Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXVI, Number 35, 8 Kepakemapa 1927 — He Moolelo No Ka Lanakila ma o ke Kali Ana [ARTICLE]

He Moolelo No Ka Lanakila ma o ke Kali Ana

MOKUNA XXXI. "O ke aloha kakahiaka no kou, c ka makuakane," i p*ne inai ai ka lede. "I lawe mai la au i kela mau leka nau; aohe no he nui loa, a ke manao nei au e pau ana no lakou ia oe i ka heluheluia mamua o ka āina kakahiaka." Nana mai la ke dean iaia me ke uhu ana iho, a 1 mai la: "He liilii loa ka noonoo iloko o Rolana Hila no kana mea e hana ai i kona manawa i hookomo ae ai i kana bila i ka ahaolelo no ke pooleka hookahi peni. Ua lilo ka haleleka i hana hoopilikia mai ma kahi o ka hoopomaikai," wahi ana i kona manawa i ike iho ai i na pooleka. ' Ua hoopakeleia ka manawa o na percsidena o na kula kiekie o Rikeka nei mai keia mau palapala noi mai a pau a mai na leka noi hana mai, a ua pakolu kuu hooluhiia i ka la mc ka hoomahuahua hou ole ia ae o ka uku. He hoao koikoi no keia, e Konelia.'" Akaaka mai la o Konela, a i mai la: ' He hana hoao koikoi io no, e kuu makuakane, aka nae, o ka hana i keia la he mama, —e nana iho oe," alaila waiho pakahi iho Ia i na leka maluna o ka palapala aina e waiho ana, a kani iho la ke uhu a ka peresidena no hookahi manawa i koe. "Eia he leka mai ia Kenona Banawela mai, a hookahi mai ia Sa Hanale Woakinekona mai me ka hoike no kela keiki makuaole au i ninau ai i ka mea e pili ana nona, a hookahi leka i kakauia me na huapalapala a kekalii o na lahui, malia palia. mai kela kanaka kilo hoku Palani mai au e hololeka mau ai." 0 ke kilo hoku ka ke Dean Kolisona hana ike koikoi loa; lena pono iho la kana nana ana i na huapalapala i kakauia mawaho o ka wa-hi l£ka a ke kaikamahine o ka haawi ana iho a wehe ae la ia me ke akenui iloko ona e ike iho i na manao maloko i kakauia. "Mai ia Mr. Girigona mai anei kena leka?" i ninau mai ai o Konelia. Aole; ma ka olelo Palani keia leka i kakauia ai, e nana ae au i ka inoa malalo." "E heluhelu mai ana oe, e Konelia." "O De Mahilona," i heluhelu iho ai o Konelia, me ka hoopinana ana ae i kona kue-maka, aohe nae he kamailio iho. "O De Mahilona! O, ke kane kena a Ame, pela ko*u koho iho. Heaha la kana mea o ke kakau ana mai la? E heluhelu iho oe i ka leka no'u, no ka hiki ole ia'u ke heluhelu i kekahi leka i kakauia ma ka olelo Palani." "Me he mea la, i ka nana ilio, mai ke keikikane mai keia lek£L a Mr. De Mahilona,'" i pane iho ai o Konelia, me ka leha ana iho i ka inoa malalo loa o ka leka. He hoholo kana heluhelu ana, aohe nae he pololei o ka hoopuka ana, aka, he loaa no nae ka manao o ka Gasepa leka. ' Me he mea la ia manawa a Kolisona e hoolohe mai ana aia kekahi mau manao paiolua iloko ona, no ka mea, aole oia i kamai i ka wa i hooki iho ai ke kaikamahine i kana heluhelu ana. "Ua lohe mai Ia oe, e kuu makuakane i ka manao maloko o ka leka a pehea kou manao," i ninau iho ai o Konelia. "0 kekahi kela o na keiki a Ame," wahi ana, "i kakau mai la, oia kekahi keiki a De Mahilona. O keia keikikane i kakau j mai la, oia kekahi keiki a De Mahilona. O keia keiki i kakau mai la he koko oiaio a pololei loa ko De Mahilona iloko ona." "A ina