Ka Oiaio, Volume VI, Number 11, 16 Malaki 1894 — Page 1
This text was transcribed by: | Phyllis O'dea |
This work is dedicated to: | To my wonderful son, Aidan Kahuku O'Dea. ILY |
Nupepa Ka Oiaio.
"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"
BUKE VI HONOLULU, MARAKI 16, 1894. HELU @
HE MOOLELO HOONAUE PUUWAI
--NO--
KA UI NOHEA
KAMILIA
O KE
Kulanakauhale Alii
--O—
PARISA
ME
Kana Ipo Aloha
----
Mon M. Duvala
----
Iloko o na hoinainau hooi-
Oipo ana me na
Ipo Ekolu
----
MOKUNA IX.
----
Alia hoi oe e wikiwiki e ko hoa; wahi ana i houhene hou mai ai ia’u he oiaio anei, ua hoopino ia oe i keia manawa ano?
Ae, e kuu ipo.
Heaha la hoi kou kumu o ka hai mua ole ana mai ia’u?
I ka wa hea hoi ko’u wa kupono e hai aku ai ia oe e pili pono ai ka la i Papaepaena.
I ka la no hoi mahope iho o kou hooluna ia ana mai ia’u.
Kai ua manao au ia na paha au i mahaoi mua mai e ike ia oe ia manawa, penei la ua hoohenehene ia paha au.
No ke aha hoi?
No ka hoomanao ae no hoi i ka’u mau hana hehena i ka po iho @-mua.
He mea oiaio ia, aka, aole anei oe i aloha i’o ia’u ia manawa.
Ae.
Alaila, loaa no ia oe na haawina o ka moe oluolu ana i ka po ma ia hope mai.
Aole e kuu aloha, na kuhihewa iki paha oe ma ia mea, aole paha oe i maopopo i ke ano o ko’u hoohela ia po a ka lokoino nui wale.
Aole no hoi paha.
Ae, ua kali aku au me ka hoomanawanui i ke anu o ka po ia oe i ka Lafe Anagalaisa, oiai oe a n@ kou poe hoaloha iloko o ua houhene o ka hookaau olelo ana e kuupau aha hoi oe i ka waimeli o kou leo me ke kamailio ana iloko o ka hauoli nui me ka hilinai ana iho o kekahi mau keonimana nialuna o kou mau kipoohiwi a me kou hoomanao ole ae paha ia’u e pupue mai ana mawaho me ka alo ana i ka ehuehu o ke anu o Hauailiki, e hiki ole ai pana ia oe ke hole mai i ka pili pono o keia mau lalani mele:
Kiliopu mai nei e ke anu
Kilikilihune lua i kuu poli
Kaanini kalaihi ka opua
I ke kuai ia e ke kiowao.
A hiki wale i ko olua wa i hoi
ai me ka hahai ana aku no hoi o neia puuwai i poino mahope o ko olua kaa.
Aka, oiai au i ike aku ai ia oe i puka aku ai mai kou kaa aku a komo iloko o ka hale o oe wale no.
Auwe! ua piha hauoli loa ia au, a he hoomaalili ana mai hoi i ko’o puuwai iloko @ manawa.
O ka pau ana iho o ka’u kamailio ana, aole no ia i hoouluhua aku i ua ui Madimosele nei, aka, ua aka koke ae la oia me ka leo nui, a oia ka’u i ninau aku ai:
Heaha hoi ka’u i kamailio aku nei ia oe i pa pono ai ko piko wai olu, a hene iki ai hoi ka aka a ka opua.
Kai aohe, e aka wale ae ana no hoi au.
E oluolu oe e hai koke mai ia’u ano, o ulu mai auanei na manao hoohuoi e aka henehene ana oe ia’u.
E huhu paha ananei oe ke ha aku au?
Heaha auanei hoi ko’u kuleana e hohu ai ia oe no ia mea?
Ae, he kumu kupono no ko’u hoi hookahi ai iloko o ka naie.
A heaha ia kumu?
Oiai, aia au malaio o ke kali ia no ka hoi koke mai.
