Ka Oiaio, Volume I, Number 1, 24 May 1889 — Page 3
This text was transcribed by: | Ululani Victor |
This work is dedicated to: | Samuel M. Kamakau |
Ka Oiaio.
NU HOU KULOKO.
E lawe i "Ka Oiaio," a e loaa no na kalaimanao ku io loea a hohonu.
Elua pule paha a oi i koe weheia ka aoao hikina o Alanui Moiwahine.
Ua nalo aku ke kino make o S. Paniani, i ka Poakahi nei.
Me ka mahalo i ka Lahui Hawaii, ke hoea aku nei makou no ke kakoo ana i na pono me na pomaikai o ke one Oiwi.
He Ike Alii ma ke awakea o ka Poalua nei no na Aliimoku o ka Egepisele.
Ke haawi aku nei makou i ko makou mahalo kiekie ia Mr. F. J. Testa, no kana mau kokua aloha ia makou.
Ma ka hora 9 o ka Poakolu nei i holo aku ai ka moku kaua Beritania Cormorant no ka home.
Ma ka po Poalua nei i uhola iho ai ke Alii ka Moi he papaaina na ke Kapena a me na aliimoku o ke Cormorant.
Ma keia mau la iho nei, ua make aku la o Samu Paniani, luna paahao, no ka puni wale i na kahuna hoopunipuni.
UA lohe mai makou, e hoi aku ana ko kakou makamaka, Mr. W. H. Daniels, ma Paia, Hamakua, Maui, e kukulu ai i halekuai nona.
Ina ua puka hewa ka olelo no kekahi, e kala mai, a ina no hoi ua ku ma ka mahamaha, e kaanini malie no hoi paha a oluolu, alaila mihi.
He mau Kamano hou ka i loaa aku ia John Kaulahea i keia mau la iho nei, a e kuai hoopakika mai ana oia ke kipa aku ma ka papa a ia keiki o ka aina.
I ka Poakolu nei make aku la o Peke Pakohana, (Mrs. Colburn,) kekahi o na kamaaina wahine o Honolulu nei, a ua haalele iho i na keiki me na moopuna.
He nui na ona o keia mau la. No ke ano wewela iho paha o ka papa ana iho o ka la maluna o na ipuhao waiona. He hoopai ko ka hewa, a he hune a me ka make ka hope aku.
I ke ahiahi Poakahi aku nei, ua hookani ia iho la ka ogana o Kaumakapili e na lima menene ole o Wray Taylor. He nui no na makahiki, a ua uleu no ke kani ana o ka ogana a me na leo o ka poe himeni.
ME he la ma kela kaua o ka Poaono aku nei, o na Omole Bia wale no na enemi kupono i loaa aku i na koa wiwo ole a o ko lakou mau puniu a me na kani a-i ua uwi maloia. Weliweli ka ikaika!
Ua lohe mai makou ke paa nei ka makamaka Hoke (F. J. Testa) i ka hana unuhi olelo. A kono ia aku nei na keiki p@@ o ka aina e kipa ae i ona la. A e lawelaweia na hana me ka maikai.
Me ka aloha makou i lohe ai i ka make o ka wahine opio a ka Luna Nana Paahana Iapana, Mrs. Nacayama, i ke kanakolu wale no o kona mau makahiki. I ka Poakahi nei. "E kiai a e pule" i manalo ai ka awahia o ka luakupapau.
MA ko lakou one hanau kekahi poe ua like me he kui la iloko o ka pena mauu ka ike ole ia, pela wale aku ko makou hoomaopopo ana aku nei. A oia no kekahi o lakou e uhu hoi hope mai nei i ka aina i opu ino ia e lakou.
I ka Poakahi nei ua ulele iho la o Kapena Weir o ka Iwalani me Kapena Wilson o ka Rainabow. Na ka mua ka iho mua, a ua hoopiiia aku oia no ia mea. O na ilio ka ike ia i ka hana ia hana, a ke hahai aku nei hoi ke kanaka.
Ina aole ke Kuhina Kaua e kauoha e lawe ia aku na omole e waiho ahulau la ma ke one o Waialae, a hele ae na lio a me na bipi a ka moopuna a Mr. Laiki, e noho la malaila, ke manao nei makou e haunaele mai ana ia poe holoholona i koe aku e hele la i ke kula.
