Ka Oiaio, Volume VI, Number 7, 16 February 1894 — Page 3

Nupepa Ka Oiaio.

"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"

 

Ka Helelei ana o na Aupuni.

 

            Ma ka ke Akua olelo, ii hoike ia mai, ma na wanana, he mea maopopo i ko makou hoomaopopo ana aole he loihi o ka manawa i koe o na aupuni o kela a me keia ano o kea o nei e ku nei, a e ahai ia po lakou e ke kaua o ka mokuahana, e ka mai ahulau, e na ulia poino weliweli e hokokoke mai i ko kea o i hooia ia ma na hookoia ana o na hoailona e kuhikuhi ana, ua kokoke mai ia mea, eia ma na ipuka.  I na ho oiaio ka olelo a ke Akua, a owai kai aa e hole i ka oiaio o hookahi kiko a me hookahi hunehune o ka Iehova i hoike ai i ko kea o, ma ka olelo wanana a ma na ano e ae i hooko ole ia e like me ia i hoike ia ma ka moolelo o kea o nei.

            Ke hoopo ia nein a wanana a pau a aia keia hanauna ma ka, welelau o ka hoopau ia ana o na olelo mana a ke Akua i haawi ai i ko kea o i malamaina ao ko kakou ike a i kukui hoi i ko kakou mau keehina wawae, i ike ai ko kakou naan a i pouli ole ai ko kakou noho ana no na mea i hoike ia mai i ko ke ao.

            Eia na mahele Honua Amerika Akau a me Hema, ken oho maha ole nei iloko o ke kaua kuloko a me ka noho pai mokuahana hahana ana o na aoao kalai aupuni e apuepue ana i ka mana, oe ka lahui hoi e luka aowa, pepehi a hoeha aku kekahi i kekahi mamuli o ke ake waiwai a me ka piha daimonio maoli no, e like me ka olelo no ia huane ino, eia oia ke kemo nei iloko o kela a me keia Haka kanaka, me he liona hae la, e ake ana e hoopoino i ka mea i hei i kana mau hana hoopahele, oiai oia ua ike ua pokole kona manawa e hoo kuu ia ai e hana e like me ka hiki iaia maluna o keia poepoe honua.  E huli ae ko kakou maka a e nana i ka mahele Honua Hikina.  Pehea o Europa?  O Asia a me Aferika?  Eia o Europa iloko iloko o ka pilikia o ka poho ana i oi aku mamau o ke kaua a me ka maiahulau.  Ke opio ia nei ka I’o a me ke koke opio o na aupuni o Europa Roko o na puali kaua, a ke nai ia la ka waiwai o na aupuni i loaa mai ma na ho-o-auhau kaumaha ana maluna o na lahui, i kumu e ku makaukau ai na aupuni ikaika oia mahele o ka hapa poepoe hikina o ka honua, e lele aku kekahi i ka oe-ai o kekahi, e like me na olelo wanana a ke Akua no ke kaua nui weliweli hope loa, aole he wa popilia, i hiki mai maluna o ka la hui kanaka, a hiki mai ia manawa a o ke kumu wale no e lolohi nei, aole i piha pono ka manawa e hookau ia ai ka inaina o na aupuni a me na kanaka kekahi e koe aku kekaki, a oia, na kauoha ia na anela iaia ke kuu ana mai i ke kaua a me ka luku nui o na la hope penei:

            “Ike aka la au i na anela eha e ku ana ma na kihi eha o ka honua, e paa ana i na makani eha o ka honua, i pa ole mai ka makani, (ka ino) maluna o ka honua, aole hoi ma ka moana, aole hoi ma kekahi laau.”  Hoik. 7:J.

            Aka i ka wa o ke Akua e ike ai, ua lawa ke ana o ka lokomaikai o kea o ana i ko kea o, e kau mai ana no Kona “mau anela eha, i haawiia hoi na lakou e hana ino i ka honua a me ka moana,” me Kana kauoha, ia wa e hooko piha ia ai na wanana a pau e ili ana i ka la hope o na lahui kanaka e hookoia ai ka make mua maluna “o na lii o ka nohua, a me na mea kiekie, a me na luna tausani, a me ka poe waiwai, a me ka poe ikaika, a me na kanaka kauwa, a me na kau, ua pee hoi lakou iloko o na a-na a me na pohaka o na kuahiwi.” *** “a hea aku hoi i na kuahiwi a me na pohaku, e haule mai oukou maluna iho o makou”  Hoik. 6-15, 16.

