Ka Nupepa Puka la Aloha Aina, Volume I, Number 4, 4 October 1893 — Page 1

KA NUPEPA PUKA LA ALOHA AINA.

Ua Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono.

HONOLULU, POAKOLU, OKATOBA 4, 1893    HELU 4

 

@TONE ROSA.

@ Kokua ma ke Kanawai @ana – Alanui Kaahumanu.

sept.30 – tf

 

@OKA JOHNSON.

@ Kokua ma ke Kanawai, @ Hooiaio Palapala no ka @ Oahu.

@ ana – Alanui Kaahumanu

sept.30 – tf

 

@KAHOOKANO.

@ Kokua ma ke Kanawai.

@ana – Alanui Kaahumanu.

sept.30 – tf

 

@ M. POEPOE

@ Kokua ma ke Kanawai.

@na – Alanui Belera, ma

@le Lela

sept.30 – tf

 

@OS. HAWAII.

@ Kokua ma ke Kanwai.

@na – Alanui Belera, ma

@le Lela

sept.30 – tf

 

@W. C. ACHI.

@ Kokua ma ke Kanawai.

@na – Kihi o Alanui Betera

@oi

sept.30-tf

@M. K. KANE.

@ Kokua ma ke Kanawai, a

@ ka Lehulehu.

@na – Kihi o Alanui Betera.

sept.30-tf

 

@L. KAULUKOU.

@Kokua ma ke Kanawai.

@na – Kihi o Alanui Betera

sept.30-tf

@KANEAKUA

@ Kokua ma ke Kanawai,

@ Hooiaio Palapala no ka

@ Oahu

@na – Kihi o Alanui Betera

sept.30-tf

 

@HOLOKAHIKI.

@ Kokua ma ke Kanawai.

@ Hooiaio Palapala no ka

@ha, Oahu.

@na – Kihi o Alanui Betera

sept.30-tf

 

@ES K. KAULIA.

@ Kokua ma ke Kanawai.

@na – Kihi o Alanui Moi

@uuanu.

sept.30-tf

 

@M. KAAUKAI.

@ Kokua ma ke Kanawai.

@ Aina.

@na – Mauka o ka Hale

sept.30-tf

 

@MES PAELE.

@Kokua ma ke Kanawai.

@na – Alanui Kaahumanu

sept.30-tf

 

He Moolelo

No

Lauomidihae

ka

U@ i Mohai ia i ke koko

ka

Nani i Alana ia i ka oi o ka Pahikaua.

Ka Mea Huna Iloko o ke Kiaha Waina.

Ka Mea Pohihihi i ka Maka o ke Kuikele.

A o ke

Keiki Alii Numaredina.

Ke

Komo Lima Maka Popoki

 

MOKUNA I

            Ka nani o Hurema – Owai oia? – Ka Ui o Haredina – Heaha oia?  Ke Keiki Hapau Kupaianaha – Ka Wahine Hoehoe Waapa Kamahao.

 

            Oiai na mea a pau e walea ana i ka haupa i na mea ai oluna o ka papaaina, oia no ka manawa a kekahi poe keikialii ninini iho ai i na waina iloko o ko lakou mau kiaha a inu ae la lakou no e ola o ka Moiwahine Delauzia.  O kekahi poe hoi, ua inu ae la lakou no ke ola o ko lakou mau makua a me ko lakou mau Aupuni pakahi.

            E lohe ia aku ana no iwaena o keia poe a pau e hoohialaai nei i na mea ai oluna o ka papaaina na olelo like ole o kela a me keia ano o ka honua, a ke hoopuka ae la hoi kekahi mau keikialii i keia mau huaolelo kaena:

            “O ke kaikamahine alii Waremiere a ka Moiwahine Delauzia o Peresia, oia ka oi aku o ka ui a me ka nani ma ka honua.”

            No keia kaena a keia ma keikialii, na hoole mai la kekahi poe me ka i pu ana mai penei:

            “O ke kaikamahine alii Murisedela a ka Moi Aromozeda o Si@ oia ka oi o ka ui o ka honua.”  A o ka kekahi poe hoi, “o ke kaikamahine alii Monelauwania a ka Moi Maralia o Burema, a pela iho la lakou i kawailio ai kekahi i kekahi.  Iwaena o ka lakou kamailio ana i ku ae ai ke keikialii Numaredina me kona kiaha piha me ka waina me ka huaolelo e kalokalo ana no ka Moiwahine Delauzia, a ia manawa no hoi i ku ae ai na mea a pau iluna me ke koe ole e kekahi mea ilalo.

            Mahope iho o ka pau ana o na olelo a Numaredina, ua hape like ae la na mea a pau i ko lakou mau kiaha no ka inu ana, a i ka manawa i kokoke mai ai ke kiaha o ke keikialii Numaredina i kona waha, aia  hoi me ka naau i hoopiha ia me ke kanaha nui, ike iho la oia i ke aka o kekahi kaikamahine alii e ku ana iloko o kona kiaha waina, nona hoi ua helehelena i oi aku ka nani a me ka ni mamua o na pua o ka nahelehele, a i pakela aku hoi mamua o na mea a ke Akua i hanaa ai i ka lewa, a heaha la kona hoa e like ai, i ka ua mea o ka nani, a oia ka ua keikialii la i puana ae ai i keia mau huaolelo walohia –

            “Auhea wale oe e ka nani, a’u mahalo aku nei.”