UA olelo ia o na lolo a me na aa o ka aina o lakou no ia, wahi a Wili Kuikele, ma kekahi o na halawai wauwau kua a mahalo aku a mahalo mai a lakou. Aka i ka nana aku, ke hapala mai nei na hana a ke kea, ku ia i ka pono e ka ele, lilo no ia kaua ka ai ma keia mua aku.
UA mama no na kai ana a ka puali Laipela i ka hoi ana mai Waialae mai i ke kakahiaka Poakahi iho nei. He eha hora no eono mile. Me he la, malalo iki mai ka holo o keia mau kai ana i ka Alekanedero ka Nui, i kona wa i hookahuliahia ai i na aupuni a me na panalaau o Media a me Peresia i ka wa kahiko.
UA hooholo iho la ke Aupuni Geremania e hookuu aku i ka Moi Malietoa Laupepa mai na hoopaa pio ana iaia. He nui ko ke Akua aloha i keia Alii, a ua ahonui no hoi ke alii i na hoao maluna ona. Ua hai mua no oia, aole e nele kona ike hou ana i kona aina a me kona lahui. Ua ko io no kona manao paa.
Aole i lawe ia ka Laikini Loio o Akepoka, ina aku la he Kanaka, pau kahiko, no ka mea he punalua ka Hawaii i kekahi poe. Aia no a he ai i ka lepo pakele. He kauoha paha ke hoomau la.
Hoene mau no hoi ka leo o ka bana i kela po paikau bataliona ai. Mai powa ia ua pualikoa la i ka hoi ana mai, ku ia nae na powa i ka honehone o ka leo o na leo o na ohe, a pakele aku ka poe me na kanikani!
Oiai na laina kaua kuea o na koa Raipela e hoomakakiu ana ma ka po Poaono aku nei, ua lele kaua ia mai la ka Puali Kiai Hope e na kumulaau bipi waiu, a puehi liilii nui aku la iloko o na laau ooi, a pau nui iho la i ka paholehole na maka. Hu ka aka.
I ka hebedoma i hala, ua hele aku la kekahi kaikamahine i ka lawaia oopu ma Waianae, Oahu. Ua hina ia mai la oia e ka phoku a paa malalo, a hoao mai la kekahi i ike i keia poino e hoonee ae i ka pohaku, aole e hiki, ua make loa iho la ua kaikamahine la.
Ke ao nei o Mr. Geo. Glendon ma ke kakau hoopokole. Ua makaukau kekahi mau haumana, he pake nae, a no ia kumu, ua makemake ole ia e na Luna Aupuni. Ke hoopunana nei no paha kahi a ka Ahaolelo i manao ai, no kekahi punahele hookamani mai na aina e mai he hoopaa moolelo kakau pokole.
UA mahalo makou i na kahoaka o keia mau la i ka hoike mai i ka wai ua lana malie, a i ka hanu nui a me na lia o ko lakou ili no na moeuhane ino. Ke loheia mai nei na kuaaina, a he nani na lono i hiki mai. Hanu ia a paa. Mai puni oe i ka pelo hoopunipuni, i ka mali a ka hookamani.
Ua ulu ae kekahi haunaele ma Kula, Maui, i ka Poakahi o kela pule aku nei, a make aku la elua mau Iapana no Kahului mai. Ua manaoia he dala i lawe maluia e kekahi Iapana, i hoonoho puukuia e kekahi hui Iapana, oia ke kumu o ka haunaele a hiki aku la i ka pepehikanaka ana.
E hoomanao kakou i ka hoolaha waiu ma kekahi kolamu o ka pepa o keia la, na kekahi o ko kakou opio ponoi o ka aina, a e lawe i ka waiu o kona hale waiu. He au keia a kakou e haanui nei e ike a e hookipa i ke aloha ia kakou iho. E hooko kakou i keia mau manao maikai, i ike ia mai ai ko kakou oiaio.
Mawaena o na poe i auhee mai ma ka auina la Sabati nei, mai kela kaua mai o Waialae o ke Kuhina Kaua kekahi, a o ka Auka Kopa Hoomaemoe, na mamo a na misionari, o ke kano wale no o na pu, ka Peresidena o ka Papa Ola, ke keiki a Holo me kana kakaki ua kekee, a he mau puulu wahine, a me kekahi poe he lehulehu wale i pakele mahunehune mai. Manaonao wale!