Ae, i ka wa i puka mai ai o keia mau huaolelo mai ko Kamailia mau lehelehe mai, ua like ia me ke kahi poka pu raifela i ki ia mai @ ulaa pu ia ko’u puuwai me he kumu laau aia i huhuki ia ae iluna me kona mau aa, e laa keia mea puka mai iaia mai, aka, no’u no nae ka hewa o ka niele aku me ke ano hoohuoi, a ku koke ae la au iluna me ka haawi ana aku hoi i ko’u lima akau o ke aloha me ka pane ana aku:
Adiue! e kuu aloha.
Ae, ua ike mua no hoi au e huhu ana oe, oia no hoi ko’u mea i hai mua aku nei ia oe. Aole wale oia aka, ua ike mua no au i ke kulana huhu wale o ka kane ke kama@ ia aku kekahi mea e hoehaeha ana ko lakou manao.
Aka nae e kuu Kamilia ke hooiaio aku nei au ia oe aole loa au i huhu, koe wale iho no paha ka hoomanao ae i ke kumu nui o kou hoi ana mai o oe wale no a komo iloko o ka hale no ka pono o kekahi mea e kali ana ia oe.
No kou kamailio ana mai nei hoi ia’u ua kali ia oe e ke@ i ka hale nei.
Ka! aole loa e hiki ia’u ke uumi iho a huna iho maloko o’u i ke kumu o ko’u aka ana aku nei i kou haiana mai nei i kou hauoli o ka ike ana mai ia’u e hoi hookahi ana iloko o ko’u hale i na nae oia hoi ana a’u malalo wale no o kekahi kumu.
Aka nae, i na oe e huli aku a hoomaopopo iho, aole loa no e nele ana kou ike iho i ka hewa nui o ka hooponopono ana i kekahi hoopunipuni i manao ia e hook aku a i na wale no oe e waiho malie aku me ke kao leao ole ana ua ahona iama@ o ka hooponopono ana i mea e hauoli ai o kekahi mea okoa aku.
A i na pela, me wai aku ka hoi oo i manao ai e lawe ae i hoa kuwili nou no keia mua aku?
Oiai hoi ke ike mai la no oe ko’u kulana aole he puupaa a aole no hoi he kaukaualii, aka, he noakehewa paha ko’u kamailio ana aku ia oe, oiai, ua maopopo iho la no ia oe ko’u ano, a e hoomaopopo pu iho no hoi oe aole loa au i ike mua ia oe a hiki i keia la, a o na hana a’u a pao mamua aku nei, aole loa paha i pili ia oe ia mau @.
I na no i kekahi la o keia mua aku e lilo ai au i hoa kuwili nou, a i haihai olelo hoi no ke ku@ aole loa no ia he kumu nou e hiki ai ke hoahewa mai ia’u no ia mau mea i hala a e hoomaopopo pu iho hoi oe, ua nei a ua lehulehu wale aku no ka’u mai ipo mawaho ae ou.
Nolaila, e kuu Amana, pehea ana la ka pono o kaua no keia mua aku i na oe e hoike mai ana no i kou lili i ka hikimua o ko kaua halawai a @pu ana.
Aole paha he mea i oi aku ke aloha konikoni iloko o ka puuwai e e like la me kau Amana nei nou.
Alaila, he aloha io no oe ia’u?
E like me ka hiki i kekahi kanaka ke aloha i kekahi wahine peko’u aloha ia oe e kuu Madimosele Kamilia.
I na hoi ha pela e hai mai oe ia’u i ka uku a’u e panai aku ai ia oe no keia aloha ana ou ia’u.
E kuu Kamailia, e haawi mai oe i kou aloha oiaio ana ia’u, wahi a’u me ka pihoihoi nui, a hoomaopopo koke iho la au, o ka manawa ona e lilo mai ai i moepuu no ko’u aloha ua kokoke loa mai.
A pehea auanei ke Duke? wahi ana.
Ke Duke hea?
Kuu Duke elekule no hoi.
Aole loa ia e ike ana.
A i na e ike ana. pehea iho la?
Aole anei ia e kala mai ana ia oe.
Pela paha, aole au i maopopo loa ia mea.