oia, pehea ana kou manao? He manao maikai loa. ko kela keiki i kakau mai la ia oe, e papa, c pono ai ia oe e ae aku; he ano hookiekie no ke nana iho aka nae, me ka haahaa loa oia i noi mai la no kau kokua." Ua hoohuliia ka manao o ka makuakane mamuli o ka maikai o na olelo a ke kaikamahine, alaila ninau mai la," ma ke ano hea la au e kokua aku ai ia laua?" Noonoo iho la o Konelia no kekahi minuke a i ka loaa ana o ka manao maikai iaia i mai la: "He hana hiki loa ia oe ka huli ana aku i kekahi hana kupono nana, ma ka hoomaopopo iho, oia kana i makemake mai ai ia oe e haawi aku a i ole e imi aku nona." : "O; he hana paakiki loa ia i nei manawk, he paakiki loa no! kekahi manawa elike me keia, aka nae, malia paha o Sa Ha- • nale ka mea e loaa ai kana hana, eia nae, aohe o'u makemake Ia e hoouluhua aku iaia i nei manawa no nei mea ano ole wale 1 no, iloko o ka manawa e noho ana o ka ahaolelo; o kekahi no 1 hoi aohe o'u makemake i ke noi aku iaia no kana kokua ana. j mai." "Pela no ka hoomaopopo iho i ka manao o keia hoaKanau o makou, aka, o kou makemake ole e noi aku, a o ka pilikia hoi o kela kanaka oplo e uwe mai nei i hana nana, mahea ke koikoi i kou manao ?" wahi a ke kaikamahine o ka ninau ' ana mai. i • "Ma ke kokua aku i kela kaikamahine uuku pilikia ma kckahi ano," i pane ae ai o Mr. Konelia; "elike pu aku ana no oia me kona makuahine; o keia kanaka opio la i kakau mai la he Palani holookoa oia ma īia ano apau. Ae, he mea pono e haawiia aku ke kokua i ke kaikamahine pilikia. O keia pilikia 0 Eseparana i kona manao o ia no ka hoopuniia mai o Palika e na Perusia. 1 ka ike ana aku o ke kaikamahine ua lilo keia kumuhana i mea nui i ka noonoo o Kolisona, ninau hou aku la: "Alaila, e hoihoi aku ana anei oe i kela kaikamahine i ke kula?" "Aole aole i kekahi kula, aohe o'u apono i na kula kaikamahine, Aole; e haawi aku kaua i kekahi wahi nona e noho ai maanei; o ke kaikamahine no oia a kuu kaikuahine, nolaila he mea pono e hoihoiia mai oia ianei me kaua e noho ai, oiai nae, i hoike aku no au ia oe, e Konelia, ua hoahewa loa au 1 ko Anate, Ame, no kona mare ana i ke kane a'u i hoihoi ole ai, me kuu ku-e loa, ua mare aku la no nae oia mamuli o kona makemake iho." "Ua pololei oe, e papa, o ka hua o ia paakiki ona, ua ili mai ka pilikia maluna o kana mau keiki i keia la," i pane aku ai o Konelia. "Nana i hana o ke kau ana nae i ka hoopai maluna o kana mau keiki, aka nae, aohe pono e nana ole ia aku ka pilikia o kela mau keiki mamuli o ka hewa a ko laua makuahine i hana ai. E kakau aku ana anei oe i leka na De Mabilona i keia la no ka pane ana aku iaia no kana mau mea i noi mai nei:" "Ae, e pono au e kakau i leka i keia la a hoouna aku," wahi a ka makuakane, me ka nui pu ana iho o ka hanu ia manawa. "Ua lilo keia mau leka i mau mea hoouluhua mau i ko'u noonoo, me ka hoopoho wale i ko'u manawa, aka nae, e pono

