Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXVI, Number 38, 29 Kepakemapa 1927 — Page 5

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU T. H. POAHA, SEPATEMABA 29, 1927 ELIMA


	NA HOINAINAU KALAIAINA O MAUI Ke paila nei ka ipuhao kalaiaina o ke Kalana o Maui, a aia ma Honoapiilani ke mawehewehe mai nei i na hipuu o ka aoao kalaiaina like ole, e hoomaopopo ana i ka poe kupono no ke koho ana aku o ka poe i loaa na mana koho. No ke kulana lunahoomalu o ka papa he ekolu mau kanaka e alualu nei la kulana, o Samuel Kalama, o Senatoa Tavares, ame Peruvia Kukaneki. Owai ana la o keia poe e hooleiia ana i ka hae, a owai ana la ke komo ana i ka puka a Kaniho i hookuuia ai. O kei apoe ekolu no ka aoao Repubalika a o ka mea nana ka oi o ka baloka e holo hou ana o ia ke pae i kela nalu o ka la Wae Moho, no ka mea, ke kau mai la na maka o Hale Mosimana no ka hakoko me ka Repubalika i lanakila, a nawai ana la na ai a ka u'i i ke Koho Kumau. He paakiki no ka haina. Ma ka nana aku no nae ke pii nei no ko Mokimana ikaika a ke emi mai nei ko na Repubalika, no ka mea, ua mahae ua poe nei o ka aoao mana no ka nui hewahewa o na moho e alualu nei e puka. He 15 moho lunakiai, 3 Demokarata a 12 Repubalika, ke hui me ka poe e noho nei ma ka hana. Ke pai nei ka poe Kepani ia Kauka Takekawa he kauka nana maka a hooponopono makaaniani kela, akahi no ahiki i Wailuku, a ia wehe ana no i kona keena, o ka hana mua e holo baloka lunakiai. oiai he nui na Kepani opio mana koho i kakauinoa. iho nei, a he mea maopopo e holomoku ana no na Kepani ma ke koho ana i keia moho Kepani. He like na Kepani ma ia hana, o ke oki loa no kanaka Hawaii. He like na Pukiki ma ia hana he koho like, a he oki loa iho no kanaka Hawaii. I ke Kepani e koho ana i ke Kepani a la Pukiki e koho ana 1 ke Pukiki aia kanaka Hawaii ke lelele la ka baloka i ka haole, ke Pukiki. ame ke Kepani Aloha no na Hawaiii No ka loio kalana, he kanaka e alualu nei ia kulana. He haole o Bevins he Pukiki o Pokako a he Ha-waii o Linekona a pehea ana la ke kulana o keia mau inoa? Ina e koho ke Pukiki i ke Pukiki, ka Haole i ka Haole, o ka Hawaii i ka Hawaii ua maopopo e puka ana ia Hawali aka i lelele ka baloka o ka Hawaii i ka Haole me ke Pukiki, ua haule ka Hawaii, no ka mea, o ka like ole a huki like ole o ka Hawaii no ka mea e haule ai ka moho Hawaii Aia hoi i ka nana ana. Ua ke kalana wale no o Maui keia nei ke kohoia o ka haole l Loio Kalana, ma Hawaii mokupuni, ma ka hookumu ana o ke kalana, he Hawali na kanaka i paa ia hana ahiki i keia la, pela no me ke Kalana o Kauai, mai ka hookumuia ana o ke kalana ahiki i keia la, he mau kanaka Hawaii na loio Kalana, o Kaeo me Kaulukou ko Kauai a o Kale Liliama ame Wile Bia Ko Ha waii; a ma Maui ne haole, a o ke kumu paha ia i oi ai o Maui, e kua hauaia ai "O Maui no ka Oi" no ka mea aohe kanaka Hawaii i noho naa ke kulana lolo kalana. Ke pai nei kahi nupepa hoopilimeaai haole i ka loio kalana haole a ke Hoola nei i kona akamai, a pela aku ma ke kanawai. Na