Pela ko’u manao.
A i na ia haalele mai ia’u, he aha iho la ko’u hopena?
Aole anei ou@ manao e komo iloko o ka popilikia no kekahi mea okoa aku?
Heaha kou manao ma ia mea?
Aole anei oe I haawi aku I ke ka uoha no ka hookomo hou ole mai kekahi mea iloko nei o ka rami.
He oiaio no hoe paha ia, aka h@ hoaloha hoi kela.
He hoaloha io na paha, aka, eia ka’u e ike nei, aole loa oe i kana lua iho i ke pani ana aku i kou ipuka imua pono o kona mau maka e aa mai ana.
Ea, makehewa no hoi kou kama ilio mai la ia’u i ka’u mea hana aku ai nona, aole anei ou ho hoomaopopo i hana ia ia hana loaa ai hei he wa kupono no’u @ hookipa mai ai ia oe e kuu ipo aloha hou o keia po.
Ua apo aku la ko’u mau lima ka @ ua @ nohea nei, a ike ko ke iho la au i kona hina ana mai pili pono i ko’u poli, a oia ka’u hawanawana iho ai i keia mau huaololo hooni@ puuwai ma kou mau pepeiao.
I na wale no paha oe i ike a i haupu @ i ka nuio ko’u aloha i oe, penei la ua hiki ia oe ke hoomaopopo iho, ua haahaa kekahi kiekie loa a na oi ae no hoe ka mea o konikoni ana iloko o’u. A puili mai la au iaia a paa me ka ne hone ana ae hoi a ka wai malalo.
He oiaio keua? Wahi ana me ka nahenahe.
Ae, he oiaio loa, a he hiki hoi ia’u ke hoohiki aku imua ou.
A i na pela, e koohiki mai oe ia’u e hooko no oe i na kauoha a’u a pau me kou ike ole, malia paha ia he mea no’u e aloha aku ai ia oe, a e hooko ia ai hoi kou makemake.
Ae, e hooko ana au i na mea a pau au i makemake ai e kuu Kamilia.
Nani a nemolele kou ae ana mai la ia’u, a e hoolohe mai oe: Ua makemake au e hana aku e like @ makemake ma ke hoike @ aku hoi ia oe i na mea ia hana ia e a’u oiai au e ola ana.
Ua loihi ae nei na la o ko’u huli ana i ipo lauae na’u, me ka haawi ana aku hoi iaia i keia puuwai hookoa a pau me na manao ana nae o ka haawi ana aku no iaia i na pono a pau e paulele mai maluna ou i keia wa.
O ke ano maa o na kane, me ka nana ole i ka iakou makan nui i haaawi ia aku ai ia lakou, a i hooikaika ai hoi e huli e loaa – o ke noi mai no i ka lakou mau wahine o hahae aku iaia i kana mau hana mamua aku o kona lo a @ ana iaia.
A o ka holomua ana ae o ke aloha mawena o laua o ka oi aku ananei ia o ka holomua o ka lakou makemake e rula mai i ka lakou mau wahine; a e like me ka loko maikai a me ka nui o ka manawa e haawi ia aku ana ia lakou, pela iho la ka oi loa ae o ko lokou hookano mai.
A ma ko’u aoao hoi. I na au e lawe ana i ka manao o ka hooko aku i ka lawe ana i ipo hou na’u, he mea pono iaia kona haawi ana mai i na manao maikai a me ke kaulike no’u.
Ae, e hoao ai a au ma na a pau e hooluolu aku ia oe.
A na ke au o ka manawa e hoike mai ia mau mea, wahi ana.
I ka wa hea?
Mahope No ka mea, wahi ana i pane hou mai ai me ka wehe ana ae i ko’u mau lima e apo nei ma kona a-i, a lalau iho la kekahi pua ulaula Kamelia mai loko ae o kana boke pua, aole loa e hiki ke hoohana koke ia aku kekahi k@kahi i kona la no i apono ai a i kakauinoa ai ia.
A i ka wa hea oe i makemake ai e ike hou ia’u?
I ka wa e loli ano e ae ai o kena pua.
I ka wa hea hoi paha?