e kakau aku i keia la mamua hoi o ka hoopanee ana* a kekahi manawa aku. E olelo aku oe ia Karisebela ame Beta aole e hapai hou mai i keia kumuhana ma nei hope aku, no ka mea, aohe o'u makemake.'" Ua ae aku la o Konelia i kana noi a haalele koke mai la i ka nimi, a i ka noho ho'okahi ana iho o ka makuakane, hoōponopono ae la i kona makaaniani, kiola aku la i na leka ana i noonoo nui ole ai, a hoomaka iho la kana hana ana ame ka hoolele pau ana i kona noonoo mamuli o na hana e pili ana i ke kilo ana i na hokulele o ka lani. Ma ko Konelia oianao iho he mea maik?ti ole ka hoike ana aku i na ona no keia hoploli i hoolalaia, inalakp o ko lakou ohana ahiki i ka paa ana o ka leka a hookomoia aku i, ka haleleka; no ka mea, i kana noonoo ana iho pehea ana la ko laua manao no keia hoololi a ko lakou makuakane, he hana hoi i manao mua ole ia. Nona iho, aohe no oia i apono no keia hoololi, aka, itia e hpaku ana oia i kona manao ku-e e lilo ana paha ia i mea hoeha aku i ka noonoo o ko lakou makuakane» iho la oia e hoike aku i kona mau hoahanau m« ka maiMi loa Q na olelo e liiki ana iaia ke kamailio al?u. No Mrs. Karisetabela Moaleka, ua hoi hou mai oia i ka hale o ka makuakane mahope iho o ka make ana o kana kane, o ka elua ia o ka Mr. Kolisona kaikamahine, a he wahine kane*make oia i nei manawa, a no kekahi mau makahiki lehulehu mamua aku kona hoi ana mai, a ma kekahi ano ke nana aku, o ija ke "poo o ka hale, o na hooponopono ana a pau oloko iho o ka hale ua kaa aku malalo o kana hooponopono ana, aka nae, oiai o Konelia he kaikamahine oi ae o ka ikaika o kona noonoo, a he akamai pu hoi ma ka hookele anu i na mea e'pono ai ka home, o ia maoli ka mea oiaio nana e rula ka hoine a ua ike iho no oia i ka loaa o ka mana piha iaia. Xo Beta, he mau makahiki lehulehu kona opiopio iho inamua o na hoahanau. he kaikamahine malie loa ia o lakou, a he lilee ole kona mau ano me kona manao mai na hoahanau mai, ma na mea he nui. Elike no me ka Konelia i noonoo mua ai aole e apono mai ana kona mau hoahanau i ka manao hoploli o ko lakou makuakane no ka hoihoiia mai o Eseparana a nolio pu m'e lakou, pela no ka mea i oleloia mai iaia ma leona manawa i hoike aku ai i ka manao o ka makuakane i na hoahanau, a tia hookahahaia mai no hoi oia i kona manawa i hoike aku ai ia mea. No Beta, he liilii loa kana mau olelo o ka pane ana mai. aka 110 Mrs. Moaleka ua nui £ona nukunuku mē ka olelo kna mai: "He kaikamahine Palani hiki ole ke hilinaiia, he poe hoopunipuni!" "O, no Bella au i olelo mai la, no kou makau o a'oia i ka hoopunipuni, ua loaa mua no ia mea iaia i nei manawa," i pane aku ai o Konelia, no ka mea aole oia i makapo a ike ole hoi n oßella. "Eia hou, ma ka mea e pili ana i kela hoahanau o kakou, aole oia he kaikamahine uuku loa elike me Bella nei, a.o kekahi 110, he kaikamahine Palani oia i makaukau ole i ka kakou olelo. nolaila, aole oia e hui mau ana me Bella. -He umi-kumamaono makahiki o kela kaikamahine i nei manawa, pela ko'u manao " "Owai kona inoa la ina ua lohe oe? M i ninau ae ai o Bella me ka mau no o ka nana ana a kona mau maka maluna o kana buke e paa ana i ka lima. z "Maloko o ka leka a kona kaikunane i hoike mai nei o Eseparana ka kona inoa. aka nae, ma ko'u manaoio he inoa waena kekahi ona, o Ame. ka inoa no o kona makuahine, a ina pela, e kahea mau aku no kakou iaia ma ia inoa," i pane aku ai o Konelia. A ina no kona hoi mai ianei e noho ai me kakou, o ka rttmi hea ana-kona? Ua