UA lohe ia mai aia'ku la ka Hon. J. A. Cummins, me kana keikikane hiapo i Geremania i keia mau la. Ua haalele iho laua ia Kapalakiko i ka Poaono, Aperila 27, me ka manao e kau aku ma ka mokuahi o ka la 11 o keia malama mai Nu Ioka no Geremania, a mai laila ae a Parisa, i ka hoikeike nui. Ua lea no ka hele a ka Mea Hanohano, he ala pili ia e ka opihi, a he opu waipahe.
KE olelo la no ka Moi Mataafa e kinai i na Geremania a pau ma Samoa, ina aole lakou e hana pono a malama i ko lakou kuleana. Maloeloe no hoi ka lahui Samoa, ina paha o lakou ma ko kakou mau kamaa, auwe ke ahi e, pau mua kekahi poe i kalua ia, aole la hoi e huki ku ka ihu i ka lewa. Ua hiki no, he maia ka hoi ka pumaia a ka la e hua mai ai, alaila he maia no hoi ke hua mai.
UA olelo ka Oua Miliona o Kamaomao, he eke kalena kona i keia manawa, a he uwea mimiki ko ka waha o ua eke la. He manawa wale no koe, a e omo ia ana na wahi kauna mahiko o Hawaii e ia ma keia mua aku. Aneane no paha he mea oiaio keia. ke kuai liilii nei no la hoi o Bailey, Cornwell, a ke auhee nei hoi kekahi o lakou a kahi e aku e hoopunana ai i na loaa a ai e like me na manu piheetero. Ua hiki no.
UA wawa ia ua kuai aku o Wm. Bailey o Wailuku mamua, i kona a me ko kekahi poe e ae mau kuleana iloko o ka Wili-ko Wailuku. no ka ii a me ka ala a oi aku, a ume aku a ma kahi e hoekepue ai. O keia ano hana ke kumu i ilihune ai o Irelani, a i hoohaunaele mau ai ka Ailikimana, a pela no paha kakou ina he Ailikimana a he poe Samoa ko Hawaii nei. Aole, ua like no kakou me na omole bia i omo ia e na bataliona laipele a malo, kiola ia ae i ka la e olala ai. Aloha no hoi paha ke ao ia ana a kua-hipa e na olinolino, a laa ka haha hewa o na lima.
Ua onou mai ka lima hema o ka Aha Hookolokolo Kiekie i wahi kamau i kekahi luna hoopuka pepa i nenea ai, a mau loa aku ka hamau ana o kana nupepa. Ke pono la no!
He ano kamahao ko makou ike ana'ku ia Wilikoki i keia hoi hou ana mai nei mai Kaleponi mai. He kohu Samoa ka ioioena o ke kanaka. Nawai ole kiu mau ia no hoi o Robata, ana e hele nei. Ua hiki lele mau ka na lunaikehala o na powa o na la i hala, a no ia kumu, ua like paha keia hapa Hawaii ma ka hanau ana, a hapa Roma ma ke ao koa ana, me kekahi akua lapu i na kiai o kakou.
O ke dala i manao wale ia malalo o ka mana hookele ana a W. R. Kuikele no na hana kipu, kipe, kiola, i maunu no na hana koho balota, aole i akaka i ko wai lima la i waiho ia ai ia mana. He lohe wale no ko makou, he mau kani no kai hooliloia no na koa e puipui ai na wahi opu o ka bataliona, a e lawa pono ai hoi na kulu wai o na kileo a me kani a-i. Ua oleloia e na Pake o ka opu ke ana o ko ke kanaka naauao, ina he oiaio ia mea, ua piha naauao ka bataliona.
Mahalo nui makou i ka ike ana i na mamo a na misionari i hele mai ma ka olelo a Iesu, e hapai pu ana me na koa, na pu a me na pahikaua. Ua huhu aku o Iesu ia Petero no kona kipi ana i ka pepeiao o ke kauwa a ke kahunapule, a papa aku la hoi aole e ao aku i ka hua o ke ola me na mea make, aka, ua loli ae nei ka Iesu mau hana i keia wa; he hfki no ke eleu ia ke kanaka e keia mau hoomana e like me ka na bipi mau hana. Ola ka lahui o na alakai keia.
