| MA KE KAUOHA (Mai ka aoao 8 mai) wahi a'o ame na loina hoonaauao Amerika i lawelaweia no na - makahiki he hookahi haneri a oi i hala aku, a ke hooia hou aku nei a ke hoike ae nei no i kona manaoio he makemake no ka Aha- olelo o Amerika Huipuia e hana i ka hana kaulike no ke Teritore o Hawaii, a i kona manaoio o ke kumu o ka loaa ole ana i ke Teritore o Hawaii na pomaikai no ke Kula Nui o Hawaii e hoo- maopopo ia nei ma na kanawai o ka Ahaolelo Makua i hai mua ia ae nei no ke kukulu ana i wahi kanu mea kanu no ke kula a'o mahiai o ua Kula Nui nei o Hawaii, ame ka hoopaa ia ana o na pomaikai no ke ao laula ia ana o ka ike mahiai, e hoopau koke ia ae ana no ia i ka manawa e maopopo lea ai i ua Ahaolelo nei na mea apau e pili ana i kela mau hemahema. Ma keia ke noi nei ka Ahaolelo o ke Teritore o Hawaii i ua Aha- olelo Makua nei ma keia mua aku i ka manawa e hookaawaleia ai na haawina dala no ka hooholo ana i ka manao o keia mau kana- wai i hoike mua ia ae nei no ke kukulu ana ame ka hoopaa aha i na pomaikai maluna o na wahi kanu mea kanu, e hookomo pu iho ua Ahaolelo Makua nei i na huina kupono no ia hana no Hawaii nei i wahi e komo pu aku ai o Hawaii iloko o na pomaikai o ua mau kanawai nei e oleloia nei. Ke noi aku nei ka Ahaolelo o ke Teritore Hawaii me ka haa- haa i ka Ahaolelo Makua e hoololi ae i ke kanawai i oleloia i apo- noia ma ka la 8 o Mei, 1914 (38 Stat. L. 372), i wahi e komo pu aku ai ke Teritore o Hawaii iloko o na pomaikai e like me na pomaikai e loaa nei i na mokuaina e ae, a e koi pu aku ana no hoi, ma keia mua aku i ka hooholo ia ana o na hawina dala no ka hooko ana i ka manao o keia kanawai, e hookomo pu ia aku i huina dala e lawa ai ke koi a ka hoololi i manaoia ai e hanaia. I wahi e hookoia ai na manao e kalaheaia nei maloko o keia Olelo Hooholo Hui, ke kauohaia nei ke Kiaaina o Hawaii, me ke kokua pu ana mai a ka Elele mai Hawaii nei aku i ka Ahaolelo Makua, e waiho aku a e hooikaika aku no ka holomua o keia ma- nao o ke Teritore o Hawaii e like me ia i hoakakaia ae nei ma- luna ke noho hou mai ka Ahaolelo Makua o Amerika Huipuia, a komo pu aku iloko o na keena aupuni o ke Aupuni Federala. Aponoia i keia la 20 o Apelila, M. H. 1927. Kiaaina o ke Teritore o Hawaii. W.R. FARRINGTON, OLELO HOOHOLO HUI HELU 5 (Olelo Hooholo Hui a ka Hale Helu 5.) H E OLELO HOOHOLO HUI E HOOMANA ANA I KE KUAIIA ANA AKU AME KA PUUNAUEIA ANA O NA MOOLELO O KA HA- WAII HANA ILOKO IHO NEI o KE KAUA HULIAMAHI o KE AO NEI. OIAI, ma ke Kanawai 120 o na Kanawai o ke Kau o 1921, e Ne me ia i hoololiia ai e ke Kanawai 139 o ke Kau o 1923, ua haawi ia aku i ke Komisina Moolelo ka hana e houluulu a e pa'i i moolelo o ka Hawaii i hana ai iloko o ke kaua huliamahi o ke ao holookoa, 1914-1918; a OIAI, ua waiho ae ka Loio Kuhina o ke Teritore he manao kanawai aole i