keia loio haole no i hookaulana i ke kalana o Maui ma ka hao ana i na dala $500, mai ka waihona o ke kalana o Maui i kokuaia e ka papa kiai a e ole ka hoopiiia ana imua o ka aha, hoihoi hou ia ke dala o ka lehulehu a mai nono ua wahi loio kalana haole nei i ke puhi. Me ka ike no o keia nupepa haole i keia hemahema hao dala o ka lehulehu, ke pai nei a ke onou nei i ka lilelile o kela Ioio haole. Aia -ka moolelo o keia hihia ma ka buke olelo hooholo o ka aha kiekie 28 aoao 760. Aole no i pau mai ke kalohe o kela loio kalana aia ma ia buke 26 aoao 570 kailiia ka laikini loio o ua wahi haole la ao na hana paewaewa i hoopiiia ai imua o ka aha kiekie, a kailiia ka laikini no kekahi mau mahina. he hoopa'i no na hana pono ole, a iloko no o ka ike o kela nupepa ha ole ke onou mai nei no l keia loio pono ole. a he loio lilelile. O ke ano iho la ia o ka lahui e he kakoo no i kona lahui, a o kanaka Hawaii, iloko o ka ike i keia kina'una'u a hemahema a hohono kakoo aku la no l ka haole. a haa lele i ka Hawaii i kumupali. Nolaila he apu'epu'e no ke kulana o na Hawaii e holo nei ma na kulana like ole o keia kalana. Aia no ka mana koho i na kanaka Ha-waii, aka, ma ke koho ana, puka aku la no na lahui e a hamohamo iho la ka Hawaii ia Kekuaokalani. E koho lokahi na moho mu ka aoao o nu Hawaii. He ma'u mau mea hou ia o ke alo alii o ka Malu Ulu o Lele. MALU ULU. Lahaina Sept 22, 1927.	HEAHA LA KE KUMU E HOLOMOKU NEI KA LAHUI HAWAII I KA MAKE A PEHEA LA IA E HOO- LAUPAl HOU IA AI? Mr. Lunahooponopono o ke Kuo- koa, Aloha oe:— Ano, e Hawaii lahui a'u a ka oukou kauwa haahaa loa i loaa al o ka hanohano e hela pu ia owau kekahi o na keiki hanau oiaio ou e Hawaii aina, aloha oe a nui loa. E oluolu hou mal no ia'u a ku ke ahua, e kuawili mau aku no i ko kakou poolelo ko'iko'i loa o keia la ano nui loa i kela ame kela Ha- waii oiaio, e aloha io ana iaia iho, ame kona hoa lahui, o ka aina ku- laiwi ponoi iho nei. Hoi kakou iluna o ke kuamoo o ke poolelo. Heaha ke kumu nui loa o ka make o ka lahui Hawaii? Haina. No ka uhaki berita A nawai i bana ka berita? Na na lii, na na maka- ainana o ko kakou poe kupuna, na na keiki a ko kakou poe kupuna, a o ko kakou poe makua noi, a pau pulu me kakou o keia la. Aole aua- nei hoi i pololei kela? Heaha ka ko kakou poe kupuna, na makua o ka- kou, ame kakou iho i hoohiki ai? Eia no: O Owau mau loa wale no ke Akua o na lii, na kupuna na makua o kakou, ame kakou iho no hoi o ka lakou poe mamo mahope ae o lakou. A auhea na kanawai a na lii, na kupuna, na makua ame kakou l ha- haki ai? Eia mai ka mua; Aole ou Akua e ae imua o ko'u alo. Mal hana oe 1 ke kii i kalaiia nou aole ma ka like ana o kekahi mea l ka lani iluna, ame ko ka honua ilalo, a maloko hoi o ka wai malalo o ka honua: Mai kulou oe ilalo ia lakou, aole hoi e hoomana ia lakou, no ka mea, Owa uno o Iehova o kou Akua, he Akua lili, e hoopa'i ana i ka na makua hala i na keiki, ailiki aku i ke kuakahi ame ke kualua o ka poe e inaina mai ia'u: A e aloha ana hoi i na tausani o ka