Ma ke kaua kuloko a na Pualikoa Raipela, ma Waialae, i ka po Poaono iho nei, ua nui na ulia a me na ehaeha i loaa, ina hoa. Ua hoihoi ia mai kekahi mau hoa, ua ki ia i ka puupuu a ua ku a pehu a uli na helehelena. O ka nui nae o na enemi aole i kanu ia a kekahi la ae. O ko lakou heana ke waiho hamama la no i ka la, a ua hemo ko lakou mau pani, a ua omo ia lakou a pamalo. A ke hele hou keia Pualikoa, he pono o Fula me na Puali Hoole Waiona kekahi e hele pu, i loaa ai na mea nana e huna na iwi omolemole wai ole e waiho la i Waihoikaea ka iwi o kamahele.
E nana ma ka aoao eha no kekahi hoomalamalama i ka moolelo o ke ao nei i kakau ia e kekahi kaula, mai ke aupuni mai o Babulona a hiki i ka hopena o ke ao. E hoopuka mau ia aku ana no a hiki i ka pau ana o kahi @@@ o ka wanana, e like me na hooia ana o ka moolelo o na mea i hana maoli ia. Kekahi keia o na moolelo i akaka pau pono ole mamua aku nei i na kumu ao, aka, ua hoike mai hoi keia kumu i kona ike ana i imi ai no kanakolu makahiki me ka pule a me na waimaka i ke Akua e kokua mai.
Ua hoole ke aupuni o Sepania i ke noi a Kina e hoonoho i mau Kanikela ma Manila, a ma na wahi e ae o ia Panalaau o ia aupuni Pakipika.
CHAS. HAAMER,
Hale Kuai Lako Ili Kaa !
KIHI O ALANUI PAPU A ME MOI.
UA MAKAUKAU AU e kuai aku i na lako a pau e pili ana i kau oihana
Na Ili Kaa Lealea,
Na Ili Kaa Ukana,
Na Ili Kaa Nani i kahikoia me na wai dala !
NA KAULA-WAHA LIO,
Na Ili-poo a me na Ili-kaohi,
Na Pihi a me na Bakala,
Na Kui Humu-ili,
Na Lako Humuhumu,
A pela aku.
Na Noho Italia,
Na Noho Beritania,
Na Uwepa Kaa o Kela a me Keia ano !
Ua makaukau mau au e pahonohono i na ili kaa, i na noho lio a me na mea a pau e pili ana i ke kaa.
E loaa no na iii-kaa hana mua ia no na kumukuai holopono. 1 3m
R. W. WILCOX
(WILIKOKI.)
He Eneginia a Mea Ana Aina.
AGENA NO NA Palulu Uwila o na puka aniani a me na Rula Kuea i huipu ia me na Ana Hi-o. He mea paahana maikai loa keia i ike mua ole ia maanei. Agena no na MIKINI HUMUHUMU o na ano lehuleu, a me na KAA HEHIHEHI WAWAE o na ano like ole.
KEENA OIHANA:--Ma ke kihi o na Alanui Moi a me Betela, ma ka papahele maluna. 1 6m
PAPA ! PAPA !
A ME
Na Lako Kukulu Hale!
E LOAA NO MA KAHI O
WILDER & CO.,
(WAILA MA,)
Kihi o Alanui Papu & Moiwahine
NA PAPA NOUAIKI O KELA A ME KEIA ANO:
NA PILI HALE O NA ANO A PAU.
Na Pani Puka, Na Puka Aniani,
Na Olepelepe, Na Pou, Na O-a,
Na Papa Hole, Papa ku me papa moe o na ano he nui!
Na Wai Hoohinuhinu Nani!
NA BALAKI O NA ANO A PAU
PEPA HALE A ME NA MOENA O NA ANO HE LEHULEHU WALE
E laa na Pena o na ano he nui,
Kui o na ano lehulehu wale,
LAKA, AMI, KI, a me UMII.
Ke pahola ia aku nei ka lono i na Makamaka a pau, ua makaukau keia mau hoa'loha kahiko o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana i ka lakou Oihana.
NO KA
UKU HAAHAA LOA!
E like me ka mea e holo ana mawaena o lakou a me ka mea kuai mai.
HELE MAI E WAE NO OUKOU.
