Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXVI, Number 52, 24 Nowemapa 1927 — HE MOOLELO No KALOKE a i ole Ka Mea i Kapaia ka Moiwahine o na Puuwai Kupaa. [ARTICLE]

HE MOOLELO No KALOKE

a i ole Ka Mea i Kapaia ka Moiwahine o na Puuwai Kupaa.

MOKUNA XXXIX. "Ua ku a mehameha maoli au, mai kela mana\va au i haaldc mai ai ia'u," i hoomaka mai ai ka Maelame Mokana e kamaiHoia Kalok*, i ka \va i akakuu mai ai kona manao aloha no keia ike hou ana i ke kaikamahine opio. •'Ua hele maoli au a piha i na manao kaumaha nou, aka tuc hookahi mea nana i hoomama mai i ko'u noonoo, o ia no ka hoea mai o ka Haku Walaka e ike ia'u i kela ame keia manawa, a ua hoolana mai no hoi oia i ko'u manao, ma ka hoike ana mai, ke pii ae nei ka maikai o Ivalifoda, a ina aole oia e hele mai e hui kino pu me a'u, e hoouna okoa mai ana.oia i l«na hoike, no ke kulana oiaio o ka mea poino. "E inu aku no i keia kiaha waina e kuu kaikamahinc, p alaila noho iho kaua kamailio," wahi a ka Madame Mokana, me ka lalau ana aku i ke kiaha waina, a haawi mai la ia Kaloke, aole no hoi o Kaloke hoole aku, aka hopu aku la oia a inu ae la, me ka manao hoomaikai iloko ona, no kela hana lokomaikai ma lea aoao o ka Madamfe Mokana, ka mea ana i ike ole ai i kekahi mea e hana mai ana iaia pela, maloko o ka home o ka ohana Vini. Ua hoohalaia he hapalua hora e Kaloke ma ka hoonanea ana me ka Madame Mokana alaila noi aku la oia e hookuu mai ka madame iaia e hoi. a mahope o ka puili aloha hou an& ae o na wahine elua, ua haalele aku la o Kaloke i kona kokoolua, a huli hoi pololei mai la no kalii o kana kane e waiho ana; me kona hooia ana aku nae imua o ka madame, e hoea mau aku ana oia i kela ame keia la no ka ike ana iaia. Ma kela huli hou ana aku a Kaloke no ka home o ka ohana Vrai, e hiamoe maikai mai ana no o Kalifoda, nolaila noho iho la oia ma ka aoao o ka moe me ka peapeahi ana mai i ka mea ma'i, elike no me kana hana mau ma na manawa apau ana e uoho ai Idai. O ka mea oiaio nae, ua haawiia o Kalifoda i ka laau lioohiamoe e ka mea malama ma'i, no ka hoauhee ana aku i kona ano aluahewa, oiai i ka manawa i puoho ae ai o Kalifoda a ike aoleo Kaloke ma ka aoao kona moe. ua lilo ia i kumu hoopilikia aku iaia, ahiki i ka haawi okoa ana o ke kahuma'i i ka laau hoohiamoe. 0 ke kahu malama ma'i pu kekahi i hoi e hooluolu, no ka hoo maha ana iaia iho mai na luhi mai o ke kiai ana i ka mea ma'i, nolaila o Kaloke hookahi wale no kela e noho la me kana kane, me ke kau pono ana hoi o kona mau maka maluna o kai helehelena hohoma o Kalifoda, me ka nalu nui ana iloko ona īna paha he manawa kekahi e piha pono hou ai na papaliila o kana kane, ke ola ae oia mai kela poino mai. Hoko nae o kona nanea, ua hoopuiwa loa ia mai ke kaikaniahine opio, iaia 1 ike aku ai i ka wehe malie ia ana mai o ka puka, a i kona nana ana aku, aia hoi, e ku mai ana kekahi kaikamahine malihini, i like ka nui o kona kino me ko ia nei. Nana mai la kela kaikamahine me na maka aloha maluna ona, aole hoi elike me ke ano o