ike no oe, aole hiki ia kakou ke lawe i na rumi a pau loa a nele kekahi rumi no kekahi mau malihini e hoea mai ana." < Ke ike iho la o Konelia i kona pilikia ma keia nolaila noonoo iho la oia no kana pane, a i ka loaa ana, i aku la: "E hooponopono aku no hoi paha kakou i kekahi wahi maIma loa o ka atika e pili ana i kaupaku, i loaa kona rumi e moe ai; he akea loa kela wahi, ina no ka hooponoponoia aku e lilo ana ia i wahi maikai a oluolu o ka moe ana, a he kaawale loa no hoi mai na rumi e ae. No'u iho, ina no ko'u oleloia mai e*hoi malaila. ua oluolu loa au e lawe ia rumi nō'u. **Ke ike nei au aohe rumi e ae e hiki ai ke haawi aku iaia, 0 kela wahi wale no, koe wale no a haawi aku i ka rumi o ke kanaka wahine ole e hele mai ai ianei a moe me kakou," i pane hou aku ai o Konela. "O, aole, he wahi kela i makemake mau ia," i pane mai ai o Mrs. Moaleka me ka pikanana. "Iloko o na mahina haulelau e hiki mai ana e piha mai ana kakou me na malihini; ua manao au e noi aku ia Makane opio, ke kanaka kahakii, e hoohala oia i kekahi nvau la kakaikahi maanei me kakou, no ka mea he makemake loa au e pau koke ko Bella kiikaha i lea hanaia mamua o ka pau ana o kona mau niho ai waiu i ka helelei"ln& pela ua pono; alaila he mea pono na kaua l?a nana ana aku i kela rtimi maluna loa i nei manawa, manao nae au, o kau laina hana ia mamua o ka'u, malia o oe ka mea kupono e kuhikuhi mai i na mea e hana aku ai, aole owau." Mahope o ko Konelia lalau ana iho i kekahi Baibala Hebera, me kekahi buke kakau. haalele mai Ia oia i ka rumi. Ia Konelia i hala aku ai, alaila hoomaka iho Ia o Mrs. Moaleka e hana i kekahi mau lihilihi hoonani, a ua kapa iho oia ia hana he "hana aloha", a oiai oia e hana ala, ke noonoo ino ioa la oia no ka ohana Mabilona, iea makuākane o Eseparana, 1 hoolako pono ole ai i kana mau keiki me na mea e pono ai ko laua ola ana oiai oia e ola ana, a iaia i make aku la, ua hooilna mai la ke kaumaha o ka malama ana aku i kana kaikamahine maluna o ko lakou makuakane a e lilo ana paha auanei ka hoihoi ana mai ia Eseparata me lakou 1 mea hoopilikia inai i ka moopuna-wahine a ko lakou makuakane. MOKUNA XI. % ■ I ka hala ana mai o ka Gas6pa leki o ka hoounaia ana mai i ka anakala Kollisona, kakali iho la laua me ka manaolana loa no ka loaa aku o ka pane, elike me kā laua i manao ai, a hoao iho la e hoomama ae i ko lāua mau noonoo pilihua, no ka uiea ua noiia mai la hoi ke kokua, e ana na !a o ka pilihua loa, e loaa aku ana he kokua, ke loaa io aku hoi. Eia nae, i ka loaa ana aku o ka pane ua hoohoka Ipa ia kp laua no ka pilikia. O ka leka i loaa aku ai a e kau ana hoi kt kuni mawaho o ka wa-hi mai Rikekeka aku, ma ke kakahiaka nui loa ka hoea ana aku. I ka loaa ana mai o ka leka ua piha ko Gasepa naau i ka hauoli me ka manao he pane i kulike me kona makemake ka s loaa mai la, eia nae, i ka wehe ana ae ka hia a nana iho la