HE AGENA
No na Mokumahu Holo pili aina
KINAU,
LIKELIKE,
KILAUEA HOU.
LEHUA,
MOKOLII.
1-3ms
William Charles Achi,
LOIO A KOKUA MA KE KANAWAI,
Imua o na Aha a pau o keia Aupuni. He mea Ana Aina a he Boroka ma na waiwai paa. KEENA HANA: Helu 15, alanui Kaahumanu, Honolulu. 1-1y
Antone Rosa,
(AKONI)
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.
KEENA HANA: Helu 15, Alanui Kaahumanu, Honolulu. 1 1y
James M. Monsaratt,
[MAUNAKEA.]
LOIO A KOKUA MA KE KANAWAI.
He Luna Hooiaio Palapala.
E hankia no na Paiapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e ae ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na waiwai paa. KEENA HANA: Kihi-nae o ka papahele ekahi o ka Hale Uinihepa o Kakalaika, ma ka Hikina o ka Hale-wai.
1 1y
J. L. Kaulukou,
LOIO A KOKUA MA KE KANAWAI.
KEENA HANA:--Kihi o na Alanui Moi me Betela ma ke keena ma ka hale iluna. 1 1y
Joseph M. Poepoe,
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.
UA MAKAUKAU E HANA I NA palapala pili Kanawai a pau, a he mea Unuhi a Mahele Olelo Beritania a Hawaii. E paneia no na ninau e pili ana i na moohihia no na Aha Hookolokolo. KEENA HANA; Alanui Moi, ma Ewa o ke kihi Akau Komohana o Alanui Nuuanu a me Moi. 1 1y
Samuel K. Ka-ne,
LOIO A HE LOEA MA KE KANAWAI.
Imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni. Ua makaukau e hooko i na kauoha a pau mai na mokupuni mai. Ua hiki ke hana i na Palapala pili Kanawai. KEENA HANA: Kihi o na Alanui Moi a me Betela, ma ka hale iluna. 1 1y
HONOLULU DAIRY!
Ua makaukau ka Honolulu Dairy ma Nuuanu, @@@ Waiu @@@ (i paiole ia i ka wai a mea e ae,) no na kumukuai maa mau. He hookahi makahiki o ke kukuluia ana aenei o keia Wahi Uwi Waiu, a ua nui ka mahalo ia o ka waiu mai laila mai, e ka poe e lawe nei i ka waiu.
O ka poe e makemake ana e lawe i ka waiu e kauoha aku no i ko lakou makemake ma ka Honolulu Dairy, Nuuanu.
268-Mutual Telepona. 128-Bele,
a ma kahi Hookio Waiu, ka HONOLULU DAIRY DEPOT, Telepona, Bele 192.
1 1y
PAAKAI ! PAAKAI !
E LOAA NO ma kou keena, ma Alanui Moiwahine, ma ke eke a ma ke tona paha no na kumukuai oluolu.
J. I. DOWSETT,
1 3m (Kimo Pelekane.)
WAAPA KUAI!
HE mau Waapa kuai ko maua e makemakeia ana e hoolilo aku no ke kumu kuai makepono loa.
Hookahi waapa hueloboti, 22 kapuai, kila ume hao, kia, pea, me na hoe, a pela aku; ua lako pono, a he kupono no ka lawaia ana.
He waapa kapili kepa ia, he 75lb kona kaumaha, he keleawe kona kui, ua lako me na hoe a me na pine. He waa lealea.
He mau nea hou loa keia. E ninau ma ka hale kapili moku ma Ewa o ka Makeke ia. DOWER & SON.
1-1m
KAMANO! KAMANO!
E NA Makamaka Hawaii, e ku a e hoomanao, eia mai na Kamano momona ma ka'u papa kuai e hiala ai ai ka puu, a e mikioi pono ai hoi na kioo poi ka-i moepoli o ka aina. E ike ia kakou hookanaka, o kipa hewa ke aloha !a hai.
J. KAULAHEA.
1-1M
WAIU HOOLULILULI!
AIA ma ke kihi o Alanui Likeke me Moiwahine, e loaa ai i na hoa'loha no ke kumukuai haahaa loa, oia hoi na wai lemi ono loa a me ka wai ohelo helu ekahi Ka mea hoonopuu o ke kamahele o na la welawela o ka aina nei.
1-1m JAMES MAKUA.