poe e aloha mai la'u, a e malama hoi l ko'u mau kanawai. Puk. 20:3-6. Eia hou mai o ka Iesu Keia a o ka elua hoi. Eia hoi ka'u e olelo aku nei ia oukou. Mai Hoohiki ino iki; aole i Ka lani, no Ka mea, o Ko ke Akua nohoalii ia, aole hoi i ka honua, no ka mea, o Kona keehina wawae ia, aole hoi i Ierusalema, no ka mea, o ko ke alii nui kulanakau- hale ia; aole hoi oe e hoohiki ino i kou poo iho, no ka mea, aole e hiki ia. oe ke hoolilo i kekahi oho i keokeo, aole hoi i eleele. Penei oukou e olelo aku ai, o ka ae, he ae la o ka ole, he hoole la: A o ka mea oi aku i keia, no ka ino mai ia. Mot. 5:34-37. Nolaila, e Hawaii lahui, ike a poo- kela i ka heluhelu baibala, e oluolu e lawe ae a haawi i ko oukou noeau ike baibala ma ka pauku 37 o Mat. mamua ae nei, e ike oe me ka hoa- kaka l kahi o kou kanu ola a e ho- lomoku nei i ka make, no ka ino mai ia, wahi a ka Haku o ka lani ame ka honua i a'o e mai ai i na lii, na kupuna, na makua, ame ka- kou no hoi o keia mau la hope nei a e ike paka nei i ke ino maluna ou e Hawaii lahui, ame Hawaii aina a o ka hooko piha Ia ana o ka Owau mau loa hoike no kona ano Iho, pe- nei: Owau no o Iehova o kou Akua he Akua lili, e hoopai ana i ka na makua hala, hewa, kinaunau malu- na o na keiki a na lii na kupuna makua o kakou. No keaha mai ke kumu? No ka hakihaki berita o na lii aimokuho- Ioiia ka lakou poe mamo. O no ke oolea o ka a-i o ko kakou mau ku- puna na makua o kakou, a o ia oe e ike la l ko kakou holomoku i ka make au e ike la i ke kaheawai ou e ka I ka Palena ame ka Mahi, a ke koho hilikau nei kahi naau o'u owau ke kua-ha mai ko'u mau ku- puna mai, o ka poe Inaina a i ole uhaki kanawai o Owau mau loa, a ne poe enemi a ku-e Akua maopopo loa ko'u kulana o keia la, a ina pela, alaila, pehea ana hoi oukou? Eia wale iho no, o ko kakou hu a hoakoakoa ia kakou iho me ka lokahi ma ka Aala Paka ma ka hora 7:30, p. m., o ka la Sabati, Ost 23 1927, A. D. E hoomanao mau i keia mau mea oiaio loa. penei, ua pau, ua hala, ka wa a Owau mau loa, e ae hou mai ai ia kakou e moe hou aku iloko o ko kakou palaka; ame ka nanea o ke kuhihewa nui loa, penei: A e loheia no kou leo ma ka pai- pai ana, ame ke a'o ana I ka poe o kou lahui ponoi iho, a e hoohuli mai ana ia lakou i-o Kristo la, a ma na kuamoo maikai e hoea aku ai la- kou imua o ke alo o ke Akua: Ua hoolaia hoi na ka Uhane keia ma ko'u palapala hoopomaikai la, i ka A. D. 1902, he 25 makahiki kela hala, oluolu oe, e hoomaopopo pono Wahi a ka anela ia'u, penei. "Ua Pono oe". Wahi hoi a Mr. Arche lunapaahao kalana ia'u, penei, "Ua pono oe." o ka A. D. 1915 kela. He 12 makahiki kela i pau oluolu hou e leha aku i kela mamua ae nei. E pii ana au iluna o kela hale kiekie aole i kana mai, ma ka hakala, e huli ana ko'u alo iwaho. a manao iho nei au e huli ko'u alo iloko o ka paia a e hoi ilalo, eia nae ka mea apiki, aole loa he hiki ia'u ke huli ae ihope, a oki loa aku hoi ka hoi ana ilalo. He moe keia i ka A. D 1925. Elua makahiki i hala. a ma kela Oct. A. D. 1926, aku nei, oia