            O keia iho la ka hopena o na mea a pau, na aupuni, na lahui kanaka, ka poe nona keia olelo: “Pii ae la ka uahi o kona hoomainoinoia ia ao aku ia ao aku, aole olulu iki i kea o a me ka po, ka poe i hoomanamana i ka holoholona (Babulona Nui) a me kona kii a me na mea hoi a pau i loaa ka hoaiiona o kona inoa.”  Hoi. 14:11.  Pau na aupupuui o na ano a pau, a koe aku ka poe i Sila ia no ke Akua, no lakou hoi keia olelo: “Eia no ka hoomanawanui ana o ka poe haipule, ka poe malama i na kauoha a ke Akua me ka manaoio ia Iesu.  Hoik. 14:12.

            He wa pokole wale ao koe, ua kokoke eia ma na ipuka ka mea nona ka lima o ke aupuni, ke aupuni nana e hoohiolo na aupuni a pau a ku iho ia aupuni, i kalai ole ia e ka lima o ke kanaka, a puni ka honua iaia, a o na aupuni i kukuluia e kanaka e palukina ana no e keia aupuni pohaku a okaoka lakou, a hoopaeha ia e ka makani nui (kaua nui) a lilo lakou me he la aole lakou i ike mua ia.

 

Aole i hoololiia.

 

            Mai ka wa mai a na poe Mikanele i hoolaha iho nei i na pepa i paiia e pili ana no ko ka Moiwahine hole ana, i ke kala piha ana aku i na poe kipi hookahuli Aupuni, a hiki i ka la la, ua kupaa mau ka Lahui Hawaii, aoie loa i hoololiia ko kakou mau manao, mamuli o keia mau hoolaha ana.

            O ke kumu o keia kupaa ana o ka Lahui, oia no ke lakou ike mua ana, i ke ana a keia poe mikanele, i ka lakou ii hana mua ai i ka 1887, a me keia mau Ianuari 1893 hona a lakou i hoopohala ae i keia mau olelo hoino i ka Moiwahine Liliuokalani.

            Ua naauao loa ka Lahui Hawaii i keia la, a ua moakaka hoi kea no io maoli o na mamo a ka poe mikanele ohumu a hookahuli Aupuni.

            Ma keia mua aku, e mahae loa auanei, ke kulana alakai hoomana Kalawina ma ekia Pae Aina ia e pau auanei ka mana alunu o na mikanele ma Hawaii nei; a mahope aku, e ku malie na hoohana ana o ka Papa Hawaii a me ka Hokuao, a o ka hua ia o na hana a ka poe mikanele puni waiwai, i lulu iho nei ma Hawaii nei; iloko o na makahiki he kanahikukumamalua.

 

KULANA MA SAMOA.

 

            Ma na nupepa o Samo i loaa mai ma ke ku ana mai o ka mokuahi Alameda; mai ka Hema mai ma ke kakahiaka Poaha nei; ne hooiaio loa mai ia i ka oiaio o ka lono mua i loaa mai, e pili ana i ke kukala ia ana o Tamasese ii Moi e kekahi hapa o ka poe Samoa.

            E nuku ana ka nupepa manawa o Samoa i ka poe nana i hoolala kela hooponopono ana i ke kulana o Samoa ma Berelina; no ko lakou nana pono ole ana ia manawa i na pilikia e ulu mai ana ma Samoa.  Ua hoike pu ae no hoi na nupepa Manawa nei, ua hiki loa i na kapaka o Samoa ke hooholo i keia ninau; i na e waiho ia aku ana ia lakou me ka ihaa kupono o kekahi huina pu raifela a me ka poka, ua hiki loa i na kanaka Samoa ke opa pu aku i na pualikoa manawa o Enelani a me Geremania, me ka huipu ia ana mai o ko Amerika mau koa ma kea no he wahi mea kaomi i hoouna ia mai ma Samoa nei.  he kupilikii maoli kea no o ke kulana ma Samoa nei iloko o keia mau la.

            Aole no he manao nui loa o na Samoa, owai la ka mea e noho Moi aku ana maluna o lakou; koe wale no keia, “O kela auhau ia ana e na kanaka no ka uku ana i ka uku e na Luna Aupuni o na Aina-E e noho ana malaila, me na uku kiekie i maopopo pono ole i na kanaka o Samoa nei ka lakou hana, aole no hoi i hoopono ikik na kanaka ma na ano a pau no keia mau hana; o keia ka mole o keia mau kuee ana e ikie ia nei”  O ka makemake wale hoo ka poe Samoa e hana ia ka haaa kaulike elike me ka mea i maa mau ia lakou iloko o na la i hala, oia hoi ka hana ana e like me ko lakou makemake.  Aole e loaa ana ia Samoa nei he kulana ho’omua a me ka noho maluhia ana.  A ii na aole e ao ia na kanaka o Samoa nei e malama i ke kauawai, a me na rula hooponopono eae i noonoo ia no ka pomaikai o na mea a pau.