loaa ka mana i ke Komisina Moolelo e kau iho i kumukuai no ke kuai hoolilo ia ana aku o ua moolelo nei i kona manawa e pa'iia ai, a i ole e hoomaopopo i ke kuai hooliloia ana ku o ua mau buke moolelo nei, a i ole e puunaue i ua mau buke nei me ke kumukuai ole koe wale no a i na poe i hoomaopopoia maloko o ka Pauku 28 o na Kanawai i Hooponopono Houia o Hawaii 1925 (Manao Kanawai Helu 1394, Novemaba 22, 1926); a OIAI. ke hoomakaukau nei ua Komisina Moolelo nei e pa'i i ua moolelo nei i oleloia i keia makahiki e hele nei; nolaila, ma keia, E Hooholoia e ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Teritore o Hawaii: Ma keia ke hoomanaia nei ke Komisina Moolelo e kau iho i ke kumukuai hoolilo o ua moolelo nei e oleloia nei o ka Hawaii i hana ai iloko o ke kaua huliamahi o ke ao nei, aka aole nae e oi aku ua kumukuai la maluna aku o hookahi (iala ($1.00) no ke .A^e hookahi; E hooliloia aku no ua moolelo nei a e puunaueia mailoko aku o ke keena o ke Kakauolelo o ke Teritore, a o na loaa puka, mahope !-'. o ka laweia ana ae o na lilo o ke kuai a puunaue ana, e hoihoi ia aku nu ia iloko o ka waihona laula o ke Teritore; eia nae ua hiki no i ua Kakauolelo nei o ke Teritore ke hooponopono no ke kuaiia ana o ua moolelo nei e oleloia nei me kekahi hale kuai buke kupono ma kekahi kumukuai i kauia e ke Komisina Moolelo, me ka haawi pu ana aku i ua mea kuai buke nei i komisina uku hana aole e oi aku maluna o iwakalua pakeneta o ua kumukuai nei; E puunaue no ua Kakauolelo nei, me ke kaki ole, aole e oi aku maluna o elua haneri buke o ua moolelo nei, i na wahi paa oihana ame na keena malama buke ame na wahi ano like, i na ahahui imi moolelo ame na komisina o ia ano, a i na nupepa hoopuka moolelo ame na lala o ka Ahaolelo o ke Teritore. Aponoia i keia la 20 o Apelila, M. H. 1927. W. R. FARRINGTON, Kiaaina o ke Teritore o Hawaii. OLELO HOOHOLO HUI HELU 6 (Olelo Hooholo Hui a ka Hale Helu 14.) HE OLELO HOOHOLO HUI E NOI ANA I KE KOMISINA o NA AINA AUPUNI E MALAMA I NA KOENA AINA PILI KAHAKAI MAHOPE IHO o KA HOOMOE Hou IA ANA o KE ALALOA KA- MEHAMEHA, A E KUAI AKU I NA AINA E NOHO ONA IA ANA E KEKAHI POE E AKU E PILI ANA MA KA AOAO KAHAKAI o UA ALANUI NEI. OIAI he mea maikai no ka lehulehu ame ke aupuni ka malama ia ana ona aina pili kahakai, e paaia malalo o ka malu o ke aupuni i hiki ai i ka lehulehu ke hele maluna o ia mau aina, nolaila, ma keia E Hooholoia e ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Teritore o Hawaii: Ma keia ke koi ia nei ke Komisina o na Aina Aupuni, ma kela ame keia wahi e hoololiia ai ka laina mua o ke Alaloa Kamehameha, a koe kekahi mau apana aina aupuni ma ka pili kahakai, e malama iho oia i ua mau apana aina nei, a ina e hiki, e kuai aku oia a loaa mai, a i ole e kuapo aku a loaa mai kekahi mau apana aina o ia ano e pili ana ma