I na manao i kakauia maloko, a iho ana hoi o Esepara-f na maluna o ka poohiwi p ke kaikunane, ua hooho like ae la, laua no ka pupuka maoli o na hua kakauliipa, h§ like m(? ke kopekope ana a na wawae o ka papai, a me ka hookoloko!oj malie loa laua i heluhelu iho ai, i hiki ai- e loaa ka manaoMa na manap mua i kakauia ap]e no he ku i ka Ipkpinp, he mau manap wale no e ana no kaumaha np ka j hoopuniia ana mai o ke kulanakkuhale o Palika e na koa Pe- | rusia ame ke kulana kupilikii loa o Palani, a ma ka hapa-hope f 0 na manao ua lilo na olelo i mea hoopii ae la"i ka ula ma ko laua mau papalina, a penel na olelp: » "Aole e koho iho ike koikpi pko plua ilihune i nei ma- j nawa, a i ala mai hoi mamuli o ke kulana kupilikii o ko olua | aupuni, a i ole mamuli paha o ka hoopalaleha a hoomaopopo j ole ma ko Mr. BMabilona apao, a mamuli oia i ala māi ai ko olua ilihune ana, aka ma ko.'u ano he kaikunane no ko olua makuahine, u apaa au malalo o ka pili ana he koko iloko ona, j e haawi aku ia olua i kekahi kokua." j "Ea, e Gasepa, uwoki, mai heluhelu liou iho oe! He lokp- i iiio mapli kana mau olelo ke nana iho! Pehea la oia iaaai j e kamailio mai i kekahi mea e pili ana no papa ?" Ina aohe I ona makemake e haawi mai i kekahi kokua ia kaua no keaha j no hoi kona pane moakaka o|e mai, me ka hoike ole mai i ke- j kahi mea e pili ana no papa. Ua liana o papa i ka mea hiki | iaia ke hana no kaua, aka, mamuli o ke au o ka manawa o keia j iho la ka hopena i loaa ia kaua." | Nui iho la ko Gasepa hanu, aohe nae i kiola iho la i ka j leka, a i ae la: "E kuahine, aohe kulike o ko'u.manao me kou; e lioomau aku kaua 1 ke noi ana iaia ahiki i ka liopena, 110 keia kumu, ua hoike mua aku au ia oe, 110 kou pono, h$ mea pono e loaa mai kekahi kokua ia'u, ina no kou kaawale aku he hoom.ama | ana ae hoi ia ia'u ma kekahi ano, a na'u no hoi ia e huli aku no ko'u pono o ke ola ana." | Alaila, hoomau hou iho la laua ika heluhelu ana ike koena aku o ka leka: "No ka mea e pili ana i kau i noi mai nei, 110 kekahi hana "a'u e haawi aku ai nau, ke ike nei au aohe a'u hana« e haawi ; aku ai, o ka hana a'u e hana nei he kukaawale loa mai ka hana mai a kekahi kakauolelo, a no ka mea e pili ana i ko kaikuahine, oia ka hana mua a'u e noonoo nei. Ua kaumaha loa au no ka mea e pili ana i kona ola kino, elike me kau hoakaka ua lilo ka hoopuniia ana o Palika i kumu hoopilihua loa i kona noonoo a o kekahi kumu hoi 0 kona 'ma'i ana e hilinai mai oe 1 keia, o ka hana a'u e hoomakaukau nei i manawa a'u no e manaoio nei e apono ana 110 oe, e makaukau koke ana ia no ka hoihoi ana mai iaia me a'u. E hauoli loa ana au ke hookipaia mai oia i ko'u home ma ke ano oia kekahi ohua o ko makou home nei. E loaa aku ana iaia na mea apau ana i makemake ai, a e lilo ana 110 hoi oia i hoanoho me kona mau lioahanau maanei, a ke manaoio pu nei au e lilo ana kona hoololiia ana mai ianei i mea kokua nui aku i kona ola kiuo, me kona hoohauoli pu ia aku no ka loaa ana iaia o kona mau hoa e noho pu $'v Ua lilo ka noho pu ana o kou kaikuahine me oe i mea hookaumaha loa maluna iho ou no ka malama ana iaia, ma na mea apau, ina no kona kaawale mai, e hiki pono ana ia oe ke malama ia oe iho, a e kaawale pu ana no hoi oe 110 ka hele ana aku e huli i hana nau. Ke hooki nei au maanei, me ke kakali aku no ka loaa mai o kau pane. Kou me ka oiaio loa, E. J. Kolisona." Ia Eseparana e heluhelu iho ana poniuniu ae la kona poo, aohe hiki iaia ke uwe