 

He Kanawai no Samoa

 

            Ua kukalaia mai nei he Kauawai hou e ka Lunakanawai kiekie Ida o Samoa e hoopau loa ana i ke okiia ana a ke poo o ke kanaka i lilo pio mai, i na ua make a e ola ana paha.  Ua ae ka Moi Malietoa i heia Kanwai a ua kakauinoi oia malalo o ua Kanawai ala.

            Ua hoopau loa ia kea no o kela ano hana naaupo o ke oki ana i ke noo o ka mea i lawe pio ia mai oiai he hana keia i maa mau ma ke aupuni o Samoa.

 

MALOO NA IWI O HUA I KA LA.

 

            He mau la li’u wale ae nei kai hala, o ka noho hamau ana o ka Lahui Hawaii, malalo o na alakai hookamani ana a na misionari, ka poe hoi i olelo mai ia kakou, aia ke ola i ka Lani, a e nana oukou a pau ilaila.

            Ia kakou nae i hooko aku nei i ka lakou nei mau a’o ana, eia ka auanei, ke hapuku nei lakou nei i nap u, a huli mai a kue ia kakou.

            Ua haalele ia ka Baibala e ua poe ilio hihiu hae nei, a ke anamo nui nei i nap u a me na mea kaua e ae.

            Eia ka olelo a ka Baibala, o ka mea lawe i ka pahikaua, e make no oia i ka pahikaua.

            A eia hou, mai hoahu i kou waiwai ma ka honua, kahi e pau ai i ka mu a me ka popo.

            He mea oiaio, ka olelo Hemolele a ke Akua ola, oiai, o hookahi makahiki a oi, o ana o ke Aupuni P. G., ua komo aku kekahi kakoo o keia Aupuni iloko o ka poino o ka ae, nona ka huina o $25,000 tausani dala, nona ka loaa makahiki mamua i ke au o ke Aupuni Moi he $28,000 tausani dala.

            A ua lilo ua waiwai ala ona i ka mu, a me ke popo, a ua pau i ai ono ia e ka poe a lakou i kokua ai, a o ka hopena e hiki mai ana maluna o lakou a pau, he hune, a me ka nele.

            Oia ka hua o ka laau a lakou i kukulu ai, oia hoi, “Hoohui Aina.”

            Nolaila, e na makamaka heluhelu o ke kiai oiaio ou e Hawaii, eia ua poe nei, ke-une nei i ka-u-pe.

            A ua kupono ke poo maluna ae ia lakou a pau, a me he mea lala, o ka poe a pau i kakoo ii ke Aupuni P. G., ua napoo like lakou a pau iloko o keia makaa buti hookahi, a o ka hopena iho la no ia o ka poe a pau i kaena ma ko lakou ike kanaka iho a haalelel aku i ke Akua.

            Aka, o kakou o ka Lahui Hawaii, ua hilinai i’o no kakou apau, he Akua i’o no, aia i ka Lani, a Nana e kokua mai ia kakou apau.

            “Ua Mau ke Ea o ka Aina i ka pono.”

 

HALAWAI A NA KEIKI AINA PUA

 

            Ma ka hora eha o ka Poakolu iho la ii paa ai na hale kuai o na Pake, no ka hele ana e malama i ka lakou halawai ia poi ho, ne ka hooholo ana i kekahi mea a lakou e apono ai he kupono e waiho aku ai i ke Aupuhi P. G., no ua hana kanawai a ka Loio Kuhina Kamika i waiho aku ai i hooholo ia e ka Ahaolelo P. G., e laikini ia lakou ma na ano lehulehu e like me na kaa, na lio, na hana, a pela aku.  Ua ulu mai keia me a, mamuli o na olelo hookano i haawi ia aku ia Gookim a me kona hoa o ka Oihana Agena o Kina ma Hawaii nei, e Mr. Dole, wahi a ko makou lohe, e i aka ana, he hookumu wale ana no keia, o na mea ii manao ia e hana aku i na Pake.  O keia, iho la ka pane i ka ninau a keia mau Luna Aupuni o na Pake, no keia mau nana iminala.  Ua olelo pu ia mai no hoi na olelo, me he la e kono aku ana, aia a kokua lakou i ka P. G., alaila manalo keia mau hana akahi a hoomaka ia a ku ia lakou.  Ua mahalo makou i na kanaka o Kina i ko lakou kuokoa, a i ko lakou hoopololei ma ka lakou mau hana iho me ka hana wale ole mai.  Aka, aole oia ka makemake o ka poe imihala, a puni koko, ka poe hoohaunaele kumu ole, a ake e pakaha i ka waiwai, i ka aina, a me ko hai lono, e makemake ana lakou e hoohuli i na Pake, ma na hana hoopilikia wale a me ka hookikina pu hoi kekahi e lawelawe pu me lakou.  O keia kakahi o na hana e lauwili ai i ka poe “misionari” e hoopono ai no ia lakou iho.  Ke hoopiha nei lakou i ka ipu-ana o ka lakou inaina ia, a i ka piha ana e ninioha mai ana no ia me ka awili ole ia me ke aloha.  Oi hele aku nei ka hoino liilii a hiki loa ia Keoni Ina, ma kona makuakane.

