Ka Oiaio, Volume VI, Number 3, 19 January 1894 — Page 3

Nupepa Ka Oiaio.

"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"

 

HOOPAAPAA NA KAKAOLELO.

 

Ua a o mai ka Loio Kuhina Kamika ia Emaluka, aole pono e hoopuka ia @a huaolelo Asia iloko o ka manawa e noho ana ka Aha Kuka o ke Aupuni Noho Manawa; no ka mea, he hoino ana aku i ka lahui Iapana. Ua pane mai la o Emalu ka, i ko’u manawa i hele ai i ke kula, ua ike au maloko o ka palapala aina, aia ka Mokupuni o Iapana maloko o na palena o Asia, nolaila, e like me ka loihi o kou noho ana, he hoa no keia Aha Kuka, e kapa an@@a’u i ka lahui Iapana, he poe Asia lakou.

 

MAKEMAKE HOU I KA PAKE.

 

Ma kela pule aku nei, ua waiho ia ae iloko o ka Aha Kuka o ke aupuni P. G. ma ka 12th, o Jan. he olelo hooholo e hookomo hou ia mai na Pake limahana ma kahi o na Iapana e hookomo i limahana no na mahiko, no ka mea he nui l a pilikia n@e na lim@ Iapana, a e pau ana kekahi poe i keia makahiki a me ka makahiki 1895. Nolaila, he mea pono e hooholoia keia olelohooholo no ka hookomo ana mai i 5000 limalhana Pake.

I ka manawa e noho ana ka Ahaolelo o ka 1892 ua hana ia ke kanawai e ua poe mahiko nei no, no ke kaupale ana aku i na Pake mai k@ lakou komo nui ana @ai, a i ke@a mau la ke nui nei ka waha o Kamika ma i ka olelo i mau limahana Pake. O Emaluka ka mea i kue i keia hana pukalua a ka ohana nikanele paka@a.

 

HEAHA LA KEIA?

 

Ma ka Poakahi nei, ua nana ia na mai apau e noho ana ma ka pa hoomalu mai o Kalihi, a ua ike ia penei:

O ka huina nui o na mai he 26 a ma ka nana ana a na Kauka o ka Papa Ola, ua hookuu ia he 25, a paa hookahi.

A ua kauohaia kela poe i hookuu ia, e hele mau aku i ke Keena o ka Papa Oia, i ka la mua o kela malama a me keia malama e nana ai. Oia ka makou e ninau nei, heaha la keia o ke Aupuni P. G. i hapuku ole aku la? Ina he oiaio keia a makou i lohe ai, alaila he mea hoopahaohao keia i ka noonoo o ka lehulehu, oia hoi o ka wai keia o Kapapaia ma Kau, Hawaii, he palaina wale no.

O ai, ua lohe mai makou, o kekahi Kauka, oia no kekahi kauka auamo pu, ma ka la 17-18-19-20 a me 21 o Ianuari 1893. Nolaila eia keia puka a lakou nei, e imi mai nei, i wah@ e punihei aku ai ka Lahui, nu@ fulu marimari kohata.

 

NA @NO LAUAHEA, KE OIAIO HOI.

 

Ua lohe wale ia ae, e manao ia ana e kukala ia mai i Aupuni Kuokoa i keia la, e ka poe e noho mana kaulei nei i keia mau la.

Aka, ma k@ makou manao ponoi, aole e hiki keia mau hana, oiai aole he kumu maopopo e hiki ai; oiai hoi, aia ke aupuni malalo o Amerika i keia mau la, aole he aupuni oia i ku nona iho aka, ua ku oia maluna o ke kahua o ka mana kaua o ka moku Bosetona; a he hu ka aka ke naha aku ina io e hookoio ia ana keia lono lauahea i keia la, alaila o ka ekolu keia o na aupuni 1 Aupuni Kuikawa, 2 Aupuni Repubalika, 3 Aupuni Kuokoa.

O ke aupuni mua, ke hoomaluia nei oia e Peres dena S. B. Dole, a me kona Aha Kuhina oia o S. Dimona, J. A. King, W. O. Smith; a me ka Aha Kuka.

Aupuni elua, hooie ia aole e hiki ke kukuluia; a me he la, pela aku ana no keia; aka, na keia la e hoike mai. E na@a aku nae hoi kakou i ka oiaio a me ka ole.

 

KE KU HAOHAO NEI.