Mrs. Vini, ka hookokoe o na maka ke ike mai iala, a koho wale iho la no oia, o Ane Vini paha kela kaikaniahine, ka mea ana i lohe nui ai*", no kona oluolu. me ke aloha i kona kaikunane. Ua lohe mahu'i wale no o Kaloke, 1 na olelo e kamailioia ana e ka ohana Vini ame na malihini e kipa ae ana ma kela home, no ka holo makaikai ana o Ane Vini, me kona mau hoaloha ma kekahi mau wahi, ma ka manawa o ka loaa ana o ka uiia poino ia Kalifoda. Aole no hoi i maopopo i ua o Kaloke ke kumu o ka huli hoi koke ole ana mai o kela kaikamahine, eia ka auanei, aole i loaa aku ka leka o ka hoounaia ana aku iaia, a hala okoa he eloa pule mahope mai, pela iho la i ulolohi ai kona hoea ana mai i ka home o kona mau makua. ka manawa nae i loaa aku ai ka leka i kela kaikamahine, a maopopo iaia ka nuhou kaumaha e pili ana i kona kaikunane, aole oia i hoohakalia iho i ka huli hoi ana mai, a o kona heea ana mai no ia 110 kona home, he manawa pokole mamua o ka huli hoi ana mai o Kaloke, mai kana huakai holo mai, no ka ike ana i ka Madame Mokana. laia o ka hoea ana mai no ka home, ua hoike koke ia aku la laia, na mea e pili ana no Kaloke, o ia ka hoihoi ole o kona mau makua, no ka noho mai o kela wahine opio maloko o ko lakou home; no kela mau mea ana i lohe ai, ua holo koke kona manao aloha no ka wahine opio a kona kaikunane, a'no ke ake wale no e ike ia Kaloke, pela oia i hele mai ai noloko o ka 'nimi e waiho ana o kona kaikunane. 1 kinohi o ka ike ana mai o Kaloke i ke ku aku o ke kaika* mahine opio, ua hopohopo loa oia, ua kulike no paha na ano o kela kiikamahine, me ka poe apau maloko o kela home, aka nae laia o ka ike ana mai i ka oluolu o kona helehelena, me ke kaumaha pu hoi ma kona mau maka, ua hookahaha loa ia aku kona manao, a iloko o ia manao kahaha, i po-ha aku ai ka leo o ke kaikamahine malihini i ka i ana niai: i "E ae mai ana anei oe ia'u e komo aku iloko?" wahi ana me ka l«o Uilii o ke kulana paa rula maoli, aole hoi elike me ke ano o kona mau makua, ke ka'uka'ulua ole iho, a uonoi mai paha 1 ka oluolu o kekahi mea, mamua o ke komo ana aku iloko o ka rumi« kunokunou aku la ke poo o Kaloke, e hoike aku ana i kona ae, e komo mai ke kaikamahine malihini iloko o ka rnmi, noHil* aku li fsg tj

ka moe o Kalifoda, a no ka manawa mua loa, akahi no oia a ike i.ka helehelena ame ke ano o ka poino i loaa i kona kaikunane. Oiai ke kaikamahine opio e ku malie ana ma ke poo 0 ka moe, ke hiolo makawalu la kona mau waimaka, no mea hele m*i la ke aloha o ke kaikunane a nui, e hiki ole ai iaia ke uumi iho, a me he mea la ma kana ikemai, aia kona kaikunane ma ka'e o ka lua kupapau, i kokoke loa e hookuu ae i kona aho hope loa. No kekahi mau minuke kela ku malie ana o ke kaikamaliine opio, a iaia i holoi ae ai i kona mau waimaka, huli mai la oia ma kahi a Kaloke e noho aku ana, me ka hookau ana mai i kekahi lima maluna o ka poohiwi 0 Kaloke, a i mai la: "E hiki ana anei ia oe ke waiho aku iaia no hookahi a elua paha minuke., a e hoakaka iki mai oe ia'u i ke o ka loaa ana