	(k). Ua pau lakou apau i ka make, ua nalo aku i ke ala moe loa l hoo- makaukauia no na mea apau. Ua mare ko makou mama aloha kana kane mua la Kauhale no o Molokai, a mai ko laua mau puhaka mai, he elua mau keiki i puka mai. Lawea (k) ame Kamala (w). Make Lawea i ke 54 o kona mau ma- kahiki, aole ana keiki. No Kamala, kona kaikuahine, eia no ola ke ola mai nei me kana mau keiki o eiwa ola mal nei, a he 21 ana moopuna e la mai nei. He mau moopuna a he mau moopuna kuakahi hoi na ko makou mama. Mare hou ko makou mama la Awailua no Molokai no, a loaa mai o Henry Kalili Awailua. Make kona makuakane l kona wa bebe. Noho ae o Henry Kalili Awailua me Lina Cruz o Lihue, Kauai, eha mau keiki a he elima moopuna e ola nei. Mare hou ko makou mama i ke kolu o kana kane, a ola o Moke Nui Kanakanui o Laie Maloo, Oahu, a mal ko laua mau puhaka mai, eono mau keiki, a lawe no hoi ka make, koe mai eha e ola nei. I ka hoohui ana ae i ka nui o keia mau ohana malalo o ka malu o ko makou makuahine aloha i moe aku la, he eono mau keiki ana e ola nei. Elua kaikamahine, Mrs. David Lono o Papakolea, Mrs . Emily Kalai Kekua o Hauula, Henay Kalili Awal- ua o Honolulu, George Kanakanui o ka hui Kinaiahi o Waikiki, Robt. Kakalia Kanakanui o ka Haw'n Contracting Co., o Kaaawa, ame William I. Kanakanui, hope makai nui o Koolauloa. O ka nui o na moopuna mal ka puhaka mal o kana mau keiki, he 23, a he 27 na moopuna kuakahi e ola nei. O kela ka nui ohana, he mea nui lakou apau lala. Ua hiki mai ka hapanui e ike i kona helehelena mamua o ka uhi ana o na lepo aloha o Lanakila. He mea nui o Molokai Nui a Hina ko makou mama. E hea mau ana oia i na pali hauliuli ame na kua- lapa o Pelekunu, Halawa, ka Wailele o Moaula, ka lae o Kalaaau, na kula oa o Kaunakakai, Kamalo, Kaluaaha Pukoo, Wailua. E hoomanao ana hoi kela mau wahi ana o kona mau la opiopio. E hoomanao ana no hoi i na kaikamahine e ola mai nei no la Molokai, o Mele ame Lahapa o kona mau hanaumuaia. A hoike mal ola ia makou, aole aina nani elike me kona aina hanau o Molokai Nui a Hina. I keia la, pau ka hehi-ku ana o Kaahanui la oukou e Molokai a pau hoi ko olua ike hou ana e Mele ma l ko olua makuahine. Ua pio ke kukui, ua anuanu ka home a ka makua e hoopumehana mau ana no kana mau keiki. I ka makahiki 1928, haalele iho ko makou mama aloha no ka moku- puni o Molokai, mamuli o kona Iini nui e ike hou i kona aina hanau. Ua koi nui oia, a ua hookoia mau manao ona e ike hou aku oia ma- mua o kona kaalele ana iho i keia ola ana; ua hoopiha ia kona puuwai l ka hauoli l kona honi hou ana i na ea huihui o kona aina hanau. E na pali hauliuli o na Koolau nei, ua haalele mal o Kaahanui ia oukou moe aku la i ke kula loa o ka make. E Maakua e, Kawaipapa, e Hanaimoa, e Punaiki, e Kaliuwaa e, pau ko oukou hehi-ku hou ia ana e ko makou mama aloha. Ua moe o Kaahanui, ua pau kona kii hou ana aku i na lau nahelehele o ko oukou mau kualapa; na lauhala nani o ko oukou mau kualapa e ulana ana i na moena no kana mau ohana ame na hoaloha. Na meaai e Maakua ma, ua waiho aku la o Kaahanui no ka wa mau loa. Pau kona hea ana mai i kana mau keiki, e lakou nei e, e pii kakou mauka o Maakua ma e ohi wahi lauhala al. Me na lio ame na ohana ku ana luka o na kuahiwi. Haule ka la ma o o Kaipapau, mea mal la ka mama e hoi paha kakou, ua lawa iho la keia, a no kekahi manawa aku, hoi mai la me na pu-a lauhala, ma ka lio a ma na poohiwi o na kua o makou pu. Hiki i kau- hale koekoe mai la no, a ulana mai la no. Ua pau la mau hana ana Ua pani-ku mai la na alahele o na kuahiwi laia. Aole e lohe hou ia kona leo alona mauka o oukou. Ua hala ko makou makuahine o la mau kuahiwi aloha. E Wahiepua ame Kalehua e, ua pau ka hehi-ku hou ana o ka ma kuahine Kaahanui i ko oukou mau papahele, e imi ana i na mea e pono ai keia nono ana. Na limu kohu ono, na manauea ono o ke kai ame na hee ono a ko makou makuahine e hanai mai ai ia makou. Na i'a ono o ke kai hohonu o ka moana a ko makou papa e hoihoi mai ai i ka ohana. E Kiiia ame Laniloa, e na Kahawai o Waipuhi. Meheiwi ame Kalukauwa, ua pau ko Kaahanui ha-	a hou ana i na paia o ko oukou mau kahawai no. na opae ame na oopu no ka hanai ana l ka ohana. E Hauula e ka aina o ko makou mama aloha i ola ai no 50 makahiki oi, ke pa nei no na ea huihui o a aina aloha, aka aia ihea aku nei e i nalowale aku nei? Eia no ka ho- me ke ku