Aole i pau.

 

            Ke ole he mau keakea i keia la e huli hoi aku ai ka Hope Makai Nui hou o Hana, ka Rev. Iosepa, ma kahi o M. H. Reuter i oki ia ae la ke poo.  E pau ana kona pule pu ana me na hua kepau, e aho ia, ola ka hoi ana kuaaina.

 

            Eia no makou iloko o ke aheahe malie e oili mau aku ne me he ahikao la no Makuaiki.

 

He Moolelo

No

Aukelenuiaiku

 

Ka Umikumamakahi o na Keikikane a iku me Kapapaiakea.

 

Ka Hoo’ei ana a na Kaikuaana ia Auke’enuiaiku ilalo o ka lui o ka Mooianea.

 

Ka Haawi ana a ka Moo ia Aukelenuiaiku i ka Mana.

 

Ke Ola aina o Aukelenuiaiku.

 

Ka Make Elua ana o Aukelenuiaiku.

 

Ka Malama Maikai ana o Aukelenuiaiku i kona Akua ia Lonoikaoulialii.

 

Ka Hoao ana me ka Moiwahine Namakaokahai.

 

La Lawe ana a Hatulu ia Aukelenuiaiku ka manu Aikanaka mai ka Lani mai.

 

Ka Make ana o Kalulu ia Aukelenuiaiku iluna o ka Pali o Kaapeape.

           
Ke kii ana a Aukelenuiaiku i ka Wai Ola Loa a Kane ilalo o ka lua o Kamohoalii.

 

Ke komo ana iloko o ka Pahukapu o Kuaahilo.

 

Ka Ipo Hoohai a Kamalanaikuahaehae.

 

Ka Wahine nana i haaheo ka lihilihi o ka La.

 

O ka lou o ka lima o na kanaka kona Alanui.

 

Ka Hoihoi ana o Kaukihikamalama ia Aukelenuiaiku.

            E ku lalani ana na moku ehiku o ka Paemoku o Keleihanuu, oia hoi o Neikamoku, Kuaihelani, Holaniku, Holanimoe, Kalakeenuiakane, Nuumealani, Moaulanuiakea, ka Paemoku huna a Kaneunamoku.

                        He Paemoku nui keia, aia lakou apau ma ka hikina mai Hawaii nei aku, pela na olelo a na poe naauao kahiko o Hawaii nei.

            Ua manaoia, o na moku kanaka keia i noho ia e na ano lahui ekolu.

            A pela i oleloia ai e kekahi poe mai keia Paemoku mai na kanaka o Hawaii nei a me na lii.

            Pela i manaoia ai ma ke kuauhau ua pili i ke Kuauhau o Opuukahonua, a i ole o Kumuhonua.

            Maluna o keia Paemoku i noho ai kekahi mau lahuikanaka ekolu, he ulaula e like me ka lepo mo’a i ke ahi; he hauliuli elike me ka lehu a he hakeakea.

            Ua ike I akeia mau ano lahui ekolu i ka wa e nohoalii ana o Kalapanakuioiomoa me Liloa e kamailio ia ana pela o na poe kahiko.

            E na poo heluhelu, e hahau aku ana makou i ka makou papailiili hoonohonoho kuauhau maluna o keia kahua i ka manawa aole nui na la.

            E ko makou, poe heluhelu, e hoomaka ana kakou e kamailio aku no Aukelenuiaiku.

            E noho kapu kahuna a kapu Alii nui ana Iku no ka moku o Kuaihelani, Holaniku me Hola@aoe.  

            E noho kapu Alii ana no hoi o Kapapaiakea, ke kaikamahine a Kamooianea.

            Hoao ae la laua a noho Alii nui iho la no na moku ekolu.

            E noho kapu Alii a kapu kahuna ana o Iku iluna o ka hulili (puo’a) o Kahaaliali.

            Ua hanau mai na laua he umikumamalua keiki; he umikumamakahi keikane hookahi kaikamahine.

            O ka lana, keiki mua o kekamakahinui a Iku, o Hele a Iku, o Noho a Iku, o Noi a Iku, o Kamaka a Iku, o Lele a Iku, o Kalani a Iku, o Wai a Iku, o Ku a Iku, o Kapapa a Iku, o Kaamea a Iku, o Aukelenui a Iku.

            He uha kapu ko Iku aole e pili i ka lawelawe ana i na keiki a laua mai ka mua mai.  Aole oai i hii keiki.

            I ka hanau ana o Aukelenui, akahi no oia a lawelawe a hii a kau i ke keiki i kona oha.

Aole i pau.

 

            O Kalaudina a me Maki na moku i haule ko laua manawa holo a keia la alaila hole aku laua no ko laua mau awa maa mau, mamuli o ka laua kali ana i na ukana o luna o ka mekua @ ili Miowera.