o keia poino iaia? Aole paha e hiki ia kaua ke kamailio maanei, o lilo auanei ko kaua walaau i mea hoopilikia aku iaia, aka e hookaawale aku kaua ma kekalii wahi e lole ole mai ai oia i ko kaua leo." Nana pono aku la o Kaloke maluna 0 Kalifoda, a iaia no paha ka i\ce, ua hoopoluluhi loa Ha makehiamoe maluna ona, haafwi mai la oia i kona ae ma ke kmiou ana mai p kpna poo, alaila kamailio pu ae la: "E komo aku kaua, maloko o ke ke*ena komo lole, malaila kaua e kamailio ai, a ua hiki no hoi ia'u ke ike mai, ina e ala ae ana oia," alaila ku ae la 0 Kaloke iluna me ka hele ana aku 110 kahi 0 ka rumi komo lole, ke ukali Ia no l>oi ke J>aikamahi* ne opio mahope aku ona, a oiai maloko 0 kela rumi, i panee mai ai o Kaloke i kekahi noho paipai no ka malihini, a noho iho Ia oia ma kahi 0 ka puka, i hiki ai iaia ke ike mai ia Kalifoda. Ma kahi nae 0 ka hele ana aleu 0 ke kaikamahine malihini a noho maluna o ka 110110 paipai, ku ihp la np oia ma ka aPao 0 Kaloke, a Jcamailio mai la: "E hoike mai oe i ka mea oiaio loa, e oluolu ae ana no anei oia? Ua hoike mai o mima ia'u, e pau ana no ka kela pilikia. E ola ana anei oia?" "Ae, ke pii malie ae nei ka maikai o Kalifoda, a he manaolana ko'u e auhee aku ana no ka poino mai'iaia aku," i hoike aku ai o Kaloke i kona manao, me kona ike no nae, o ke kaUka wale no ka mea hiki ke pane pololei i na ninau o kela ano o ka waihoia ana aku la imua ona. "O, he mea pono e loaa liqu ka ikaika ame ka maikai ia | Kalifoda!" i hooho ae ai kona kaikuahine me ka leo kaumaj ha, a hiolo hou mai la no hoi na waimaka ma kOna n\au lina. "Aole o'u makemake e nalowale kona mau maka mai ia'u aku!" | Oka noonoo hookahi no kela iloko o Kaloke, i kela la ame keia po ana e noho kiai aiia ma ka aoao o ka moe 0 kana kane, aka nae ua maopopo no oia, aia wale no ma ka lokoftiaikai o na Mana Lani, e loaa ai ka paleljana i kekahi mea, aole ma ke akamai o _kfc kanaka; nolaila ua uumi nialie no oia'i kona mau manao iloko ona. "O oe pu anei kekahi me ia, ma ka manawa i loaa ai keia poino? Ua ike anei oe i na mea apau?" i ninau aku ai 0 Ane, me ka hele o kona mau helēhelena a haalulu. Kunou wale aku la no o Kaloke, e hooia aku ana no ka maopopo ana iaia o na mea apau i pili i ka poino i kau aku maluna o kana kane, a naka ae la hoi kona kino me ka haalulu, iaia i hoomanao mai ai, no kela hiona, ana i ike aku ai me kona mau maka ponoi, i ka hiolp ana mai o na pahu lole mailuna mai o ke kaa kalaka, me kona ike ana aku i ka waiho mai 0 ke kino 0 kana kane iluna o ka papahele me ka oni ole. "He mea ehaeha anei nou ka hoike ana mai ia'u i ke ano oka loaa ana o kela poino? Ina no paha owau ma kou wahi, aole ana no e nele ke kau mai o kekahi haawina kp'iko'i loa 0 ke kaumaha maluna o'u, no ia kumu, ke komo pu aku nei. liloko o na manao kaumaha nou; a 0 ka mea oiaio no ea, ua ' lohe au me ka ®haeha nou, 1 kuu wa i lohe ai 1 ka poino i kau mai maluna 0 kuu kaikunane." Ua hiki ole ia Kaloke ke hookuoo hou iho, no kela mau | olelo ku i ke aloha a Ane o