 

I keia mau la koke aku nei n@, ua akoakoa ae kekahi mau Luna Aupuni Kiekie ma ka Hale A@iola ni, ma kekahi halawai mala i malama ia mawaena o lakou, a e noonoo i, kekahi mea nui a lakou i haupu ai e hiki mai ana, oia hoi, me keia ke ano: I na e hoike mai ka Ahaolelo o America, na ae ia ka ka Peresidena Cleveland i hooholol ai, e hoihoi ia ka Moiwahine a me Kona Aupuni e like me mamua o ka hookahuliia ana e America a me na mamo misionari, he@h@ la k@ kakou e hana aku ai. O keia ano iho la ke kumuhana nui iloko o ka noonoo e la@u nei, me he akua moe ole la iloko o na houpo o na poo a me na alakai a na hana hookahuli aupuni. He oiaio, he ninau nui a ano welawela no keia ano iwaena o ka poe i kaupono maluna o k@ lakou hokua ke koikoi o na hana alakai hookahuli aupuni. Olelo ae la kahi o lakou, aole a kakou kue ana aku ke hooholo mai ka A@a Senate e kokua i ka Peresidena Cleveland i hoonohonoho ai, no ka mea, na hiki ole maoli no ke kue a ke hoole aku. A pehea hoi kakou? Oiai, ua kue a hoole aku nei kakou i ka ke Kuhina Amerika i hooikaika ai e huikala ia kakou. Me he la, ia wa i mihi like iho ai lakou, a oia hope mai o ka halawai, aole makou i ike. I ko makou hoomaopopo ana nae i ke ano o ko lakou kulana piliaiku me ke kaumaha ua poina loa na hoahanau o ka auna hoohui aina, a hookahuii aupuni i ka pule hookuu.

 

Oili pulelo ke Ahi o Anaki

 

Welo kihei o Keaeloa i ka aoao Lahui.

 

HAULE PAHU KA POE KUMAKAIA.

 

E na hoa makaainana aloha, mai Hawaii o Keawenuiaumi a Liloa, a hiki i Kauai o Manokalanipo; ka poe hoi no lakou na puuwai i hoopiha ia i ke Aloha Alii, Aloha Aina a Aloha Lahui oiaio.

                                                                                  Aloha oukou;

Ano, e na makaainana o ke Alii Aimoku Liliuokalani i aloha nui ia. He mau la liu wale kai hala ae nei aia kakou a pau iloko o na w@@au ana a ka aoao o na mision ri, ka poe hoi nana i lawe kolohe i ko kakou aina aloha, me ka mana o na mea kaua, a i manao ia ai hoi, oia iho la ka hopena o ko kakou noho Aupuni ana, aka, oia mau manao kuhihewa o ua poai misionari la, he moeuhane palaualelo loa ia, oiai aole loa e hiki i ke Akua Kiekie Loa ke apono mai i keia mau hana @ima nui, pakaha, hao wale, kaili kumu ole, hookahuli aupuni kohu ole, he ole a he ole loa no; o ka ole no ia mai Ole Kukahi a Ole Kupau nele loa, haule pahu, a hilahila maoli no hoi keia mau hana.

A oiai hoi, ua hilinai kuhihewa ua poe misionari au@mo pu Raifera ala, e lanakila ana lakou, eia ka auanei e kakaa mai ana ko lakou noho aupuni ana, a haule pahu iloko o ka lua meki o ka poino, oiai hoi, ua ike maka kakou a pau, i ka manao kaulike o ka Peresidena Cleveland e ahewa ana i ka hana a kekahi Luna Aupuni o Amerika Huipuia (Steven) ka makua hoi o ka hookahuli aupuni ma ka la 17 o Ianuari 1893.

Oia ahewa ana, a ka Peresidena Cleveland, he ahewa pololei ia, a kaulike hoi. O kona hoike ana i kona manao no ka hoihoi hou ae i ka Moiwahine Liliuokalani iluna o Kona kulana mua, he kaulike ia a he hoopono hoi.

O kona hooikaika ana e huikala ia kona poe makaainana maanei, i pakele ai hoi mai loko ae o na hana kipi a lakou i hana ai, he hana aloha ia, he kaulike hoi, e hiki ole ai hoi ke ahewa ia aku ka Peresidena, aka, owai la kai hewa, o lakou nei no? Nolaila, ua maopopo loa, aole mea e hoohewahewa ia ai, a e kuhihewa ia ai hoi, ua lilo ka lanakila o ka la i ka aoao Lahui, a ua haule pahu ka aoao o na misionari. Oiai, eia na mokuahi i ka moana kahi i au mai ai, a o Hawaii nei ka pahu hopu, a e loaa mai ana ia kakou he mau nuhou ano nui, oia hoi ua lokahi na hale elua, ma ka apono ana i ka manao o ka Peresidena a me kona Aha Kuhina, no ka hoomau ia o ke Aupuni Alii o Hawai nei.