ka aoao kahakai o ua Alaloa nei e noho ona ia ana e kekahi poe e aku a e hookaawale a e malama ae i ua mau aina la no ka lehulehu i wahi no lakou e hoomaha ai. Aponoia i keia la 23 o Apelila, M. H. 1927. W. R. FARRINGTON, Kiaaina o ke Teritore o Hawaii. OLELO HOOHOLO HUI HELU 7 (Olelo Hooholo Hui Helu 15 o ka Hale.) OLELO HOOHOLO HUI E HOOMANA ANA A E KAUOHA ANA I KE KIAAINA O KE TERITORE O HAWAII E HOOMAOPOPO AKU I KA HOOLOLIIA ANA O KE KULEANA MALUNA O NA PAKA O KA LEHULEHU AME NA OIHANA WAI AME SUA O KE KA- LANA O HAWAII A HOI AKU IA KULEANA I UA KALANA LA E OLELOIA NEI. OIAI, e ke kuleana o na oihana Wai ame Sua ame na Paka o ka Lehulehu maloko o ke Kalana o Hawaii ua hoihoiia mai i ke | Teritore o Hawaii e President Woodrow Wilson ma ka la 17 o Februari, M. H. 1920, e like me ia i hoomaopopoia ma ka Pauku 91 o ke kanawai e hoomaopopo ana i kulana aupuni no ke Teri- tore o Hawaii; a OIAI, he mea pono a he mea e pomaikai ai na poe e noho ana, na poe uku auhau ame na mana koho balota o ke Kalana o Ha- waii, ka hoihoi hou ia ana aku o keia kuleana maluna o ua mau oihana Wai ame Sua nei ame na Paka o ka Lehulehu maloko o ua Kalana nei e oleloia nei o Hawaii i ua Kalana nei o Hawaiii nolaila, ma keia, E Hooholoia e ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Teritore o Hawaii: Ma keia ke hoomanaia nei a ke kauohaia nei ke Kiaaina o ke Teritore o Hawaii e hoomaopopo i ka hoihoi hou ia ana aku o ke kuleana o ka malama ame ka noho ona ana maluna o na oihana Wai ame Sua ame na Paka o ka Lehulehu maloko o ke Kalana o Hawaii i ua Kalana nei o Hawaii e oleloia nei. Aponoia i keia la 20 o Apelila, M. H. 1927. W. R. FARRINGTON, Kiaaina o ke Teritore o Hawaii. OLELO HOOHOLO HUI HELU B (Olelo Hooholo Hui Helu 12 a ke Senate.) OLELO HOOHOLO HUI E HOOMANA ANA I KE KIAAINA o KE TERITORE O HAWAII E LAWE MAI I KEKAHI MAU WAI- HONA MAI KE KAKAUOLELO MAI o KA OIHANA KAUA E MALAMA NO KA PUALI KOA PUALU o HAWAII, OIAI, ua hoike ia mai i na luna aupuni na lakou ia hana o ke Teritore aia ke paa la ke Kakauolelo o ka Oihana Kaua ma kona malu, ma ke ano he Kahu, he waihona i ikeia "Na Waihona e Ae," i ohiia ai no ko lakou pono a e hoohanaia e lakou e kekahi mau ahahui o na Koa Pualu i kauliilii ai mamuli o ko lakou komo ana aku iloko o ke Kaua Huliamahi o ke Ao Holookoa, a aole i kukulu . hou ia ae; a OIAI, ua ikeia ke makemake nei ua Kakauolelo nei o ka Oihana Kaua, ma ke ano he Kahu, e hoihoi aku i keia mau waiwai i ke- kahi kahu hou aku, i hoomana pono ia e ke Teritore, ka huina kaulike hoi o ua waihona nei e oleloia nei i noho kuleanaia e ka Puali Koa Pualu o Hawaii; nolaila, E Hooholoia e ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Teritore o Hawaii: Ma keia ke hoomanaia nei ke Kiaaina o ke Teritore o Hawaii e lawe mai a e paa ma ke ano he Kahu, i ua