

--

     Ua haule a pahua na hana a Sam Damon ma o ka aoao P. G. i manao ai e hana, e like ma ka ole o a ka Luna Hooponopono o ka Holomua haole, mamuli o ka ikea ia ana manua, he mau hana poholalo keia.  Ke olelo nei ka Advataisa, o ka nui o ka poe i hele aku i ka halawai akea a ka Hui Eleele, no ka aoao P. G. ka hapanui,  a ma ka olelo a kekahi ikemaka, o kekahi hapa aku he poe Pukiki, Pake, a me Iapana, a he mau wahi heluna o na Hawaii, he kanahiku kumamalima a hookahi haneri paha.  Ua hele aku keia poe e makaikai i ka poe "hula kii," "Jumping jacks," wahi a ka nupepa Hoku, i ike ia ka lealea a me ka ole paha o ka lakou mau mele hou a me na powahi hula kui ana, a me ka olu maikai o na leo, kileo a me ke kuhi ana o na lima.  Wahi a ka nupepa P.C. Advataisa:

     Halawai a ka poe "Royalist" (ka pololei loyalist) - Na olelo hooholo i hooholoia e kue ana i ka ke aupuni mau hana - Aole lakou i makemake i ka Aha Elele Kumukanawai i manaoia - Haiolelo mai o Kaulukou, Akepoka, Rosa, Pilipi a me kekahi poe e ae - Ua weheia ka halawai e Akipoka me na manao "Theosope oia hoi me na olelo palaina i na mea a pau, a hoolauna mai la ia Kaulukou ke Kahuna haiolelo mua o keia hoomana, Kalaiaina hou-

     Ilaiolelo mai la o Kaulukou penei: * * * + * a hiki i ka hope, hoomaka hou la oia e nau i kana i olelo mua ai, wahi a ke P. C. Advataisa.

     Mahope ona ua ku mai o Hookano.  E aho o Hokano mamua o Kaulukou, a keia - "Aka, no'u iho, aole au e hoopaa ana i ko'u inoa ma ka papa inoa koho balota, no ka mea he noho kahu malama wale iho no ke aupuni e noho nei no ka lahui, oiai ke aupuni maoli aole i kukuluia."

     Mahope ona o Pilipi.  He elua hora ae nei i hala o ko'u mea ia ana mai e haiolelo i keia ahiahi. * * * * * ao kau wale no e olelo aku ai ia oukou e na keonimana o ke aupuni P.G., e haawi mai oukou ia makou i ke koho keakea ole ia alaila makou e komo aku ai." makou me oukou.

     Mahope mai o Pilipi, ua ku mai o Akepoka, a e like me kona ano mau, na kamailio mai oia me ka makaukau, me ka eleu a me ka ooi o kana mau olelo i ka limanui o ka hana a ke aupuni P. G. a me ko lakou hohe wale ma ke ano o ka lakou Kanawai Kahea Aha Elele Kumukanawai.  No ka makaukau o ka olelo, maluna o ke kumuhana ua makaukau, aka, ua ike no kakou ia Akepoka, oia Akepoka hookahi no o ka hookahuli aupuni o 1887, a e like me ke 'lii o Taro - he hike iaia ke ike a ke kamailio e like me ke ano o ke anaina a me ke kupono no ka manawa, oiai aia no iloko ona ke ano o kela mea i hiki ai imua o Ewa ma ka mala o Edena mamua loa.  Ma na ano a pau he kohu keiki maopopo o Akepoka oia ano, ka ui, ka pahee, ka nemonemo ke olelo mai, a pela aku, a no ia kumu hookahi wale no mea pono i ka lahui e hoomamao mai ka mana aku