ke kamailio ana mai, halo'ilo'i ae la kona mau waimaka. ma na lihilihi a i ka ike ana mai 0 Ane 1 kela ano, wikiwiki mai la oia i ke kamailio ana: | "Ke ike aku nei au, i kou ano kaumaha, nolaila mai hoike mai oe i na mea a'u i koi aku nei, aka e hoomanawanui no kaua, a no kekahi manawa okoa aku." [ "Aole he pilikia iki, ua hikl no ia'u ke hoomanawanui i ko'u mau manao ehaeha, aka £ hoike aku ana au i na n}ea apau l imua ou," alaila hoomaka aku la ua p Kaloke e kamailio i na mea apau i pili i ka ulia poinp, elikē me ia a kaua e ka makamaka heluhelu i ike mua ae nei, me kona hoopuka ole aku nae i kekahi mea, e pili ana, i kona hookipaia ana aku maloko I o kela home, pela hoi na mea i hanaia mai maluna ona, e na makua o ua o Ahe. "lie keu aku a ka mea weliweli ke noonoo ii; o ka oi loa aku, o ia 110 ka loaa ana o kela ulia poino, ma kou la i mareia ai 111 e kuu kaikunane," i pane maiai o Ane, me ka hookau ana a<; i kekahi mau owjH lauoho ma ka lae o Kaloke. "Ma n amea i hoikeia mai ia'u, ua hoao ka o Kunafte e hoo* pakele i ke ola o papa, pela i loaa ai keia poiiio iaia, ina paha aole oia, ina o papa ka i loaa i ka poino, a i ols ua halawai maoli paha oia me ka make." ' "Ua pololei na mea i kamailioia mai ia oe, a ma kuu manaoio maoli no, o I\alifoda ka mea nana i hoopakele i ke ola o kona makuakane," i hoakaka aku ai no hoi 0 Kaloke i kona manao. "He ken aku keia a ka- haawina ko'iko'i loa i kau aku maluna 0 kuu kaikunane, a ke hopohppo loa nei au no ka loaa koke o ka oluolu iaia, aka e hali ana paha kekahi mahawa loihi loa, mamua o ka hiki ana ia?a ke hele; a ua nqi maoli kou hoomanawanui me kpu kiai makaala mau ana iaia; ua hele kou wahi kino a pilalahi, a u * hoi kpu h^ehelena." Aole e hiki ia'n ke haalele hookahi iaia, aka ma kona aoap au e pono ai i ke ao ame ka po, a i na manawa no apau." "Ma ka holke mai a kt kkhu malama ma'i he keu aku kou k°a me ka maka'u ole, ka mea hiki ole i kp'u mau makua ke hoomanawanui, no ka mea ma ka manawa a ke kauka e nana ana i ka poino 0 kunane, 0 oe hookahi wale 0 ka mea i noho I aku imua 0 kona alo, a i haawi aku i na kokua ana, no ka pono I oka hana a kela kauka. O kela kekahi haawina ehaeha i loaa I ia oe! "Ua oj aku ka ehieha e ia'u, ina aoie au mka aoao «Hi. i a»

apazi e pono ai ka'u kane, ua hoomamaia ae ko'u mau manao me ka ike no nae o ua o Kaloke, i ka nui o ka eha eha i loaa iaia, mamuli o na hiona ana i ike aku ai maluna « kana kans, i ka noke mai i ka uwe i ka nui o ka eha. "Ua hele maoli oe a luhi ma ka'u nana aku, a he kulana ma'i no hoi kou i keia manawa; a nawai no e ole ka lelepau o ko Kalifoda noonoo maluna ou, i kou piha maoli no i ka hoomanawanui, me ke akahai.""Aole o'u nana no ko'u luhi, a no ke kulana maikai ole paha o ko'u ola leino, hookahi wile no a'u mea ano nui ē noonoo mau nei, o ia ka loaa o ka ikaika maikai ia Kalifoda, e uku pono ia ai au, ma ka'u mau mea apau i hana aku ai no kona pono." No kela pane ma ka aoao o Kaloke hopu okoa mai la o Ane ma ka puhaka o ka wahine