E ka Lahui Hawaii oiaio, ua lanakila kakou. E ola Hawaii i ke Akua.

                                                                                  PUUWAIALOHA.

 

Ka Huakai a P. C. Jones.

 

Ua hoi mai nei oia mai kana huakai aku nei i Amerika e hoopii Luna Nui ia Kalivalana.

Nui kona waha i anei nei i ka akena, e hoopii ia ana o Kalivalana e ia: Eia nae, i ka hiki ana aku nei, ua hoka loa oia, a hoi wale mai nei. Aia no o Peresidena Kalivalana, ke noho la he Peresidena no ka Rip@ balika Nui o Amerika Huipuia. He papau loa ka noonoo o ko anei nei po@poo hakahaka a he hiki ole ke hookuku aku me ka naauao o ko Amerika poe loea ike kalai aupuni.

 

HUI ALOHA AINA MA LAIE.

 

Ma ka la hanau o ko makou makuahine Alii ka Moiwahine Liliuokalani; ma ka malama o Sepatemaba o ka 1893 i hala, ua kukulu ma kou i Hui Hawaii Aloha Aina a na wahine ma ka Apana o Laie nei ma ia la.

Ua hoolopono na mea a pau i manaoia no ke kukulu ana i keia Hui. Eia na inoa o na luna nui i kohoia; Mrs. Kahili Keaulana, Peresidena; Mrs. Kupele Aberahama a me Mrs. @uaalahaole Nainoa@ Hope Peresidena; Mrs. Mahu Kahoino, Puuku; Mrs. Luukia Apua, Kakauolelo: Kai Kainuawa, Kealalaina Kalili, Noa Kaiu, Niaulani Kekuewa, Kau Kanihonui; Komite Hooko no na hana o ka Hui. O ka nui o na lala, aia ma kahi o 50 a me 60.

Kia keia hui ke ku nei a hiki i keia manawa, me ka holopono o na hana no ka pono o na aina kulaiwi.

                                MAKUHINE ALOHA AINA.

I aie 1@th 1894.

 

Huikau na makau a ka lawaia i Wailua i @a man@wa e paikau ia a@a na puali koa o ke Aupuni P. G. ma keia kakahiaka Poakolu ma ke Kuea o ka Pa Ahi. Ua lohe ia aku la kekahi poe haole no o lakou e olelo ana Rotten drill. Paikau Popopo.

 

UA HALA.

 

Me ka naau i hoomokumokuahua ia ke aloha keiki a me na waimaka hoi e hanini mau nei nona; ke hoike aku nei me ke kaun@aha imua o na kini. Ma ka la 5th, o Ianuar nei ua kuu malie mai la oia i keia ola ana, a waiho iho la i kana opuu pua makae loa he bebe e 10 la me kana kane a m@ maua hoi na makua a me keikunane e paiauma aku nona ma keia kae o ka lua piha ole o ka make.

Ua hanau ia oia ma Honolulu, Okakoba 19 1872. Ua mare i ke kane a ua hanau mai he keiki kane na laua ma ka la 27 o Dekemaba, 1893. Ma ka la 5 o Januari 1894 make iho oia.

                       Me ka haahaa.

                                Mrs KAOMEA

                                          JNO. KAHILIKULANI.

Hakalau Jan 11 1894.

 

Peresidena Cleveland

A ME

Kona Manao Paa

 

NO KA MEA PONO E

HANA IA AI

NO

HAWAIINEI.

 

Ma ka S. S. Mariposa mai i ku mai ma ka la 20 o Ianuari, mai Kapalakiko mai, i loaa mai ai na nuhou hope loa e pili ana ia kakou; oia keia malalo iho:

Nu Ioka, Ianuari 12, --- O keia malalo iho mai ka mea kakau mai no ia o ka Nupepa World e noho ana ma Wasinetona: O ka manao o ka Peresidena a me ka Aha Kuhina e hoihoi koke mai i na hana a pau o ka ninau o hawaii iloko o na Hale Ahaolelo i keia la ua loli ae nei ia mamuli o kekahi halawai loihi i malama ia e ka Aha Kuhina i keia la. O ka Kuhina Willis hoike a me na palapala eae e manao ia ana e hoouna pu, ua hoomakaukauia ia no ka hoouna ana aku iloko o ka Hale a me ka Aha Senate, aka i ka manawa e noonoo ia ana keia mea iloko o ka halawai a ka Aha Kuhina, ua manao ka Peresidena e ku mai ana ka mokuahi Kulanakauhale o Pekina i keia la me na nuhou maopopo loa no ko Kuhina Willis hoomau ole ana aku i kana koi i ke Aupuni Nohomanawa me kekahi hana hou ae. Ua manao ia he mea pono e loaa mua mai keia lohe mamua o ka hoouna ia ana aku o ka haiolelo a ka Peresidena iloko o na Hale Ahaolelo, ua hooholo ia iho la e waiho ia ka hoouna ana aku o keia haiolelo i keia la, a i na e maopopo ana ka hoopanee o ka Aha Senate a hiki i ka Poakahi o keia pule ae Ianuari 15. Ua hoopanee io iho la ka Aha Senate a hiki ia la, a ma ia Poakahi e hoouna ia mai ai ua haiolelo ala.

Ua noonoo pu ka Aha Kuhina i na ole@o ao kupono e hoouna ai ia Kuhina Willis. Ua manao ia ua hoouna ia aku kekahi wahi palapala ao pokole loa i Kapalakiko, i kau aku maluna o ka mokuahi Mariposa, o ko ka Peresidena manao nae, e hoouna mai i ao piha ana ma kekahi mokuahi hou aku, a i ole ma ka moku lawe Kauoha Corw@n no. O ka mea ano nui loa i noonooia ai e ka Peresidena a me kona Aha Kuhina, oia no kona manao ana o ke koi ana aku o Kuhina Willis i na alakai o ke Aupuni Nohomanawa, oia auanei ka mea nana e paipai ia lakou e haawi aku i ke Kuhina Willis i palapala hookuu kino no keia kumu ua makemake ka Peresidena e i@@ouna mai i ao piha ana ia Kuhina Willis i kana mea e hana ai. Ua makemake ka Peresidena e pale koke ia na nilikia e kau mai ana maluna ona a pela pu hoi me na mea e ulu ae ana me ka hakalia ole.

E ku mai ana ka mokuahi Auseteralia i ka la apopo mai Honolulu mai, nolaila, e kali ana ka Peresidena a me Kuhina Nui Gresham, no ka loaa hou ana mai o na hoike hope loa i kau mai maluna ona, mamua o ka hooholo ia ana o na loina kupono maloko o keia palapala a’o hope loa ia Kuhina Willis.

HOOLOLI KE KAHUA HANA.

Ma na hora aumoe, ua loaa hou mai la na lohe no na mea i kamailio ia iloko o ka halawai a ka Aha Kuhina i keia la. Ma keia halawai ana, ua hoike aku la o Peresidena Cleveland e hoike aku ana oia imua o ka Hale Ahaolelo i ka paa o kona manao no ka hana kupono e hanaia ai ia Hawaii, oia no ka hoihoi ana i ka Moiwahine o Hawaii maluna o Kona nohoalii, elike me ke koi ana mai a ka hapanui o na kanaka e noho ana maluna o ua mau mokupuni ala, o keia wale no ke ala o ke kaulike a’u e ike nei no ko kakou aupuni e hana ai. Ua ike maopopo loa ia i keia manawa, e lawe ana oia i keia kulana a e hookomo ia ana keia iloko o kana haiolelo hou e hoouna ia aku ana iloko o ka Hale Ahaolelo, a maluna oia Hale ke koikoi o na hana apau e hana ia aku ana ma keia mua iho.

NA LONO MAOPOPO OLE.

Ua olelo ia, ua hoahewa ka Peresidena a me Kuhina Nui Gresham ia Kuhina Willis, i kona hooko ole ana i na kauoha e like me ia i loaa mai iaia; ua komo pu o Kanikela Generala Millis i keia hoahewa pu ia ana; ua manao ia e noi ia mai ana laua e waiho aku i ko laua mau kulana.

Ke hoike aku nei makou, aole he oiaio o keia mau olelo i hoopuka ia ma na nupepa o Kapalakiko i hoolimalima ia e ka poe mikanele hoohui-aina.

HE KUHINA LAIPILA,

O kekahi o na palapala i paa ia aole i hoouna ia aku i ka Ahaolelo, oia ka palapala e olelo ia nei mai ia Stivini mai, aole nae ma ke ano palapala Luna Aupuni. O ka io maoli o keia palapala, aole i pili i ka ninau o Hawaii; ua pili nae i ke kulana o ka wahine a kekahi hoa Luna Aupuni o Sitivini, he Kuhina mai kekahi Aupuni ikaika loa mai o Europa. He palapala laipila keia, a i na e @ai ia ano keia palapala e komo koke ana keia Aupuni i ka hoopaapaa pili Luna Aupuni ana. Aole i maopopo ke kumu o ko Stivini hoouna ana mai i keia palapala.

