Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXVI, Number 36, 15 Kepakemapa 1927 — HOONANEA NO KA MANAWA. [ARTICLE]

HOONANEA NO KA MANAWA.

He moolelo no Aukelenuiaiku. (Kakauia e J. K. Mokumaia) Olelo Hoakaka:—Kuu Solomon Hanohano: Aloha pumehana hou kaua: —E noi aku ana au i kou oluolu ina he mea hiki ia i kou oluolu no ka hoopuka ana aku i kekahi moolelo Hawaii e paaia nei e a'u, ma ko'u manao ana, ame ko'u heluhelu mau ana hoi, i loaa mai ai ia'u ka ike he mau manao nui kekahi iloko o ia moolelo, e lilo ai i mea nui i keia lahui aia hoi iloko o keia moolelo kekahi o na hana aiwaiwa a'u i ike ai, he mea kupono e hoolahaia aku, a ina ua kupono ole kekahi manao i kakauia e oluolu e huikalaia mai; kou haahaa mau J. K. Mokumaia. He moolelo no Aukelenuiaiku. ke Aiwaiwa o ka ikaika ame kona ike mai kona Akua mai. MOKUNA I. Aukele me Kona Mau Kaikuaana Lokoino. O keia moolelo o Aukelenuiaiku, o ia kekahi o na moolelo kaulana loa ma Hawaii nei, o Kuaihelani ka aina, o Iku ke kane, he lii, a o Kapapaiakea ka wahine, na laua na keiki he umi-kumamalua. E hoomaka ana ka olelo ma Kuaihelani. Eia na inoa o na keiki: Kekamakahinuiaiku, Kuaiku, Nohoaiku, Heleaiku, Kapukapuaiku, Hea-

aiku, Lonoheaiku, Naaiku, Noiaiku, Ikumailani ame Aukelenuaiku, he mau kane, ame Kaomeaaiku, he wahine. O Aukelenulaiku ka mea nona keia moolelo. Mai ka hiapo a ka mua ponoi o Aukelenuiaiku, aole o Iku i hii, aole i lawelawe, aole hoi i hooili i ka aina no kekahi o lakou, aole no hoi i hoopunahele, a ia Aukelenuiaku, malama Iku, a lawelawe a hii, a hooili i kona kapu ame ka aina nona. A no keia punahele o Aukelenuiaiku i ko lakou makuakane, ua huhu kona mau hoahanau iaia, a ua imi lakou i mea nona e make ai. Wahi a ko lakou kaikuaana loa, o Kamakahinuiaiku: "Kupanaha ko kakou makuakane, ia'u hoi i ke keiki mua, aole i hooili mai i kona kapu ame ka aina, a i ke keiki hope loa, iaia ka e hooili ai." O ka hana nui a na kaikuaana o Aukelenuiaiku, o ka mokomoko, o ka hakoko. ke ku'iku'i ame na mea ikaika e ae, ma keia mea, ua lilo lakou he kaulana no Kuaiheiani ma keia hana, a o lakou ka oi o ka ikaika ma ia hana a ua hele lakou e kaapuni ma ka aina aupuni, aole mea aa mai ia lakou. Ia lakou e kaapuni ana i ka aina o Kuaihealani, kaulana aku la ka ikaika o Kealohikikaupea, no Kauai ia kanaka. O kona ikaika, he uhaki wale no i ke kanaka. A hiki lakou ilaila, hookahi no puupuu waiho ana ilalo. Kaapuni lakou apuni o Kauai, aole mea aa mai ia lakou. Ia lakou nei ma Kauai, ku'i aku la ka lohe, ekolu o Oahu kanaka ikaika loa. O ko lakou mau inoa o Kaikipaananea, o Kupukupukehaikalani, o Kupukupukehaiiaku. Aohe pu-ko momona o Oahu nei ia lakou. Ahiki lakou i Oahu nei, loheia ae la na keiki ikaika a Iku laua me Kapapaiakea, i keia loheia ana ua hiki lakou nei i Oahu nei. Ia manawa i hoomakaukauia ai na hana mokomoko, i ka makaukau ana o na mea apau, i keia hakoko ana iho, o ua mau kae'ae'a nei o Kuaihealani me ko Oahu, hookahi no ia puupuu, waiho ana ua kae'ae'a nei o Oahu i ka honua, me ka nui o na manao kahaha o na kamaaina, i ka ike pono ana i ka mea i hanaia mai i ko lakou mau kanaka ikaika, he mea ole i ka ikaika o keia mau keiki malihini. I ka loaa ana o keia lanakila ia lakou nei, ua loaa mai la kekahi lohe, he waa i pae ae mai Maui mai, me ko lakou kanaka ikaika oia o Kakaalaneo, ke alii o Maui, i ko lakou nei lohe ana, ua hooholo iho la lakou e kii e hakoko. I ka holo like ana o ko lakou manao, ua holo aku la lakou a pae ma Hana, ua ikeia mai la lakou nei, he poe malihini, a he poe keiki u'i ke nana mai. I ka maopopo ana i na kamaaina, he poe keiki mokomoko keia, ua nui ko lakou minamina i ko lakou kanaka maikai, a olelo mai la na kamaaina: "Mai hele oukou e mokomoko me Kakaalaneo ke lii ikaika nui o Maui nei," aohe hooloheia aku o ia mau olelo. Ia lakou e kaapuni ana ia Maui, a lohe aku la ke alii o Kakaalaneo i ka ikaika o keia poe keiki, ua hoolaleia ae la kona mau iohuki o ke kaulana ikaika, a me kona pa'ipa'i ana iho la i kona mau lima ame na olelo e keha ana iaia iho, e loaa ana ka mea nana e pau ka maneo o ka poho o kona mau lima. Ua hoea aku ua mau keiki nei i kona aina, a i ka holo ana o ka manao o na aoao a elua, i ikeia aku ai ua mau keiki nei, i ko lakou kanaka u'i, a pela no hoi me lakou nei i ike aku ai ia Kakaalaneo i ke kapukapu o kona kulana ame ka waawaa o kona kino ke nana aku. I ka makaukau ana o na aoao a elua e hoolele i na ai a ka lua, ua ikeia aku la ka waiho mai o ke kino o Kakaalaneo iloko o kone lepo ponoi, ua uwa ae la ka lehulehu ame ka piha pu me ke pahaohao i ka mea i hanaia aku i ko lakou alii. I ka ikeia ana ua haule ko ke lii

Kakaalaneo ikaika, ua holo aku la keia lohe apuni o Maui, ia lakou e luakaha ana, i na auiui o ka manawa, oiai na u'i o ua aina kaulana nei e kaomi ana i ka puuwai palupalu o ua mau keiki nei, i pae mai ai he waa mai ka mokupuni mai o Hawaii, a loheia ae la he waa i pae mai la ame ka lawe ana mai i ka nuhou hoolelehauli, no ka mea e pili ana i ka ikaika, o Kepakailiula ame ke koa, ua hiki iaia e ha'iha'i i ke kanaka, a oia ka oi o Hawaii apuni. A lohe lakou i kona kaulana i ka ikaika, maka'u iho la lakou, a hoi mai la i Kuaihealani mamua nae o ko lakou manao ana e hoi i ko lakou aina, ua hui aku la lakou me ke kanaka i pae mai ai mai Hawaii mai, a i ko lakou ninau pono ana i komo mai ai ka maeele ia lakou pakahi. (Aole i pau.)