Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXVI, Number 38, 29 Kepakemapa 1927 — PEHEA LA E ULU HOU AI KA LAHUI HAWAII? [ARTICLE]

PEHEA LA E ULU HOU AI KA LAHUI HAWAII?

E malama 1 ka pono o ke Akua. I ka hikl ana mal o £akina ma i Hawaii nei 1 ka A. D. 1820, a hoomaka 1 ke a'o ana 1 ka lahul Hawali, a ua holomua loa ke a'o ana a na makua mikanele, a huli pau na alii aimoku, ame n'a alii, ame na kaukaualii apau o ka aina, a he elua makahiki mahope iho o keia a'ola ana o ka pono o ke Akua e na makua mikanele, ua 1110 maoli kekahi poe alii i poe manaoio maoli no 1 ke Akua, a ku a hoike maoli no i ko lakou paulele a manaoio la lehova ke Akua mana. Ma ka makahiki 1822 lune 4. hlki 0 Kaahumanu me Kaumualil kana kane hou 1 Hilo, a puhiia 1 ke ahi ke akua Kalaipahoa o Kamehameha, a kiolaia. Hol mai, mai Hilo mai, ahiki ma Kailua lune 26, puhiia i ke ahi 102 akua huikau, na wahi mai apau apuni ka aina. A wA mai la kela mea ame keia*lnea 1 manaoio maoli no ia lehova ke Akua i ka lakou mau kii e hoomana ana. I ka makahiki 1823, make iho la 0 Keopuolani ma Lahaina. Maui, mahope iho o kona bapetizoia ana e Elia; he wahine kokua i na hana pono, a makemake 1 mau kahunapule e noho pu me ia, a hoohuli i kona poe alii malalo aku ona, ame k©na aialo apau, e hoomana oukou i ke Akua. O lehova oia ka inoa o ke Akua a oukou e hoomana ai. Kanuia kona mau iwl ma Kalua-o-Kiha Lahalna, Maul, a mai keia mau wahlnealii haipule mai, Keopuolani, Kaahumanu, Kapiolani, hooikaika loa keia mau alliwahine i ka pono o ke Akua, e hoohuli ana i na aliikane 1 ka pono o ke Akua; a ua huli mapli kekahi mau aliikane, a pela pu me na makaainana. 0 kela ka hookoia ana o ka wanana a Hewahewa ke kahuna nul; e hiolo ana na kapu akua kli pohaku, a pela aku. 1 ka make ana o Kamehanieha I, o ia ka pale mawaena o ka hoomana 0 na kupuna o kakou, ame ka hoomana Kristiano a Kakina ma i lawe mai ai, ma ka olelo kauoha a Opukahala; e lawe mai 1 ke Akua ana 1 ikē ai i ka oiaio, a ua ike oia ma kona hoomalamalamaia ana e ka olelo a ke Akua oiaio o lehova, Oia ke Akua Nana i hana ka lani ame ka honua. Aka, ua hookoia no ka olelo a Opukahaia, a ua hiki i'o mai no na Mikanele. Mamua o ka hiki ana mai o na mikanele, ua weheia ae la ua pale nei e pani nei ia Kamehameha. Oiai, i keia wa e ola ana o Kamehameha, aole no 1 noa ka aikapu ana; e mau ana no ka hoomana ana 1 na kii, ame na kapu kahiko no o na kuj>Una; aka, 1 ka wa l make ai o Kamehameha, la 4 o Mai A. D. 1819, akahl no a ai na wahlne i na mea i papaia ia lakou aole e ai; a akahi no a ike iho l'& na wahine, he mea maikai maoli ka ka ainoa ana, a ai iho la na makaainana apau, mai Hawail nei ahiki loa aku 1 Niihau; ka poe i hiki kino mai ma j Kailua. Nolalla, ma Kallua, Kona, ka aina nana 1 hoopau na kapu paaklki a Wakea i hana ai no Papa, a no na wahine no apau. Aole i loaa keia mau kapu ana me ke ano ole, aka ua hana no na kupuna o kakou elike no me ka Moke, ame ka losua; a ke manao nei ka meakakau o ka lahul Hawail nei, o ia maoli no ka lahui Iseraela oiaio maoli; aole e ae. A Ina pela, i paakiki wal® ai no ke poo, 1 ka mare i na lahui like ole. He olalo no, o kakou ka lahul Iseraela. Penei e like ai. I.—O na kane wale no ka mea kuleana e ai ai i na meaal kapu hoano. Oihana. 6:29. 2.—Ke okipoepoe Kin. 17:9-14.21:-1-4. 3.—Mohai hua mua Puka. 22:29. 4.—Kanaiyal koko. Kin. C: e. ?uk. 22:24. .—Ka uwe kumakena. Kin. 27:41 Kan. 34:8. 6.—Ka uwe paiauma* ke hui me ka ohana, a aikane paha. Kin. 20:11; 33:4. 7.—Kahakaha a kakau ana 1 ka uhi. Olhanak: 19:28. leremia 4:30.

