Ka Nupepa Puka la Aloha Aina, Volume I, Number 14, 17 ʻOkakopa 1893 — Page 2

KA NUPEPA PUKA LA ALOHA AINA.

Ua Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono.

 

Aloha Aina.

 

J. K. Kaunamano

 

Ona, Lunahooponopono a me P@

 

Poalua, Okatoba 17, 1893.

 

He Lanakila Nui.

 

Palo Kanawai mawaena o ke Kula Kanawai Nui o Lilana Sanafoda me ke Kula Nui o Kaleponi e pili ana i ka Hoohui Aina.

 

EHA TAUSANI KANAKA I HIKI AE NO KA HOOLOHE ANA I KA MANAO KANAWAI O NA HAUMANA O KELA MAU KULA NUI.

 

Kue na Haumana o Lilana Sanafoda i ka Hoohui Aina - Haawiia ka pono o ka Olelo Hooholo ma ka aoao o na Haumana o Sanafoda e na Lunakanawai Ekolu.

 

Elua Lunakanawai Repubalika, o M@rrow me Black a me hookahi Lunakanawai o ka Aoao Demokarata.

 

(Hoomauia.)

"Aole e hiki ia makou ke hoonele i na kokua ana i na kupa Amerika ma ka Paeaina," o ka manao o keia, o na Amerika ke manao nei e hana i ke kahi mea, a ua manao oia e kokua ia lakou me "ke ano ikaika". Heaha ka hana? e "lawelawe ia ai na keeh@na naauao a me ka hana wiwo ole" no ka hoohuli pu ana i ke Aupuni. A pehea? e "lawelawe ia ai ka hana wiwo ole a me ke ano ikaika no ka hoohui aina?" Ua hoakaka pu ae no hoi o Kivini i kekahi manao hookiekie i ka olelo ana: "Ke kokoke mai nei ka manawa." E hoomanao oukou, o keia leta, ua kakau ia ia he kanalima la mamua iho o kona kokua ana i na Amerika e noho ala ma Hawaii ma "ke ano ikaika."  Ma keia leta, ua maopopo i ke ao holookoa o Kiwini, oia ke poo iwaena o ka poe ohumu kipi, a ma ke ano akaka loa o kona manao no oia no ka hookahuli pu ana i ke Aupuni Hawaii a e hoopomaikai i ka poe waiwai. Hiki anei ia Amerika Huipuia ke hoohui mai i kela Paeaina (Hawaii) elike me ka manao o na kumuhana i waiho ia mai ai e ka poe hoohui aina, me ka loaa ole iaia ka mana e hoike aku iaia iho i ke ao holookoa no ke kue ana i na hana a keia Kuhina (Kivini) i hana ai? Hiki anei ia Amerika Huipuia ke ae aku i ka hoohui aina a e lilo ia i mea paa iloko o kona moolelo ma ke ano ke hana i hoolala mua ia e kekahi Kuhina Amerika?      