 

O KA MEA HOOKIEKIE IAIA IHOE HOOHAAHAA IA NO IA.

 

            He olelo keia na ke “Akua Kiekie Loa.” i hoike ia iloko o ka huke Nui; ka mea hoi ana i hoike mai ai, e i ana. –

            E lilo e no ka Lani, a me ka Honua, a o ka’a olelo aole loa ia e lilo ana.

            He mea oiaio, ua ko ka ke Akua olelo, aole he mea e nele ai.

            Oiaio hoi, ua ike maka kakou aoao i ka hana i hana ia mai maluna o ko kakou Aina aloha, e ka poe e Auamo ana i ka Pu ma ka lima Akau, a i ka Baibala hoi ma ka lima Hema, ma ka la 17 o Ianuari 1893.

            Ua lohea ka leo kalahea o ka poe hookiekie, e keha ana me ka leo nui ua lawa makou me ka ikaika aole he mana nana e kulai ia makou.

            O keia mau olelo, he mau olelo hookiekie keia, a he kue hoi i ke “Akua Mana Loa” ka mea hoi nana i nana i ka Lani a me ka Honua, a me na mea e pilia ai.

            Aka, oia no ka Mana o ke keiki o ka hewa, e alakai ana ia lakou, i hiki ai ia kakou apau ke ike pono i kea no o keia po hookamani nui wale.

            A eia la, na maloo na au o ua poe lima lepo nei, i ka la, ua ahu wale, ua ike ia ke au nui a me ke au iki.

            Nolaila, e hiki mai ana na ka la a ka Haku e rula mai ai i keia poe pahaha aina, ka poe ipiha me na manao kuko hewa o ke kaili aina: a oia ka wa e hiolo ai ka hau hano a lakou i pau lele ai; aloha wale.

 

KA HANA IUKALUA A KA MIKANELE.

 

            Ke pai nei, a ke hoolaha nein a poe Mikanele, ao ko ka Moiwahine hoopuka ana ii kona mapao, e like me ke kanawai o ka Aina, e pili ana no ka hoopai o ka poe kipi.

            Ua hookomo ia na huaolelo o ke Oki-poo; i mea e hoino ai i ka Moiwahine; ma o kona hole mua ana e kala wale aku i na poe kipi; ma ke noi ana mai a Kaliwalana; aka, aole nae keia poe Mikanele i hoopuka iki, i ko ka Moiwahine ae ana aku e kala piha aku i kela noe kipi ma ke kuka hope ana iho nei me ke Kuhina Willis.

 

WAIKAHE NUI.

 

            He wainui ko ke Kahawai o Waikahalulu ma ka Poakahi nei a me ka Poakolu nei; ua lawe mai la ka wai i na mea apau e loaa ana iaia ma kae kahawai, a ku aku i kai o Kapuukolo.

            Pau ka moa a me ke kaka, a me na hale manu i ka hului ia mai e keia wai Nui.

            Nui ka poino kekahi mau hale noho e kokoke ana ma kae kahawai ua halana pu ia oloko o ka hale, a pau na pono hale i ka pulu a poino maoli.

            Ua olelo ae na Kamaaina kahiko o Waikahalulu, aole lakou i ike i kekahi wai nui elike me keia ka nui

            Ua hele ka wai a pii maluna o ka Uapo Haaliliamano, a ua manao ia e lilo ana la i ka wai ua Uapo la ua pakele nae mamuli o ke kualili koke ana mai o ka wai.

 

KOLEKOLE KA NO A KAMALII.

 

            He leta kai loaa mai ia makou mai ko makou hoa’loha mai o ka Aina kua makani mai o Kau, a ua loaa pu mai hoi na anoai o kawaihui o Kauila a eia na olelo.

            Ma ka la 20 o Ianuari e ku nei, ua liuliu ae na haole hoohui Aina o Puanluu, no ka malama ana i papa aina maia la no ka nui o ko lakou hanoli, i ka pakeu pali ana, o ko lakou noho mana ana, a eia ka mea aka.

            Ika wai i makaukau ai no ka hoomoa ana i na puaa, a me na bipi, a me na mea eae i hoomakaukau ia, ke-a-nai kaimu oia nae ka wa o Kulanihakoi i we he hamama ae ai i ke pani o kana kiowai kapu, a ninini ihola, oia ka wa i halana pu ia ai kaimu, a lilo ihola na mea apau imea ole, mamuli o ka ikaika loa e kaua, aole he wa i malia ai, a hiki i ka lawe ana o Lehua i ka La.