waihona nei e oleloia nei, a e puunaue aku oia ia waihona iwaena o na mahele o ka Puali Koa Pualu o Hawaii i kuleana maoli maluna o ua waihona nei; a E hooholo hou ia: E hoounaia aku i mau kope o keia Olelo Hooholo Hui i hooiaioia i ke Kakauolelo o ka Oihana Kaua o Amerika Huipuia ame ke poo oihana o na Puali Koa Pualu. Aponoia i keia Ia 26 p Apelila, M. H. 1927. W. R. FARRINGTON, Kiaaina o ke Teritore o Hawaii. OLELO HOOHOLO HUI HELU 9 (Olelo Hooholo Hui Helu 8 a ka Hale.) HE OLELO HOOHOLO HUI E KAUOHA ANA I KA LUNA HOO- HANA o KA BURO HOOPONOPONO HOOLILO AUPUNI E IMI AKU I KE KULANA MAOLI o NA OTOMOBILA o KE AUPUNI, E HOOMAOPOPO ANA I KO LAKOU MALAMAIA ANA, KO LAKOU HOOHANAIA ANA AME KO LAKOU HOOPONOPONO Hou IA ANA, A E HOOMANA ANA I KE ANO o KA HOOHANAIA ANA o LAKOU E UA LUNA HOOHANA NEI E OLELOIA NEI. OIAI, he mea pono ke hoololi ia ke ano o ka hoohana ia ana o na kaa otomobila o ke Teritore, a e hooponopono ia ko lakou hoohanaia ana i hiki ole ai lakou ke hoohanaia no ka pono pakahi o ka poe nana e malama ana i ua mau otomobila nei, nolaila E Hooholoia e ka Ahaolelo Kaukanawai o ke Teritore o Hawaii: O ka Luna Hoohana o na Hooponopono Hoolilo Aupuni ma keia ke hoomanaia nei a ke kauohaia nei ano, e noii aku a e imi i ke kulana o na kaa otomobila apau e hoohana ia nei e na luna- aupuni o ke Teritore, ina paha he waiwai io ka hoohanaia ana. Ma keia ke kauohaia nei a ke hoomanaia nei ua luna hoohana nei e hana, hoolaha a kuahaua ae, me ke a'o ana ame ke apono ana o ke Kiaaina, i mau kauoha ma ke kanawai no ka hooholo loa ia ana o kana mau manao e hooholo ai e hanaia. Ma keia ke kauoha a ke hoomanaia nei ua luna hoohana nei, me ke a'o ana ame ke apono ana mai a ke Kiaaina, e hoolilo aku ma ke kuai i. kekahi kaa otomobila ohua e loaa aku ana iaia aohe waiwai e hoohanaia e kekahi luna aupuni, ma ke kuai ma ke kudala a i ole ma kekahi ano e ae, no ke dala kuike a maluna o na kumu a ke Kiaaina e ae ana, a e hoihoi aku i na dala i loaa mai no ia kuai ana i ka waihona o ka lehulehu ma ke ano he waihona laula; a ke hoomana hou ia nei ua luna hoohana nei. ma ka aoao o ke Teritore, e hana aku i na aelike apau e hiki ai ke hooko ia keia manao o ke kanawai e like me ia e hoakakaia nei, ame na mana e hoomaopopoia nei ma keia. I ka manawa e loaa ai ka olelo hooholo kupono, ke kauoha hou ia nei a ke hoomanaia nei i kela ame keia manawa, me ke a'o ana mai ame ke apono ana a ke Kiaaina, e kau iho i huina kupono ma ka mahina no ka malama ia ana o ua mau otomobila nei po kela ame keia luna aupuni, limahana a agena a ua luna hoohana nei i ike ai he kupono e haawi ia iaia he otomobila no kana hana, aka aole nae i haawi ia aku iaia he otomobila o ke Teritore no kana hana. A ke hoomanaia nei ka Luna Hooia a ke kauohaia nei oia e hoopuka aku i kela ame keia mahina i bila kikoo