O KA LUA. He kue loa au i ka hoohui ia ana o ka Paeaina Hawaii malalo o keia mau kumu, no ka mea, o ka hana ihuna ia ai a huli pu ke Aupuni, he hana ia i kakoo ia e ka ikaika o na mea kaua-  O ka leta a‘u i heluhelu aku la, ua hoouna ia mai ia mai Hawaii mai, he kanalima la mamua aku o ka hookahuli Aupuni. Ma ia leta, e noi ana o Kivini e "lawelawe koke ia ka hana ku i ka noeau a me ka wiwo ole," no ka hookahuli pu ana i ke Aupuni Moi i mea e pakele ai ka poe waiwai. E heluhelu kakou i na leta a Kivini i hoouna mai ai mamua iho o ka hookahuli Aupuni, a e nana kakou ma aole oia i hookahui maoli io i ke Aupuni Moi i mea e hoopakele ia ai ka poe waiwai mai ko lakou mau pilikia ae. Ua maopopo loa ina na hoohuli maoli io o Amerika Huipuia ma o kona Kuhina ala a me kona ikaika kaua i ke Aupuni o ka Moiwahine a kukulu i ke Aupuni Kuikawa, alaila aohe kuleana o Amerika e hoohui mai ai i kela Paeaina. E nana kakou ina ua komo a komo ole paha kakou iloko o kela hana hookahuli i ke Aupuni Hawaii.           Ma ka la 14 o Ianuari i hala, elike me ka hoike o na nupepa a Kivini, "ua hoopuiwa loa ia ko ke kulanakauhale o Honolulu i ka wa i lohe ia mai ai, ua makemake ke Alii ka Moiwahine Liliuokalani e kukala mai i Kumukanawai hou, a he ekolu o na kuhina hou e aneane ana lakou e waiho mai i ko lakou mau hookohu no ia kumu. A i pane i ke kauoha a ke Komite Malama Ola, ua kahea ia he halawai makaainana nui i ka la 16 o Ianuari." Ma keia e maopopo ai ia kakou, he elua la loihi okoa no keia poe e hoakoakoa ai i na kanaka i hiki ke malama ia kekahi halawai nui, a i ka halawai ana he 1,@00 poe wale no i akoakoa ae ma ua halawai ala, mailoko mai o ka heluna nui o na makaainana a pau o ka  Paeaina nona ka heluna i aneaane aku e hiki ma kahi o ka 100,000 kanaka. Ua kapa ae nae o Mr. Kivini i keia maloko o kana leta "he hookahuli Aupuni i ohohia nui ia." @ no, mamua iho o ka malama ia ana o ka halawai makaainana nui, ua hoopuka aku la ka Moiwahine a me Kona Aha Kuhina he kuahaua a penei ke ano o ua kuahaua la:        "Ua makemake na Kuhina o ke Alii ka Moiwahine e hoike aku i ko la@ mahalo ma ka malama maikai ia ana o ka maluhia iloko o keia kulanakauhale mai na hana mai o ka Poaono i hala, a ke hoike aku nei o ke keehina a ka Moiwahine i lawe ae ai e pili ana i ke kukala ana aku i Kumukanawai hou, ua lawelaweia ia ma muli o ke koi ikaika ana a Kona mau makaainana Hawaii ponoi. A ke hoike pu ia aku nei no hoi, o na hoololi ana a pau e manao ia ana no na Kanawai Kumu o ka Aina, e hana wale ia no ia mamuli o ke kuhikuhi ana o ke Kumukanawai. A ke noi pu aku nei na Kuhina o ka Moiwahine i ke apono o na makaainana a pau i keia kuahaua a ka Moiwahine."          (Aole i pau.)