            Aua ku a hoka maoli ka poe hoohui aina, au lohe ia aku ka leo o ua poe ala e olelo ana, he keu ke kupanaha o keia ua, aole mai kahiko-a-hiki i keia la eia ka hoi e ua ana.

            Oia ko oukou mea e ike ai i ko ke Akua nani, a me ka nui o kona aloha, i ka poe i kupaa mahope o ko lakou Aina Aloha.

            E hoomaikai ia ke Akua ma na Lani Kiekie Loa, he malu ma ka Honua, he Aloha hoi i kanaka.

STANDS FOR HIS OWN COUNTRY.

 

$24,000 O KE KAU.

 

            Ma ka halawai mau a ka Aha Hooko a me Kuka o ke Aupuni P. G., ua heluhelu elua ia ka bila kanawai e hookaawale ana i ke ku lana o ka Peresidena mai ko ke Ku hina ae o ko na Aina-E, ua hooholo ia ka bila ma kona heluhelu elua ia ana.

            Ua heluhelu elua ia ka bila kanawai e pili ana i ka uku o ka Peresidena.

            I keia manawa, ua hoi aku la o Peresidena Dole, i wahi e loaa ai he noonoo ia ana o keia mea me ke keakea ole ia.  Ua hoi mai la o Hope Peresidena Waila e noho maka ka noho.

            Na Keoni Ena i hoololi mai ma kahi o $10,000 i $12,000, ka uku makaniki o ka Peresidena.  Ua hoakaka pokole mai oia i ke kupono o ko Mr. Dole noho poo ana maluna o ke aupuni.

Ua hooholo loa ia ka hoololi mahope iho o kekahi mau hoakaka pokole ana mai a na hoa.

            Ua hoike pu ae ke Kuhina Waiwai Damon, ua manao oia o Haki ke Kuhina o ko na Aina-E, i ka manawa e Akaka pono loa ai ke kaawale ana ae o ke kulana Peresidena mai ko ke Kuhina mai o na Aina-E.

 

HAHAI KA POINO I KA MAE HEWA.

 

            Eia keia olelo hemole’e, ke ukali nei mahope ana mea a pau, hana i ka hewa, a o ka uku ana e uku mai ai, he make no ia.

            Eia ka ke Akua i hoakaka mai ai ma Kana olelo eii ana: “Hapai ke kuko, hanau mai ka hewa, a oo ka hewa, puka mai ka make.”

            He mea oiaio, ua oo ka hewa ohumu kipi, pakaha aina, aihue aina, kaili aupuni, iloko o na mamo misionari, oiai, ua piha na makahiki he 28 o keia, ohumu ana, e hoolilo i ko kakou aina alohai i mea ole.

            Ano, ua ulu, ua lau, ua laha, aia i Amerika i keia wa, ke alahele a ua poe hanai a-huhu nei a kakou, i pulama ia ai hoi e oe e Hawaii Ponoi a momona, huli mai nei peku ia kakou a pau, a o ka uku iho la ia e uku mai ai, o ka haikaika mai, o ka hailuku mai, a o ka palolo mai o ka waha i ka olelo, he poe hupo kakou.

            A hele aku nei a Amerika, olelo hoopunipuni; he poe hiki ole kakou ke hookele i ko kakou Aupuni, a me na olelo makona e ae he nui wale.

            Ano, e ka Lahui Hawaii oiaio, ka poe no lakou na moa hanohano o ke Aloha Aina, i helu ia ma ka papa o na tausani.

            Aia lakou a pau ke kaana ia ala imua o na poe kalai Aupuni pookela o Amerika Huipuia.

            A he mea maopopo, ua eo i ka aoao Aloha Aina ka pahu holo, a o ka poe kaili aina, e haule pio ana lakou.

            E loaa mai ana ia kakou kekahi nuhou maikai loa, ma ka mekuahi Manowai o keia Poaha, Feb. 15, ke ole kekahi moku ku i keia mau la iho.

            Nolaila, e like me ko makou leo poloai mau i pahola aku ai imua o oukou e na hoa makaainana, e malama kakou a pau i ka maluhia o na kanawai o ka aina, e hoopaa hoi kakou a pau iloko o ke apo o ka lokahi o ke aloha Aina oiaio; aloha Laui, a aloha I’o ii ko kakou Moiwahine Liliuokalani.

            O Iehovo ka ikaika a kakou a pau e paulele ai.

                                                PUUWAIALOHA.

 

ELUA PAA.

 

            He elua Iosepa ma ka aoao Aloha Aina; He elua hoi Iosepa ma ka aoao Aihua Aina.

            He elua Iosepa Kuokoa a wiwo ole; a he elua hoi Iosepa palulai a hoopiliwale.