Uala, no ua huina la i kau ia ae e ua luna hoohana nei na ua luna aupuni, limahana a agena nei o ke Teritore, a o ia huina e hoopukaia aku no ka bila kikoo dala mailoko aku o ka waihona waiwai o na oto- mobila e like me ia i hoomaopopoia ma ka Buke Helu Waiwai o na makahiki 1927-1929 o ke keena maloko olaila e noho ana ua luna aupuni nei a i ole ia o ka limahana a agena; o ua huina la e haawiia ana, a i ole o ka huina e kau ia ana e ua luna hoohana nei me ke ao ame ke apono ana mai a ke Kiaaina, e hoomauia aku no ia i kela ame keia mahina e noho hana ana ua liliia aupuni nei, ka limahana a agena. Oiai na noii ia ana nei e ua luna hoohana nei e hele ana, aole kekahi keena o ke aupuni teritore e kuai a i ole e lawe mai i otomobila lawe ohua i oi aku maluna o kona mau lako maa niau e ku la ma keia la. Aole kekahi mea maloko o keia e pili aku i ke kaa oihana o ke Kiaaina o Hawaii. Aponoia i keia la 27 o Apelila, AI. H. 1927. W. R. FARRINGTON, Kiaaina o ke Teritore o Hawaii. Lawe i ka Nupepa Kuokoa | UA PAINA A LUANA PU ME KE KA- MALIIWAHINE KAWANANAKOA E Mr. Lunahooponopono o ke Kuokoa, Aloha:— Ma ke ahiahi Poana, la 1 o Sept. akoakoa iho Ia kekahi mau hoaloha o ke Kamaliiwahine ma ka hale noho o Keoni ame Ohia Fereira, ma ke alanui Vineyard ma Wailuku nei, a ilaila i panaiia mai ai he paiha i luluu me na meaai Hawaii ike ole, i hanaia e ka noeau ame ke kuhinia e ono maoli ai ka ai ana, e Mrs. Aoe Holstein, i kokuaia e Mrs. Ohia Fereira. Na Mrs. Rebecca Lane i hana noeau mai me na lihilihi pua loke lani ame ka iwaiwa ke pakaukau, a maluna olaila na pa o na meaai Iike ole a ka Hawaii, a i ka akoakoa ana o na hoaai o ke Kamaliiwahine na ka Makua Kaumeheiwa i alana ae a noa ka ai ana o na mea apau. Ua ai pu kekahi mau elemakule me ke Kamaliiwahine, a wahi a kekahi, "kokoke no hoi e hoi i ka honua, eia ka e al pu ana me ke Alii, he keu ko'u pomaikai no ka hui aloha ana me kuu Alii. O ka haawina keia o na Hawaii i akoakoa ae, a mahope o ka hooneeia ana aku o na pakaukau, ua hoonanea iho la ka poe ike himeni, e laa o Geo. Akiu me kana wahine, Elena Akahi, Hookano Waiwaiole me kana wahine, Margie Kenolio, a na ke kaikamahine o ke Pani Wai o Iao Mrs. Geo. Mahi, i ku'i ma ka hula, a ka lehulehu i hoike ae ai, he lehia a he porofessa maoli no ma ia apana hana. He Alii oluolu, waipahe, lokomaikai, kilakila kulana a u'i, i kohu ai no ka olelo ana a ka Hawali l na la i o lilo loa no na u'i oia mau la, "pali ke kua, mahina ke alo" he hanohano a he malama kanaka, a ke kalokalo ae nei keia hoaai pu me ke Kamaliiwahine, e "hooloihi a pulama mai na Lani i keia pua mohala o Kona kihapai." O kela malalo ne! na inoa o na uoaai o ke Kamaliiwahine: Mrs. Rose Kepoikai; Mr. ame Mrs. Conradt; Mr. ame Mrs. Richard Lane; Mr. ame Mrs. Ahuna Waikoloa; Mr . ame Mrs. Kaumeheiwa; Mr. ame