HOIKE A KA HAPA UUKU O KE KOMITE.

O na hoa o ka aoao Repubalika iloko o ke Komite o ko na Aina-E o ka Ahaolelo, ke hoomakaukau nei lakou he hoike a ka hapa uuku, e ahewa ana ia Cleveland i ka hookohu ana ia Balana, ua kue ia hookohu ana i ke kumukanawai, me ka ikaika loa me ke kue ana i ke kahua hana a na poo Aupuni e pili ana ia Hawaii.

SENATA DAVIS.

Ua haiolelo loihi o Davis, maluna o ke kahua hana a ka Peresidena i lawe ai, me ka hoahewa ia kahua hana, ua hoobalike ae la oia me ke Aupuni Repubalika o Farani, ua ike aku no o Amerika i ka Repubalika o Farani i ka manawa mamua iho o ka ike ana mai o ka hapanui o ka lahui. Ua hoike pu mai la oia i kona makemake e huki hou ia ka hae Ameriaa iluna a welo hou ae maluna o keia mau mokupuni, a ua hoike mai la oia i na kumu he lehulehu wale o kona makemake ana pela. Ua kokua ia mai o Davis e kekahi hoa Repubalika ona, oia o Senate Hawley.

Ua pane ia aku laua e Senate Turple o ka aoao Democarata, no na hana lima nui a Stivini i hana ai ma Hawaii nei, ua puhili laua i keia kaeaea o ka aoao Demokaraka.

HOIKE O BLOUNT IMUA O KE KOMITE.

J. H. Blount, ua telegarap, ia aku oia e holo mai e hoike i kana ike imua o ke Komite o ka Aha Senate. Ua lau@a aku oia me kona mau hoa aol@nae ma na hana kalaiaupuni a p@i hoi i kana huakai i Honolulu a me kona noho ana malaila. Ua hoike aku oia imua o ke Komite, ua manao oia o kona hookohuia ana a@a no ia maloko o na palena kupono a me ua hana i hana ia. O kona huki ana i ka hae ilalo i mea e lawe ae ai i ka mana o ka hoohuli ana i ka manao o ka hapanui o ka lehulehu. Wahi ana, ua hana oia i kana hoike me ke kaulike a ewaewa ole a o na imi ana a me na ninaninau ana a pau, ua hana ia me ka manao ino ole a manao kue paha, a kokua ana paha i kekahi aoao. Ua laweia na olelo ike malalo o kana mau alakai ana, a ua hana oia maluna iho o kona manao ponoi.

O keia iho la na mea ano nui loa e pili ana no ko kakou aina nei i hana ia maloko o na Hale Ahaolelo.

Oia mau no ka manaolana o ka aoao Democarata, no ko lakou lanakila i ka manawa e koho ai ka Hale maluna o keia ninau.

E ola o Peresidena Cleveland i ke Akua a me ke Ea o ko kakou Aina Hanau.

 

HE LEO POLOAI AKU.

 

Ke kauoha ia aku nei na luna a pau o ka NUPEPA KA OIAIO, e malama loa i na nupepa i koe ma ko lakou lima o kela a me keia Helu e hoouna ia aku nei; a hiki i ko makou manawa e kauoha aku ai e hoouna hou mai i ke Keena nei. Mai hoopoina i keia,

E hoomanao e na makamaka e loaa ana na ope pepa o ka NUPEPA KA OIAIO, ua hoouna ia aku ia mau ope pepa me ko makou manao e lilo lakou i mau Luna no ka kakou nupepa o keia makahiki e hele nei. Ina e hiki ole ana keia hana, alaila e hoouna koke mai i ke ope nupepa i loaa aku ma ia moku mai no ma ka inoa no o ka kakou nupepa.

Pela hoi makou e kau leo pu aku nei i ka poe a makou e hoouna aku nei ma ka owili pakahi ma ko lakou mau inoa ponoi; e hoike mai i ko lakou manao no ka lawe ana i keia nupepa ma ka hoouna ana mai i ke ola o ka wahaolelo o ka lahui. @ huai pau ana i na mea a pau e hana ia nei i keia mau la.