a kona kaikunane, a honi mai la hoi ma kona mau lehelehe, me ka 'pane pu ana mai: "Maluna ou ka'u mau hoomaikai me na mahalo he nui, no k<?u ku ana ma ka aoao o kau kane, a hooko aku i na liana kilakila loa, i loaa ole i ka nui ame ka lehulehu o na Avahine, a ke aloha aku nei au ia oq me kuu naau apau, me he mea la, he mau kaikamahine kaua, na na makua hookāhi." Ua hookahaha loa ia ko Kaloke manao no kela mau hana oluolu me ke ku i ke aloha oiaio, ma ka aoao o ke kaikuahine 0 kana kane, nolaila aole e hiki iaia ke kaohi mai i kona mau waimaka, aka ua hiolo makawalu mai la lakou, me he po'iwai 1 nininiia iho maluna ona, me ka puliki okoa ana niai hoi o ua o K*Joke ia Ane, a kau pu mai la i kona poo ma kekahj poohiwi, hookahi hana o ka noke i ka uwe, I ka mao ana ae o na manao ilihia o ke aloha i hekau iho maluua o Kaloke, ia wa oia i pane ae ai: . "He keu aku a kou oluolu maoli ia'u/ ua hele au a mehameha m&oli e noho nei/' alaila hooi loa ia aku la ka hookahe 0 Kaloke i kona mau waimaka, ka ana i hana ole ai mā na manawa niamua aku. Na kela mau olelo uuku i hoopukaia ae e Kaloke, i haawi aku i ka ike ia Ane, -no ka maikai ole o na mea i hanaia aku aku i ka ike ia Ane, no ka maikai ole o na mea i hanaia aku 1 ka wahine opio e kona mau makua a hooholo iho la oia, e hana aku ma na ano apau, no ka pono o Kalpke, e hooauheeia aku ai na noonoo maikai ole mailoko aku ona, oiai e noho ana maloko o kela hpme. "E hoopau i kou uwe ana, a e hiiikala mai oe ia'u, no ko'u hele ana mai nei, e hoopilikia wale aku i kou noonoo," i pane iho ai p Ane, me ka pa'ipa'i ana ma ke poo o Kaloke. "Aohe a'u mea e huikala aku ai ia oe," i pani ae ai no hoi o Kaloke me ka hoao ana mai e minoaka. "Ua hoomama loa mai oe i ko'u mau mānao i keia la, a ua aneane hoi e hanini ke kiaha o ko'u hauoli, no kou hoikeike ana mai i kou mau ano oluolu ame ka nui o kou aloha nō'u nei." "Owai auanei ia mea nele ole ke komohia o ka manao aloha no kekaiii wahine hoomanawauui elike me oe? Ua hoike mua, mai no o Kalifoda ia'u i kekahi mau mea e pili ana nou, o Kaloke paha hoi kou inoa'ea? He inoa ano malihini no kela, eia nae he inoa maikai. E kahea mau aku anei au ia oe ma kela inoa?" "Ina o kou mak6make ia, alaila aoJe a'u mea e ku-e aku ai; o ka oi loa aku paha o ka pouo, e kahea mau mai oe ia'u ma ka inoa ohana, o ia hoi he kaikuaana au a he kaikaina oe." "Ua pono kela a e kahea mai no hoi oe i ko'u inoa o Ane." "Ae, e lilo ana i mea no'u e hauoli ai ke kahea ana aku ia oe ma kela inoa." "Ua pau ae la ko kaua kamailio ana ma ia mea; a pehea e ae ana no anei oe e hele mau mai au e hui pu me oe, i kou j manawa e noho hookahi ai ma ka aoao o ka moe o Kalifoda?" Kunana iho la o Kaloke.i ka haawi koke ana mai i kana pane, aka i ka hala ana nae o kekahi mau sekona, akahi no oia a kamailio mai: "Ina oe i manao, he mea maikai ia, alaila ua hiki no ia oe ke hele mai i na manawa apau, a e hoohauoliia ana no hoi ko'u manao, ma ka hoomaopopo ana he hoa kekahi e kamailio ai, aole hoi e