Mrs. Jas. Moikeha: Mr. ame Mrs. Waiwaiole: Mrs. Iwa Betts; Mrs. Caroline Weight; Mr. ame Mrs. Kainea Kanikanihia; Mr. ame Mrs. Geo. Akiu; Mr. ame Mrs. Geo. Mahi; Mrs. Lily Wilson; Mrs. Ellen Akahi; Mrs. Maggie Waiwaiole; Miss Nancy Cummings, Mrs. Amorette Cummings; Mrs. Seong; Arthur Enoscmfwrd wo Mrs. Seong: Mr. ame Mrs. Arthur Enos; Jos . H. Gray; Mr. ame Mrs. Henry Kaaa; Mr. ame Mrs Frank Kenolio; H. L. Holstein, Jon. Fereira. H. L. HOLSTEIN. HE MAU KAUKANI DALA KA WAI-WAIIO O KA OPIUMA I LOAA AKU I NA MAKAI KUKEAWA He 200 mau kini opiuma i loaa aku maluna o ka uwapo 7 l ka makai o ka halekuke a mai ka ona mal nana ia opiuma ma ka Poalima aku nei i hala nona ka waiwaiio ina ma ke kuai liilii ia aia ma kahi o ke $90,000 o ka mua loa hoi ia o na kini opiuma nui, loa i hopuia maanei mai ka 1916 mai, i ka wa a ka Hope Lunakukeawa John Oliveira i paa ai ia mau kini opiuma, no ka hoomaopopo ole o ka ona nona ia waiwai. Iloko o ke kini hookahi he eono ame elua hapakolu auneki opiuma, pela ka oleloia. Ma ka oleloia o kela ka ka opiuma maikai loa i loaa mai a i hanaia maloko o Macao, he $140 ka waiwaiio o ke kini hookahi, a nona ke kumukuai apau he $30.000. Ua hunaia ia mau kini opiuma iloko o kekahi pahu laau camphor, a ma kahi ka o na ukana a na ohua ma ka Uwapo 7, a e waiho ana mawaena o na ukana i hooleleia mal ka mokuahi Peresidena Jackson mai, mahope o kona ku ana mai ka Hikina loa mai, ma ke kakahiaka Poalima l hala aku Ia. No ka makemake o John Oliveira e maopopo ka ona o ia waiwai i wawahi okoa la al eia ke pani, ua hunaia ka opiuma iloko o ewalu mau ope ua uhiia me ka lole a maloko o ke ope hookahi he 25 mau kini opiuma. Ua hoomauia ka huli ana ialoko o ka pahu no ka manao ia aia maloko kekahi mea pili kino o ka ona a i ole o kekahi ohua paha l mea e maopopo ai ka mea nana ia opiuma. O ka mea walo no i loaa he mau hapalapala, "P.M.R." maluna o ka pahu, no la mau huapalapala nae ua manao na luna o ka halekukeawa he mau hapalapala hoopunipuni wale no ia. Ua hoakaka ae ka ka Lunakukeawa Nui Mrs. Jeanette Hyde he $33,333 ka hoopa'i e kaula aku ana maluna o ka mokuahi Peresidena Jackson ma ke kau ana he $25 no ka auneki opiuma hookahi, no ka hoopae ana mai i kela mau kini opiuma l Hawaii nei. O keia iho Ia ka heluna nui o na kini opiuma i hopuia mai ka 1926 mal ka manawa i paa ai he 400 mau kini opiuma i ka hopuia, a la Oliveira no, ka hope Iunakukeawa, i paa ai ia mau kini opiuma. Ua hoike pu ia ae ma kela Poalima aku la i hala o na kini opiuma nui i paa ai ma Kapalakiko i na kanaka o ka oihana kukeawa ma kekahi manawa aku nei i hala, mai ia John Oliveira aku no ka ka hoike l paa al. O ke $90,000 l kohoia o ia ka waiwaiio o na kini opiuma ne 200, ina no ke kual liilii ia aku ua emi Ioa mai ia eia aku maluna, ma ka manao o ka Lunakukeawa Nui Mrs. Hyde. | |