I ka ia apopo mawaena o ka ho@ 11 a hiki ka hora 12 o ke aumoe. Ua lawa anei kou makemake no keia mea?
E ninau mai ana anei oe?
A mai kamailio wale aku anei oe i kekahi mea no keia mea a kaua hooholo iho la. Aole ia Perndena a oki loa aku hoi i kou hoaloha.
Aole, a e lawe aku i ka’u hoohiki no ka piaio.
A nolaila e honi mai ia’u e kuu Amana, alaila, hele aku kaua no ka papaaina.
Lalau aku la au i kona mau papalina a hoopili mai la i kona ihu me ko’u---. me ka honi ana iho hoi iaia ka mea a ko’u puuwai i hakukoi ai, a olu iho la ko’u manao o ka hoomanawanui ana i keia @ la loihi me kona ku ana ae iluna e hooponopono ai i kona lauoho i kuuwelu iho ilalo oiai keia mau kulu kehau e hooma u ia iho a pulupe ko’u puuwai, me ka puana ana ae hoi i keia mai wahi lalani mele:
He aloha kuu lei Pikake,
Na’u i kiss a hoomau iho,
E lei no au i ko aloha
Remember to be sure I’ll be there.
O ko maua noho ana iho no ia i ka papaaina, ua huli koke mai la no ua ai nohea nei a pane hou mai la ia’u:
E hoomanawanui iki iho e na hoa-@hai-a holo o ka nanea o Kamalia a pahee hou aku i ka loa a me ka laula i ka la apopo a na oukou ia e nuu iho.
He mea hoopahaohao no hoi paha ia oe ko’u kumu o ka ae koke ana aku nei ia oe. Ua hoomaopopo a na anei oe i ke kumu? Lalau mai la oia i ko’u hoomanao e ina aole hiki ia’u ke ola loihi e like me kekahi poe e ae, alaila, ua hooholo au e ola a hiki i ka pau ana o kou aloha.
Aole anei he mea pono ia oe ka haalele loa ana aku ia mau noonoo ana ou pela.
HE MOOLELO HOONANEA
--NO--
Don M. Maseka.
----
Ka Opio Iloko o na wiliau ana a ka Pahi-kaua,
----
Ka Omole Laau Hamo Kupaianaha
----
A ONA MAKANA HIWAHIA EKOLU.
----
Ke Kavalia Maluna o ka Lio PUAKEA me na hao kila Mageneti
ME NA
KIAI PUKAUA EOLU
----
MOKUNA IV.
----
O ka M. de Terevile kauoha ana aku no Paresa Aramisa a me Atosa, ua holopuni aku ka lohe a pau na mea a pau e noho ana iloko o kona rumi komo lole, a piai hoi kona leo o ke a’o aku i keia poe koa a ke kuli nui wale, ua wawalo aku ia a puni keia poe rumi, a aole i liolio iho ua hoomapopo ia iho la, eia ka hotele iloko o ke pioloke nui. A o M. de Terevile hoi, ua hoomaha iki iho la oia a luilui, owa hou mai la keia mau hunoleio mai kona waha mai.
Nolaila ua loaa ua haawina o ka hilahila ole i na koa kiai o ke alii ka Moi e ae wale aku no e hopu ia e na kiai o ke Kadimala! A he eono koa kiai o ke Alii ka Moi I pau i ka hopu ia e keia poe e! Nolaila, ke hooholo nei au me ka manao paa e hele koke aku i ka Louvere a e waiho aku hoi i ko’u hookohu o ke Kapena no kona poe koa, a e lawe ae i ke ku ana o ka Lutanela iwaena o na koa o ke Kadimala aka i na au e halawai mai me ka makapaa o ke pakalaki ma keia huakai a’u alaila, ma o na lani ala, e hoo lilo ana au i dabolo lapu o ka aeanaukae.
I ka haule hoo ana iho o ka leo o M. De Terevile ilalo, ua lone ia aku la na leo wawalo o ka rumi, me he mea ala e lapu ia ana e na dibolo a pau o ka po, e hooho ana me ka hoohiki paa o ka make me keia mau huaolelo: “Morbleu, Sangdien!” a e make pa diabolo a pau o ka po.