mehameha loa ka noho ana." Ua maopopo no ia An' ka manao nui o kela pane a .Kaloke, aia iloko ōna ka hopohopo, no ka ae mai o na makua o Ane, e hele mai kela kaikamahine e hui pu me ia n&. "Ive manap nei au, aole he pilikia iki o ko'u hele ana mai maloko nei o keia rumi, ina ia no ke kiai wale ana no i ko'u kaikunane, ma ka'u mau manawa apau e makemake ai. Auhea nae oe e Kaloke kuu kaikUaana, ua loihi maoli keia noho anaVu me oe, e hookuu kaua, a mamua nae o kuu haalele ana iho ia oe, e honi mua kaua," alaila apo mai la ka lima o Ane ma ke poo o kona kaikoeke, a liaawi ae la na mu-ki lehelehe, mawaena o na wahine opio. Ma kela haalele ana aku o Ane ia Kaloke, me he mea la, ke mau la no ke o kela mau huaolelo a Ane i kamailio aku ai "£ Kaloke kuu kaikuaana," ma na pepeiao o Kaloke, a ua komo loa aku hoi iloko o ka noonoo o ka wahine opio e hiki ole ai iaia ke hoopoina no »a la mahope mai. MOKUNA XUI., j Mai kela manawa .mai a Ane o ka halawai pu ana me Ka-1 loke, i loli ai ke kuHua o ko Kaloke noho ana malpko o kela ■home. . ! E hoea mau aku ana o Ane .i na Ia apau, no ke kokua ana ia i Kaloke, ma ke kiai ana ia Kalifoda, ma keia ano iho la, ua | hoomama loa ia aku ka hanā ma ka aoao o ke kāhu malama j mā'i, n oka loaa ana he elua mau kokua nona. Ma ksla halawai mau ana o na wahine opio, i hoomahuahua mau ia ae ai ke aloha o Ane no Kaloke, a ua lilo pu no hoi oia i mea. makaala aku no na mea ai kupono e haawiia mai ia Kaloke, ka'mea i hana ole ia pela mamua aku. Malokō no o ka rumi e liiamoe ai o Kaloke, e laweia mai ai kana mau meaai e na kauwa, na meaai mailoko mai no o ka halekuke a kahi e ai ai ke kaikamahine opio, malalo o na kauohā a Mrs. Vini, me ka nana ple ia, he mau meaai kupono ole, no ka mea aia ka manao hōOwaliawaha a hoihoi ole iloko o na makua o Kalifoda no ka wahine a ka«laua keiki o ka mare ana. Ma k£la la muā loa o ka hopkāmaaina ana o Ane ia Kāloke, ua kakāli malie oia ahiki i ka manawa e laweia mai ai na meaai na Kaloke, ia wa i hele okoa mai ai oia a hui pu me kekahi kauwa e paa ana i ke pa o na meaai, me ka ninau ana aku: "Heaha kena mea au e lawe nei e Robaka?" wahi a Ane, me ka. Uo oluolu, me kona hōikeike pu ana aku hoi i ka hoihoi ma kona mau maka. "He mau meaai keia a'u e lawe aku ana na ka le4e opio ma ka hale maluna," i pane mai ai no hoi ke kauwa. "Ke manāo nei au f he mau meaai kupono loa kena, e ono ai ka ai ana aku a ka wahine a kuu kaikunane, no ka mta ua /

iieaha auanei, he mau meaai keia ; i, c kc kuke, noUila oia palia ka i ike i L- * nei ja'ti pono oh ona meaai," i pane mai 1, i Kupono ai »t ke kulalau, oiai nae ya no oia h* . Wt kt āno hookela na Kaloke, he maa °' C ia e haawi mau ai ia Kaloke e Mrs. Vi n i 1 ° kana "E nana aku ana au i ke ano n 1,»«. wehe okoa ana ako o Ane, Ika welu e i?- tU WeuJ,M ™« pa, a iaia i ike aku ai i„ a mea e ' 5 Uhl *«a maluna oke m» na maka oke kauwa me ka oiha .-n!™ 51 ' nan * aku ,a oia leo kuoo, e hiki «1 eai i.| ;e)g ka , nva ke 1 *ku I* m« ka :<A?!e i pau.) Bs *' !