Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXVI, Number 20, 19 Mei 1927 — PIHA KA HANERI MAKAHIKI O KA HOOMANA KAKOLIKA Hoomanao na Hoahanau o Kela Hoomana no Kela la Ano Nui ma ke Kaihuakai Hookahakaha ma ka Poaono Aku Nei i Hala [ARTICLE]

PIHA KA HANERI MAKAHIKI O KA HOOMANA KAKOLIKA

Hoomanao na Hoahanau o Kela Hoomana no Kela la Ano Nui ma ke Kaihuakai Hookahakaha ma ka Poaono Aku Nei i Hala

T~.- mc ka Hoomana Kalawina, 1 ue ai i ka piha ana o ka • liancri makahiki. o ka hoea .UT : r.iai o na misionarl o kela ..oc-a:a'ia no Hawnii nei, "hc mau l.'.ki ae nei i liala, pela no ka H .oni::na Kakoiika i komo pu ae ai ' r ; j o r.a hoomanao ana, no ka piha ; r.3 e ka hookahi haneri makahiki -• l.oea aua mai o na kahunapule :-;a:-;oī:::a no Hawaii nei, a kukulu i ; i H>omnr-a Kakoiika maanel; he .■j. i huiiamahi ae ai ka. ha£v.:i o na hoahanau o kela hoo- : .:i:::i :loko o kekahl o na kaihuakai me ka nani, ma ka auwina la Poaono aku la i hala. Ma l:a nui o ka huakai, ka nui pu ' r.i hp.na hoikeike ame ka nani', o j -'ia mahele mua o na hana hoo::.a::r o a na Kakolika, kekahi mea nui ia e ka lehuiehu. o na /h;:k :.i o na kaukani o ka poe ma>:a:kai. e ku ana ma na aoao o na :.:&nvA. a maloko no hoi o pa'lil. M,i ka hapelua o ka hora ekahl o ;..rla p.awina la Poaono, i akoakoa e ai ka lehulehu o na niahele like . :<? o ka lmakai mavahq' o Kamaki Kuee. a ma ka hapalua o ka hora £;v;a : hoomaka mai„ai ke ka'i ana r '--.n ]:\»kai nolalo nei ke taona. Ua nee mai ka huakii ma ke alaErr:tauia a hoea ,no ke alanui Papu. iho i kai a hoea i ke alanui Moi. .i'.aila ka'i pololel aku ma kela - :ar.v.' neloko o ka jpalii, malaila ka iehulehu kahi i k?flcali mai ai, pela ;;ci na luna oihana,. kiekie o ke aupuni. ;-a aliikoa kieMe ame lia kani-;-ela o na aupuni like ole e noho nei iaa::c; :;ci. Ma r\3. wahi apau a ka huakai i -;a'i aiii ai. ua hele wale no a piha ; i>a l;arLzlia. a ua nana aku na mea , pau ! n.a liioiia a lakou i ike ole ai :namua, eia nae malloko mai o na -lahele like ole o ka huakai, na iona hoi i kukuluia mai, ma o ka : oe 1 waeīa ,no ka hoikeike ana mai : nn h.ona o kela au kahlko, e lohe.n ana na leo hooho o ka lehulehu, : o ke ku i ka u'i me ka nanl, na ...fa i hoomakaukauia. Nul na kaa i hoohiwahlwaia ma : a ano like ole e komohia ai na ma- : ao iioolilhi, na kahikoia hoi ka poe ;::siuna o kela mau kaa. me na lole o kela au kahiko o Hawaii nei: a ke i.aule ae hol no ka poe helewawae, ma kahi o na kaukani ko lakou nul, :kane. x» wahine. ame na kamae hoike ana na mea apau i ko 2r.kcu m ° nnn ohohla. no kela la ano nui. ma ka moolelo o ka Hoomana Kakelika ma Hawaii nei. i:t ano Nal o ka Huakai Ma ke poo o ka huakai. i ks nee naa mai no ke taona nei mal Kamaki Kuea mai, o ka puali o na maliai

mokokaika!a mamua, me ka ukali ana mal o ka bana Hawaii mahope. O ka mahele mua o ka huakal, o ia no ke kahunapule o ka luakini o Punahou, me ke komo ana iloko o keia mahele o ka huakal na ahaliui like oie, pela hoi me kekahi kaa nona ka hiona e hoikeike ana i ka bapctizoia ana o Kalanlmoku i ka 1819. E ukall mai ana mahope o kela mahele o ka huakai, he kaa i lioohiwahiwSia e hoikeike ana i ka hiona, 0 ka hoounaia ana mai o na kahunapule Kalolika mua loa no Hawaii nei, 1 ka 1827. Maloko o keia mahele, i ka'i pu ai na keikikane ame na kaikamahine o na luakini Kakolika like ole. Mahope mai o kela mahele, via ukall mai iie kaa 1 hoohiwahiwaia e hoikeike ka haalele ana aku 0 kekahi puulu o na kahunap\ile ame na vilikina ia Palani i ka 1843 no Hawail nie, aole nae he mea i loheia no lakou. E ukali aku %iia mahope o kela mahele ae la, ke kanuia ana o ke kuinu-laau kiawe mua loa ma Hawail nei, pela me ka huli ana o na kanaka Hawaii i ka pono i ka 1928, ma kela hiona e hoikeike ana i na e kalal ana I na pohaku papaakea, no ke kukulu ana I ka luakini, a o na wahine no hoi e ulana moena lauhala ana. Mahope aku o keia mahele, na wahine vllikina, me na haumana o ke kula vilikina o na kaikamahine he mau hancri ka nui, na keiki aku o ka home o na keiki makua ole o Kalihi, na haumana o ke kula o Kalmuki, ko Waikiki poe no hoi. Na ahahui mal o na Pukiki, me na hancri mau lala, iloko o na kahiko plha o ka ahahui. Ke kula mai o Sana Lui, mai na kumu, ahikl aku 1 na haumana he hookahl kaukani me elua haneri ka nui. 0 kekahi mahele nani o ka'huakai ma kela la, o ia no ka mahele o na Pake e hoikeike ana i kekahi hiona imua o ka alia a ka emepera o Kina 1 ka 1580. Ma ke ano nui ke olelo ae, ua komo na lahui like ole o kela hoomana iloko o na mahele lehulehu o ka huakai. e laa na Korea, na Pilipino ame na Kepani, pela me kekahi mau laliui e ae, i komo iloko o na mahele e ae o ka huakal. 1 ka hoea ana o ka huakai no ka pa'lii, ua hookuene pono kela ame keia mahele ma na wahi i hookaawaleia no lakou, no ka liaawl ana i manawa malkai loa no na malihini hanohano e nana mal ai i na mahele lehulehu, alaila hookuula na mea apau e hoi no. ko lakou mau wahl.