Me na manaolana ulumahiehie makou e upu ae nei, e hookipa aku ana ko makou mau kini ia makou i ko makou manawa e kiei a@u ai ma ko oukou ipuka, e loaa ana ia makou he mau leo ohaoha o ke kahea ia ana mai e komo maloko, mai ka la hiki ma Kumukahi a ka welona a ka la i Lehua.

 

NU HOU KULOKO

 

Ke puka aku nei makou me na nuhou hauoli, a na oukou ia e wae mai.

 

O ka pahu hae kiekie loa iloko o keia kulanakauhale, oia no ka helu Elima.

 

O ka la 5 o Feburuari e hiki mai ana ka la makahiki hou o na keiki o ka Aina Pua.

 

U kuu mai la o F. S. Pratt i keia ola ana ma ka hora 4 a oi iki o ke awakea Poaha nei.

 

Ma ke kakahiaka o ka Poalima nei i haulani aku ai ka Malulani no ke Kai Malino a Ehu.

 

Aia ka ma’i Ulalii ke pahola ala me ka ikaika ma Samoa, a he 1000 poe Samoa a oi aku i pau i ka make.

 

Ma ka Poakahi nei i oki ia ai ka Pahu Hae o ke Kaawai Helu 1. Nele iho la ua poe hoohui-aina ala i ka pahu hae ole.

 

Aia he pa@ale Kalaunu Pala, ma ka puka amani o Mr. Lindsay kahi i kau ai, he hiehie no hoi ke nana aku, nani no, iahulaia ulalae-ho

 

Ua make o Mrs. Maunakilika Mahoe, mahope iho o kona kaa mai pokole ana ma kona home noho ma Koula. Aloha ino no keia Aloha Aina.

 

Wahi a Iesu Karisto i na haumana, nana ae la oukou a hakumakuma mai na ao, i ae la oukou, e ua ana, a melemele mai hoi na ao, i ae la oukou, e malie ana.

 

Ua hoolohe ka Lahui Hawa@ii i ke a’o a na nupepa, a ua ike ie ia pela ma keia la, oiai, iwaena o ka poe e nana ana i @a kii, he poe haole a me na pukiki ka poe nui.

 

Ua lohe mai makou, ua hele kekahi mau Luna Aupuni o ka P. G. e noi ia Kuhina Willis, e haawi mai i ke kipu aloha ana ia lakou. Ua hoole ia mai la, he hoka iho la malaila. I ka mahaoi no paha.

 

He 65 makahiki o ko Frankim Seaver Pratt (Palaika), a he 44 ka nu@o kona mau makahiki i noho ai ma Hawaii nei i ka la 12 o Ianuari 1894. He 30 makahiki o ka noho ana malalo o ka berita maemae o ka mare me kana wahine.

 

E noho me ka maluhia e na aloha aina apau. E kuu aku no kakou ia lakou nei e hilala i ko lakou la. E hookaawale na Hipa mai na Kao mai.

 

E hoomanao e no makamaka e wehe hamama ana no au i ko’u hale kuai ka Heiau o na Paiki, no ke kuai aku ma ka hora 7 o keia kakahiaka Poakolu a ka hora 5:30 Ianuari 17 1894.

                                                                                  S EHRLICH,

 

Eia makou ke hoomakaukau nei i Alemanaka o keia makahiki, no ka pomaikai o ko makou poe lawe i na Nupepa KA OIAIO a me KA LEO O KA LAHUI.

 

Pakele ke kaa o Mrs. Emaluka, mai huli pu ma ke kakahiakanui Poakolu nei ma ke Alanui Moi, i puiwa i kahi kaa hoomakeaka a lakou. Mai poino mauwale.

 

E nana e na Luna a me ka lawe nupepa pakahi o ka Nupepa Ka Oiaio i ka hoolaha o keia nupepa e puka aku nei ma kekahi wahi o ko kakou pepa. Mai poina i keia e na makamaka apau.

 

Nui ka eleu a me ke akamai o ke kanaka Hawaii, nana i kukulu i ka pahu hae o ka Hui Amerika ma ka I. X. L., aka, ua hoopunipuni ia nae i Amerika, he lahui hupo ka lahui Hawaii, hilahila ole no hoi.

 

Ua kipa mai io makou nei kekahi mau makamaka mai na kuaaina mai, me na manao lana hoohauoli, i ka lokahi o na hoamakaainana ma ka aoao o ka Hui Aloha Aina. Paa ia no a paa ke Aloha Aina a lei i ka lei o ka lanakila.