O keia mau leo a pau o ke ano lapu o ka hoomakaokau e wawale nei a puni ka hotele o ka hookiki a keia poe koa o ka pahikaua, ua haawi aku no ia i ka manao pioloke i ka kakou opio a hoomaka iho la ia e aloalo ma o a maanei o ka rumi e loaa iaia kekahi wahi kupono e huna ai iaia iho.
A wahi hoi a Paresa i pane aku ai i ko lakou Kapena me ka leo malie: E hoolohe iki mai hoi oe e ke Kapena o ka mea oiaio maoli no keia mau mea ao e kamai’io mai nei, he oiaio, ua halawai aku makou he alo a he alo e eono kue ia eono aka @he, ua lele poipu ia mai makou e keia poe ma ke ano powa o ka haahaa loa, me ka haule ana aku hoi i ka honua a makeloa he elua o ko makou poe koa @ oo ia kumu, ua loaa ole ia makou he wa kupono e @ ae ai i ka makou mau pahikuua mai ko l@ kou ma wa-lii ae, a o Atesa hoi ua loaa mai la oia i kekahi hauua pahi kukonakona a haule aku la i ka honua, me kona hoae ana e ala mai iluna no elua namawa, aka, aole e hiki. Ae, he elua ona hoao ana e ala mai iluna a he elua no ona wa i hina hoa aku ai me ko makou haawi pio ele ana aku ia lakou he ho kahi ihiha ko makou wahi e ku ana ia wa.
Aole e ko makou Kapena maikai. ua hopu ia makou malalo o ka lima nui o ka hohe wale o keia poe koa o ke K@, aka, ua lanakila mai i ke @.
A no Atosa hei na manao aku makou, na make oia, nolaila, ua haalele aku no makou iaia maluna o ke kahua kaua kahi hoi ona i hoeha ia ai.
Nolaila, e hoomanao iho oe e ke Kapena aole loa he mea mau ka hahai ana o ka uha laki me ke kanaka hookahi i keia ola ana o ka lanakila mau maluna o ua kahua kaua a pau ana e hoouka ai.
Oiai ina oe e huli aku i hope a nana i na moolelo o ia mau hooko kauoha ana o ka weliweli o ka hookahe koko aole no e nele kou halawai ana nie ka @ o ka laki o ka loaa ana o ka lanaikila a me ka haulehia i na Kenerala kaulana loa o ke ao nei.
A wahi hoi a Aromisa i pane aku ai i kolakou Kapena: He hookahi nae mea hiki ia’u @ hooia aku ia oe e ke Kapena. ua halawai aku me ka make kekahi e keia poe koa mai kana pahikaua poni iho no, oiai i loaa ai ia’u na haawina o ke paka laki o ka hai ana o ka’u pahikaua a poomuku; i ka pale mua loa ana no, a oia ko’u wa i lalau aku ai i kana palikaua ponoi a me ia mea au i penehi aku ai i na a make loa.
Na keia mau hopunapielo i hooakakuu aku I ka manao wela nui o ka huhu o ua M. de Terevile nei a oia kana i pane aku ai me ka malie:
He me oialo, aole loa au i maopopo no keia mau mea aka mamuli no nae o na mea a’u e lohe nei i keia manawa, he hiki loa ia’u ke @maopopo iho i na manao haakoi o ka hoopunipuni ino o kei Kadimala. Mamuli hoi o kona hoololi ana ae i ka mea oiaio a lilo i mea oiaio ole.
Aka, e oluolu mai kou ahonui, wahi a Aramisa i pane hou mai ai i ko lakou Kapena.