nei, he ku olohelohe wale iho no. Aole ka makuahine ka mea nana l hoopumehana ia makou no na makahiki loihi i hala aku la. Ua puanuanu ka home, a auhea aku nei oe e mama? Aloha wale! O ka makuahine o makou i naue aku la, he makuahine ohana nui, i kona kino wailua e kau ana. ua piha mai kona anaina ame kona hoo- lewa i ua hoaloha ame na makama- ka ame ka ohana. He mama oluolu oia ma na ano apau, i na malihini. a i ka poe apau e hiki aku ana imua ona. Ua apo mai no ola ia lakou apau, me he mea Ia, o lakou pu no kona ohana. Puuwai hamama ola. makaukau mau oia e hanai i ka poe i ka ai mamua o ko lakou haa- lele ana iho iaia. He makuahine o Kaahanui 1 haa- wi aku i kona kino no Kristo Iesu mai kona hanauia ana, a moe aku la i ke kula loa o ka make. E pai- pai mau ana oia l kana ohana, mal poina i ka nele mau ana l ko ke Akua hale i na Sabati apau. O ka pule, he mea paa mau la i ko makou makuahine, a hoike mai la no ola ia makou, o kou pili ana me Iesu, o ke alahele wale iho la no ia o kou palekana mau loa. He hoahanau o Kaahanui no ka Ekalesia o Kaluaaha i kona mau la opio, a he 47 makahiki a oi kona noho ana l hoahanau no ka Eka- Iesia o Hauula, ke C. E. ame Kula Sabati o kela kihapai. He haipule oiaio ola. I na manawa apau e akoa- koa ai ka ohana, hea mai la oia, e haipule kakou, a e hoomaikai aku i ke Akua. I ka pau ana o ka hai- pule, minoaka mal la oia me ka hauoli i ka ike ana mai i kana ohana mua ona. I ka haalele ana o na mea apau a huli hoi aku Ia, o kana mau leo hope, mai poina l ka hoomanao no- na, a mai poina i ka hele hou ana mai e ike iala, no ka mea he wahi mau la wale no koe o'u, a huli ae au. Aloha wale kela mau leo aloha a ko makou makuahine e poina ole al makou kana mau keiki. Ua pau kona naue ana me kana mau ohana i na hana Kula Sabati o ka Mokupuni o Oahu nei, e nee- papa ana mai kekahi wahi a i ke- kahi wahi. Ua kamaaina oukou e na Kula Sabati i ko makou mama iloko o ka ke Akua hana. Aka, he meu minamina, ua hoopau mai la oia i kana mau hana ana i kama- aina al no na kau a kau. Ua pau ka luhi, e u ana l na eha- eha o kela ola ana, e u ana i ka ohana, e u ana i na mea e pono ai ka ohana. Pau ko makou lomi- lomi hou ana i kona wahi kino uuku, no ka mea aole ola ma ka home i kela hora, ka home ana i noho hau- oli ai no na makahiki loihi. Ma ka aoao o ka ohana, ke hauoli nei makou i ka lawe ana aku la o ka Makua Lani I ko makou mama aloha, no ka mea o kona makemake no ia e hoi aku l ka home o kona Akua. Maluna ae o na mea apau, e hoo- maikai mau aku ia Iesu, ka malama- lama o ko ke ao nei, ka Makua Nana l lawe aku l ko makou ma- kuahine aloha; no ka mea, Nana no l hana ke kanaka, a Nana no l Iawe aku; a ko no hoi ka ka Buke Nui, e hoi ka leo i ka leo, no ka mea mai ka lepo mal no ke kanaka; a o ka uhane aloha o ko makou mama i ka home maha mau loa. Nolaila, ma ka aoao hoi o ka ohana o Kanakanui, ke noi nei au e apo mal i ka makou mau hoomaikai pa- lena ole i na hoaloha, na makamaka ame na ohana, no ko oukou hui pu ana mai me makou Iloko o ko ma- kou mau la kaumaha, ka oukou ko- kua pua nani a oukou i lawe mal ai a uhi iho maluna o ka he aloha o ko makou mama. Hoomaikai nui i ka Makai Nui Desha ame kou mau hope, Clause Roberts ame Wm. Titcomb o Ewa, ka Oihana Kinaiahi o Honolulu ame Waikiki, ka oihana makai o Hono- lulu ame Waikiki, kmiw hr tao ho lulu, ka oihana makai o Koolauloa, ka Laie Telephone Operators, na hau- mana ame na kumukula o Hauula, ka Makua Rev. James K. Akimo ame ka Makua Samuel Kahele, ka olua mau lawelawe, malama ana a hoo- maikai nui ana i ke Akua Mana Loa maluna o ke kino wailua o ko makou mama, ma kona home a ma ka luakupapau. Hoomaikai nui no hoi I na ohana ame na hoaloha i ko oukou haawi ana mai i ko oukou mau kaa otomo- bile he 18 i komo pu mai iloko o bile he 18 i komo pu mai iloko o ka hoolewa o ko kakou mama no ka pa ilina o Lanakila, e hahai ana hoi mahope o ke kaapahu o ka hui hoolewa o Mr. Borthwick o Honolulu. Hoomaikai pu no hoi na keiki i eli i kona hale lepo ma ka ilina o Lanakila, ka home hoi i kamaaina i ko kakou makuahine a moe aku la i ke kula loa o ka make. I ka hooki ana ae, e oluolu e Mr. Solomon Hanohano ka Lunahoopo- nopono o ka hiwahiwa a ka lahui, e apo mai i ka makou hoomaikai nui, a me na keiki o ka papa pa'i i ka haawi oluolu ana mai o oukou i kekahi i kekahi rumi kaawale no ko