 

Ua hoomaka ia ka hooholo ana o kekahi Enekini o ka hale Uwila hou e ku nei ma ke Alanui Alakea a ua ike ia ka holopono o na mea hana. I keia pule e loaa ai ka ana ana o na kukui Uwila apau oia Hui.

 

Nui na kauoha nupepa i loaa mai nei ia makou mai na Kuaaina mai, no ka NUPEPA KA OIAIO. Ke hooko aku nei makou ia mau leo me ka hauoli nui. Ke pahola aku nei makou i ko makou mau hoomaikai ana he nui ia.

 

He hoopii koi poho ka Mrs. Iaukea o Kalihi, i ka Luna Alanui W@ Kamaki, no ka hoeha ana o Kamaki iaia mamua aku nei. Hilahila ole ka hakaka me kekahi k@no palupalu. Nanahu mai la nae la.

 

He paina luau ka i malama ia e Mrs. Thresa Cartwright ma ka Poalua nei, Januari 16, mawaho o Waikiki, no ka piha o ka makahiki hookahi o kana keiki kane KeouaMaikai ka papaaina, a nui ka mahalo o na makamaka o ke kama opio, me ke kalokalo ana ae e olu loihi o Keoua.

 

Ua naha ia kekahi mau puka aniani o ka Rumi Bolu o ka Hale Alii, ma ke ahiahi Poakolu nei, i ka manawa e hooka@ia ana na mea hoopahu e na aialo o Bereha@ara ma, ua eha ia no hoi ka lima o kekahi mea nana e hoolele ana ke ahi kao. He mau ao ana mai ananei keia no ka hana i na hana hookiekie.

 

Aole hookahi alii o na moku manuwa, a pela pu no hoi me na Luua Aupuni o na Aina e, i kipa aku e ike ia Peresidena Dole a me kona wahine, ma ka Poakolu nei, ma ke ano iloko o ko lakou mau kulana aupuni. Eia hou no ua Makapaea.

 

Eia ke hoomaka nei o Kale Kuaika i ka hana ana i na pale pohaku o ke Alanui Helewawae o ka pa Aupuni ma ke Alanui Moi. Hauoli makou i ka ike ana i keia kanaka Hawaii e lawelawe ana i keia hana Nui na pale pohaku o keia ano i hoomoeia e Kale Kuaika, a me na Aianui Helewawae i hana ia eia, a he maikai maoli ka hana ia ana o keia mau Alanui e waiho nei ma na wahi apau o ke kulauakauhale nei.

 

Ua kipu iho la o Mrs. Ash he wahine haole iaia iho ma ke ahiahi Poakolu nei hora 8:30. Ua ku aku la maluna o ke a luna a puka aku la a paa ma kekahi wahi o ka Pepeiao hema. He ona rama mai ke kumu i hana ai keia wahine haole i hana iho iho la iaia. Ua oi aku ke mo o na wahine haole mamua o na wahine Hawaii, ma na hana pepehi kanaka a me na hana lapuwale eae. He ino ka Rama ea l@ amama no nae ka waha o ka wahine haole.

 

He omole Kamapena kai huki pu i@ me ka hae Amerika o ka Hui Amerika aihamu ma ka Poakolu nei, me ka manao ia e huki a kau iluna, alaila huki mai i ke kaula ma kekahi aoao oia ka manawa e hemo ai o ka omole mai ke kaula i hoopaaia ai, a haule mai ilalo. I ka manawa i hukiia ai a kau iluna, ua huki wale ia a aohe he ae o ka omole e hookuu mai i ke kaula, a pela noi ke kaula i ka omole, ia manawa i huki hou ia iho ai ilalo, nou ia ae me ka pohaku a naha iho la ka omole. Nui ka aka ia o keia mau hana eepa a na paehewa. He ku maoli no i ka hoka ke naua aku.

 

Ua kaua ia ko makou puka ana a hiki i ka manawa i ku mai ai ka mokuahi Mariposa mai Kapalakiko mai; me na mea hou hope loa o ke ao holookoa. O ka makou ia e hue pau aku nei.

 

Ma na mokuahi Malulani, Mikahala, Mokolii, Calaudina, i loaa mai ai ia makou na kauoha no ka Nupepa Ka Oiaio e hoouna aku ia lakou. Ke pahola aku nei makou i ko makou mau hoomaikai ana he nui ia oukou.

 

He nui na olelo ikaika i hopuka ia e na hoa o ka Aha Kuhina a me na hoa o ka Aha Kuka, maloko o ko lakou Aha Kuka i noho ai ma ke awakea Poaha nei. Heaha aku ana la ka hopena o keia poe.