            He elua Iosepa i kupono e hookiekie ia e ke Alii; a he elua hoi ii kupono e noonalo ia aku mai kea lo alii e like me kekahi kauwa ai o ke lii.

            O ka paa mua, he mau makee pono laua; o ka paa hope he mau kokua hewa laua.

            He oiaio na mea mua elua, he mau hoookainani na mea hope elua.

            He elua mau Iosepa o ka malamalama, he elua mau Iosepa i ka pouli.  Aia na mea mua i ke ola e hele nei, ke kau e nei ka pahi makalua o ka pono maluna o ka paa hope.

            E haawi kakou i ke aloha no na mea hope.

 

HOPU MANAOINO.

 

            E oluolu e hookomo iho i keia mea hou o Wainiha, Kauai nei.

            O ke alii makai J. K. Kakina, eia oia ke hopuhopu wale nei i na makaainana o Hanalei, a hiki i Wainiha, ma kea no he poe i loaa i ka ma’i hookaawale ohana, me kona ike no, o ka hapanui o ua poe ala; he poe i loaa ole i keia haawina kaumaha, a ke manao nei makou, no kona manaoino ke kumu o keia hana, i wahi e ko ai kona inaina ia makou ka poe Aloha Aina oiaio, ua loaa nae ka pomaikai i ka hapanui o makou, mamuli o ka hookomo ana iho o ka Haku Iesu; i ke aloha oiaio iloko o ke Kauka nana makou i nana.  He 14 ko makou nui i hopu ia ai e Kakina, ua nana ke Kauka ia makou a pau loa, he elua o makou i paa aku, a he 12 hoi o makou i hookuu ia mai, no ka ike ana o ke kauka, aole he wahi hoailona o ka ma’i maluna o ko makou mau kiao.

            Ke ike mai la oukou a pau loa e ko makou mau hoa makaainana, i ka hana a keia makai o ke Aupuni P. G., e hoopilikia wale ana i ka lahui me ka hewa ole.  Na ke Akua e kau i ka hoopai maluna o ka mea hana hewa oiai, aole Ona olioli i ka mea kue aku iaia.

                                    Me ka haahaa

                                                MALU PALI O WAINIHA.

            Wainiha, Feb. 7, 1893.

 

MAI KE KAI HAWANAWANA MAI.

 

Komite no ka Hui –

            Ma ka poalima a me ka Poaono o ka pule i hala, i kipa mai ai ka malihini Kulanihakoi e ike i ka auana o Kawaihae nei, no aneane e elua makahiki o kona noho hoomaau ana, me ka ike ole ia.  He mea hou keia i na kuna o u alai nei, ke hoomaikai ae nei i ko ke Akua lokomaikai, no keia mau kulu wai ana i haawi inai ai no keia apana nele i keia mea he wai.

            O na wahine kaulana o keaw nei oia o Lilinoe a me Pohaka o Hanalei; eia laua ke aahu mai nei i ke laua mau kappa hau anu o Kaleponi.  He nani ke nana aku.

                                                KAI HAWANAWANA.

            Kawaihae 23th, 1894.

 

Ua hala o Hanaia Makua.

 

            Ma ka hora 3 me ka hapalua o ka auina la Poalima Feberuari 9, 1894, ua kipa mai la ka anela o ka make ia Hina Hanaiaikamalama (wahine) a lawe aku la i kona hanu hope loa, a hoomaha iho la oia ma kona home noho ma Alanui Liliha, ma Honolulu nei.

            Ua hoomaopopo ia mai, ua piha iaia na makahiki he 62 o kona ola ana, i na ua hanau oia ma ka A. D. 1832.

            O Maui o Kama kona ene hanau, a he kamaaina oia iwaena o ko ilaila poe; malaila ka nui o kona poe kini a me na hoaloha o kona wa opio, mamua o kona hookuonoono ana e noho loa ia Honolulu nei, a hiki wale i kona hala ana aku la.  Ua haalele iho oia, he pokii, a he mau kaikamahine, a me na hoaloha he nui wale.  E luuluu auanei na makamaka a pau ke hiki aku ka lono no kona make ana, aka, o ko ke Akua makemae ke hooko ia.

            Me ka ohana a me na hoaloha a pau o ka mea aloha i hala aku, ke makou komo pu ana aku iloko o na kumakena ana, a na ke Akua no e hoomama ae ii na luuluu a me na kaumaha o keia noho ana.

 

UA HALA I KE ALA HOI OLE MAI.

 

            Ma ka la 9 o Feb. 1894 hora 12 awakea Poalima ua haalele maila o Paulo K. Kauimakaole i keia ola ana a hoi aku la oia me ka mea nana i hana.  O keia kanaka he Loio naauao no ka Apana o Hana he koo ikaika ma ka aoao Moi.