HE HOALOHALOHA NO KO MAKOU
MAKUAHINE I HALA.

Ia oe e Mr. Solomon Hanohano, ka Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe:—E oluolu hoi oe e ka hiwahiwa a ka lahui l ka'u puolo kaumaha e kau ae la maluna olo kahmaha e kah ae la malana, i ike mai ai na kini makamaka ame ka ohana o ko makou mama aloha i haalele mai ia makou kana mau keiki, na hunona ame na moopuna he nui.

Ma ka hora 10 a oi o ke ahiahi Sabati o Sept. 11, 1927, i haalele mal al ko makou mama aloha i keia aina aloha o Hauula, Oahu, ana i noho loihi al no 50 makahiki a oi.

O Molokai Nui a Hina kona aina
hanau, ma Waikolu, Kalaupapa. He
mea nui o Molokai Nui a Hina i
-ko makou mama a moe aku la i ke

kula loa o ka make.

I ka mahina o Maraki, 11, 1847
i hanauia ai ola mai ka puhaka mai
o Maloe (k) ame Elizabeth Kaaua
(w), a ua piha iaia na makahiki he
80 a oi o ka honi ana i na ea huihui
o keia mau aina aloha.

Elima ko lakou nui mal ka puhaka mal o keia mau makua. Ka mua, o Kaunuahua (w), ka lua, o Kaloaaole (w) ke kolu, o Kaahanui (w) ko makou makuahine, ka ha, o Makaimi (k) ka lima, o Kaalele

PEHEA LA E ULU HOU AI KA LAHUI
HAWAII?

E malama l ka pono o ke Akua.
I ka hiki ana mai o Kakina ma i
Hawali nei l ka A. D . 1820, a hoo-
maka l ke a'o ana i ka lahui Hawaii,
ua holomua loa ke a'o ana a na
makua mikanele, a huli pau na alii
aimoku, ame na alii, ame na kau-
kaualii apau o ka aina a he elua
makahiki mahope iho o keia a'oia
na o ka pono o ke Akua e na ma-
kua mikanele, ua lilo maoli kekahi
poe alii i poe manaoio maoli no i
ke Akua, a ku a hoike maoli no i ko
akou paulele a manaoio la Iehova
ke Akua mana.

Ma ka makahiki 1822 Iune 4. hiki o Kaahumanu me Kaumualii kana kane hou i Hilo, a puhiia i ke ahi ke akua Kalaipahoa o Kamehameha, a kiolaia. Hoi mai, mai Hilo mai, ahiki ma Kailua Iune 26, puhiia i ke ahi 102 akua huikau, mai na wahi mal apau apuni ka aina. A ua haawi mai la kela mea ame keia mea manaoio maoli no ia Iehova ke Akua i ka lakou mau kii e hoomana ana. I ka makahiki 1823, make iho la

o Keopuolani ma Lahaina. Maui, ma-
hope iho o kona bapetizoia ana e
Elia; he wahine kokua l na hana
pono, a makemake i mau kahunapule
e noho pu me ia, a hoohuli i kona
poe alii malalo aku ona, ame kona
aialo apau, e hoomana oukou i ke
Akua. O Iehova oia ka inoa o ke
Akua a oukou e hoomana al.

Kanuia kona mau iwi ma Kalua-oKiha Lahaina, Maui, a mai keia mau wahinealii haipule mai, Keopuolani, Kaahumanu, Kapiolani, hooikaika loa keia mau aliiwahine i ka pono o ke Akua, e hoohuli ana i na aliikane

i ka pono o ke Akua; a ua huli
maoli kekahi mau aliikane, a pela
pu me na makaainana.