 

Na Elele o ke Aupuni o ka Aeto.

 

E ku mai ana i keia la ke Komisina a me ke Kanikela o ke Aupuni o Amerika, aia ma ko laua lima ka olelo hooholo no ka ninau o Hawaii nei. A oia ka na aoao elua e kali nei, ma ko makou aoao aloha aina, e hoihoi ia ana ka Moi e laua maluna o ka Nohoalii e like me ka mana o ke kauoha a ko laua Aupuni.   O ka aoao hoohui aina ke hoole nei aole e hoihoi ia, he Alii hewa, hapa malamalama, aole e hooko mai ana o Amerika ia mea. Ke hooiaio nei no makou e hoihoi ia ana no, no ka mea, ua haule ke koi a ka poe koi i ka Hoohui Aina, koe nae na kumu koi a ka Moi Liliu. Aole i lohe ia loa olelo hooholo no na koi a ka Moi.  E hoomaopopo iho ano ka poe naauao i ka oiaio, eia ma ka lima o keia mau kanaka mana ka olelo hooholo no ka ninau o Hawaii.  Ina paha e hana ole ana o Amerika, aole na kakou e nema iaia, aka, nana iho no e hookulou iaia iho.

 

HOOMANA NAAUAO.

 

Ia makou i kiei aku ai ma ke Sabati i hala iho la, ma ka halepule o ka Aoao Hoomana Naauao, ua pii mahuahua loa aku na hoahanau oia hoomana hou.  Ua ku i ka io a me ke ko‘iko‘i hohonu o na alakai ana o ka hai lelo maluna o ko lakou kahua Baibala. A o ka lakou mau lulu ua holomua no, a me ko lakou kula Sabati. Ua hooholo ka Aha Kuke oia aoao hoomana e poni i kekahi o lakou i Kahuna Nui, a e hoouna ia ana ma kela mokupuni keia mokupuni, na @ hai enanelio o ia aoao hoomana. Ua ku maoli i ka naauao ka lakou mau hoakaka ana e pili ana i ka babetizo a me ka babetizo ia o na keiki liilii. Ao‘e he hana hiki ole i na kanaka Hawaii ke manao lakou e hooholo mua aku, he ekalesia keia a ka lahui e makee ai e komo nui mai.

 

MINAMINA

 

Minamina makou i ko makou @ helu i ka hiki ole ia lakou ke heluhelu iho me komolale maikai a hemolele o ka heluhelu ana e ono pono ai ka heluhelu ana.   Ua hoao mau au me na hooikaika ana e pau ke ano hapalapu a me ke ano poaeae mai na kuemaka aku o ka papa pa‘i, aole nae i hoopauia.  Ma ka makalua o ke kepau Amerika aole ki‘o ka wai iloko ke wehe koke ia ke kepau a hoihoi, o ke kepau Farani me ia ano hana, he ki‘o ka wai, i ka wa e lola ai ka inika e hui pu ana me ke koana wai, a i@ ae la i mea hapala.  O kekahi hoi, aole he kepau kupono loa ke kepau Farani no na ano pepa lahilahi, no ka mea, o ka hua Farani he hoa kuku kalakala e puka koke ai ka eleele o ka inika ma kekahi aoao e like me ka kakou e ike nei i ka hapala. 

(@ Column cut off at edge) O ka pepa maika @                   kepau, oia no ka pe@                        kou Helu 2, oia ka @                    i haawi mai a@ i ka@             kua ana no keia p@     eia kakou iloko o k@              e kali nei a hiki mai@               ia ano.   Auhea oukou, eia@             a hapala, i ke alo @                 iho la no ia, i ke @                  kulu ka wai o na @             alo no a nahu hewa@              lehe.  E ko makou poe @                   noho haipule ana no@                         Ola.   O kana kauoha p@      ka mea hooinanaw@               ka hopena, e loaa ia@             ke ola ma kela ao.   Ka‘u hoi i ko‘u @              helu. E hoomana@      no kakou pela, he @   ai he maemae.  Ina pela ka hoo@            ana, alaila, aole e @    hiamoe o Nero ke @   Roma hiki aku La@    Aole e pau ka paina@             o na anela o ka lani @                     no kakou ilaila.  Mai hapai mai @      wahi leo, O ke @        holo kela, haki @        pala ka ele na ke @           Aloha.

 

NA MANAW@

 

(Hoomauia.)

Ke houluulu nei @      hana o ke au hoopo@             puni o ke Aupuni M@                        makou e hoomau nei@            ma@lio ana.  A i mea hoi e k@         na mea i manao @       makou e hoakaka@                 houloulu ana o na @        holomua o ko ka@      mua.  1-Ua piha na @                        na Hawaii maoli.         2-Ua piha na @           i na kanaka Hawaii@         3-Ua piha i na @       aio na Oihana Kiaai@             4-Ua piha na oih@      i na Hawaii maoli.            5-Ua piha na A@        aupuni i na Elele K@              na Aina E i na Hawaii@         6-Ua holopuni@         io o ke aupuni a p@           na ma kona wai@       waii nei.