Ka Oiaio, Volume I, Number 1, 24 May 1889 — Nui Maoli Keia Pauku Hao a ke Kuokoa e Auanio Nei. [ARTICLE]

Nui Maoli Keia Pauku Hao a ke Kuokoa e Auamo Nei.

(Kakauia no ka mea hopoole i ka hoolaha ae i na kalai akea ana.) Ma ka Nupepa Kuokoa o ka la 27 o Aperila o 1889 i ike iho ai makou i kekahi poomanao, a penei ua poomanao la: "Ko kakou mau Meremona Hawaii." No ke ano nui nae oia manao o ka kakou ninau hoo(illegible)pai pili lahui ma ko makou noonoo ana iho i na hopuna olelo a pau o ua manao nei, ua hihi kaunoa hihi mana ke kepa wale ala no io ia ia nei. Ma ka nana ana i ka ninau ua kaawale loa ia i kana wehewehe ana, ua mahalo no makou i ka ninau, a ma ka wehewehe ana he lalau loa. Hookahi wale no kumu o ka puka ana mai nei o keia kukuli manao, o ka liilii ka Hoomana Meremona oia inoa hookahi ke kumu (illegible) o ko ke ao nei. A ke hoopuka aku nei makou i kekahi mau, wehewehe e pili ana i keia ninau. O ka hoolaupai i ka aina ka mea nui e olelo ia nei a ma ka hana aole nae he hanaia, Ke ninau nei makou heaha ke ano o keia huaolelo hoohupai i ka aina? Ke olelo ae nei makou, oia ka hooulu hou ana ae i ka (illegible) kanaka mai kona nalowale loa ana, e like me wai, e like me Hawaii nei. O ka mea mua e hana (illegible) e ka imi mua i ke ola o ka lahui, nona ka aina, a nui a kawowo, a mahope aku (illegible). He

ike lihi ia kau wahi meheu no ka noonoo ana i kau wahi pono iki no keia lahui, a hookahi wale no alanui e noonoo ia nei mai kinohi a hiki i keia wa, oia ka hookomo nui mai i na lahui mai o waho, a oia ka ka hoolaupai e manaoia nei, a ke kokua nei ke Aupuni ma ia hana no ka pomaikai o na haole e noho ana ia nei, aole no ka lahui Hawaii. Ke waiho wale ia nei keia lahui no ke kakali wale aku no i kona hopena, e like me kekahi wanana ku i ka hooweliweli i hoopuka ia ma ka A. D. 1878, e olelo ana he kanalima makahiki i koe aole e ike ia hookahi kanaka Hawaii. Ke hoomaopopoia nei ia i keia wa ma ka papa helu kanaka i hala iho nei, i ike ia e kekahi mau Aha Hui i hapai ia ma keia kulanakauhale no ka noonoo ana i keia kumu; a ole no hoi ma kauwahi e ae, a ma na kumu e ae e kukulu nei na Aha Hui i kumu e hoopalaka ia ai ka lahui, a hookahi hana o ka umiapuaa i ka lahui, kiola ka akau hapuku ka hema, hu aku kuikui i Kalawao. Eia nae mai palaka loa ke Kuokoa, e ole e hele aku nei kekahi o ka lahui i Maunapohaku ala anei ka hiamoe o ke Kuokoa a kue mai nei me ka leo nui e helu mai ana i ke aloha i kana ipo, a no ka pau ole o ke aloha Haku mai nei i mele hooipoipo haʻu-ka-ke-ka-ke-haʻu-ka-ke-ka-ke o {illegible} la, a no ka maliu ole ia aku, kupu anei ka huhu a awala mai nei i ka pauku hao nui ana e milimili mau nei i hele a mole {illegible} e paa e ma ka pauakaaka i na ua haule iho hoonanee ko kikala. E ka hookamani nui, ua manao anei oe oukou lawe ana mai nei i keia kumu {illegible} hoaiai aenei e ke akea, he mea ia e nalo ai

kou hookamani. Hookahi wale no kumu nui o kou lili, o ko makou olelo ana, o ka houluulu ana i keia wahi leo kahea ia mai ke Akua mai, nolaila, kuhelahela mai nei oe i ka makou kumu e imi nei no ka hoopakele ana ae i keia lahui mai kona nalowale loa ana. O ka helu nui o na kanaka Hawaii e noho nei ma Maunapohaku, he 75 ke huipu ka poe mua me ka poe hou aku nei. O ka make iloko o kela helu, o no na makahiki he 20 a o ka hanau aole i hoike ia mai ia makou. O ko lakou noho ana he oluolu a maikai, a ke hooponopono nei lakou i ko lakou mau home ma na rula o na haole; ke ai la i luna o na pakaukau; ua pau ka anee ana i ka lepo. He mau hale uinihepa ko lakou no lakou iho, a ke noho kuokoa ala lakou no lakou iho, me ke keakea ole ia mai. Ua ike pono ke Aupuni o Hawaii ma ka hoouna ana i kona Komisina, oia o Kamuela Paka, a ke kau mau nei na kanaka Hawaii i ka Hae Hawaii ke hiki aku i na la kulaia o ke Aupuni o Hawaii nei a ke noho alii ala ka maluhia maluna o ko lakou mau kipoohiwi, a ina oe e hele ana ilaila e ike pono no oe, nolaila auhea ka pilikia e loaa ana i kela poe e like me kau e leo nui mai nei. He mea mau no keia i na haole, ina e imi aku ana na kanaka i kauwahi pono no lakou iho e maka welawela loa ana lakou. Ua maopopo

laka nui a me ka pauku hao e koo ia ai a paa loa. A no ko makou pono uhane, ke kue hou mai nei no ia makou, i ka i ana ke kue nei makou i na manao hoalaala i hapaiia e ka lakou kumu, a ke kahea nei e pani koke ke Aupuni i keia ipuka. Aole i pau.