O keia ka hookola ana o ka wa-
nana a Hewahewa ke kahuna nui;
e hiolo ana na kapu akua kii laau,
pohaku, a pela aku.

I ka make ana o Kamehameha I,
o ia ka pale mawaena o ka hoomana

o na kupuna o kakou, ame ka hoo-
mana Kristiano a Kakina ma i lawe
mai ai, ma ka olelo kauoha a Opu-
kahaia; e lawe mal i ke Akua ana i
ike al i ka oiaio, a ua ike oia ma
kona hoomalamalamaia ana e ka
olelo a ke Akua oiaio o Iehova, Oia
ke Akua Nana l hana ka lani ame
ka honua. Aka, ua hookoia no ka
olelo a Opukahaia, a ua hiki i'o mai
no na Mikanele.

Mamua o ka hiki ana mal o na mikanele, ua weheia ae la ua pale nei e pani nei ia Kamehameha.

Oiai, i kela wa e ola ana o Kamehameha, aole no l noa ka aikapu ana; e mau ana no ka hoomana ana

i na kii, ame na kapu kahiko no
o na kupuna; aka, i ka wa i make
al o Kamehameha, la 4 o Mai A. D.
1819, akahi no a al na wahine l na
mea l papaia ia lakou aole e ai;
a akahi no a ike iho la na wahine,
he mea maikai maoli ka ka ainoa
ana, a ai iho la na makaainana apau,
mal Hawaii nei ahiki loa aku l
Niihau; ka poe i hiki kino mai ma
Kailua.

Nolaila. ma Kailua, Kona. ka aina nana i hoopau na kapu paakiki a Wakea i hana ai no Papa, a no na wahine no apau. Aole i loaa keia mau kapu ana me ke ano ole, aka ua hana no na kupuna o kakou elike no me ka Moke, ame ka Iosua; a ke manao nei ka meakakau o ka lahui Hawaii nei, o ia maoli no ka lahui Iseraela oiaio maoli; aole e ae.

A ina pela, i paakiki wale ai no ke poo, i ka mare i na lahui like ole. He oiaio no, o kakou ka lahui Iseraela. Penei e like al.

1.—O na kane wale no ka mea kuleana e ai ai i na meaai kapu hoano. Oihana. 6:29.

2.—Ke okipoepoe Kin. 17:9-14.21:-1-4.

3.—Mohai hua mua Puka. 22:29.

4.—Kanawai koko. Kin. 9:6. Puk.

22:24.

—Ka uwe kumakena. Kin. 27:41 Kan. 34:8.

6.—Ka uwe paiauma ke hui me ka ohana, a aikane paha. Kin. 29:11; 33:4.

7.—Kahakaha a kakau ana l ka uhi. Oihanak: 19:28. Ieremia 4:30.

makou mama l haalele mai ia makou kana mau ohana e kumakena aku nona, no ka wa pau ole. Pela auanei ke Akua Mana Loa e hoomau al ia oukou me ke aloha ame na pomaikai like ole iloko o ka oukou mau hana no ka pono o ka lehulehu. Owau iho no me ka ohana iloko o ka luuluu ame ke kaumana, no ko makou Mama Kaahanui l aloha nui ia e makou. O ke aloha o ka Makua Mana Loa me kou uhane e mama no ka wa mau loa, Amene. WILLIAM, I. KANAKANUI. ame ka ohana

8.—Ka puuhonua. Nah. 35:9-14.
9.—Malama kuauhau.

10.—Noho mare lehulehu.

11.—Na kahuna hoopunipuni hoopiiia. Kan. 18:10-11.

12.—Elua oihana kahuna a kanaka. Kiekie ame ka haahaa. Melekikekeka ame ka Aarona.

13—Na heiau, ka luakini i Sana. 1:9;3:3.

14.—Ka hookawale ana i na wahine i na wa ma'i. Oihanak. 2.22.

15.—Ka hoomaemae ana. Kan. 23:-13.

16.—Ka malama pono ia o ka iwi o na alii, a kanuia iloko o na ana. Iosua 24:32.

17.—Ka hale o ka mea make he haumia. Nah. 19:14.

18.—Haumia ka hoopa i ke kupapau. Aia a kapipila i ka wai huikala paakai.

19.—Manewanewa, Oihanak. 19:28; 14:1.

20.—Ka mohai. He nui na ano. Ezekiela. 5:1-4.