iho-, aole hoi ka hooho ana ae i kona ukiuki. Hookahi wale no huaolelo no ka manaolana poho o ka puka ana ae mai kona waha: O, he mea hiki ole ia e hanaia! Aohe o Gasepa i hoopuka iho hookahi huaolelo, 'apo mai la nae i ke kaikuahine a pili iaia. Aia iloko o ko Eseparana'noonoo ia manawa he lehulehu na kumuhana like ole; O kela home ma Rikekeka, e ae aku anei oia e hoi ilaila? E lilo ana anei ko'u hoi ana aku i kela home i mea hoomama loa'ae ia Gasepa? E hiki pono anei iaia ke hoomanawanui i na hana hookaumaha e hanaia mai ana iaia? Aneane loa oia e hooholo loa i kona manao no ka hoi ana aku ilaila, ia manawa kokoke no nae ala ae la iloko 0 kana hoomanao ana na olelo hoahewa a ka anakala Kolisona no iea makuakane i mea nona e noho mumule hou ai a i ae la: "E Gasepa, aole hiki ia'u ke hoomanawanui hou iho i ka ehaeha o ka hoi ana aku a noho me ia maloko o- kona hale nie kuu ike no aohe ona manao maikai no kuu makuakane, a ua lilo kana mau olelo ahewa ia papa i mea hooulu ae la i ka inaina iloko o'u. O, aole he hana hiki ole ia ia'u." Ua ike'iho o Gasepa ia manawa i ko ke kaikuahine hilinai loa maluna ona, ua ike pu oia e apono ana no ke kaikuahine i kana olelo hooholo ia manawa, eia nae, o ka naauao o ia olel ohooholo ana i ku-e i kana olelo hooholo mua e hoi ke kaikuahine me ka anakala, no ka pono anei ia 1 oi aku, a i ole no ka poino paha? He mea oiaio ua nui kona aloha i kona kaikuahine a ua mau iaia e noho kokoke mai no iaia, lie oi aku ka pono e lilo aku ko laua matl mea apau ma keia ao mamua o ka hookaawale ana ia laua- Aneane loa oia e hooko i kekahi manao o ka ulu ana ae e hoole aku oia i ka anakala aole e hoihoi aku ia Eseparana me ia, a e hooikaika 110 oia 110 ko laua pono o ke ola ana, elike me ka hiki iaia ke auamo. Eia ia manawa hookahi, me he leo Ia kana o ka lohe ana ae e i mai ana, "iloko o ko Gasepa manawa kupilikii loa ua noi mai oia ma ka pule no kona alakaiia a ua haawiia aku ka mana alakai maikai iaia." Ia manawa hookāhi, ua kau aku la ka ike a kona mau maka maluna o ke Ke'a laau i liana maiuia e lewalewa ana ma ko Eseparana a-i, a hoomanao ae la oia ia mea, 0 ka lavote makana ia o ka haawi ana mai i Eseparana, alaila, loli loa ae la kona helehelena, alaila ka'mailio ae la me ka leo malie me ke kuio. "Ua la keia manao ia'u, a o ka'u olelo hooholo hoi ia, e pono oe e hoi me Anakala, o kou kaawale ana aku no ko kaua pono like ia ma kekahi ano a kaua e hiki ole aku nei ke ike i nei manawa. aka, no keia mua aku. E noonoo iho oe no na olelo a ka makuakane o kaua i olelo mai ai mamua o kona mak£ ana, heaha la hoi ia mau olelo?" "O na mea a pau he hana 'like no ka maikai oi ae," i kamailio ae ai o Eseparana, oiai no oia e uwe ana ia manawa. "E hoao ana au e hoomanao mau īa olelo, e Ga%epa. Ua nui loa ko'u uluhua 110 ka ehaeha, a i ka nana iho he nui hou aku k6 hoea mau mai ana. "Malia paha, e oi aku ana ka maikai o na mea e hiki mai ana maluna ou mamua o keia* E -hoomau aku i ko kaua manaolana ana me ka hoomanawanui, a no ka mea, ua hoakaka mai ka Haku ma kana olelo maopopo loa." Aole au e haalele ana ia oukou a nele owau pu me oukou i na manawa app.it. (Aole i pau.) i