            O ka loihi o kona mau la ma keia oia ana he 87 mau makahiki he keiki opiopio he oluolu he waipahe ma na ano a pau o Makaalae o Hana kona ene hanau he keiki papa no ka Uakea nei.

            Me ke aloha i kou mau keiki paahana o kou papa pai.

            O wau ihe no o kona muli pokii.

                                                G. P. KAUIMANAOLE.

            Makealae Hana, Feb. 9 1894.

 

NU HOU O NA AINA E.

 

KE KAUA KULOKO MA BARAZILA.

 

            Ma ka moku kiapa Irmgard ma kekahi leta i ka Bulletin, Feb 1, mai Kapalakiko mai, ua loaa mai keia mau mea hou.

            Ua kono ia o Adimarala Benham e ki-poka aku i kekahi o na moku akaua hookahuli aupuni o na Barazila.

            Ua olelo o Adimarala Da Gama e ki-poka aku no oia, ina na moku kalepa America e hoopae aku ana i ko lakou mau ukana ma na uwapo o Rio Janeiro.

            I kekahi hooili kana ana ma ka po o ka pule i hala maluna o na kiai ma ka pae ana aku, ua ki ia aku la kekahi mau moku America main a lana kaua aku o na kipi.  I ka lohe ana o Adimarala Benham i keia, ua hoike aku la oia ia Adimarala Da Gama aole e keakea ia na moku America e holo no lakou me ka lanakila ma na wahi a pau o ke awa a lakou e makemake ai e holo.

            Ua hoohalahala o Da Gama i keia noi aka aole nae i hoole aku.  No ia kumu ua hai ia aku e holo aku ana he ekolu mau moku kalepa America no na uwapo.  No keia ua hoike aku la o Da Gama ia Benham, ina e hoao lakou e hoopili i na moku kalepa Amerika ma na uwapo, alaila e kipoka aku no ia i ua mau moku aa.

            Ua pane koke aku la hoi o Benham me ka eleu e malama aku ana no oia i na moku kalepa malalo o kona hae ia lakou e holo ana no na uwapo e hoopili aku ai malalo o ke alakai ana a ka moku kana America Detroit a i na ua ike ia he kupono, alaila e komo pu aku ana no na moku a pau o ke aumoku kaua America malalo ona, e hoopakele i na moku kapela a pau e kau ana ka Hae Amerika.

            Ua hoomakaukau ia kamoku Detroit no ka paio kaua ana a holo aku la oia ma ka maka mua o na moku kalepa e alakai ana ia lakou, me ka hoailona kahea ana aku o Adimarala Benham e “hele imua.”

            Aole i liuliu keia holo ana ma keia ano, ua ki koke aku la o Adimarala Da Gama i kekahi poka ma ka nuku ponoi o ka moku Detroit, aole nae i ku a ua ki ia, aku la he poka ma ka ihu o ka moku kipi.  Ki hou mai la o Da Gama i ke Detroit a hala hou no.  Ha hoolele aku la hoi ka Detroit i kekahi poka a ku ma ka pou ku hoe o hope o ka moku me ka paapaaina o ka apana laau.

            Ia wa ua hooki o Da Gama a huki mai la i ka hoailona o ka hoopau ana i ke ki poka ana mai i ka mokukaua Amerika Detroit.  Ua laki keia no ka mea e hoomakaukau ana ka moku Detroit e ki papa holookoa aku i nap u o kekahi aoao.  Ua kuka iho la o Da Gama e haawi pio aku i ka Adimarala Benahm, ma kona mau alii moku no ka mea, oia ka mea e pakele ai lakou, aka aole he ae o na lii malalo ona.

            Ua aponoia ka Adimarala Benham i hana ai, e kona aupuni.

 

HOOHAAHAA IA KA HAE GEREMANIA

 

            Ua kipoka ia aku la kekahi lana lanahu me ka hae Geremania e welo ana, e ka moku kaua kipi Guanahara ma ke awa o Rio.

            Ia wa ua kakau leta aku la ke Kapena o ka mokukaua Geremania i na e kipoka hou ia ana kekahi mea me ka hae Geremania e wele ana, e hoopiholo ia no ia moku e ki ana ia mea.

            Ua pane mai hoi ke Kapena o ka mokukaua kipi, ua hiki no, no ka mea na like no a like, i na oia e piho ana alaila hookahi no ona piho ana, a e aho no eia e kaua a piho, a piho ole paha.

            Ia wa ua telegarapa aku la ke Kapena o ka moku Geremania ii Berelima e hui ana oia, me ka America e-hoomalu i ka oihana kalepa main a haua a na kipi.

            Ua manaoia ma Rio e hiki mai ana ke kauoha o ka Adimarala Beritania e like no me ia ke ano.

E IKE IA ANA PAHA NA KIPI E ENELANI.