O keia mau mea apau loa i ha-
naia i ka wa o Moke ma, ua hanaia
keia mau mea apau loa e na kupu-
na o kakou o ka wa kahiko. Aole
hookahi o keia mau mea i paewa
ae mal ka hana a na kupuna o ka-
kou; ua kulike loa; a o ka ninau,
pehea la i like al kela mau hana?
O ke kumu, he lahui lseraela ka la-
hui Hawaii i keia mau mea mamua

o ka hiki ana mai o ka pono l Ha-
waii nei. A nolaila, ua hana lakou

i kela mau mea mamuli no ia o ka
hana a ko lakou mau kupuna, a ua
kuluma a paa keia mau mea iloko

o ka lahui, mai ia hanauna aku, a ia
hanauna aku ahiki wale i ka hiki
ana mai o na mikanele; a o ia ka
ka mea kakau e hooaiai e aku nei

i na hana a na kupuna o ka wa ka-
hiko i kela auhou, a e ike mau ana
keia auhou i na mea i hanaia e ka
poe kupuna ma ka Palapala Hemo-
lele; a o la mau mea l hoopaaia ma
ka Palapala Hemolele, ua like loa
ia me na hana a na kupuna o ka
wa kahiko; a ua ike ae la kakou,
i kekahi mau mea hoopilikia i na
wahine; a i ka make ana o Kame-
hameha, e noho alii o Liholiho Ka-
mehameha II, o kana moto, hoopau
i na kapu kahiko, a ainoa iho la.

A make iho la oia i ka makahiki 1854, Iulai 14, elima wale no ona makahiki i noho alii ai.

Kamehameha III; ka moi Lolomaikai haawi aina; nona hoi ka moto hookele aupuni, o ke kanaka - pono

o ko'u kanaka la.

Ua lilo ola i Moi la 6 o Iune 1825, a make M. H. 1854, la 15 Dec. He 29 makahiki ona l nohoalii al.

I ka hiki ana mai o na mikanele

i Hawaii nei; o ka huina nui o ka
helu lahui o Hawaii nei A. D. 1820,
255,912; a i ka hala ana he mau
makahiki, ua kukuluia na luakini
ma kela wahi kela wahi o ka pae-
aina.

I ka A. D. 1825, ua hookumuia ka Ekalesia mua o Kaahumanu ma Wailuku. Maui. O ke lii mua l komo o Kaahumanu, ame eiwa poe e ae, loaa iho la he umi mau hoahanau l ka hoomaka ana i kinohi.

Pii mahuahua mal la ka haipule iloko o ka lahui, me ka naauao ame na mea helu kakau.

I ka A. D. 1825, ahiki i ka A. D 1839 hapa hope o Iune, loaa he 18 ekalesia o ka paeaina, a o ka nu

o na hoahanau 15,698; a i ka wa e
ola ana kela poe alii, ua nui ko
lakou a'o aku i na makaainana, e
malama i ka pono o ke Akua.

Ua huliamahi maoli na makaainana i ka pono o ke Akua. Me ka oiaio maoli no ka lakou hoomana ana, a ulu like me ka lahui kanaka. Malama lakou ia Iehova me ke kuio maoli me ka hoopono, ame ka pololei. Elike Me ka hana a na ku puna mamua aku, ka hooko pololei

i na kanawai e paa ana i na mea
pono ole; a ua nui ke ala o ka la
hui mai o a o o ka aina.

(Aole i pau)

au e hana ana. ma ka home kani no hoi ka hora 4 ua nui loa mai la ka eha welenia o ka poli o ko'u wawae hema, a ke ole au e kuhihewa,

o ka la mihi lahui no ia ou e Ha-
waii lahui, o ka piha ana no la o
k makahiki, hookahi makahiki kela

1 ala aku nei.

Ae ike mai oe nou iho, ina aole i iniki welenia mai o Owau mau loa ia'u, ina aole loa au e hookiekie ia'u iho imua ou i keia la, aole hoi e hihi

o Kona iini ke hookoia e pono ai
a -'." nei l , o waiho mue i kou
akamai maiau a aole i nui na lii

i kohoia. Kor. 1:26-27-28.

Nolaila, e ike ino oe no ko kakou ola honua wale ana no, ka'u e kalahea aku nei, e hui, a e akoakoa pau mai kakou e na Hawaii piha, a hapa hanohano a haahaa, waiwai a ilihune. He hoopailua o Owau mau loa ko kakou naauao, hanohano, a waiwai, ke hookiekie mal no kela hana mihi lahui. A o keaha ka kona iini?

O ka mihi haahaa me ka naau pepe.

Mahalo nui.

J. M. M.

Sept. 11, 1927.