E oluolu mai kou ahonui mamuli o ke kaohi ana iho i na hua lelo o ke kamalio i ko Atosa hoeha ia ana @ aole pana ia he mea kupono no ka lohe ana aku o na pepe iao o ke Alii ka Moi no keia ulia i loaa i kona poe koa kiai pilikino a---
Aole no i pau pono iho kana kamai@ ana o ke lakou Kapena, oia koko no ka wa i hemo mai ai o ka ipuka a ike pu ia aku la hoi ke kiei ana mai o ke poo o kekahi meai’ hele a nananakea o ke ano mai, a puana like ae la o Aramisa ma nie ka hoolio leo nui ana ae:
E. o Atosi keia!
Ae, o Atosa keia! wahi a M de Terevile
Ua hele loa mai la o Atosa a imua o M. de Terevile a me ka leo o ke ano mau o ua kauwa hooko kauoha ua nane mai la oia:
Ua makemake kou hanohano e ike ia’u wahi ana. Ua hoike ia ae nei au e ko’u poe hoa @ pu o keia oihana ua makemake loa oe e ike ia’u a oia ka’u i hoohiki awiwi mai nei ko’u mau kapuai wawae no ka makaukau e hooko aku i kau mau @ a a pau i makemake ai.
He mea hiki anei ia’u ke hana a ke hooko aku i kou makemake e ku Kapena?
Aka e hoomaopopo pae oe aole loa paha e li’u wale na la e loaa no auanei ia oe na haawina o ka pomaikai o ka loaa ana o kau mea i makemake ai.
I ka wa o keia mau kamailio ana a M. de Terevile ua ulu ae la iloko o ka kakou opio na hoomanai ana aia wale no paha @ amuli o kona hooikaika pauao ole ana e loaa ai iaia kana mea i manao ai a oia kana i haawi aku ai i kekahi konou haahaa ana me ke k@ hope ana aku hoi o ka @ hoi aku mai ko na wahi i hele mai ai, aka pane e mai la nae o M. de Terevile i ka i hou ana mai:
E kali iki iho oe no kekahi manawa pokele oiai au e hoomakaukau ana i ka’u le@ o ka hoolauna aku ia oe i ke alakai i ke kula koa nui o ke Alo Alii.
Aole anei oe i manao aia oe ma ke kulana o ka hauoli ne keia le@ a’u e haawi aku ai ia oe?
Aole loa paha k@ manao, wahi a ko kakoa opio i pane aku ai.
Aka, ke hoike aka nei au ia oe me ka oiaio loa e ae aku ana keia mau lima e lolo i mea palauaelo a e hookuu aka hei me ke ola ka @ a me ka powa e hoa@ ana e @ i keia le@a e like la me ka leta hoolauua a kuu makuaikane.
I ka pau ana iho o ke kamailio ana a ka kakou opio oie koke no ko M. de Terevile wa i noho iho ai ilalo a hoomaka aku la e kakau i ka leta hoolauua o Don Maseka i ke alaka o ka halekula o ke alo Alii o ka Moi.
O ko M. de Terevile noho ana iho e hoaka i kaua moa’i kamailio aku ai i ka kako opio, eia koke no ko@o ua i holoholo ae ai a puni ka rumi me ka haka @ ana hei o kona mau maka iwaho o ka paka aniani, e kilo ana hoi imua me@ a @ ana iloko o ka pa o ka Hotele.
Ae, ua kakau aku la oia i ua leta nei a hiki i ka paa ana a oia no kono wa i ku ae ai iluna a hele aku la imua o ka kakou opio a i ka wa i huli mai ai o ka kakou opio, na hoomaopopo koke aku la o M. de Terevile, aia kekahi manao wela o ka huhu nui iloko o kona puuwa e paila ana e laa ka hoike mai o ka ula wee ma kona papalina, me he mea la ua ho-a ia a enaena kona mau pohaku, a nalu iho la oia iloko ona.
A oiai i lalau mai ai ka kakou opio i ua leta nei oia koke no ka wa i poha ae ai o ka leo o ka kakou opio, a hoonaka aku ia oia e holo iwaho me ka mama nuii me ke kahea ana me ka leo nui:
Make oe ia u e kena kauwa makawela ! aole loa oe e pakele ana ia’u i keia wa!
I ka lohe ana o M. de Terevile i keia leo o kana maihini opio, ua niniu koke aku la oia me ka leo nui:
Owai keia au e kokahalake nei?
O ua kanaka la keia a’u i hai aku nei ia oe—kela aihue a me ka powa o ka hohe wale o ka hilahila ole auwe ke kipi e! a nalowale aku la oia mai ia M. de Terevile aku.