            Ke ulu mai nei ka manaoia e ike mai ana o Enelani i na kipi mai ka wa o Adimarala Da Gama i hoolaha ai e kokua ana oia i kea no aupuni moi.

            Ua olelo ia ua manao ia e hana ana o Enelani i kekahi hana i pomaikai ai kona oihana kalepa, a aole hoi he mea e hoopuiwa ia ai kekahi mea ina e ike ana oia i na kipi ma kea no he hoa paio kaua maoli.

            Ua pii iki a eke kopaa mai ka 3 k. a me 33-16 keneta.

            Ua ili ka mokumahu Geremania Irave ma Bremerhauen Europa.

            Ua hanau iho la ka Kamahi wahine o Bulagaria, he keikikane.

            Aole he mea hou no ka Ninau Hawaii.

 

NU HOU KULOKO

 

            He kipu ko ke ahiahi Poakolu nei Aole nae i make ka mea ii ki ia.

 

            Ua hoomaka ka noho ana o na Jure haole ma ke kakahiaka Poakolu nei.

 

            E hoolaha aku ana makou i ka papainoa o ka poe apau i kakuinoa ma ka aoao hoohui-aina i ka Manawa e loaa mai ai o ua papainoa ala ia makou ma keia mua koke iho.

 

            Ke puka aku nei ma ka pepa o keia la he ninau na ko makou mea kakau ia Alapaki Kauka no kona hoike ana imua o Balana aole he maemae o na wahine Hawaii.

 

I hewa no i ka lele mua

I ka hoouluulu i ka la ino.

 

            Ua ku mai ke Kinau mai kuamakani mai, a maluna ona i loaa mai ai ia makou na kanoha no ka.  “Nupepa Ka Oiaio; me ke ola pu mai nei no o ka Nupepe Ka Oiaio.

            Mahalo ia oukou apau loa e na makamaka, i hookaa mai nei.

 

            Ua hookohuia aku nei o J. S. Hipi; ii hope makai no ka Apana o Koloa.  He kanaka ike Kanawai ole keia, he hoohui aina nae me ka olelo ino i ka Moiwahine a me ka lahui, o keia kahi mana ai ekaeka i kuha ia aku la nana.

 

            O ka elua keia o ka pule o ka noho ana o ka Aha Hookolokolo Kiekie, e hoolohe i ka hihia a Mrs. Banning a me Banning opio i hoopii iho nei ia Mm Allen (Bila Alani) ko laua kahu malama waiwai, no ka pono eole o kana malama ana i ko laua waiwai.

 

            Ke haawi aku nei ka Nupepe Ka Oiaio i ka mahalo i kona mau luna i ka hooko koke ana mai i ko makou leo kauoha i ka heouna koke mai i ka Helu 2 kou mau lima.

 

Pela i hiki ai ia makou ke hoolo piha aku i na kauoha nupepa o ka Nupepa Ka Oiaio i loaa mai nei malana o ke Kinau o ka Poakolu nei.

 

Hoohoka ia ka rula ana mai a ka Peresindena F. M. Hatch (Haki) o ka Hui Hoohui-aina, ma ka halawai o ke ahiahia Poalua nei a ua hui hoohui-aina la, mamuli o ke kue ana o ke anaina i kana i rula mai ai.  He puupuu nui keia i kui ia mai la i ka Peresindena hoohui-aina, a he hoike hoi ma ka aoao o na hoa o ua hui ala i ko lakou hoowahawaha iaia.  Pehea keia e U-Haki-ko.

 

            Ua lawe ae na Komite Pake i kohela ai ma ka halawai makaainana a na Pake o ke ahiahi Poakohu nei i ka Olelohooholo i hooholoia e na Pake ma ia halawai, e ku ana i ka hooholo loa ia ana o ke kanawai e hoohaiai ana ia lakou main a hana kalepa mai, e ka Aha Hooke a me ka Aha Kuka o ke Aupuni.

 

He 5,000 a oi ka nui o na Pake i hiki ae ma ka halewai makaainana nui i kahea ia e na Pake waiwai o Honolulu nei.  He mea ole ka ua ia lakou.  He hoike ana mai keia i ka lokahi o keia lahai.

 

Olelo Hoolaha.

 

            E ike ananei na kanaka a pau ma keia hoolaha, ke papa a ke hookapu loa ia aku nei ka hele ana ma na kai lawaia o Mokapu nui Makapuu, a me ka hopuhopu manu ana maluna o ka moku manu o Mokulua; mawaho aku e Makapuu, Kooiaupoko, Mokupuai Oahu.  Ua kappa loa ia mai keia la aka, e puka aku nei keia hoolaha.  O ka mea a mau mea a kue ana i keia, e hoopilia ae ma ke Kanaawi.

                                                JNO. A. KAHOEKA.

            Waimanalo, Ianuari 25 ^th , 1894, 1m-d.