 

Ua hou ia o Kaonohi i ka pahi e kekahi keiki pake o Chun Yon kona inoa. He elua manawa i hou ai o Chun Yon mahope o ke kua o Kaonohi, a o ka hohonu o ka maka o ka pahi i komo iloko o ke kua o Kaonohi he 1 iniha a oi iki. He olelo ino na ke keiki pake ke kumu o keia hou pahi. He mau hoaloha pilipaa loa iaua mamua.

 

Mahope iho o ka maopopo ana ia Mrs. Vina King e lawe loa ia ana oia no Kawa e hoopaa ai a hiki i kona manawa e hookolokoloia ai no kona kipikua ana i ke poo o ka ipo, ua hoao iho la oia e lawe i kona ola, a pakele i ka ike e ia ana. Ma ka Poakahi nei, ua hookuu ia mai la oia malalo o $500 bela.

 

O ka Pahu Hae o ke Hale Kaawai Helu 1 i oki ia ai ma ka Poakahi nei; ua lilo i ka Hui America a ke kukuluia nei i keia la ma ke kihi o Alanui Nunanu a me Moi, ma ka la apopo Poakolu hora 8 A. M. e hukiia ana kekahi hae America no ka nui he 64 000 mile kuea, e hiki ana o hope o keia hae i Wasinekona i kona manawa mua loa e pulelo aku ai i ke ahe makani oluolu o Hawaii.

 

Aole i haawi ia mai na kipu aloha ana e na moku manuwa e ku nei, i ka la nui o ka poe pakaha. Ua like keia me ka makou i lohe ai i ka manawa i pane ia mai ai o ka poe mahaoi i hele aku ai e hoomalimali e kipu ia lakou. Aole wau i ike ia oukou. Eia ka ka Buke Nui; “Me ke ana au e ana aku ai, pela no auanei oe e ana ia mai ai.” Pololei.

 

O ka pahu hae o ke Kaawai Helu 1. ua lilo ia ia Egan a me Gunn, i ka manawa i kukulu ia ai na pono o ua Hui Kaawai la, a ua haawi makana ia aku e laua i ka Hui Amerika. O keia pahu hae, aole ia he waiwai no ke aupuni, no ka hui ponoi no ia, a he $300 ko lakou lilo no keia pahu hae mamua, a he $50 i loaa mai i ka manawa i kuai kudala ia ai.

 

No ka nui o na leo i uwalo mai ia makou i Alemanaka o keia 1894. Ke hooko nei makou ia mau leo e like me ka hiki ia makou ke hana, no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu, mamuli o ka hookomo ia ana hookahi Alemanaka no kela a me keia Nupepa Ka Oiaio i lawe ia.

 

O kekahi hapa Pukaka o Alika Nichol kona inoa, he kiu na ke Aupuni P. G. ua ki aku la oia me ka pu panapana i kekahi @oa o ka Pualikoa A. o ke Aupuni P. G. ma ka po Poalua nei, aole nae i ku ka mea i ki ia aku ai. Ua hopo ia o Nichol, a ua hoopuka ia ka palapala hopu no ka hoeha me na mea make. Nui ka maikai o ka hoohui-aina.

 

He ahaaina ka i haawiia e G. Deeha (Kinikake), a me kekahi poe lima hana e ae o ke Aupuni P. G., ma kena home ma Kanalama, ma ka Poakolu nei, ka la nui o ua poe hoohui-aina ala. Ua ike ia aku ma ka paia o ka hale ka hapa pulima e kak@u ana i na huaolelo. “Ua kaupaona ia oukou ma ka mea kaupaona, a ua ike ia ko oukou mam@.” He hopena ko ua haua a pau.

 

Ma ka Poakolu nei i hoomanao ae ai na kaikamahine kau lei o Honolulu i k@ lakou makahiki mau, o ka noho hoomanawanui ana malalo o ka lakou hana. Ua hai ia eha kaa nunui, a he 40 a oi aku ko lakou nui maluna o keia mau kaa. Ua holo ae lakou a ku iho la mamua o Wasinetona Hale, haawi aku la ekolu hu@o ana no ka Noiwahine Liliuokalani, hoohali ae la ko lakou mau kaa a hoio ae la ma na alanui o ko kulanakauhale nei. Mahope iho o keia, @a ha@ hoi aku lakou no ka Haleaina e ku n@@ ma ke kihi o Aianui Nunanu a me Kalepa e hoonuu ai i na mea ai a lakou i hoomakaukau ai. Naika na hana a pau.