B.—Ka puuhoiiua. Nah. 35:9-14. 9.—Maiama kuauhau. 10. —Noho mare lehulehu. 11.—Na kahuna hoopunipuni hoopilia. Kan. 18:10-11. 12.—Elua oihana kahuna a kanaka. Kiekie ame ka haahaa. Melekikekeka ame ka Aarona. 13—Na heiau, ka luakini 1 Sam. 1:9;3:3. 14.—Ka hookawale ana 1 na wahine i na wa ma'l.- Olhanak. 2.22. 15. —Ka hoomaemae ana. Kan. 23:13. 16.—Ka malama pono ia o ka iwl o na alli, a kanuia lloko o na ana. losua 24:32. 17.—Kk hale o ka mea make he liaumia. Nah. 19:14. ] 18.—Haumia ka hoopa 1 ke kupa-1 pau. Aia a kapipiia 1 ka wai hui- ! kala pāakai. 19.—Manewanewa. Oihanak. 19:28; 14:1. 20.—Ka mohal. He nui na ano. Ezekiela. 5:1-4. 0 keia mau mea apau loa i ha« | naia 1 ka wa o Moke ma, ua hanaia keia mau mea apau loa e na kupuna- o kakou o ka wa kahiko. Aole hookahi o keia mau mea i paewa ae mai ka hana a na kupuna o kakou; ua kulike loa; a o ka ninau, pehea la i like al kela mau hana? O ke kumu, he lahul Iseraela ka lahui Hawaii i keia mau mea mamua 0 ka hlki ana mai o ka pono 1 Hawaii nei. A nolaila, ua hana lakou 1 keia mau mea mamuli no ia o ka hana a ko lakou mau kupuna, a ua kuluma a paa keia mau jnea iloko 0 ka lahui, mai la hanauna aku, a ia hanauna aku ahiki wale i ka hiki ana mai o na mikanele: a o ia ka ka mea kakau e hooaiai e aku nei 1 na haha a na kupuna o ka wa kahiko i keia auhou, a e ike mau ana keia auhou 1 na mea 1 hanaia e ka poe kupuna ma ka Palapala Hemolele; a o ia mau mea 1 hoopaaia ma ka Palapala Hemolele, ua like loa ia me na hana a na kupuna o ka wa kahiko; a ua ike ae la kakou, 1 kekahi mau mea hoopilikia 1 na wahine; a i ka make ana o Kamehameha, a noho aiii o Llhollho Kamehameha 11, o kana moto, hoopau i na kapu kahiko, a ainoa iho la. A make iho la oia 1 ka makahiki 1854, lulai 14, elima wale no ona makahikl 1 noho alll ai. Kamehameha III; ka moi Lolomaikai haawi aina; nona hol ka moto hookele aupuni, o ke kanaka pono 0 ko"u kanaka la. Ua lilo oia i Mol la 6 o lune 1825, a make M. H. 1854, la 15 Dec. He 29 makahiki ona i nohoalii al. 1 ka hiki ana mai o na mikanele 1 Hawaii nei; o ka huina nui o .ka helu lahui o Hawall nei A. D. 1820, 255,912; a i ka hala ana he mau makahikl, ua kukuluia na luaklni ma kela wahi keia wahi o ka paeaina. I ka A. D. 1825, ua hookumuia ka Ekaiesia mua o Kaahumanu ma Walluku, Maui. O ke 111 mua i komo o Kaahumanu, ame eiwa poe e ae, loaa iho la he umi mau hoahanau I ka hoomaka ana i kinohi. Pil mahuahua mal la ka haipule iloko o ka lahui, me ka naauao ame na mea helu kakau. I ka A. D. 1825, ahiki i ka A. D. 1839 hapa hope o lune, loaa he 18 ekalesla o ka paeaina, a o ka nui 0 na hoahanau 15,698; a 1 ka wa e ola ana keia poe alii, ua nul ko lakou a'o aku l na makaalnana, e malama 1 ka pono o ke Akua. Ua hullamahl maoli na ifcakaainana I ka pono o kē Akua. Me ka oiaio maoli no ka lakou hoomana ana, a ulu like me ka lahui kanaka. Malama lakou ia lehova me ke kuio maoll me ka hoopoao, ame ka pBlblel. Elike me ka hana a na kupuna mamua aku, ka hooko pololei 1 na kanawai e 'paa ana i na mea pono ole; a ua nui ke ala o ka lahui mai o a o o ka ahia. (Aole 1 pau)