No ka maopopo ole i ke Kapena Torevila o ka Don Maseka e holo nei me ka hoopuka ana i kola huaolelo, a me kona ike ole aku hoi i kona mau makka, ua hoopuka koke ae ia oia i keia mau huaolelo:
He keu ka hoi keia o ke kanaka pupule a me ka hehena, koe wale iho no paha ina oia i manao o kona wa kupono keia e hookaawale aku ai mai a’u aku mamuli o ka holophono ole o kona mau manao o ka hehena a me ka poholalo.
Ke Kipoohiwi o Atosa, Ke Apo Opu o Parese, a me ka Hainaka o Aramisa.
I keia wa a ka kakou opio e holo nei me ka puahi nui, ua hookui pu aku ia kona poo me ke kipoohiwi o Atosa, a oia no ko Atosa wa i ku laoa aku ai me ka uwe ana ae me ka leo nui. Hule ae la ka kakou opio a pane aku la ia Atosa:
E kala mai ia’u e kala mai ia’u oiai ka’u huakai iloko o ka hikiwawe nui me ke kupono ole hoi ia’u e hala he hookahi minute.
Huli aku nei ola hlo aka mamua no nae o kona keehi ana aku i ka papahele o ke anuu mau loa o ke alapii ua ike koke iho la oia i ka wela o kono kua oiai keka hi lima kakauha o ke kona hao i lalau iho ai ma ke kua o kona kuka a kaohi mai la, a oia @ hoi kona wa i huli mai ai a nana me kona hoomaopopo ana mai hoi i ka mea ana i hookui ai ma kona kipo ohiwi a pane aku la:
He oiaio he huakai io no hoi pana kau o ka awiwi, aka mai manao oe e ka opio o kou noi ana @ lau e kala aku au ia oe oiai oe hookui mai nei ia’u ua lawa ia aole Mai @ oe o kou lohe ana i ko M. de Terevile kamailio ana mai nei me ke oolea ia makou i keia la, he kumu ia noo e manao ai he hiki wale no i na lapuwale a pau ke kamailio mai e like me ko lakou makemake? Aole loa!
Ma ka inoa o na diabolo a pau o ka po e hiki ai ke lapu ia @ a @ kau oe, aole loa ko’u hoo@ ana aku nei la oe na hana ia me ko’u manao mao i a me ka lealea, aole,aka oiai o ka@ huakai aia nola @ kahi o ka hikiwawe a me ka awiwi nui, nolaila ua halawai iho la kaua me ka ulia ua i ike iho la a’u hoi i hoie aku nei i kou oluolu @ ke kala ana mai ia’u.
I keia wa i hookuu ae ai o Atosa i kona puili ana i ka kakou opio a me ka pane aku. No kou ano ma @ paha ka mea i luna ai ia oe @ ano’o ke ku ana keonimana.
Aka e hoolaopopo oe, aole loa o kou malihini ana, he kumu ia no’u e hahai aku ai mahope o kau mau hana.
Aolo no au i manao pela wahi a Don Maseka i pane aku ai.
He olalo e ka opio he huakai hikiwawe kau e hele nei @ laa kou puahi nui ma ka hole ana aka e hoomaopopo koke oe i keia mea e loaa ana au ia oe me ke ku malie o ka oni paa me ka holo ole e like ma oe.
I ka wa hea a me kahi hea oe i makemake ai e halawai pu ma a’u wahi a ka kakou opio.
E hoomanawanui iki kaua peia e ka @ heluhelu a puka hou aku i ka la apopo.
Ma kahi e kokoke ala i ke des Cormes Dechaux. A i ka @ @ wahi hou a Atosa.
Ae, e hiki aku ana au @laila me ka hookaulua ole a e like hoi me kau i makemake ai i pane aku ai o Don Maseka.
Ae e hoomaopopo pono oe i keia mea: a mai hana mai oe ia’u i kekahi hana @ o ka hoopunipuni, a e hoo@ hoi ia’u i kamalii o ke kali ana aku la oe no kekahi @ @.
NUPEPA
KA
OIAIO
--O—
E HOOPUKAIA ANA E
KEKAHI HUI HAWAII
I kela a me keia Poalis
----
Ka uku o ka nupepa hookahi: @ malama, $1.00, no hookah@ makahiki $2.00
KUIKE KO MAKOU @
He uku emi mai no hoi ko na @ oihana, na hana kalepa, na hal@ kela a me keia ano. O na hoola@ na apana mawaho aku o ke kula@ hale nei, e hoouna pu ia mai ka @
E hoouna ia mai na manao @ ka inoa o John E. Bush A @ Buki o na kauoha nupepa a @ hookaa kala a pau ma ka inoa @
Puuku John Kapamawaho @dergast.
JOHN E. BUSH, LUNAHOOPONOPON@
JOHN K. PRENDERAST
Hoolah@
I na Luna a me ka poe @ we pepa pakahi, a me na @ kamaka eae o ka NUPEPA OIAIO a me KA LEO O KA LAH@ ma keia ke hoike ia aku @ ia oukou apau, e palapala @ lolei mai ma ko’u inoa n@ kauoha nupepa, na hoolaha @ me na hooana kala ana @ pau. Aole e nana ke@ palapala hooka@ ole e kauinoa ia e a’u ma ko’u @ me ia malalo @ke kakau mai ma ko’u @ haole, alai@ kakau mai ma kou inoa @waii elike me ia e puka nei; a i ole ma ka inoa o @
“NUPEPA KA PIAIO a me K@ LEO O KA LAHUI”
JOHN K. PREDERGAST, KAPAMAWAHO.
Puuku o ka NUPEPA @ OIAIO a me KA LEO O KA LAHUI
Honolulu Jan 12 th , 1984
----
Olelo Hoolaha
Aole loa au e hookaa ana kekahi @ ma Ko’u Inoa ke ole e loaa aku k@ hooiaio ana mai A’u aku.
DAVID KU@
Kekaha, Kauai, Jan 30, 1894.
N62me dly.
----
Olelo Hoolah@
O ka poe a pau e paa nei i na w@ me ke kuleana ole, a me na aie ia @ Hana Nauele ke hoihoi mai ia’u a @ poe a pau he mau koina ka makou ia @ Hana Nauele i olelo ia e waiho mai.
MOSES MAHELO@
Hope o Mrs. Hana Nauele
Wananalua Hana Mau, March 8@
Mar16 tfw.
----
Hoolaha hooko@ hu Hope.
I kulike me ka’u Palapala i hana @ ma ka la 3 o March M.H. 1894. @ hoike meiau i na kanaka a pau, ua h@ kohu aku au ia Moses Mahelona @ no’u e hooponopono, e hoolimalima ai a e koi aku a hoopii aku ma ma ano @ pau, me na mana piha a pau i oleloia @ ma palaplala la, ma ko’u waiwai paa, @ me na waiwai lewa.
MRS. HANA NAUELE
Pauauhau, Hana, Maui, March 8, 1891
March 16 tfw
----
Olelo Hoolaha
E ike ananei na kanaka a pau ma ke@ hoolaha, ke papa a ke hookapu loa @ aku nei ka kela ana ma na kai lawai o Mokapu me Makapuu, a me ka hopuhopu manu ana maluna o ka moku man@ o Mokuluo; mawaho aku o Makapuu, Koolaupoko, Mokupuni Oahu. Ua kepa loa ia mai keia la aku e puka aku nei keia hoolaha. O ka mea a mau mea e @ ana i keia e hoop@ no ma ke Kanawai.
JNO, A. KAHOEKA.
Waimanalo, Januari 25 th , 1984 @
----
ROBERT W. WILCOX
----
HE MEA ANA AINA.
O ka poe a pau e makemake ana e ana ia ko lakou mau aina ma Honolulu nei a me na wahi e ae o ka Mokupuni Oahu nei, a me na Moku@. K@ hele ai m@ ke Ke@ o ka nu@ KA LEO a me “Ka Oiaio” @ Pa’i Palapala @ ka uku. He elualu ka uku no ke @ ana i na aina.